گنجور

شمارهٔ ۱۴ - در مدح قاتل کفار حیدر کرار حضرت علی ابن ابیطالب علی علیه‌السلام

مقصود ز آفرینش کون و مکان علیست
کون و مکان چو جسم و در آنجسم جان علیست
فرمان بر خدای احد آنکه می‌دهد
فرمان به هفت اختر و نه آسمان علیست
بنگر کمال و فضل که در هر کمال و فضل
هرکس مقدم است مقدم بر آن علیست
یار و معین آدم و نوح آنکه آدمش
چون نوح ملتجی شده بر آستان علیست
تنها همین نه قاسم ارزاق مرتضی است
کاندر جزا قسیم جحیم و جنان علیست
شاهی که روشن است علو مقام او
چون آفتاب بر همه خلق جهان علیست
استاد جبرئیل که بر آستان وی
از شوق جبرئیل بود پاسبان علیست
آنشاه انس و جان که ز خلاق انس و جان
واجب ولای او شده بر انس و جان علیست
دانای هر لسان که بوصف جلال او
الکن بود ز خلق دو عالم لسان علیست
آن حی لایموت که در یکدم از دمی
بخشد بصد چو عیسی مریم روان علیست
ای آنکه در دو کون تو را باید ایمنی
سوی علی شتاب که حصن امان علیست
آن نیک و بدشناس که باشد ولای او
از بهر نیک و بد محک و امتحان علیست
آنکس که مصطفی شب معراج هر طرف
بنمود رو بدید جمالش عیان علیست
این نکته فاش بشنو و در فاش و در نهان
غیر از علی مجوی که فاش و نهان علیست
آن بندگان خاص که نقل مکان کنند
بینند خود که پادشه لامکان علیست
در عرش و فرش و خلوت و جلوت بمصطفی
یار و انیس و هم سخن و هم زبان علیست
عرش آستان شهی که پی بوسه درش
چرخ بلند را شده قامت کمان علیست
گر خضر ره به گمشده‌گان میدهد نشان
بی‌شک بخضر آنکه دهدره نشان علیست
آن سروری که بر نبی اندر غدیرخم
نازل شدیش آیت بلغ بشان علیست
فرمود مصطفی که در امت ز بعد من
مولی بخاص و عام و به پیر و جوان علیست
ای ناتوان توان ز علی ولی طلب
کز راه لطف یاور هر ناتوان علیست
گوینده سلونی و قائل به لو کشف
عالم بهر ضمیر شه غیب دان علیست
آن صاحب جلال که وصف جلال او
ناید بدرک و فهم و خیال و گمان علیست
شاهی که بر صغیر عطا کرده از کرم
در مدح خویش قوه نطق و بیان علیست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مقصود ز آفرینش کون و مکان علیست
کون و مکان چو جسم و در آنجسم جان علیست
هوش مصنوعی: هدف از خلقت جهان و همه موجودات، امام علی (ع) است. جهان مانند یک جسم است و روح این جسم، علی (ع) است.
فرمان بر خدای احد آنکه می‌دهد
فرمان به هفت اختر و نه آسمان علیست
هوش مصنوعی: خداوند یکتایی فرمانروایی دارد که به هفت سیاره و نه آسمان دستور می‌دهد و بر آنها سلطه و قدرت دارد.
بنگر کمال و فضل که در هر کمال و فضل
هرکس مقدم است مقدم بر آن علیست
هوش مصنوعی: به شایستگی و فضیلت افرادی که در هر زمینه‌ای برتری دارند، توجه کن؛ چرا که در تمامی این موارد، علی از همه پیشتازتر است.
یار و معین آدم و نوح آنکه آدمش
چون نوح ملتجی شده بر آستان علیست
هوش مصنوعی: یار و کمک‌کننده آدم و نوح، کسی است که در سختی‌ها و مشکلات، به سراغ علی می‌آید و از او کمک می‌طلبد.
تنها همین نه قاسم ارزاق مرتضی است
کاندر جزا قسیم جحیم و جنان علیست
هوش مصنوعی: تنها همین قاسم (تقسیم‌کننده) ارزاق و روزی‌ها از مرتضی (علی) است که در روز قیامت، اوست که جهنم و بهشت را تقسیم می‌کند.
شاهی که روشن است علو مقام او
چون آفتاب بر همه خلق جهان علیست
هوش مصنوعی: سلطانی که جایگاه او مانند آفتاب درخشان و نمایان است، بر تمامی مخلوقات جهان برتری و عظمت دارد.
استاد جبرئیل که بر آستان وی
از شوق جبرئیل بود پاسبان علیست
هوش مصنوعی: استاد جبرئیل که از شوق به درگاه او به عنوان نگهبان ایستاده، در حقیقت، پاسبان علی است.
آنشاه انس و جان که ز خلاق انس و جان
واجب ولای او شده بر انس و جان علیست
هوش مصنوعی: آن شاهی که حقیقتاً محور وجود انسان‌ها و روح‌هاست و از خالق جهان ناشی می‌شود، ولی او فقط متعلق به علی است.
