گنجور

بخش ۲۲ - در تحقیق‌ نفس‌ حق‌ و نفس‌ باطل‌ و لطیفه‌ ظهور حجت‌ «قاهر، غالب‌، عادل»

آن ولی‌ کآن بر حق‌ و ربانی‌ است‌
در تخلّق‌ مظهر سبحانی‌ است‌
در شریعت‌ پیرو پیغمبر است‌
در طریقت‌ رهنمایش‌ حیدر است‌
گفت‌ حیدر صوفی‌ کامل‌ هنر
هست‌ یکسان پیش‌ چشمش‌ سنگ‌ و زر
ورنه‌ صوفی‌ نیست‌ کلب‌ کوفی‌ است‌
کلب‌ کوفی‌ بهتر از این‌ صوفی‌ است‌
هر که نبود در لِوای بوتراب
گمره است و غول راه و دزد باب
هست آن ابلیس آدم روی و بَس
بندهء دنیا و پابندِ هوس
حاصلا بسیار قطّاع الطریق
هست در رَه، باش هُشیار ای رفیق
دیده را بگشا مَرو کورانه راه
ورنه اندازند غولانت به چاه
بندگیّ رهبری را کن قبول
تا نیندازد ز راهت نفس غول
هر که باشد پیر ره را بنده او
مؤمن است و عارف و دل زنده او
پیر باشد امتحان نقد و قلب
پیر اگر جویی تو شیری ور نه کلب
چون ظهور مهدی قاهر شود
نقد ها و قلب ها طاهر شود
قلب با آتش چو گردد رو به رو
ظاهر آید طینت نا پاک او
قلب‌ اگر گوید که‌ با آتش‌ خوشم‌
طالب‌ دیدار و وصل‌ آتشم‌
بی‌ خبر باشد ز عدل آتش‌ او
چونکه‌ آتش‌ دید گردد سرکش‌ او
جز زری کو بیشتر شد نار کش
آمد از آتش‌ برون بی‌ غل‌ و غش
شاید ار او طالب‌ آتش‌ بود
زآنکه‌ هم کارش ز آتش‌ خوش بود
پیش‌ از آن خود را به‌ تعظیم‌ شهان
کرده در نار ولایت‌ امتحان
بر دم پیران حاضر دائمش‌
بوده تصدیق‌ از امام قائمش‌
پیر وقت‌ ما علی‌ رحمت‌ است‌
عهد او بر جمله‌ عالم‌ طاعت‌ است‌
هر دلی‌ کز طاعت‌ او سرکش‌ است‌
هست‌ قلبی‌ کو عدو آتش‌ است
‌پس به هر عصری است مهدی در ظهور
بر زجاجه اولیا تابیده نور
قطب امکان اوست باقی مظهرند
وین مظاهر شهر علمش را دَرَند
بی وجود او ندارد کس وجود
غیبت او، از فرط پیدایی نمود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آن ولی‌ کآن بر حق‌ و ربانی‌ است‌
در تخلّق‌ مظهر سبحانی‌ است‌
هوش مصنوعی: آن ولی، که بر حق و الهی است، در شکل‌گیری خود به زیبایی‌های الهی جلوه‌گر است.
در شریعت‌ پیرو پیغمبر است‌
در طریقت‌ رهنمایش‌ حیدر است‌
هوش مصنوعی: در دین، پیروی از پیامبر الزامی است و در مسیر عرفان و سیر و سلوک، راهنمایی و هدایت آن به عهده حضرت علی (ع) است.
گفت‌ حیدر صوفی‌ کامل‌ هنر
هست‌ یکسان پیش‌ چشمش‌ سنگ‌ و زر
هوش مصنوعی: حیدر گفت که صوفی کامل به هنر، برای او سنگ و طلا هیچ تفاوتی ندارد و هر دو را به یک چشم می‌بیند.
ورنه‌ صوفی‌ نیست‌ کلب‌ کوفی‌ است‌
کلب‌ کوفی‌ بهتر از این‌ صوفی‌ است‌
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که اگر کسی خود را صوفی معرفی کند، ولی در واقعیت ویژگی‌های یک صوفی را نداشته باشد، در این صورت او به طور واقعی یک صوفی نیست. به جای او می‌توان به یک سگ کوفی اشاره کرد که از نظر وفاداری و سادگی بهتر از آن صوفی ادعایی است. به عبارت دیگر، در بعضی موارد، ظاهر و ادعا اهمیت کمتری دارند و رفتار و ویژگی‌های واقعی افراد ارزشمندترند.
هر که نبود در لِوای بوتراب
گمره است و غول راه و دزد باب
هوش مصنوعی: هر کسی که در پرچم و حمایت بوتراب نباشد، گمراه و در خطر است و نمی‌تواند از دزدان و مشکلات حفاظت شود.
هست آن ابلیس آدم روی و بَس
بندهء دنیا و پابندِ هوس
هوش مصنوعی: در این دنیا افرادی هستند که ظاهری زیبا و فریبنده دارند، اما در باطن، اسیر دنیا و خواسته‌های نفسانی خود هستند.
