صغیر اصفهانیشمارهٔ ۲۶ - مصاحبت دو نادان
بود یکی مرد تهی مغز خام
با زن خود خفته شبی روی بام
کرد به حیرت سوی گردون نظر
وز زن خود جست ز انجم خبر
زن ز کسان آنچه که بشنیده بود
گفت و در آن مرد تحیر فزود
داد از آن جمله خط کهکشان
با سر انگشت به شوهر نشان
گفت که این جادهٔ بیت‌الله است
قافلهٔ حاج روان زین ره است
مرد چو این مسئله از زن شنید
سخت غمین گشت و زبان در کشید
گفت مباد اشتری از حاجیان
بر سر من اوفتد از آسمان
بود در این فکر که از بخت بد
اشتر همسایه ز دل بانگ زد
گفت همانا شتر آمد فرود
به که گریزم من بیچاره زود
جست شتابان و به ره رو نهاد
از زبر بام به زیر اوفتاد
چونکه درافتاد ز بالا به پست
دل شده را دست و سر و پا شکست
ابله از ابله سخنی کرد گوش
نیم چراغ خردش شد خموش
نامده اشتر ز سما بر سرش
گشت لگد کوب بلا پیکرش
زین مثل ار با خردی بی‌سخن
کشف شود بهر تو مقصود من
بین دو نادان ز جواب و سئوال
فایده چبود؟ غم و رنج و ملال
روی دل از صحبت نادان بتاب
چونکه ندانی، بر دانا شتاب
صحبت دانا چه بود؟ کیمیا
میشود از آن مس قلبت طلا
صحبت دانات معظم کند
کعبه‌وَشَت قبله عالم کند
هرکه به هر رتبه و هرجا رسید
از اثر صحبت دانا رسید
همدم دانا شوی ار یک نفس
حاصل عمر تو همانست و بس
مردم دانا که جهان دیده‌اند
نیک چو بینی به جهان دیده‌اند
دیده چو بینا بود و برقرار
هست یقین باقی اعصار به کار
رونق هر ملت و هر کشوری
نیست جز از همت دانشوری
حاصل مطلب چو صغیر حزین
در همه جا همدم دانا گزین
شمارهٔ ۲۵ - کیفیت صلحیهٔ اصفهان: گوش فرا دار که سازم بیانشمارهٔ ۲۷ - شلتاق پلتاق: صیحگهی پر فن حیلت‌گری
اطلاعات
وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بود یکی مرد تهی مغز خام
با زن خود خفته شبی روی بام
هوش مصنوعی: مردی ساده و بی‌فکر به همراه همسرش شب‌هنگام روی بام خوابیده بودند.
کرد به حیرت سوی گردون نظر
وز زن خود جست ز انجم خبر
هوش مصنوعی: او با حیرت به آسمان نگریست و از همسر خود خبرهایی از ستاره‌ها جستجو کرد.
زن ز کسان آنچه که بشنیده بود
گفت و در آن مرد تحیر فزود
هوش مصنوعی: زن از افرادی که به آن‌ها اعتماد داشت، چیزهایی را که شنیده بود بیان کرد و این باعث شد که در آن مرد حیرت بیشتری ایجاد شود.
داد از آن جمله خط کهکشان
با سر انگشت به شوهر نشان
هوش مصنوعی: به وسیله سر انگشت، نشانه‌هایی از خط کهکشان به شوهر نشان می‌دهد.
گفت که این جادهٔ بیت‌الله است
قافلهٔ حاج روان زین ره است
هوش مصنوعی: گفتند که این مسیر به خانهٔ خدا می‌رسد و گروه حجاج از این راه در حال حرکت هستند.
مرد چو این مسئله از زن شنید
سخت غمین گشت و زبان در کشید
هوش مصنوعی: مرد وقتی این موضوع را از زن شنید، بسیار ناراحت شد و سکوت کرد.
گفت مباد اشتری از حاجیان
بر سر من اوفتد از آسمان
هوش مصنوعی: گفت که کاش هیچ وقت شتری از حاجیان از آسمان بر سر من نیفتد.
بود در این فکر که از بخت بد
اشتر همسایه ز دل بانگ زد
هوش مصنوعی: او در این فکر بود که به خاطر بدبیاری، شتر همسایه از دلش صدایی بلند کرد.
