گنجور

شمارهٔ ۱۴ - علم و عمل

چون به ازل طرح جهان ریختند
عالم و عمل را بهم‌ آمیختند
بهر بشر هست دو پر در مثل
زان دو یکی علم بود یک عمل
زین دو پر آن مرغ بلند آشیان
شاید اگر بگذرد از آسمان
عالم عاری ز عمل ابتر است
مرغ نه بل جانور یک پر است
مقصدم از علم و عمل صنعت است
کان به جان سلم هر ملت است
ملک ز صنعت اگر آباد نیست
خاطر ملت نفسی شاد نیست
بهر تعالی همه خلق جهان
پای نهادند بدین نردبان
علم برای عمل‌ آموختند
ثروت و علم و شرف اندوختند
مدرسهٔ علم و عمل ساختند
مرکب همت به فلک تاختند
مدرسه باید که ز روی اساس
باز نماید ز فنون هم کلاس
تا که محصل به تقاضای ذوق
وارد فنی شود از روی شوق
صنعتی از خویش کند ابتکار
صاحب عنوان شود و افتخار
ماحصل عمر خود آرد بکف
نام نکو یابد و جاه و شرف
نی که شود زحمت بی‌حاصلش
مایهٔ درد سر و رنج دلش
یا که ز تحصیل چو یابد فراغ
پر شودش از می‌شهوت ایاغ
میز دوائر طلبد بهر کار
رشوه دهد تا که شود رشوه خوار
مغلطه در‌ امر محقق کند
ناحق و حق را حق و ناحق کند
خود نه همین خفت و ذلت برد
کآبروی دولت و ملت برد
هست موظف بشر اندر جهان
کار کند بهر خود و دیگران
از ره پیوستگی و‌ امتزاج
نوع بشر راست به هم احتیاج
علم و عمل باید و کسب و هنر
تا که دهد دست رفاه بشر
علم طلب بهر وطن پروری
نی پی خود خواهی و تن پروری
علم طلب کاسب بازار باش
مسگر و آهنگر و نجار باش
علم طلب واقف اسرار شو
تاجر و داروگر و عطار شو
جان برادر ز صغیر این نیوش
بهر عمل در طلب علم کوش
خواهی اگر عاقبت خود بخیر
راحت خود کم طلب از رنج غیر