حاصلا بسیار قطّاع الطریق
هست در رَه، باش هُشیار ای رفیق
هوش مصنوعی: در راه، افرادی وجود دارند که ممکن است به هدف شما آسیب برسانند یا شما را از مسیر باز دارند. بنابراین، دوست عزیز، هوشیار باش و مراقب افرادی که به راهت لطمه می‌زنند، باش.
دیده را بگشا مَرو کورانه راه
ورنه اندازند غولانت به چاه
هوش مصنوعی: چشمانت را باز کن و به طور ناآگاهانه قدم برندار، وگرنه غول‌های تو می‌توانند تو را به چاه اندازند.
بندگیّ رهبری را کن قبول
تا نیندازد ز راهت نفس غول
هوش مصنوعی: برای اینکه از مسیر درست خارج نشوی، بندگی و اطاعت رهبری را بپذیر و قبول کن، زیرا اگر این کار را نکنی، نفس اماره و وسوسه‌های درونیت می‌تواند تو را به انحراف بکشد.
هر که باشد پیر ره را بنده او
مؤمن است و عارف و دل زنده او
هوش مصنوعی: هر کسی که در مسیر راهنمایی و دانش بزرگسال باشد، به او باید ایمان داشت و او را می‌شناسند؛ دل او زنده و پر از آگاهی است.
پیر باشد امتحان نقد و قلب
پیر اگر جویی تو شیری ور نه کلب
هوش مصنوعی: اگر در امتحان عشق و احساسات خود به صداقت و حقیقت بپردازی، به نتایج خوب می‌رسی. اما اگر فقط به ظاهر نگاه کنی، نتیجه‌ات چیزی جز ناکامی نخواهد بود.
چون ظهور مهدی قاهر شود
نقد ها و قلب ها طاهر شود
هوش مصنوعی: زمانی که مهدی ظهور کند، تمام نیکی‌ها و قلب‌ها پاک و پاکیزه خواهند شد.
قلب با آتش چو گردد رو به رو
ظاهر آید طینت نا پاک او
هوش مصنوعی: وقتی دل با آتش روبرو شود، ذات ناپاک او نمایان می‌شود.
قلب‌ اگر گوید که‌ با آتش‌ خوشم‌
طالب‌ دیدار و وصل‌ آتشم‌
هوش مصنوعی: اگر دل می‌گوید که از آتش لذت می‌برم، من عاشق دیدار و وصال آن آتش هستم.
بی‌ خبر باشد ز عدل آتش‌ او
چونکه‌ آتش‌ دید گردد سرکش‌ او
هوش مصنوعی: آدمی که از انصاف بی‌خبر باشد، وقتی آتش را ببیند، به طغیان و بی‌تابی می‌افتد.
جز زری کو بیشتر شد نار کش
آمد از آتش‌ برون بی‌ غل‌ و غش
هوش مصنوعی: تنها زری که بیشتر از سایرین در آتش سوخت، بدون هیچ‌گونه نیرنگ و فریبی، از آتش خارج شد.
شاید ار او طالب‌ آتش‌ بود
زآنکه‌ هم کارش ز آتش‌ خوش بود
هوش مصنوعی: شاید او به آتش علاقه‌مند است، زیرا کارش همیشه با آتش همراه است و از آن لذت می‌برد.
پیش‌ از آن خود را به‌ تعظیم‌ شهان
کرده در نار ولایت‌ امتحان
هوش مصنوعی: قبل از اینکه خود را در برابر شاهان به احترام بگذارید، در آتش امتحان ولایت آزموده شده‌اید.
بر دم پیران حاضر دائمش‌
بوده تصدیق‌ از امام قائمش‌
هوش مصنوعی: در حضور پیروان همیشگی، آن‌ها همواره به تأیید و تصدیق امام منتظر خود پرداخته‌اند.
پیر وقت‌ ما علی‌ رحمت‌ است‌
عهد او بر جمله‌ عالم‌ طاعت‌ است‌
هوش مصنوعی: پیر زمان ما، علی، رحمت و مهربانی است و او همواره از همه‌ی جهان انتظار اطاعت و پیروی دارد.
هر دلی‌ کز طاعت‌ او سرکش‌ است‌
هست‌ قلبی‌ کو عدو آتش‌ است
هوش مصنوعی: هر دلی که از اطاعت او سرپیچی کند، قلبی خواهد داشت که مانند دشمنی پر از آتش است.
‌پس به هر عصری است مهدی در ظهور
بر زجاجه اولیا تابیده نور
هوش مصنوعی: در هر زمان، مهدی در حال ظهور است و نور او بر دل‌های دوستان و اولیا تابیده می‌شود.
قطب امکان اوست باقی مظهرند
وین مظاهر شهر علمش را دَرَند
هوش مصنوعی: قطب وجود و مرکز همه چیز اوست و این مظاهر و جلوه‌ها تنها نمایانگر علم و دانش او هستند.
بی وجود او ندارد کس وجود
غیبت او، از فرط پیدایی نمود
هوش مصنوعی: بدون وجود او هیچ‌کس وجود ندارد و غیبت او به خاطر زیاد بودن جلوه‌اش است.