گنجور

شمارهٔ ۱۰ - در مدح امیرالمؤمنین امام المتقین حضرت علی علیه‌السلام

آنکه می‌گوید مؤثر بهر این آثار نیست
راستی از نعمت انصاف برخوردار نیست
کی توان گفتن شود موجود بی موجد پدید
نقش بی‌نقاش نبود خانه بی‌معمار نیست
دست استادی بگردش آورد پرگار را
گرچه خط پیدا ز پرگار است از پرگار نیست
بر بیاض نامهٔی جز با بنان خط نویس
این بود ثابت که هرگز خامهٔی سیار نیست
بی‌وجود ناظمی قادر به تصدیق خرد
نظم حاصل در مدار گنبد دوار نیست
این همه گردندهٔ مطلق عنان را در مسیر
یکسر مو اختلاف سیر در ادوار نیست
محدثی باید جهان را کان بود ذاتی قدیم
وین حقیقت مختفی نزد الوالابصار نیست
بر جمیع ماسو الله فیض یزدان جاری است
در تمام کارها جز لطف حق در کار نیست
معرفت حاصل کن و حق را بچشم دل ببین
ورنه در این بارگه بی‌معرفت را بار نیست
ذات حق از کفر و از ایمان ما مستغنی است
شاد و پژمان هیچ از اقرار و ز انکار نیست
نفع و ضر در کفر و ایمان هرچه هست از بهر ماست
بهر حق سود و زیانی اندر این بازار نیست
بیخودی آور بدست از بی‌خدایی دم مزن
نفس خود بین راز خود بینی به حق اقرار نیست
گر شود روشن بنور معرفت چشم دلت
غیر او بینی در این دیر کهن دیار نیست
گوش جان گر آشنا شد با نوای کاینات
نغمهٔی جز نغمه منصور در این دار نیست
مکتب عرفان حق را در جهان آموزگار
بهتر از فخر رسولان احمد مختار نیست
بعد احمد شیر حق شاه ولایت رهبر است
هیچ‌کس چون او بعالم عالم اسرار نیست
گر تو بر حق و حقیقت عاشقی روسوی وی
عاشقان را کار با یار است با اغیار نیست
دیگری چون دیگران مگزین بر او مگذر ز حق
مسند کرار جای مردم فرار نیست
گر نباشد سبحه در گردش بذکر نام او
هیچ فرقی در میان سبحه و زنار نیست
گاه نزع جان ببیند هرکسی رخساروی
امتیاز مؤمن و کافر در این دیدار نیست
وین عجب نبود که بیند طلعت او در حیات
هرکه را آئینه دل محو در زنگار نیست
گر خدا نبود خدا را هست آنشه خانه زاد
هیچ‌کس را نزد حق این رتبت و مقدار نیست
من چگویم وصف آن ذاتی که از روی یقین
در خور وصفش کسی جز ایزد دادار نیست
یا علی بر آستانت بندهٔ شرمنده را
هست حاجتها ولیکن حاجت گفتار نیست
از تو حل مشکلات خویش میجوید صغیر
ایکه کاری با وجود قدرتت دشوار نیست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آنکه می‌گوید مؤثر بهر این آثار نیست
راستی از نعمت انصاف برخوردار نیست
هوش مصنوعی: کسی که می‌گوید هیچ عاملی در ایجاد آثار و نتایج وجود ندارد، به حقیقت انصاف ندارد و عادلانه قضاوت نمی‌کند.
کی توان گفتن شود موجود بی موجد پدید
نقش بی‌نقاش نبود خانه بی‌معمار نیست
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید چیزی بدون علت و موجد به وجود آمده است. مانند اینکه هیچ نقشی بدون نقاش وجود ندارد و هیچ خانه‌ای بدون معمار ساخته نمی‌شود.
دست استادی بگردش آورد پرگار را
گرچه خط پیدا ز پرگار است از پرگار نیست
هوش مصنوعی: استاد مانند پرگار است که می‌تواند دایره‌ای را رسم کند، اما خود پرگار فقط ابزاری است و شکل نهایی را نمی‌سازد. در واقع، قدرت اصلی در دست استاد است که با مهارت خود، خط و طرح را ایجاد می‌کند.
بر بیاض نامهٔی جز با بنان خط نویس
این بود ثابت که هرگز خامهٔی سیار نیست
هوش مصنوعی: تکمیل یک نامه تنها با دستخط نویسنده امکان‌پذیر است و هیچ قلمی نمی‌تواند به‌صورت مستقل و بدون هدایت نوشتار کند.
بی‌وجود ناظمی قادر به تصدیق خرد
نظم حاصل در مدار گنبد دوار نیست
هوش مصنوعی: اگر ناظمی وجود نداشته باشد، هیچ‌کس نمی‌تواند به درستی و به‌طور منطقی بگوید که نظم موجود در فضای گردان جهان حقیقت دارد.
این همه گردندهٔ مطلق عنان را در مسیر
یکسر مو اختلاف سیر در ادوار نیست
هوش مصنوعی: این همه حرکات و چرخش‌های جهان در مسیر خود، نشان‌دهنده تفاوت‌هایی است که در مراحل مختلف زمان وجود دارد.
محدثی باید جهان را کان بود ذاتی قدیم
وین حقیقت مختفی نزد الوالابصار نیست
هوش مصنوعی: جهان باید به گونه‌ای باشد که نشان‌دهنده وجودی اصلی و ازلی است و این واقعیت برای افرادی که بصیرت دارند، پنهان نیست.
بر جمیع ماسو الله فیض یزدان جاری است
در تمام کارها جز لطف حق در کار نیست
هوش مصنوعی: فیض الهی در همه‌جا جاری است و در هر کاری فقط لطف خداوند وجود دارد.