دانای هر لسان که بوصف جلال او
الکن بود ز خلق دو عالم لسان علیست
هوش مصنوعی: هر کسی که در مورد عظمت او توانایی بیان نداشته باشد، در واقع زبانش به اندازه‌ي زبان علی (علی علیه‌السلام) نیرومند نیست و او تنها کسی است که می‌تواند از جلال و شکوه او به بهترین نحو صحبت کند.
آن حی لایموت که در یکدم از دمی
بخشد بصد چو عیسی مریم روان علیست
هوش مصنوعی: آن موجود زنده‌ای که هر لحظه از وجودش زندگی و حیات جاری می‌شود، مشابه به معجزه عیسی که به مریم داد، همانا علی است.
ای آنکه در دو کون تو را باید ایمنی
سوی علی شتاب که حصن امان علیست
هوش مصنوعی: ای کسی که در دو جهان به امنیت نیاز داری، به سمت علی شتاب کن؛ زیرا که دژ و پناهگاه ایمنی، فقط علی است.
آن نیک و بدشناس که باشد ولای او
از بهر نیک و بد محک و امتحان علیست
هوش مصنوعی: کسی که خوبی‌ها و بدی‌ها را می‌شناسد و از آن‌ها آگاه است، باید بداند که معیار ارزشیابی نیک و بد در زندگی، امتحانی است که از سوی علی (ع) انجام می‌شود.
آنکس که مصطفی شب معراج هر طرف
بنمود رو بدید جمالش عیان علیست
هوش مصنوعی: کسی که در شب معراج، چهره‌ی زیبای پیامبر را که به هر سو نمایان بود، دید، در واقع جمال علی را نیز به وضوح مشاهده کرده است.
این نکته فاش بشنو و در فاش و در نهان
غیر از علی مجوی که فاش و نهان علیست
هوش مصنوعی: این نکته را به خوبی درک کن و به‌خاطر بسپار که هیچ‌کس جز علی را در آشکار و پنهان جستجو نکن؛ زیرا علی همان است که همه چیز در آشکار و پنهان به او برمی‌گردد.
آن بندگان خاص که نقل مکان کنند
بینند خود که پادشه لامکان علیست
هوش مصنوعی: آن بندگان ویژه که در مسیرهای معنوی و روحانی حرکت می‌کنند، به وضوح در می‌یابند که پادشاهی بزرگ و بی‌نهایت وجود دارد.
در عرش و فرش و خلوت و جلوت بمصطفی
یار و انیس و هم سخن و هم زبان علیست
هوش مصنوعی: در آسمان و زمین، در مکان‌های خلوت و عمومی، تنها دوست و همدم و هم‌صحبت پیامبر، امام علی است.
عرش آستان شهی که پی بوسه درش
چرخ بلند را شده قامت کمان علیست
هوش مصنوعی: در مقابل درگاه شاهی که برای بوسه به او می‌شتابند، آسمان با قامت خمیده‌اش به شکل کمانی درآمده است.
گر خضر ره به گمشده‌گان میدهد نشان
بی‌شک بخضر آنکه دهدره نشان علیست
هوش مصنوعی: اگر خضر راه برای راه‌نمایی گمشدگان نشانه‌ای می‌دهد، بدون شک این نشانه به خضر مربوط است که خود راه را از علی می‌گیرد.
آن سروری که بر نبی اندر غدیرخم
نازل شدیش آیت بلغ بشان علیست
هوش مصنوعی: سخن راجع به آن مقام و عظمت است که در روز غدیر خم به پیامبر نازل شد و به معرفی حضرت علی به عنوان ولی و سرور مسلمانان اشاره دارد. این واقعه به روشنی نشان‌دهنده جایگاه ویژه علی در دین اسلام است.
فرمود مصطفی که در امت ز بعد من
مولی بخاص و عام و به پیر و جوان علیست
هوش مصنوعی: پیامبر اسلام فرمودند که بعد از خود، علی (علیه‌السلام) بهترین و شایسته‌ترین فرد برای رهبری جامعه است، چه در میان خاصان و چه در میان عامه مردم، و این نکته شامل همه، از پیر و جوان نیز می‌شود.
ای ناتوان توان ز علی ولی طلب
کز راه لطف یاور هر ناتوان علیست
هوش مصنوعی: ای ناتوان، از علی ولی کمک بخواه، زیرا او به عنوان یاور همواره در کنار هر ناتوانی است و با لطف خود به یاری او می‌شتابد.
گوینده سلونی و قائل به لو کشف
عالم بهر ضمیر شه غیب دان علیست
هوش مصنوعی: از من بپرسید؛ زیرا کسی که به حقیقت عالم و ابعاد پنهان آن آگاه است، تنها علی (علیه‌السلام) است.
آن صاحب جلال که وصف جلال او
ناید بدرک و فهم و خیال و گمان علیست
هوش مصنوعی: آن موجود بزرگ و با عظمت، که هیچ کلمه‌ای نمی‌تواند به درستی توصیفش کند و درک، تصور و فکر ما از عظمتی که دارد، ناتوان است، علی نام دارد.
شاهی که بر صغیر عطا کرده از کرم
در مدح خویش قوه نطق و بیان علیست
هوش مصنوعی: سلطانی که بر کودکان بخشش کرده و از بزرگواری خود سخن می‌گوید، در حقیقت بیانگر فضیلت و بلاغت علی است.