گنجور

شمارهٔ ۶۱ - در مدح امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام

شاه اورنگ انماست علی
حق و حق بین و حق‌نماست علی
ید حق عین حق لسان حق است
پای تا سر همه خداست علی
اسم اعظم طلسم موجودات
گنج الا ز بعد لاست علی
جز خدایش نمیتوان خواندن
چکنم اینکه نارضاست علی
بشنو معنی ولایت را
بندهٔ حق خدای ماست علی
هر کجا بنگری علی باشد
تا نگوید کسی کجاست علی
موجد ممکنات و مظهر کون
مظهر ذات کبریاست علی
ماسوی بی‌وجود او عدمند
ز انکه فیاض ما سواست علی
کارفرما به کارخانهٔ حق
ماسوی را سوا سواست علی
نفس کونست مصطفی آنگاه
نفس فیاض مصطفی است علی
پیشوای رسل بود جبریل
بهر جبریل پیشواست علی
انبیا را معین و یار و ظهیر
سر و سرخیل اولیاست علی
رکن و خیف و منی حطیم و حجر
مشعر و زمزم و صفاست علی
ساحل و موج و قعر و در و صدف
بحر و کشتی و ناخداست علی
معنی هل اتی علی الانسان
سر یاسین و طا و هاست علی
بلکه تفسیر جمله قرآن را
از الف تا بحرف یاست علی
اصل فرقان و مبدء آیات
نقطه ابتدای باست علی
مستقیم اوفتد صراط آنگاه
که مخاطب با هدناست علی
مصطفی خلق را به خم غدیر
گفت خضر ره شماست علی
من لوائی فراشتم از دین
بعد من صاحب لواست علی
آمر و ناهی قوائد شرع
ز ابتدا تا به انتهاست علی
ای که جوئی عطا بجو از وی
معدن رحمت و عطاست علی
ای که خواهی سخا بخواه از او
منبع بخشش و سخاست علی
لنگر عرش و زیب و زینت فرش
شه عرض و مه سماست علی
در جهان مایه ضیاشمس است
شمس را مایه ضیاست علی
مس قلبت به مهر او کن زر
زانکه اکسیر قلبهاست علی
خضری از رهبرت شود یابی
اینکه سرچشمه بقاست علی
نیست خائف ز عرصه عرصات
هرکه را مایه رجاست علی
چون زمین مر سپهر را حاکم
چون قدر آمر فضاست علی
مکن از کار بسته اندیشه
هر گره را گره گشاست علی
مظهر الرؤف و القهار
بهر بیگانه و آشناست علی
دوستان خدای را از نام
دردل و جان فرح‌فزاست علی
دشمنان خدای را یکسر
درد و رنج و غم و بلاست علی
کافی هم خاطر مهموم
شافی درد بی‌دواست علی
به ثنایش مرا چه حد که ز حق
در خور مدحت و ثناست علی
خوش که گویم مدیح فرزندش
کش به کونین مدعاست علی
شاه صابر که بر حقیقت او
حق بود شاهد و گواست علی
آنچنان در علی بود فانی
کز وجودش همین بجاست علی
ز آستانش صغیر روی متاب
ز انکه صاحب بدین سراست علی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاه اورنگ انماست علی
حق و حق بین و حق‌نماست علی
هوش مصنوعی: شاه اورنگ، به معنای پادشاهی که بر تخت نشسته است، تنها نمایانگر حقیقت است و حقیقت نیز در آفتاب تابان خود، خود را به نمایش می‌گذارد.
ید حق عین حق لسان حق است
پای تا سر همه خداست علی
هوش مصنوعی: دست خدا حقیقت خالص است و زبان او نیز حقیقت خالص است. از سر تا پا، تمام وجود علی تجلی خداوند است.
اسم اعظم طلسم موجودات
گنج الا ز بعد لاست علی
هوش مصنوعی: اسم بزرگ و مقدس، راز و رمز وجود همه موجودات است، اما این رمز تنها از طریق شناخت و درک عمیق به دست می‌آید.
جز خدایش نمیتوان خواندن
چکنم اینکه نارضاست علی
هوش مصنوعی: جز خدا هیچ‌کس را نمی‌توانم بخوانم، چون علی ناراضی است.
بشنو معنی ولایت را
بندهٔ حق خدای ماست علی
هوش مصنوعی: به مفهوم رهبری و سرپرستی توجه کن، زیرا بنده‌ای از بندگان خدا، یعنی علی، نماینده و سرپرست حقیقی است.
