گنجور

شمارهٔ ۲۳ - تضمین غزل خواجه حافظ علیه‌الرحمه - بمناسبت عید مولود امیرالمؤمنین علی (ع)

بخلق عالمی ای اهل عشق ناز کنید
رسید یار ز ره ساز عیش ساز کنید
به طاق ابروی محرابیش نماز کنید
معاشران گره از زلف یار باز کنید
شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید
در این مقام که یاران مهربان جمعند
همه بعشق علی شاه انس و جان جمعند
جدائی افتدشان گر ز تن بجان جمعند
حضور خلوت انس است و دوستان جمعند
وان یکاد بخوانید و در فراز کنید
قدح کشان که بعشرت مقیم این کویند
اسیر طره آن یار عنبرین مویند
درون پرده بر از و نیاز با اویند
رباب و چنگ به بانگ بلند میگویند
که گوش هوش به پیغام اهل راز کنید
غلام دولت آنم که اوست بنده بعشق
دل از مصاحب غیردوست کنده بعشق
چو شمع سوزد و در گریه‌است و خنده بعشق
هر آنکسی که در این حلقه نیست زنده بعشق
بر او چو مرده به فتوای من نماز کنید
خبر شوید که در عشق کار دشوار است
عتاب و ناز و تکبر همیشه از یار است
نیاز و عجز و تضرع ز عاشق زار است
میان عاشق و معشوق فرق بسیار است
چو یار ناز نماید شما نیاز کنید
همای اوج سعادت به هر هوا نپرد
فریب کس نخورد شید هر دغا نخرد
غم نهفته به جز بر در خدا نبرد
به جان دوست که غم پرده شما ندرد
گر اعتماد به الطاف کارساز کنید
بزرگ مایه ایمان ثبات و تمکین است
مکن مصاحبت آن را که اهل تلوین است
که آن مخرب اخلاق و رهزن دین است
نخست موعظه پیر می‌فروش این است
که از مصاحب نا جنس احتراز کنید
مگر خبر شده زین جشن جان فزا حافظ
که نظم خویش فرستاده با صبا حافظ
صغیر یافت که دارد چه مدعا حافظ
اگر طلب کند انعامی از شما حافظ
حوالتش به لب یار دلنواز کنید

