گنجور

بخش ۳ - در بیان حدیث «کنت کنزا مخفیاً فاحببت أن أعرف فخلقت الخلق لکی اعرف » و ظهور حضرت مصطفوی صلی الله علیه و آله که دارای مراتب نبوت و امامت و ولایت خاصه است علی وجه الکمال

پیش از این ایجاد، ذات ذو الجلال
کنز مخفی بود در عین کمال
و آن هویت بحر سرپوشیده بود
بر ظهور خویش ناجوشیده بود
شاهد ذات آن نگار پرده در
عاشق خود بود و اندر پرده در
بود هم آیینه هم منظور خود
بود هم گنجینه هم گنجور خود
خواست ذاتش تا کند اظهار حسن
فاش بازد عشق با دلدار حسن
برخود از ذات خود اندر عین ذات
جلوه ای فرمود آمد در صفات
جلوه قد جامعت کل الکمال
الخصال و الجمال والجلال
جلوه احمد جلوه گر ذات صمد
جلوه واحد جلوه خر فرد احد
جلوه گر با جلوه خر یک جلوه بود
جلوه گر خود جلوه خر خود جلوه بود
جلوه گر حُسن نبی مصطفی (ص)
جلوه خر عشق علی مرتضی (ع)
جلوه گر اما به صورت جلوه جو
جلوه جو بین در کمال جلوه او
لعل پاکش چون به شکر خنده شد
پیش جلوه خود عشیق و بنده شد
گفت زآن رو من نبی را بنده ام
سر به تعظیمش از عشق افکنده ام
بنده ام وز عشق پیش حضرتش
بسته ام از جان کمر در خدمتش
احمد آن کش حق به رتبت حامد است
با علی (ع) در ذات نور واحد است
ز اتحاد حسن و عشق بی بدیل
شد مرا محکم در این معنی دلیل
کان علی (ع) سلطان عشق «لم یلد»
با نبی (ص) واحد آمد متحد
در میان این دو نور مستطاب
میم احمد گشت در صورت حجاب
از میان برخاست چون میم عدد
شد احد احمد یقین، احمد احد
ما فکندیم از سر این چشم دوبین
غیر یک واحد ندیدیم این یقین
از ازل بستیم عین احولی
تا نباشد هیچ پیدا جز علی (ع)
این دویی شرک است بردار از میان
تو دویی را باز بگشا چشم جان
پس عیان بین در نبی و در ولی
جلوه ذات احد، یعنی علی (ع)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پیش از این ایجاد، ذات ذو الجلال
کنز مخفی بود در عین کمال
هوش مصنوعی: پیش از آنکه خلقت به وجود آید، ذات با عظمت خداوند به شکل کامل، در نهانی و در عمق خود وجود داشت.
و آن هویت بحر سرپوشیده بود
بر ظهور خویش ناجوشیده بود
هوش مصنوعی: هویت دریا به گونه‌ای پنهان بود که وجود حقیقی‌اش هنوز آشکار نشده بود.
شاهد ذات آن نگار پرده در
عاشق خود بود و اندر پرده در
هوش مصنوعی: عشاق با زیبایی و وجود دلبر خود، به نوعی همچون پرده‌ای هستند که او را از چشم دیگران می‌پوشاند و در این حال، آن معشوق همچنان در دل عاشق حضور دارد.
بود هم آیینه هم منظور خود
بود هم گنجینه هم گنجور خود
هوش مصنوعی: آینه و هدف هر دو در وجود او موجود است و همچنین او خود گنجینه‌ای از ارزش‌ها و معانی است.
خواست ذاتش تا کند اظهار حسن
فاش بازد عشق با دلدار حسن
هوش مصنوعی: خواست که ذات او زیبایی‌های خود را آشکار کند، این عشق است که با معشوق، زیبایی را نمایان می‌سازد.
برخود از ذات خود اندر عین ذات
جلوه ای فرمود آمد در صفات
هوش مصنوعی: از وجود خود، در ذات خود به تجلی‌ای اشاره کرد که در صفات نمایان شد.
جلوه قد جامعت کل الکمال
الخصال و الجمال والجلال
هوش مصنوعی: زیبایی و کمال تو تمامی ویژگی‌های نیکو و زیبایی و عظمت را در خود دارد.
جلوه احمد جلوه گر ذات صمد
جلوه واحد جلوه خر فرد احد
هوش مصنوعی: ظهور زیبایی احمد (پیامبر اسلام) نماد ذات بی‌همتا و یگانه است و این جلوه نشان‌دهنده‌ی وجود یکتا و بی‌نظیر است.