هر کجا بنگری علی باشد
تا نگوید کسی کجاست علی
هوش مصنوعی: هر جایی که نگاه کنی، ردپای علی به وضوح دیده می‌شود، تا هیچ‌کس نتواند بگوید علی کجاست.
موجد ممکنات و مظهر کون
مظهر ذات کبریاست علی
هوش مصنوعی: علی سرچشمه تمام موجودات و تجلی جهانی است که نماد ذات برتر و عظیم است.
ماسوی بی‌وجود او عدمند
ز انکه فیاض ما سواست علی
هوش مصنوعی: هر چیزی غیر از وجود او، بی‌ارزش و ناپایدار است؛ زیرا اوست که فیض و نعمت را به همه می‌دهد.
کارفرما به کارخانهٔ حق
ماسوی را سوا سواست علی
هوش مصنوعی: فرمانروایان به حق خود در برابر دیگران توجه دارند و همیشه می‌کوشند تا از حقوق خود دفاع کنند.
نفس کونست مصطفی آنگاه
نفس فیاض مصطفی است علی
هوش مصنوعی: جان و هستی همه موجودات از وجود مصطفی سرچشمه می‌گیرد و این وجود فیاض و بخشنده است و علی نیز از همین وجود استفاده می‌کند.
پیشوای رسل بود جبریل
بهر جبریل پیشواست علی
هوش مصنوعی: جبریل، فرشته‌ای که پیام‌آور خداست، پیشوای پیامبران است و علی، امام و پیشوای اوست.
انبیا را معین و یار و ظهیر
سر و سرخیل اولیاست علی
هوش مصنوعی: پیامبران در راه هدایت و حمایت از حق، حامی و همدمی دارند و در میان اولیا، علی به عنوان رهبری برتر شناخته می‌شود.
رکن و خیف و منی حطیم و حجر
مشعر و زمزم و صفاست علی
هوش مصنوعی: مکان‌های مقدس و مهمی که در حج و زیارت، به ویژه در شهر مکه وجود دارد، شامل عناصر و مکان‌های خاصی هستند که اهمیت ویژه‌ای دارند. این مکان‌ها شامل رکن یمانی، خیف منی، حطیم، حجر اسماعیل، مشعر، چاه زمزم و صفا هستند. هر یک از این مکان‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و زیارت آن‌ها جزء شعائر مهم اسلامی به شمار می‌آید.
ساحل و موج و قعر و در و صدف
بحر و کشتی و ناخداست علی
هوش مصنوعی: علی همانند دریا است که شامل ساحل، موج، عمق، دریا و صدف می‌شود و همچنین کشتی و ناخدایش نیز به او اشاره دارد.
معنی هل اتی علی الانسان
سر یاسین و طا و هاست علی
هوش مصنوعی: آیا بر انسان زمانی گذر نکرده است که چیزی از یاد او رفته باشد؟ زمانهایی که رازها و رمزهایی برایش به وجود آمده است؟
بلکه تفسیر جمله قرآن را
از الف تا بحرف یاست علی
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی اشاره به اهمیت و مقام حضرت علی (ع) در فهم و تفسیر قرآن دارد. به زبان ساده، می‌توان گفت که تمام معانی و تفاسیر قرآن در وجود علی (ع) نهفته است و او به عنوان فردی برجسته در درک و تفسیر آیات قرآن شناخته می‌شود.
اصل فرقان و مبدء آیات
نقطه ابتدای باست علی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که حقیقت و نقطه آغاز آیات الهی در وجود حضرت علی (ع) نهفته است. او منبعی است که فرقان (تفکیک حق از باطل) را به انسان‌ها معرفی می‌کند و آیات الهی از او سرچشمه می‌گیرند.
مستقیم اوفتد صراط آنگاه
که مخاطب با هدناست علی
هوش مصنوعی: راه درست وقتی بر آدمی روشن می‌شود که او با هدایت و راهنمایی مناسب روبه‌رو باشد.
مصطفی خلق را به خم غدیر
گفت خضر ره شماست علی
هوش مصنوعی: حضرت مصطفی در خم غدیر به مردم گفت: «راه شما به سمت علی است.»
من لوائی فراشتم از دین
بعد من صاحب لواست علی
هوش مصنوعی: من پرچمی درست کرده‌ام از دین که بعد از من، صاحب آن پرچم کسی است که به حق و حقیقت متعهد است.
