گنجور

شمارهٔ ۶۷ - مولودیه در مدح شهاب الثاقب حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام

مجلس ما را چه جای ساغر و صهباستی
کامشب از خمخانه حق جان قدح پیماستی
هرچه بینی هرکه بینی مست بینی کاین سرور
در همه تنهاستی نی در من تنهاستی
جسم مست و روح مست و خاک مست افلاک مست
راستی این مستی امشب در همه اشیاستی
ما خلق یک یک بوجد و حالتند امشب بلی
عید مولود ولی خالق یکتاستی
کرده دنیا را مزین از قدوم نازنین
آنکه از او هستی دنیا و ما فیهاستی
ام واب را دیده و دل کرده روشن از جمال
آنکه مو جد چارام را همچو هفت آباستی
نی بدو بوطالب وبنت‌الاسد نازند و بس
کافتخار ام و اب تا آدم و حواستی
کنز مخفی در حریم کعبه ظاهر گشت از آن
مختفر بر عرش اعلی تودهٔ غبر استی
کس نیابد بر مقامش ره که احمد در عروج
هر چه بالاتر رود بیند علی بالاستی
اوست خورشید آفرینش پرتوی از طلعتش
اوست دریا ما سوی الله موج آن دریاستی
خلق از وی صادر وراجع بوی پرتو بلی
صادر از بیضا و راجع باز بر بیضاستی
او ولی مطلق حق است یعنی در امور
نفس او فعال هم امروز و هم فرداستی
خواند خود را نقطه باء و گه انشا حروف
از الف تا یا یکایک منبسط از باستی
عالم ایجاد از اعلی و اسفل بیش و کم
هست ز اسما ظاهر و او مظهر اسماستی
شیئی در علم است و اندر اوست علم کل‌شیئی
اندر این معنی دلیلم نص احصیناستی
آدم و نوح و خلیل‌الله و موسی و مسیح
رویشان آئینهٔ آن طلعت زیباستی
انبیاء و اولیا را معنی اندرصورت اوست
قطب عالم پس بهر الف آن الف بالاستی
نیست جز نفس ولایت ملک را دائر مدار
گه زروی مصلحت پنهان و گه پیداستی
می نگردد فیضش از ذرات آنی منقطع
چون به پشت ابر خورشید جهان آراستی
او دلیل راه حق در هر زمان در هر گروه
او مغیث خلق در هر دور و در هرجاستی
لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار
ثابت الا الله از این لا و این الاستی
آنکزو دور است آنکو راست معذورش بدار
دیدهٔ ما خوش بنور طلعتش بیناستی
هرچه هست از دیگران ما را همین نعمت بس است
کز ره مهر و وفا نعمت علی باماستی
یا علی عبد ثنا خوانت صغیر مستمند
آنکه غرق قلزم عصیان ز سر تا پاستی
مشکلی دارد مدد فرمای اندر حل آن
ایکه حل ز امداد و عونت جمله مشکلهاستی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مجلس ما را چه جای ساغر و صهباستی
کامشب از خمخانه حق جان قدح پیماستی
هوش مصنوعی: امشب در مجلس ما جایی برای می و شراب نیست؛ زیرا ما از جرعه‌ای حقیقی و معنوی سیراب می‌شویم.
هرچه بینی هرکه بینی مست بینی کاین سرور
در همه تنهاستی نی در من تنهاستی
هوش مصنوعی: هرچه که می‌بینی یا هر کسی که می‌بینی در حال مستی است، زیرا این شادی و سرور در همه جا موجود است و فقط مختص من نیست. تو نیز در این حال تنها نیستی.
جسم مست و روح مست و خاک مست افلاک مست
راستی این مستی امشب در همه اشیاستی
هوش مصنوعی: وجود من سرشار از شوق و سرخوشی است، بدنم، روحم و حتی طبیعت و جهان اطرافم نیز در این حال و هوا به سر می‌برند. امشب این حالت مستی در همه موجودات جاری است.
ما خلق یک یک بوجد و حالتند امشب بلی
عید مولود ولی خالق یکتاستی
هوش مصنوعی: امشب همه موجودات به نوعی حال و هوای خاصی دارند، چون که عید ولادت است. اما لازم به یادآوری است که همه اینها تنها از یک خالق یگانه سرچشمه می‌گیرد.
کرده دنیا را مزین از قدوم نازنین
آنکه از او هستی دنیا و ما فیهاستی
هوش مصنوعی: دنیا را از حضور پر برکت و عطوفت آن کسی آراسته است که وجود او باعث حیات این دنیا و تمام چیزهای آن است.
ام واب را دیده و دل کرده روشن از جمال
آنکه مو جد چارام را همچو هفت آباستی
هوش مصنوعی: من به دیدن موهای او دلم روشن شده، چون زیبایی‌اش مانند هفت آسمان من را فرا گرفته است.
نی بدو بوطالب وبنت‌الاسد نازند و بس
کافتخار ام و اب تا آدم و حواستی
هوش مصنوعی: این بیت به این معنی است که هیچ کس جز بوطالب و بنت‌الاسد نمی‌تواند به خود ببالد و افتخار کند، زیرا افتخار آن‌ها به نسل و ریشه‌ای می‌رسد که به آدم و حوا برمی‌گردد.
کنز مخفی در حریم کعبه ظاهر گشت از آن
مختفر بر عرش اعلی تودهٔ غبر استی
هوش مصنوعی: گنج پنهانی در فضای کعبه نمایان شد، از آنجا که در آسمان اعلی، توده‌ای از خاک وجود دارد.
