صفی علیشاهبخش ۷ - در نصیحت برادران ایمانی به پاس حرمت اهل ﷲ
ای برادر زین فقیر خیرخواه
این نصیحت بشنو و رو کن به راه
دار پاس حرمت درویش را
بلکه میکن بندة او خویش را
ور نخواهی بست دل در خدمتش
بد مکن دل بهر پاس حرمتش
حرمت حق را هر آن هتّاک بود
شد چو ظاهر فطرتش ناپاک بود
حرمت حق حرمت اهلﷲ است
هر شکست این حرمت، ابلیس ره است
حرمت آدم شکست ابلیس دون
زآن شد از فردوس عفو حق برون
حاسد حق ورنه در ظاهر نبود
دائماً او سجدة حق می‌نمود
چون صفی مرآت ذات کبریاست
سجدة او فرض بهر ماسواست
لاجرم ابلیس چون شد حاسدش
حاسد حق گشت و نآمد ساجدش
حاسد ذات خدا کس ورنه نیست
شاهد این‌حرف قول مولوی است
هیچ کس را از خدا عاری نبود
حاسد حق هیچ دیّاری نبود
لیک چون حق را حسود مظهرند
حاسد ذات خدای اکبرند
زین سبب گفتند کی طاعت بریم
پیش ایشان زآنکه از یک عنصریم
بلکه ما در قدر و قدرت برتریم
هم بر ایشان پادشاه و سروریم
ما بشر، ایشان بشر، لیکن به جاه
ما بر ایشان مهتریم و پادشاه
همسری کردند با شیران حق
زآن سیه گردیدشان یکجا ورق
همچنین در هر زمان پیغمبری
ز امر حق برداشت بر دعوت سری
جنگ او را سهل می‌پنداشتند
در حقیقت جنگ با حق داشتند
قوم صالح ناقه را کردند پی
جنگ حق را کی بود فتحی ز پی
جنگ با حق ناقه را پی کردن است
جان صالح زین عمل آزردن است
جان بوجهل از پیمبر عار داشت
زآن مخلّد خویش را در نار داشت
هر کسی کو با خدا بودش نبرد
وعظ و نصح انبیاء سودش نکرد
بخش ۶ - در معنی طلب و قبح سوء ظن: طالب مسکین کجایی گوش گیربخش ۸ - در بیان نصیحت کردن آن شیر بیشه ایجاد و قبله اقطاب و اوتاد بر اهل جور و عناد لعنت ﷲ علیهم الی یوم التناد: کوفیان را هم به آواز جلی
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای برادر زین فقیر خیرخواه
این نصیحت بشنو و رو کن به راه
هوش مصنوعی: ای برادر، از این فقیر که خیر تو را می‌خواهد، این نصیحت را بشنو و به سوی راه درست برو.
دار پاس حرمت درویش را
بلکه میکن بندة او خویش را
هوش مصنوعی: این بیت بیان می‌کند که باید حرمت و احترام درویش را حفظ کرد؛ زیرا در این صورت می‌توان به مقام و مرتبه او نزدیک‌تر شد و به بندگی او نائل آمد.
ور نخواهی بست دل در خدمتش
بد مکن دل بهر پاس حرمتش
هوش مصنوعی: اگر نمی‌خواهی دل خود را به او بسپاری، پس به خاطر احترامش هم دل باختگی نکن.
حرمت حق را هر آن هتّاک بود
شد چو ظاهر فطرتش ناپاک بود
هوش مصنوعی: هر کسی که حرمت حق را شکسته و به آن بی‌احترامی کند، نشان‌دهنده این است که فطرتش آلوده و ناپاک است.
حرمت حق حرمت اهلﷲ است
هر شکست این حرمت، ابلیس ره است
هوش مصنوعی: احترام به حقوق خداوند برابر با احترام به بندگان اوست؛ هرگونه نقض این احترام، مسیر را برای شیطان هموار می‌کند.
حرمت آدم شکست ابلیس دون
زآن شد از فردوس عفو حق برون
هوش مصنوعی: آبروی آدم به خاطر ابلیس به خطر افتاد و او حتی از عفو خدا در بهشت نیز خارج شد.
