گنجور

شمارهٔ ۴۰ - در مدح مولی‌الموالی حضرت امیرالمؤمنین (ع)

تسلیم کن باهل دل از کف عنان دل
تا زین جهان برند ترا در جهان دل
ایمان به فضل اهل دل‌آور که مأمنی
بهرت بنا کنند بدار الامان دل
بینی دو نقطه کون و مکانرا بزیر پای
باشد اگر عروج تو در لامکان دل
روشن‌گر آسمان جهان از کواکب است
روشن بود به نور خدا آسمان دل
عنقا عجب مبر که مقامش بود به قاف
عرش است جای مرغ بلند آشیان دل
هیچ التفات نیست به باغ جنان تو را
بینی اگر طراوت باغ جنان دل
گلهای رنگ رنگ دمد گر بطرف باغ
گلهای معرفت دمد از بوستان دل
در هر سحر برون رود از شهر بند طبع
سوی خدای لابه کنان کاروان دل
و ز بهر خلق عالمی از آن سفر بود
هر خیر و خوبی و برکت ارمغان دل
بی شک به یک نفس گذرد از نه آسمان
گردد رها چو تیر دعا از کمان دل
بس اهل ظلم و جور که رفت آب و خاکشان
یکسر بباد از دم آتش فشان دل
در بزم اهل دل جدل و قیل و قال نیست
شرح دلست و گوش دلست و زبان دل
بی‌عشق لاف دل مزن این خود مسلمست
دل آن عشق باشد و عشق است آن دل
دلراست نزد اهل یقین و صفها ولی
در حق هر دلی مبرای جان گمان دل
جوئی اگر به معرفت دل وسیله‌ای
بنما به عشق شیر خدا امتحان دل
هر دل نکرده مهر علی را بجان قبول
مشتی گل است و هیچ ندارد نشان دل
در وصف او بیان نبی از غدیر خم
آید همی بگوش دل صاحبان دل
باشد چو آفتاب درخشان بروز حشر
پرورده هرکه گوهر مهرش بکان دل
بینی رخش در آینه دل معاینه
سازند اگر عیان بتو راز نهان دل
چون کعبه کز ظهور علی یافت عزوشان
باشد هم از ظهور علی عزوشان دل
دانند اهل دل که برای وصال اوست
بیگاه و گاه ناله و شور و فغان دل
چون دل باو رسید بیابد سکون بلی
در این مقام ختم شود داستان دل
در دل فرو نشیند و بر آسمان رود
در مدح آن مبین فرقان بیان دل
دل کشتی است و لنگر دل مهر مرتضی است
دل زورق است و لطف علی بادبان دل
دل آستان اوست از اینرو نهاده‌اند
رو خلق عالمی همه بر آستان دل
دل میهمان اوست سرخوان معرفت
هستند عارفان همگی میهمان دل
همچون صغیر روی نتابی ز دل اگر
نعمت علی دهد بتو روزی ز خوان دل

