گنجور

شمارهٔ ۳۵ - ماهی و صدف

ماهیکی در تک بحر از صدف
کرد سئوالی پی کسب شرف
گفت که ما هر دو ببحر اندریم
فیض بر از آب روان پروریم
زانچه تو یک قطره ننوشی فزون
من خورم از حد تصور برون
لیک از آنجمله که من میخورم
دانه بدل هیچ نمی‌پرورم
تو به یکی قطره که در دل بری
گوهری از آن به درون پروری
کشف کن این راز و مرا بازگوی
آنچه نهفته است در این راز گوی
گفت کنی آب محیط ار تو نوش
آنهمه بیرون کنی از راه گوش
لیک من آن قطره چو نوشم دهان
بندم و سازم بدل آنرا نهان
حفظ وی از آفت نقصان کنم
در دل خود تربیت از آن کنم
لاجرم آن دانهٔ روشن شود
مایهٔ فخر و شرف من شود
کم ز صدف نیستی ای هوشیار
پند صدف گوش کن و هوشدار
این همه آیات و کتاب مدل
این همه تحقیق ز ارباب دل
این همه اندرز برون از عدد
کش نبود راه به پایان و حد
در تو از آن رو ننماید اثر
کت بدل از گوش ندارد گذر
هرچه از این گوش تو آید درون
می‌رود از آن ز تغافل برون
پند و نصیحت به تو ز اهل خرد
آب محیط است که ماهی خورد
از ره گوش ار به دلت یک سخن
ز اهل دلی آید و گیرد وطن
بی سخن آن دانهٔ گوهر شود
کام دو گیتیت میسر شود
آری اگر سامعه در کس بود
یک سخنش در دو جهان بس بود
هر صفت نیک صغیر آزمود
هیچ به از راز نهفتن نبود

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماهیکی در تک بحر از صدف
کرد سئوالی پی کسب شرف
هوش مصنوعی: یک ماهی از صدف سؤالی کرد تا به مقام و شرافتی دست یابد.
گفت که ما هر دو ببحر اندریم
فیض بر از آب روان پروریم
هوش مصنوعی: او گفت که ما هر دو در دریایی هستیم و از آب زلال آن بهره‌مند می‌شویم.
زانچه تو یک قطره ننوشی فزون
من خورم از حد تصور برون
هوش مصنوعی: هرچند تو تنها یک قطره از شیرینی را نمی‌چشید، من به قدری می‌خورم که فراتر از تصور خودم می‌رود.
لیک از آنجمله که من میخورم
دانه بدل هیچ نمی‌پرورم
هوش مصنوعی: ولی از بین همه‌ی آن چیزهایی که می‌خورم، به دل هیچ‌کدام عشق و محبت نمی‌ورزم.
تو به یکی قطره که در دل بری
گوهری از آن به درون پروری
هوش مصنوعی: وقتی که تو به یک قطره توجه می‌کنی و آن را در دل خود می‌پروری، در واقع گوهری باارزش از آن به دست می‌آوری.
کشف کن این راز و مرا بازگوی
آنچه نهفته است در این راز گوی
هوش مصنوعی: این راز را بر من روشن کن و بگو که در این راز چه چیزهایی پنهان است.
گفت کنی آب محیط ار تو نوش
آنهمه بیرون کنی از راه گوش
هوش مصنوعی: اگر بخواهی از آب دریا بنوشی، حتی اگر به شدت تلاش کنی، نمی‌توانی آن را از گوش خود بیرون کنی.
لیک من آن قطره چو نوشم دهان
بندم و سازم بدل آنرا نهان
هوش مصنوعی: اما من آنقدر حریص هستم که وقتی آن قطره را بنوشم، دهانم را می‌بندم و نخواهم گفت که چه تأثیری روی من گذاشته است.
حفظ وی از آفت نقصان کنم
در دل خود تربیت از آن کنم
هوش مصنوعی: من در دل خود به پرورش و تربیت او می‌پردازم تا او را از آسیب‌ها و کمبودها محافظت کنم.
لاجرم آن دانهٔ روشن شود
مایهٔ فخر و شرف من شود
هوش مصنوعی: در نتیجه، آن دانهٔ درخشان باعث افتخار و بزرگی من خواهد شد.
کم ز صدف نیستی ای هوشیار
پند صدف گوش کن و هوشدار
هوش مصنوعی: ای هوشیار، تو همانند صدف نیستی، پس از پند و رازهای صدف گوش کن و مراقب باش.
این همه آیات و کتاب مدل
این همه تحقیق ز ارباب دل
هوش مصنوعی: این همه نشانه‌ها و نوشته‌ها، نمونه‌ای از کارهای عمیق و پژوهش‌های انجام‌شده از سوی افراد دلسوز و عاطفی است.
این همه اندرز برون از عدد
کش نبود راه به پایان و حد
هوش مصنوعی: این همه نصیحت و مشاوره که داده شده، به شمار نمی‌آید و نمی‌توان به نتیجه‌ای مشخص و پایانی رسید.
در تو از آن رو ننماید اثر
کت بدل از گوش ندارد گذر
هوش مصنوعی: در تو اثری از این موضوع پیدا نمی‌شود، زیرا گوش شنوا و توجه کافی وجود ندارد.
هرچه از این گوش تو آید درون
می‌رود از آن ز تغافل برون
هوش مصنوعی: هر چیزی که از این گوش تو به درون می‌رود، به سرعت از آن گوش دیگر خارج می‌شود، چون تو در بی‌توجهی به آن هستی.
پند و نصیحت به تو ز اهل خرد
آب محیط است که ماهی خورد
هوش مصنوعی: پند و نصیحت اهل خرد مانند آبی است که ماهی در آن زندگی می‌کند. اگر ماهی از آب دور شود، زندگی‌اش به خطر می‌افتد. به همین ترتیب، اگر آدمی از نصیحت‌های خردمندان دور شود، از مسیر خوب و درست زندگی نیز دور خواهد شد.
از ره گوش ار به دلت یک سخن
ز اهل دلی آید و گیرد وطن
هوش مصنوعی: اگر از طریق گوش خود به دل بایستی توجه کنی، یک سخن از اهل دل به تو می‌رسد و در دل تو جا می‌گیرد.
بی سخن آن دانهٔ گوهر شود
کام دو گیتیت میسر شود
هوش مصنوعی: اگر سخنی به میان نیاید، آن دانهٔ با ارزش به دست می‌آید و هدف تو نیز محقق خواهد شد.
آری اگر سامعه در کس بود
یک سخنش در دو جهان بس بود
هوش مصنوعی: اگر کسی توانایی شنیدن داشته باشد، یک کلام او می‌تواند در تمام جهان تاثیرگذار باشد.
هر صفت نیک صغیر آزمود
هیچ به از راز نهفتن نبود
هوش مصنوعی: هر خصوصیت خوب و کوچک را که آزمایش کردی، بهتر از پنهان کردن راز نیست.