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: ترکیب بند
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بخلق عالمی ای اهل عشق ناز کنید
رسید یار ز ره ساز عیش ساز کنید
هوش مصنوعی: ای اهل عشق، به پیدایش جهانی نو پردازید و ناز کنید؛ چون معشوق از راه رسیده است، اکنون باید جشن و شادی برپا کنید.
به طاق ابروی محرابیش نماز کنید
معاشران گره از زلف یار باز کنید
هوش مصنوعی: به زیر قوس ابروان زیبا و کشیده او نماز خوانده و برای همدیگر به خاطر جمال و زیبایی محبوب، دل‌هایتان را باز کنید و از مشکلات و سختی‌ها رها شوید.
شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید
هوش مصنوعی: شب خوبی است، داستان را طولانی‌تر کنید.
در این مقام که یاران مهربان جمعند
همه بعشق علی شاه انس و جان جمعند
هوش مصنوعی: در این مکان که دوستان و یاران محبت‌طلب دور هم جمع شده‌اند، همه به عشق علی، که مانند پادشاهی است برای روح و جان، گرد آمده‌اند.
جدائی افتدشان گر ز تن بجان جمعند
حضور خلوت انس است و دوستان جمعند
هوش مصنوعی: اگر جدایی بین آنها رخ دهد، حتی اگر از بدن جدا شوند، در حقیقت روح آنها به هم می‌پیوندد. در خلوت و دور از چشم دیگران، دوستان در کنار هم هستند.
وان یکاد بخوانید و در فراز کنید
هوش مصنوعی: این عبارت به معنای خواندن دعا یا ذکر "وان یکاد" است و توصیه می‌کند که این ذکر را در هنگام بالا رفتن یا در یک وضعیت خاص انجام دهید. به نوعی به اهمیت این دعا در حفاظت و آرامش اشاره می‌کند.
قدح کشان که بعشرت مقیم این کویند
اسیر طره آن یار عنبرین مویند
هوش مصنوعی: افرادی که در این محله به خوشی و عیش مشغولند، در واقع تحت تأثیر زیبایی و دلربایی آن دوست با موی خوشبو و عطرین قرار دارند.
درون پرده بر از و نیاز با اویند
رباب و چنگ به بانگ بلند میگویند
هوش مصنوعی: در پشت پرده، رباب و چنگ به آواز بلند به او می‌گویند که ما از درون دلتنگ و نیازمند تو هستیم.
که گوش هوش به پیغام اهل راز کنید
هوش مصنوعی: به سخنان عمیق و رازآلود اهل wisdom گوش دهید و با دقت به پیام‌های آنها توجه کنید.
غلام دولت آنم که اوست بنده بعشق
دل از مصاحب غیردوست کنده بعشق
هوش مصنوعی: من خدمتگزار حکومتی هستم که عشق را بر دل تکیه کرده، و از دوستان غیر خود به خاطر عشق دل کنده‌ام.
چو شمع سوزد و در گریه‌است و خنده بعشق
هر آنکسی که در این حلقه نیست زنده بعشق
هوش مصنوعی: مانند شمعی که می‌سوزد و در حال گریه و خنده است، عاشق هر کسی که در این جمع نیست، زنده به عشق می‌باشد.
بر او چو مرده به فتوای من نماز کنید
هوش مصنوعی: بر او مانند مرده، به دستور من نماز بخوانید.
خبر شوید که در عشق کار دشوار است
عتاب و ناز و تکبر همیشه از یار است
هوش مصنوعی: بدانید که در عشق مسائل سختی وجود دارد و معمولاً از طرف محبوب، رفتارهایی چون سرزنش، ناز و خودپسندی مشاهده می‌شود.
نیاز و عجز و تضرع ز عاشق زار است
میان عاشق و معشوق فرق بسیار است
هوش مصنوعی: عاشق به خاطر نیاز و ناتوانی و زاری خود، به معشوق روی می‌آورد، اما بین عاشق و معشوق تفاوت‌های زیادی وجود دارد.
چو یار ناز نماید شما نیاز کنید
هوش مصنوعی: وقتی که محبوب به شما محبت و ناز کند، شما هم باید به او توجه و محبت نشان دهید.
همای اوج سعادت به هر هوا نپرد
فریب کس نخورد شید هر دغا نخرد
هوش مصنوعی: پرنده‌ای که به اوج خوشبختی رسیده، در هر شرایطی پرواز نمی‌کند و فریب هیچ کس را نمی‌خورد و همچنین هیچ حقه‌ای او را فریب نمی‌دهد.
غم نهفته به جز بر در خدا نبرد
به جان دوست که غم پرده شما ندرد
هوش مصنوعی: درد و غم خود را تنها به خدا بگو، زیرا بیان این غم به دوستان باعث نمی‌شود که آن‌ها بتوانند از ناراحتی شما بکاهند.
گر اعتماد به الطاف کارساز کنید
هوش مصنوعی: اگر به محبت‌ها و کمک‌های مؤثر اعتماد کنید،
بزرگ مایه ایمان ثبات و تمکین است
مکن مصاحبت آن را که اهل تلوین است
هوش مصنوعی: ایمان واقعی نیاز به ثبات و استواری دارد. با کسانی که مدام در حال تغییر نظر هستند و ثبات ندارند، دوستی نکن.
که آن مخرب اخلاق و رهزن دین است
نخست موعظه پیر می‌فروش این است
هوش مصنوعی: این فردی که روحیه و اخلاق را خراب می‌کند و به دین آسیب می‌زند، در ابتدا باید شیوه‌های راهنمایی و نصیحت پیر و باتجربه‌ی می‌فروش را در نظر بگیریم.
که از مصاحب نا جنس احتراز کنید
هوش مصنوعی: از companionship با افرادی که از نظر فکری یا معنوی با شما همخوانی ندارند، پرهیز کنید.
مگر خبر شده زین جشن جان فزا حافظ
که نظم خویش فرستاده با صبا حافظ
هوش مصنوعی: حافظ در این شعر به نوعی از شادی و جشن صحبت می‌کند و نشان می‌دهد که آیا کسی از این جشن روح‌افزا خبر دارد. همچنین به این اشاره می‌کند که شعرش را با نسیم صبحگاهی فرستاده است، که به نوعی به تازگی و طراوت آثارش اشاره دارد.
صغیر یافت که دارد چه مدعا حافظ
اگر طلب کند انعامی از شما حافظ
هوش مصنوعی: شاعر بیان می‌کند که اگر حافظ جوان، خواسته‌ای از شما داشته باشد، او چه چیزهایی را ممکن است تقاضا کند. این نشان‌دهنده آرزوها و انتظاراتی است که ممکن است در دل یک جوان وجود داشته باشد.
حوالتش به لب یار دلنواز کنید
هوش مصنوعی: به دوست دلنواز خود بگویید که یاد من را همیشه زنده نگه دارد.