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تسلیم کن باهل دل از کف عنان دل
تا زین جهان برند ترا در جهان دل
هوش مصنوعی: دل را به دست اهلش بسپار و از کنترل آن خارج شو تا از این دنیا به دنیایی بهتر و دلنشین‌تر منتقل شوی.
ایمان به فضل اهل دل‌آور که مأمنی
بهرت بنا کنند بدار الامان دل
هوش مصنوعی: به کسانی که از دل و ایمان برخوردارند، اعتماد کن؛ زیرا آن‌ها مکان امن و آرامشی برای تو فراهم می‌آورند.
بینی دو نقطه کون و مکانرا بزیر پای
باشد اگر عروج تو در لامکان دل
هوش مصنوعی: اگر در عروج و کمال روحی خود به جایی برسید که از محدودیت‌های جسمانی و مکان فراتر بروید، آن‌گاه هیچ چیزی نمی‌تواند شما را محدود کند و همه چیز زیر پای شما خواهد بود.
روشن‌گر آسمان جهان از کواکب است
روشن بود به نور خدا آسمان دل
هوش مصنوعی: منبع نور آسمان دنیا ستارگان هستند، اما آسمان دل تنها به نور خدا روشن است.
عنقا عجب مبر که مقامش بود به قاف
عرش است جای مرغ بلند آشیان دل
هوش مصنوعی: عنقا موجودی افسانه‌ای است که در اوج آسمان و در جایی برتر از همه چیز قرار دارد. این بیان به ما می‌گوید که باید به بلندپروازی و آرزوهای بزرگ فکر کنیم، همچنان که پرنده‌ای با آشیانه‌ای بلند در دل خود دارد. در واقع، نماد این بیت اشاره به هدف‌های عالی و والای انسانی است که باید به سمت آن‌ها حرکت کنیم.
هیچ التفات نیست به باغ جنان تو را
بینی اگر طراوت باغ جنان دل
هوش مصنوعی: هیچ توجهی به باغ بهشت نخواهی کرد اگر طراوت دل تو مانند باغ بهشت باشد.
گلهای رنگ رنگ دمد گر بطرف باغ
گلهای معرفت دمد از بوستان دل
هوش مصنوعی: اگر گل‌های رنگارنگ رفته‌رفته به سمت باغ معرفت بیایند، از باغ دل بوی خوشی به مشام می‌رسد.
در هر سحر برون رود از شهر بند طبع
سوی خدای لابه کنان کاروان دل
هوش مصنوعی: هر صبح، دل از قید و بندها آزاد می‌شود و به سوی خدا روانه می‌گردد، در حالی که از دل و جان درخواست و تمنا دارد.
و ز بهر خلق عالمی از آن سفر بود
هر خیر و خوبی و برکت ارمغان دل
هوش مصنوعی: به خاطر انسان‌ها، عالمی به وجود آمده است که تمام خیرات، خوبی‌ها و برکت‌ها از دل آن ناشی می‌شود.
بی شک به یک نفس گذرد از نه آسمان
گردد رها چو تیر دعا از کمان دل
هوش مصنوعی: بدون شک، با یک نفس می‌تواند از نه آسمان عبور کند و آزاد شود، مانند تیری که از کمان دل پرتاب می‌شود.
بس اهل ظلم و جور که رفت آب و خاکشان
یکسر بباد از دم آتش فشان دل
هوش مصنوعی: بسیاری از افرادی که ظلم و ستم کردند، به طور کامل از بین رفتند و سرزمینشان به خاطر شعله‌های آتش دلشان ویران شد.
در بزم اهل دل جدل و قیل و قال نیست
شرح دلست و گوش دلست و زبان دل
هوش مصنوعی: در محفل افرادی که دل‌هایشان پاک و زلال است، بحث و جدل وجود ندارد. اینجا تنها احساسات و تجربیات درونی مطرح می‌شود و تنها گوش دل و زبان دل به کار می‌آید تا معانی عمیق را انتقال دهند.
بی‌عشق لاف دل مزن این خود مسلمست
دل آن عشق باشد و عشق است آن دل
هوش مصنوعی: بدون عشق، از عشق صحبت نکن، چرا که این موضوع واضح است. دل، خود عشق است و عشق نیز همان دل است.
دلراست نزد اهل یقین و صفها ولی
در حق هر دلی مبرای جان گمان دل
هوش مصنوعی: دل حقیقت را در نظر افراد با یقین و صفا می‌بیند، اما در مورد هر دلی، مبرای جان تأثیرگذار است.
جوئی اگر به معرفت دل وسیله‌ای
بنما به عشق شیر خدا امتحان دل
هوش مصنوعی: اگر به دنبال شناخت و معرفت واقعی هستی، باید نشانه‌ای از عشق و محبت، همچون عشق به شیر خدا را در دل خود بیابی و آن را مورد آزمایش قرار دهی.
هر دل نکرده مهر علی را بجان قبول
مشتی گل است و هیچ ندارد نشان دل
هوش مصنوعی: اگر کسی دل به محبت علی ندهد، در واقع دلش مانند مشتی گل است که هیچ نشانی از عشق و محبت ندارد و در اصل چیزی ارزشمند نیست.
در وصف او بیان نبی از غدیر خم
آید همی بگوش دل صاحبان دل
هوش مصنوعی: در مورد ویژگی‌های او، سخن پیامبر در غدیر خم به گوش دل‌های صاحبان معرفت می‌رسد.
باشد چو آفتاب درخشان بروز حشر
پرورده هرکه گوهر مهرش بکان دل
هوش مصنوعی: در روز قیامت، افرادی که قلبشان پر از محبت و محبت به دیگران است، مانند خورشید درخشان خواهند بود.
بینی رخش در آینه دل معاینه
سازند اگر عیان بتو راز نهان دل
هوش مصنوعی: اگر در آینه دل به چهره زیبایت نگاه کنند، رازهای پنهان دلم به تو آشکار خواهد شد.
چون کعبه کز ظهور علی یافت عزوشان
باشد هم از ظهور علی عزوشان دل
هوش مصنوعی: چون کعبه به واسطه ظهور علی به مقام و منزلت رسید، دل‌ها نیز به خاطر همین ظهور و شخصیت علی به عظمت و ارزش دست پیدا کردند.
دانند اهل دل که برای وصال اوست
بیگاه و گاه ناله و شور و فغان دل
هوش مصنوعی: اهل دل می‌دانند که برای رسیدن به محبوب، در هر زمان و مکان، باید ناله و شور و فریاد دل را تجربه کرد.
چون دل باو رسید بیابد سکون بلی
در این مقام ختم شود داستان دل
هوش مصنوعی: زمانی که دل به او برسد، آرامش پیدا می‌کند و در این مرحله، داستان دل به پایان می‌رسد.
در دل فرو نشیند و بر آسمان رود
در مدح آن مبین فرقان بیان دل
هوش مصنوعی: این احساس عمیق و پرمعنی در دل انسان جا می‌گیرد و همزمان می‌تواند او را به افق‌های بلند و آسمانی برساند. در ستایش آن، بزرگی و تأثیرگذار بودن حقیقتی را که در دل نهفته است، به تصویر می‌کشد.
دل کشتی است و لنگر دل مهر مرتضی است
دل زورق است و لطف علی بادبان دل
هوش مصنوعی: دل مانند یک کشتی است که لنگرش محبت و دوستی امام علی (ع) است. این دل همچون یک زورق است که نیروی بادبان آن از لطف و رحمت علی سرچشمه می‌گیرد.
دل آستان اوست از اینرو نهاده‌اند
رو خلق عالمی همه بر آستان دل
هوش مصنوعی: دل به درگاه خداوند است، به همین خاطر همه مردم دنیا دل خود را به آن درگاه نهادند.
دل میهمان اوست سرخوان معرفت
هستند عارفان همگی میهمان دل
هوش مصنوعی: دل جایگاه میهمان اوست و عارفان همه در این میهمانی از معرفت حاضرند.
همچون صغیر روی نتابی ز دل اگر
نعمت علی دهد بتو روزی ز خوان دل
هوش مصنوعی: اگر دل به تو شادی و نعمت ببخشد، مانند بچه‌ها نباید از روی خود بگردانی و باید با دل و جان از آن بهره‌برداری کنی.