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون به ازل طرح جهان ریختند
عالم و عمل را بهم‌ آمیختند
هوش مصنوعی: هنگامی که جهان در آغاز خلق شد، عالم (وجود) و عمل (کارها و تلاش‌ها) به گونه‌ای در هم تنیده و مرتبط شدند.
بهر بشر هست دو پر در مثل
زان دو یکی علم بود یک عمل
هوش مصنوعی: برای انسان دو بال وجود دارد که یکی دانش و دیگری عمل است؛ مانند دو پر که برای پرواز لازم‌اند.
زین دو پر آن مرغ بلند آشیان
شاید اگر بگذرد از آسمان
هوش مصنوعی: شاید اگر آن پرنده بلند پرواز از آسمان بگذرد، نشانه‌ای از دوستی و آشتی باشد.
عالم عاری ز عمل ابتر است
مرغ نه بل جانور یک پر است
هوش مصنوعی: داشتن دانش بدون عمل، مانند یک پرنده ناقص است که نه پرواز می‌کند و نه به عنوان یک موجود کامل شناخته می‌شود. در واقع، علم بدون عمل معنا و ارزشی ندارد.
مقصدم از علم و عمل صنعت است
کان به جان سلم هر ملت است
هوش مصنوعی: هدف من از یادگیری و انجام کار، به‌دست‌آوردن مهارتی است که برای زندگی و آرامش هر قوم و ملتی ضروری است.
ملک ز صنعت اگر آباد نیست
خاطر ملت نفسی شاد نیست
هوش مصنوعی: اگر کشور از دستاوردهای برتر و پیشرفت‌های صنعتی برخوردار نباشد، دل و خاطر مردم نیز خوش و شاد نخواهد بود.
بهر تعالی همه خلق جهان
پای نهادند بدین نردبان
هوش مصنوعی: برای پیشرفت و رشد همه انسان‌ها در جهان، همه به این نردبان قدم گذاشتند.
علم برای عمل‌ آموختند
ثروت و علم و شرف اندوختند
هوش مصنوعی: آموختن علم برای به کار بردن آن است؛ افراد ثروت، علم و نام نیک را جمع‌آوری کرده‌اند.
مدرسهٔ علم و عمل ساختند
مرکب همت به فلک تاختند
هوش مصنوعی: می‌گویند که مکان‌هایی برای آموزش و تلاش ساخته شده‌اند و افرادی با اراده و عزم راسخ به ارتفاعات بالا دست یافته‌اند.
مدرسه باید که ز روی اساس
باز نماید ز فنون هم کلاس
هوش مصنوعی: مدرسه باید به‌گونه‌ای عمل کند که اصول اساسی را به نمایش بگذارد و از مهارت‌ها و رشته‌های مختلف آموزشی بهره‌برداری کند.
تا که محصل به تقاضای ذوق
وارد فنی شود از روی شوق
هوش مصنوعی: تا زمانی که دانشجو با شوق و علاقه درخواست کند تا وارد یک رشته فنی شود.
صنعتی از خویش کند ابتکار
صاحب عنوان شود و افتخار
هوش مصنوعی: کسی که با خلاقیت خود دست به ابتکار می‌زند، به عنوان یک شخصیت مطرح و مورد احترام شناخته می‌شود.
ماحصل عمر خود آرد بکف
نام نکو یابد و جاه و شرف
هوش مصنوعی: انسان با جمع‌آوری دستاوردهای عمرش می‌تواند نام نیکو به دست آورد و به مقام و اعتبار دست یابد.
نی که شود زحمت بی‌حاصلش
مایهٔ درد سر و رنج دلش
هوش مصنوعی: کسی که زحمت می‌کشد اما نتیجه‌ای نمی‌گیرد، فقط خود را به دردسر می‌اندازد و دلش را می‌آزارد.
یا که ز تحصیل چو یابد فراغ
پر شودش از می‌شهوت ایاغ
هوش مصنوعی: وقتی که انسان به تحصیلات و علم خود پایان می‌دهد، احساس شادی و لذت می‌کند و به دنبال خوشی‌ها و لذت‌های زندگی می‌افتد.
میز دوائر طلبد بهر کار
رشوه دهد تا که شود رشوه خوار
هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده که برخی افراد برای انجام کارهای خود به پرداخت رشوه روی می‌آورند و هدفشان این است که از این طریق به خواسته‌های خود برسند، حتی اگر این کار نادرست باشد. در حقیقت، آنها به دنبال بهره‌برداری از سیستم و دیگران هستند و این عمل نشان‌دهنده فساد و بی‌اخلاقی در جامعه است.
مغلطه در‌ امر محقق کند
ناحق و حق را حق و ناحق کند
هوش مصنوعی: اختلال در امور سبب می‌شود که حق و ناحق به اشتباه قضاوت شوند و در نتیجه، حقیقت تحت تأثیر قرار گیرد.
خود نه همین خفت و ذلت برد
کآبروی دولت و ملت برد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که فردی به خاطر رفتار یا اقداماتی که انجام داده، به ذلت و خفت دچار شده و این باعث شده که اعتبار و آبروی خود را نیز از دست بدهد. در واقع، این شخص به خاطر وضعیت خود، نه تنها به خود آسیب زده بلکه آبروی جامعه یا نظامی که به آن وابسته است را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
هست موظف بشر اندر جهان
کار کند بهر خود و دیگران
هوش مصنوعی: انسان در زندگی خود موظف است که برای خودش و دیگران تلاش کند و کار کند.
از ره پیوستگی و‌ امتزاج
نوع بشر راست به هم احتیاج
هوش مصنوعی: انسان‌ها به خاطر پیوستگی و ترکیب خود به یکدیگر نیاز دارند و این ارتباط و همبستگی میان آن‌ها ضروری است.
علم و عمل باید و کسب و هنر
تا که دهد دست رفاه بشر
هوش مصنوعی: دانش و تلاش لازم است و همچنین مهارت و هنر تا اینکه زندگی انسان را بهتر کند و رفاه حاصل شود.
علم طلب بهر وطن پروری
نی پی خود خواهی و تن پروری
هوش مصنوعی: تحصیل علم باید به منظور خدمت به وطن و پیشرفت آن باشد، نه برای خودخواهی و راحت‌طلبی فردی.
علم طلب کاسب بازار باش
مسگر و آهنگر و نجار باش
هوش مصنوعی: علم را به دست بیاور و همچون یک کاسب در بازار به کار بپرداز، مانند مسگر، آهنگر و نجار که هر یک با مهارت خود در کارشان مشغول هستند.
علم طلب واقف اسرار شو
تاجر و داروگر و عطار شو
هوش مصنوعی: علم و دانش را جستجو کن و به رازهای آن پی ببر. در این مسیر، به مانند یک تاجر، داروساز و عطار عمل کن و استعدادهای خود را به کار بگیر.
جان برادر ز صغیر این نیوش
بهر عمل در طلب علم کوش
هوش مصنوعی: توجه به بزرگ‌ترها و رفتارهای آن‌ها در یادگیری بسیار مهم است؛ باید در جستجوی علم و دانش کوشیده و از تجربیات دیگران بهره‌مند شد.
خواهی اگر عاقبت خود بخیر
راحت خود کم طلب از رنج غیر
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی به خوشبختی و آرامش دست یابی، بهتر است از سختی و رنج دیگران دوری کنی و کمتر به دنبال خواسته‌های زودگذر و بی‌فایده باشی.