جلوه گر با جلوه خر یک جلوه بود
جلوه گر خود جلوه خر خود جلوه بود
هوش مصنوعی: زیبایی و نمایشی که در جلوه‌گری وجود دارد، در واقع همانند نمای ظاهری و بی‌اهمیت است. خودِ نمایانگر نیز همچون نمای ظاهری‌اش است و هر دو به یکدیگر وابسته‌اند.
جلوه گر حُسن نبی مصطفی (ص)
جلوه خر عشق علی مرتضی (ع)
هوش مصنوعی: زیبایی و جذبه پیامبر اکرم، نقطه‌ای از عشق و عظمت علی (ع) را نمایش می‌دهد.
جلوه گر اما به صورت جلوه جو
جلوه جو بین در کمال جلوه او
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی و جذابیت کسی اشاره دارد که در جستجوی زیبایی است. هرچند که او خود نیز دارای جاذبه و زیبایی است، اما بیشتر توجه‌اش به کمال و زیبایی‌های دیگری معطوف شده است. این نشان‌دهنده‌ی آن است که گاهی افراد در جستجوی زیبایی‌های اطراف، از زیبایی‌های خود غافل می‌شوند.
لعل پاکش چون به شکر خنده شد
پیش جلوه خود عشیق و بنده شد
هوش مصنوعی: وقتی که لب‌های سرخ او به لبخندی شیرین می‌خندید، باعث شد که عاشق و بنده‌اش در برابر زیبایی‌اش تسلیم شوند.
گفت زآن رو من نبی را بنده ام
سر به تعظیمش از عشق افکنده ام
هوش مصنوعی: من به همین دلیل، بنده پیامبر هستم و از عشق، سر را به نشانه احترام به او فرود آورده‌ام.
بنده ام وز عشق پیش حضرتش
بسته ام از جان کمر در خدمتش
هوش مصنوعی: من بنده ای هستم که از عشق به او، تمام وجودم را خدمتگزارش کرده ام.
احمد آن کش حق به رتبت حامد است
با علی (ع) در ذات نور واحد است
هوش مصنوعی: احمد، در مقام والای خود، به مقام حامدین تعلق دارد و با علی (ع) در ذات یک نور مشترک قرار دارد.
ز اتحاد حسن و عشق بی بدیل
شد مرا محکم در این معنی دلیل
هوش مصنوعی: از اتحاد زیبایی و عشق ناب، من را در این مفهوم محکم و استوار کرد.
کان علی (ع) سلطان عشق «لم یلد»
با نبی (ص) واحد آمد متحد
هوش مصنوعی: علی (ع) در عشق به عنوان پادشاهی بی‌نظیر شناخته می‌شود که با پیامبر (ص) یک وجود مشترک و یگانه را تشکیل می‌دهند.
در میان این دو نور مستطاب
میم احمد گشت در صورت حجاب
هوش مصنوعی: در میان این دو نور بزرگ و مهم، نام احمد مانند حجاب و پرده‌ای در ظاهر قرار گرفت.
از میان برخاست چون میم عدد
شد احد احمد یقین، احمد احد
هوش مصنوعی: او از میان آن‌ها برخاست و به عنوان یک عدد واحد شناخته شد، همان‌طور که به حقیت و وجود خود اطمینان کامل دارد. احمد، که یکی است، در واقع خود را به عنوان وجودی یگانه و بی‌نظیر معرفی می‌کند.
ما فکندیم از سر این چشم دوبین
غیر یک واحد ندیدیم این یقین
هوش مصنوعی: ما از دیدگاه این چشم دوگانه، جز یک حقیقت واحد را نمی‌بینیم و به وضوح درک کرده‌ایم.
از ازل بستیم عین احولی
تا نباشد هیچ پیدا جز علی (ع)
هوش مصنوعی: از ابتدا تصمیم گرفته‌ایم که فقط ذات علی (ع) مشخص و نمایان باشد و هیچ چیز دیگری به چشم نیاید.
این دویی شرک است بردار از میان
تو دویی را باز بگشا چشم جان
هوش مصنوعی: این دوگانگی و جدایی نوعی شرک است، آن را از دل خود دور کن. چشم جانت را بگشا تا حقیقت را ببینی.
پس عیان بین در نبی و در ولی
جلوه ذات احد، یعنی علی (ع)
هوش مصنوعی: بنابراین واضح است که در میان پیامبر و ولی، تجلی ذات خداوند به وضوح نمایان است، که اشاره به علی (ع) دارد.