کس نیابد بر مقامش ره که احمد در عروج
هر چه بالاتر رود بیند علی بالاستی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند به جایگاه احمد برسد، چون هر چه احمد در مسیر عروج و بالا رفتن پیش برود، علی را در بالاترین مرتبه می‌بیند.
اوست خورشید آفرینش پرتوی از طلعتش
اوست دریا ما سوی الله موج آن دریاستی
هوش مصنوعی: او همان خورشید خلق و آفرینش است که روشنایی‌اش از چهره‌اش می‌تابد. او همان دریاست و هرچه غیر از اوست، موجی از آن دریاست.
خلق از وی صادر وراجع بوی پرتو بلی
صادر از بیضا و راجع باز بر بیضاستی
هوش مصنوعی: انسان‌ها و موجودات از او نشأت می‌گیرند و به سوی او بازمی‌گردند؛ مانند اینکه نور از ماه می‌تابد و دوباره به خود ماه برمی‌گردد.
او ولی مطلق حق است یعنی در امور
نفس او فعال هم امروز و هم فرداستی
هوش مصنوعی: او ولی کامل و مطلق حق است، به این معنی که در مسائل مربوط به خود، هم اکنون و هم در آینده، دارای قدرت و تأثیر است.
خواند خود را نقطه باء و گه انشا حروف
از الف تا یا یکایک منبسط از باستی
هوش مصنوعی: خود را به عنوان نقطه‌ای معرفی می‌کند و در مقطع‌های مختلف حروف الفبا را یکی یکی مانند جلوه‌ای از وجود خود گسترش می‌دهد.
عالم ایجاد از اعلی و اسفل بیش و کم
هست ز اسما ظاهر و او مظهر اسماستی
هوش مصنوعی: جهان به دلیل وجود نام‌ها و صفات الهی در سطوح مختلف بالا و پایین، به وجود آمده است. این عالم از ظاهر شدن این نام‌ها نشأت می‌گیرد و او خود مظهر این نام‌ها محسوب می‌شود.
شیئی در علم است و اندر اوست علم کل‌شیئی
اندر این معنی دلیلم نص احصیناستی
هوش مصنوعی: یک چیز در علم وجود دارد که در آن، دانش تمامی اشیا نهفته است. در این معنا، دلیل من نص احصای آن است.
آدم و نوح و خلیل‌الله و موسی و مسیح
رویشان آئینهٔ آن طلعت زیباستی
هوش مصنوعی: آدم، نوح، خلیل‌الله، موسی و مسیح به گونه‌ای هستند که نشان‌دهندهٔ زیبایی و شکوه یک چهرهٔ خاص و الهی هستند.
انبیاء و اولیا را معنی اندرصورت اوست
قطب عالم پس بهر الف آن الف بالاستی
هوش مصنوعی: در عالم، معانی انبیاء و اولیاء در وجود او نهفته است. او محور و قطب هستی است و هر الفی، به خاطر عظمت و بلندی او اهمیت می‌یابد.
نیست جز نفس ولایت ملک را دائر مدار
گه زروی مصلحت پنهان و گه پیداستی
هوش مصنوعی: هیچ چیز جز نفس ولایت، ملک را به دور خود نمی‌چرخاند، گاه به خاطر مصلحتی پنهان و گاه به خاطر چیزی آشکار.
می نگردد فیضش از ذرات آنی منقطع
چون به پشت ابر خورشید جهان آراستی
هوش مصنوعی: نور فیض او از ذرات جهان قطع نمی‌شود، همچنان که خورشید وقتی پشت ابر می‌رود، نورش از بین نمی‌رود و در واقع هنوز درخشان است.
او دلیل راه حق در هر زمان در هر گروه
او مغیث خلق در هر دور و در هرجاستی
هوش مصنوعی: او در هر زمان و هر گروهی دلیل و راهنمایی برای حق است و در هر دوره و هر مکانی به کمک مردم می‌شتابد.
لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار
ثابت الا الله از این لا و این الاستی
هوش مصنوعی: در این بیت، به این موضوع اشاره می‌شود که هیچ چیز در زندگی و جنگ بدون قدرت و استحکام نیست. تنها سلاح واقعی و اصلی که می‌تواند در میدان مبارزه مؤثر باشد، سلاح ایمان و تسلط بر خداوند است. با این توضیح، قوت و توان هر فرد بر اساس ایمان و ارتباطش با خداوند تعیین می‌شود.
آنکزو دور است آنکو راست معذورش بدار
دیدهٔ ما خوش بنور طلعتش بیناستی
هوش مصنوعی: شخصی که دور است و در عین حال از ما عذرخواهی می‌کند، باید با نگاه خیالی ما مورد عفو قرار گیرد. نگاه ما به زیبایی چهره‌اش روشن است.
هرچه هست از دیگران ما را همین نعمت بس است
کز ره مهر و وفا نعمت علی باماستی
هوش مصنوعی: هر چه در دنیا وجود دارد، ما از دیگران فقط به همین نعمت راضی هستیم که از طریق محبت و وفاداری، نعمت علی (ع) را در خود داریم.
یا علی عبد ثنا خوانت صغیر مستمند
آنکه غرق قلزم عصیان ز سر تا پاستی
هوش مصنوعی: ای علی، بنده‌ای که در ستایش تو کوچک و نیازمند است، آن کس که از سر تا پا در دریای نافرمانی غرق شده است.
مشکلی دارد مدد فرمای اندر حل آن
ایکه حل ز امداد و عونت جمله مشکلهاستی
هوش مصنوعی: اگر مشکلی دارید، کمک بخواهید، چرا که حل مشکلات تنها با یاری و حمایت شما انجام می‌شود و تمام مشکلات به نوعی به همین یاری بستگی دارد.