آمر و ناهی قوائد شرع
ز ابتدا تا به انتهاست علی
هوش مصنوعی: امام علی (ع) به عنوان الگوی دقیق و صحیح در رعایت و اجرای قوانین و اصول شرعی از آغاز تا پایان شناخته شده است. او نه تنها خود به این قوانین پایبند بود، بلکه همگان را نیز به رعایت آن‌ها دعوت می‌کرد.
ای که جوئی عطا بجو از وی
معدن رحمت و عطاست علی
هوش مصنوعی: ای کسی که دنبال بخشش و نعمت هستی، از علی بخواه که او معدن رحمت و عطا است.
ای که خواهی سخا بخواه از او
منبع بخشش و سخاست علی
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی به کسی سخاوت و بخشندگی را بیاموزی، از علی بنگر که او منبع اصلی بخشش و سخاوت است.
لنگر عرش و زیب و زینت فرش
شه عرض و مه سماست علی
هوش مصنوعی: علی، پایه و کلید آسمان‌ها و جلوه‌گاه زیبایی‌ها و زینت زمین است.
در جهان مایه ضیاشمس است
شمس را مایه ضیاست علی
هوش مصنوعی: در دنیا نور و روشنایی به خورشید بستگی دارد و خورشید هم از وجود علی بهره‌مند است که به او نوری می‌بخشد.
مس قلبت به مهر او کن زر
زانکه اکسیر قلبهاست علی
هوش مصنوعی: دل خود را با مهر او آراسته کن، زیرا که علی راز گنجینه‌های دل‌هاست.
خضری از رهبرت شود یابی
اینکه سرچشمه بقاست علی
هوش مصنوعی: اگر در جستجوی حقیقت و زندگی پایدار هستی، به علی توجه کن. او منبع بقا و آفریدگار است.
نیست خائف ز عرصه عرصات
هرکه را مایه رجاست علی
هوش مصنوعی: هر کسی که دارای اصل و اعتبار باشد، از مشکلات و چالش‌های زندگی نمی‌ترسد.
چون زمین مر سپهر را حاکم
چون قدر آمر فضاست علی
هوش مصنوعی: زمین، فرمانروای آسمان است و همان‌طور که قدر (اقدار) در فضایی که در آن قرار داریم، نفوذ و تاثیر دارد، علی نیز در قدرت و نفوذ خود الگوست.
مکن از کار بسته اندیشه
هر گره را گره گشاست علی
هوش مصنوعی: به هیچ‌وجه در پی فکر کردن به مشکلات نباش، چون علی کسی است که هر گرهی را می‌گشاید و به حل مشکلات کمک می‌کند.
مظهر الرؤف و القهار
بهر بیگانه و آشناست علی
هوش مصنوعی: علی، تجلی بخش رحم و قهری است که بر همه، اعم از دوستان و دشمنان، نمایان است.
دوستان خدای را از نام
دردل و جان فرح‌فزاست علی
هوش مصنوعی: دوستان خدا با نام و یاد او در دل و جانشان شادی و خوشحالی می‌آورند.
دشمنان خدای را یکسر
درد و رنج و غم و بلاست علی
هوش مصنوعی: دشمنان خدا همیشه در زحمت و مصیبت و غم هستند.
کافی هم خاطر مهموم
شافی درد بی‌دواست علی
هوش مصنوعی: علی، تو تنها کسی هستی که می‌توانی دل آزردگان را آرام کنی و دردهای بی‌درمان را درمان کنی.
به ثنایش مرا چه حد که ز حق
در خور مدحت و ثناست علی
هوش مصنوعی: مدح و ستایش علی چقدر بالاست که تنها از حق و حقیقت می‌تواند شایسته باشد.
خوش که گویم مدیح فرزندش
کش به کونین مدعاست علی
هوش مصنوعی: خوشحالم که می‌توانم درباره فرزند او ستایش کنم، زیرا در کل جهان، هدف و مقصود او علی است.
شاه صابر که بر حقیقت او
حق بود شاهد و گواست علی
هوش مصنوعی: علی، که شاه صابری است، به عنوان نمونه و گواه حقیقت شناخته می‌شود.
آنچنان در علی بود فانی
کز وجودش همین بجاست علی
هوش مصنوعی: علی به قدری در مقام و ویژگی‌های خود عمیق و بی‌نظیر است که به نظر می‌رسد تمام وجود او در همان حال و مقام خلاصه شده است.
ز آستانش صغیر روی متاب
ز انکه صاحب بدین سراست علی
هوش مصنوعی: از درگاه او روی خود را بر نگردان، زیرا صاحب این خانه علی است.