حاسد حق ورنه در ظاهر نبود
دائماً او سجدة حق می‌نمود
هوش مصنوعی: حسود واقعی، هرچند در ظاهر به عبادت و سجده مشغول است، در دل به حقیقت حق دسترسی ندارد.
چون صفی مرآت ذات کبریاست
سجدة او فرض بهر ماسواست
هوش مصنوعی: چون صفی، همچون آینه‌ای است که نمایانگر ذات بزرگ خداوند است و سجده کردن برای او، واجب و لازم است به خاطر سایر موجودات.
لاجرم ابلیس چون شد حاسدش
حاسد حق گشت و نآمد ساجدش
هوش مصنوعی: پس از آنکه ابلیس به خاطر حسادت به او حسود شد، دیگر نتوانست خضوع و سجده‌اش را حفظ کند و به درگاه حق نرسید.
حاسد ذات خدا کس ورنه نیست
شاهد این‌حرف قول مولوی است
هوش مصنوعی: حسود کسی نیست جز خود خدا، در غیر این صورت هیچ شاهدی بر این سخن وجود ندارد، که این نظر مولوی است.
هیچ کس را از خدا عاری نبود
حاسد حق هیچ دیّاری نبود
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند از وجود خدا بی‌بهره باشد و حسادت کردن به کسی نتیجه‌ای ندارد.
لیک چون حق را حسود مظهرند
حاسد ذات خدای اکبرند
هوش مصنوعی: اما چون حسودان، مظهر حق هستند، نشان می‌دهند که در واقع حاسدان، ذات بزرگ خداوند را نمی‌پسندند.
زین سبب گفتند کی طاعت بریم
پیش ایشان زآنکه از یک عنصریم
هوش مصنوعی: به همین دلیل گفته‌اند که چرا باید از آن‌ها پیروی کنیم، زیرا ما از یک عنصر و جوهر هستیم.
بلکه ما در قدر و قدرت برتریم
هم بر ایشان پادشاه و سروریم
هوش مصنوعی: ما در توان و قدرت خود از آن‌ها بالاتر هستیم و بر آن‌ها تسلط و فرمانروایی داریم.
ما بشر، ایشان بشر، لیکن به جاه
ما بر ایشان مهتریم و پادشاه
هوش مصنوعی: ما انسان‌ها همه در نوع بشر هستیم، اما به خاطر مقام و عظمت خود، بر دیگران برتری و ریاست داریم.
همسری کردند با شیران حق
زآن سیه گردیدشان یکجا ورق
هوش مصنوعی: آن‌ها با شیران حق ازدواج کردند و به همین دلیل همه‌ی آن‌ها ناگهان به تاریکی افتادند.
همچنین در هر زمان پیغمبری
ز امر حق برداشت بر دعوت سری
هوش مصنوعی: در هر زمان، پیامبری به دستور الهی برای دعوت و هدایت مردم برمی‌خیزد.
جنگ او را سهل می‌پنداشتند
در حقیقت جنگ با حق داشتند
هوش مصنوعی: او را در جنگ آسان می‌دیدند، اما در واقع، او در حال مبارزه با حقیقت بود.
قوم صالح ناقه را کردند پی
جنگ حق را کی بود فتحی ز پی
هوش مصنوعی: قوم صالح ناقه را به عنوان نشانه‌ای از حق قرار دادند و برای جنگ به راه افتادند. آیا این فتح و پیروزی از سوی حق بود؟
جنگ با حق ناقه را پی کردن است
جان صالح زین عمل آزردن است
هوش مصنوعی: جنگیدن با حق مانند به زنجیر کشیدن یک شتر است و این کار، جان پاک و خوب را آزار می‌دهد.
جان بوجهل از پیمبر عار داشت
زآن مخلّد خویش را در نار داشت
هوش مصنوعی: جان بوجهل از پیامبر خجالت می‌کشید، زیرا او در دوزخ به خاطر اعمالش عذاب داشت.
هر کسی کو با خدا بودش نبرد
وعظ و نصح انبیاء سودش نکرد
هوش مصنوعی: هر کسی که با خداوند ارتباط داشته باشد، نصیحت‌ها و پندهای پیامبران برای او فایده‌ای نخواهد داشت.