گفت همانا شتر آمد فرود
به که گریزم من بیچاره زود
هوش مصنوعی: شخصی بیان می‌کند که شتر به زمین نشسته است و او با نگرانی از موقعیت خود فرار کند.
جست شتابان و به ره رو نهاد
از زبر بام به زیر اوفتاد
هوش مصنوعی: شخصی به سرعت حرکت کرد و در حین راه رفتن، از روی پشت بام به زمین افتاد.
چونکه درافتاد ز بالا به پست
دل شده را دست و سر و پا شکست
هوش مصنوعی: وقتی کسی از مقام و جایگاه بلند به پستی و ذلت بیفتد، دل او شکسته و روحش آسیب می‌بیند.
ابله از ابله سخنی کرد گوش
نیم چراغ خردش شد خموش
هوش مصنوعی: نادان با نادانی سخنی گفت و گوشش که مانند یک چراغ خرد می‌درخشید، خاموش شد.
نامده اشتر ز سما بر سرش
گشت لگد کوب بلا پیکرش
هوش مصنوعی: شتر از آسمان نیامده، اما بر سرش بلا و مشکلاتی سنگین فرود آمده و او را تحت فشار قرار داده است.
زین مثل ار با خردی بی‌سخن
کشف شود بهر تو مقصود من
هوش مصنوعی: اگر با درک و فهم درست به این مثال توجه کنی، به هدف من خواهی رسید.
بین دو نادان ز جواب و سئوال
فایده چبود؟ غم و رنج و ملال
هوش مصنوعی: وقتی دو نفر نادان با یکدیگر صحبت می‌کنند و سؤالی می‌پرسند و جوابی می‌دهند، هیچ فایده‌ای برایشان ندارد و فقط باعث غم، رنج و ناراحتی میشود.
روی دل از صحبت نادان بتاب
چونکه ندانی، بر دانا شتاب
هوش مصنوعی: اگر از صحبت‌های نادانان دوری کنی و با آگاهی رفتار کنی، می‌توانی به درک بهتر و انتخاب‌های درست‌تری برسید. در اینجا اشاره شده که باید از نادانی دوری کرد و به افراد با دانش و آگاه رو آورد.
صحبت دانا چه بود؟ کیمیا
میشود از آن مس قلبت طلا
هوش مصنوعی: صحبت‌های یک فرد دانا می‌تواند همچون جادو اثرگذار باشد و قدرت و ارزش درونی انسان را به طلا تبدیل کند.
صحبت دانات معظم کند
کعبه‌وَشَت قبله عالم کند
هوش مصنوعی: وقتی که ذهن آگاه و عاقل به سخن می‌آید، مانند کعبه و قبله‌ای برای همه جهان میشود.
هرکه به هر رتبه و هرجا رسید
از اثر صحبت دانا رسید
هوش مصنوعی: هر کس به هر مقام و جایگاهی که دست پیدا کرده، به خاطر تأثیر گفت‌وگو و ارتباط با افراد دارای دانش و آگاهی به آنجا رسیده است.
همدم دانا شوی ار یک نفس
حاصل عمر تو همانست و بس
هوش مصنوعی: اگر بتوانی با یک یار دانا و باتجربه باشی، در واقع به همان اندازه از عمر خود بهره‌مند شده‌ای.
مردم دانا که جهان دیده‌اند
نیک چو بینی به جهان دیده‌اند
هوش مصنوعی: افراد فرزانه که تجربیات زیادی از زندگی و دنیا دارند، وقتی به اطراف و وضعیت‌ها نگاه می‌کنند، قضاوت‌های صحیح و درستی انجام می‌دهند.
دیده چو بینا بود و برقرار
هست یقین باقی اعصار به کار
هوش مصنوعی: اگر چشم بینا باشد و ثابت بماند، یقین و آگاهی در تمامی دوران‌ها باقی خواهد ماند.
رونق هر ملت و هر کشوری
نیست جز از همت دانشوری
هوش مصنوعی: رشد و پیشرفت هر جامعه و کشوری وابسته به تلاش و اراده افراد دانشمند و اهل علم آن است.
حاصل مطلب چو صغیر حزین
در همه جا همدم دانا گزین
هوش مصنوعی: نتیجه‌گیری این است که مانند یک کودک غمگین، در هر جایی باید همراهی با فردی خردمند و دانا را انتخاب کرد.