معرفت حاصل کن و حق را بچشم دل ببین
ورنه در این بارگه بی‌معرفت را بار نیست
هوش مصنوعی: دانش و شناخت به دست آور و حقایق را با دل خود مشاهده کن، ورنه در این مکان، بی‌دانش و ناآگاه جایی نخواهی داشت.
ذات حق از کفر و از ایمان ما مستغنی است
شاد و پژمان هیچ از اقرار و ز انکار نیست
هوش مصنوعی: وجود حق از ایمان و کفر ما بی‌نیاز است. حال چه ما اعتراف کنیم و چه انکار، چیزى به او اضافه یا کاسته نمی‌شود.
نفع و ضر در کفر و ایمان هرچه هست از بهر ماست
بهر حق سود و زیانی اندر این بازار نیست
هوش مصنوعی: در دنیا هر سود و زیانی که وجود دارد، چه در اعتقاد به کفر و چه در ایمان، به خاطر ماست. برای حق، در این دنیای پر از تضاد، هیچ منفعت یا زیانی وجود ندارد.
بیخودی آور بدست از بی‌خدایی دم مزن
نفس خود بین راز خود بینی به حق اقرار نیست
هوش مصنوعی: این بیت به ما می‌گوید که در حالتی از سرگشتگی و بی‌خودی به سر می‌بریم و نباید درباره خدا صحبت کنیم. در واقع، باید به درون خود نگاه کنیم و راز وجود خود را بشناسیم، چرا که درک واقعی و اقرار به حقیقت باید از دل و جان ما برآید.
گر شود روشن بنور معرفت چشم دلت
غیر او بینی در این دیر کهن دیار نیست
هوش مصنوعی: اگر با نور شناخت، دل تو روشن شود، در این مکان قدیمی فقط او را خواهی دید و غیر او چیزی نخواهی یافت.
گوش جان گر آشنا شد با نوای کاینات
نغمهٔی جز نغمه منصور در این دار نیست
هوش مصنوعی: اگر روح انسان با صدای هستی آشنا شود، در این جهان نغمه‌ای جز نغمه منصور وجود ندارد.
مکتب عرفان حق را در جهان آموزگار
بهتر از فخر رسولان احمد مختار نیست
هوش مصنوعی: در جهان، آموزگار بهتری برای مکتب عرفان و حقیقت از پیامبر اسلام، احمد مختار وجود ندارد.
بعد احمد شیر حق شاه ولایت رهبر است
هیچ‌کس چون او بعالم عالم اسرار نیست
هوش مصنوعی: بعد از احمد، کسی شایسته رهبری در عالم معنوی و سیاسی نیست، زیرا او یگانه فردی است که به تمامی رازهای هستی آگاه است و هیچ‌کس مانند او در جهان وجود ندارد.
گر تو بر حق و حقیقت عاشقی روسوی وی
عاشقان را کار با یار است با اغیار نیست
هوش مصنوعی: اگر تو در عشق به حق و حقیقت هستی، باید بدانی که عاشقان واقعی فقط به محبوب خود می‌اندیشند و هیچ‌گاه با دیگران کاری ندارند.
دیگری چون دیگران مگزین بر او مگذر ز حق
مسند کرار جای مردم فرار نیست
هوش مصنوعی: دیگری را مانند بقیه انتخاب نکن و از او بگذر؛ زیرا حق به‌گونه‌ای دیگر بر عهده‌اش است و جایی برای فرار از آن نیست.
گر نباشد سبحه در گردش بذکر نام او
هیچ فرقی در میان سبحه و زنار نیست
هوش مصنوعی: اگر ذکر نام او در قلب نباشد، هیچ تفاوتی بین تسبیح و زنجیرِ دور کمر نیست.
گاه نزع جان ببیند هرکسی رخساروی
امتیاز مؤمن و کافر در این دیدار نیست
هوش مصنوعی: گاهی پیش می‌آید که هر شخصی در لحظات سخت زندگی، تفاوت میان مؤمن و کافر را در چهره‌ها نمی‌تواند ببیند.
وین عجب نبود که بیند طلعت او در حیات
هرکه را آئینه دل محو در زنگار نیست
هوش مصنوعی: دیدن چهره زیبای او در زندگی هیچ چیز عجیب نیست برای کسی که دلش از آلودگی پاک شده و می‌تواند حقیقت را ببیند.
گر خدا نبود خدا را هست آنشه خانه زاد
هیچ‌کس را نزد حق این رتبت و مقدار نیست
هوش مصنوعی: اگر خدا وجود نداشت، هیچ‌کس نمی‌توانست به این مقام و رتبت دست یابد. در نزد خداوند، هیچ‌کس از اصل و نسب خود نمی‌تواند به این مقام برسد.
من چگویم وصف آن ذاتی که از روی یقین
در خور وصفش کسی جز ایزد دادار نیست
هوش مصنوعی: من چگونه می‌توانم ویژگی‌های آن موجودی را توصیف کنم که جز خود خداوند، هیچ‌کس دیگر قادر به توصیف او نیست و تنها از روی یقین می‌توان به او اشاره کرد؟
یا علی بر آستانت بندهٔ شرمنده را
هست حاجتها ولیکن حاجت گفتار نیست
هوش مصنوعی: ای علی، بنده‌ای ناچیز و شرمنده بر درگاه تو آمده‌ام. نیازهای زیادی دارم، اما نیازی به گفتن آنها نیست.
از تو حل مشکلات خویش میجوید صغیر
ایکه کاری با وجود قدرتت دشوار نیست
هوش مصنوعی: کودک به دنبال راه‌حل مشکلات خودش است، زیرا کاری برای تو که قدرت داری، دشوار نیست.