گنجور

۸- آیات ۷۳ تا ۷۹

یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ جٰاهِدِ اَلْکُفّٰارَ وَ اَلْمُنٰافِقِینَ وَ اُغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ (۷۳) یَحْلِفُونَ بِاللّٰهِ مٰا قٰالُوا وَ لَقَدْ قٰالُوا کَلِمَةَ اَلْکُفْرِ وَ کَفَرُوا بَعْدَ إِسْلاٰمِهِمْ وَ هَمُّوا بِمٰا لَمْ یَنٰالُوا وَ مٰا نَقَمُوا إِلاّٰ أَنْ أَغْنٰاهُمُ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ یَتُوبُوا یَکُ خَیْراً لَهُمْ وَ إِنْ یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اَللّٰهُ عَذٰاباً أَلِیماً فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مٰا لَهُمْ فِی اَلْأَرْضِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاٰ نَصِیرٍ (۷۴) وَ مِنْهُمْ مَنْ عٰاهَدَ اَللّٰهَ لَئِنْ آتٰانٰا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۷۵) فَلَمّٰا آتٰاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ (۷۶) فَأَعْقَبَهُمْ نِفٰاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلیٰ یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِمٰا أَخْلَفُوا اَللّٰهَ مٰا وَعَدُوهُ وَ بِمٰا کٰانُوا یَکْذِبُونَ (۷۷) أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْوٰاهُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ عَلاّٰمُ اَلْغُیُوبِ (۷۸) اَلَّذِینَ یَلْمِزُونَ اَلْمُطَّوِّعِینَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ فِی اَلصَّدَقٰاتِ وَ اَلَّذِینَ لاٰ یَجِدُونَ إِلاّٰ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اَللّٰهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۷۹)

ای پیغمبر جهاد کن با کافران و منافقان و سخت‌گیر بر ایشان و جایشگاه ایشان دوزخست و بد جای بازگشتی است (۷۳) سوگند می‌خورند بخدا که نگفتند و بحقیقت گفتند کلمه کفر را و کافر شدند بعد از اسلامشان و خواهش کردند بآنچه نرسیدند و کینه نورزیدند مگر آنکه بینیاز کرد ایشان را خدا و رسول او از فضلش پس اگر توبه کنند باشد بهتر مر ایشان را و اگر رو گردانند عذاب کند ایشان را خدا عذابی دردناک در دنیا و آخرت و نباشد مر ایشان را در زمین هیچ دوستی و نه یاری‌کننده (۷۴) و از ایشان کسی است که پیمان کرد با خدا که اگر بدهد ما را از فضلش هر آینه صدقه دهیم البته و هر آینه خواهیم شد البته از شایستگان (۷۵) پس چون دادشان از فضلش بخیلی کردند بآن و رو گردانیدند و ایشان بودند اعراض‌کنندگان (۷۶) پس از پی آورد ایشان را نفاقی در دلهاشان تا روزی که بیابند آن را بسبب آنچه خلاف کردند با خدا آنچه وعده کردند او را بسبب آنچه بودند که دروغ می‌گفتند (۷۷) آیا ندانستند که خدا می‌داند پنهانشان را و رازشان را بدرستی که خدا دانای پنهانیهاست (۷۸) آنان که عیب می‌کنند افزون‌دهندگان را از گروندگان در صدقه‌ها و کسانی را که نمی‌یابند مگر طاقتشان را پس استهزا می‌کنند از ایشان استهزا کرد خدا از ایشان و از برای آنهاست عذابی دردناک (۷۹)

ای پیمبر جنگ کن با کافران
در رواج دین به شمشیر و سنان
با منافق سیرتان هم بی حرج
کن جهاد از تیغ الزام و حجج
هم بر ایشان باش سخت و رو ترش
گرچه زین نایند از مستی به هُش
بازگشت این جمله را در دوزخ است
مرغ را بِئْسَ الْمَصِیر اینسان فخ است
می خورند ایشان قسم بر کردگار
که نگفت استند حرفی ناگوار
وآن کلمۀ کفر را از قهر و کین
گفته اند ایشان به تحقیق و یقین
وآن بود دشنام بر فخر بشر
زآن اِباء کردند چون شد مشتهر
مختلف گویند در وجه نزول
حاصلش بوده است تقبیح رسول
چون پیمبر کرد ز ایشان بازخواست
پس قسم خوردند کاین تهمت به ماست
آمد آیت کاین نباشد اتهام
گفته اند ایشان به تحقیق این کلام
خفیه بر تقبیح پیغمبر شدند
از پس اسلامشان کافر شدند
قصد کردند آنچه را نایافتند
هر چه در تحصیل آن بشتافتند
وآن ز یثرب بود اخراج نبی
تا که گردد پادشاه ابن اُبی
اهل عقبه یا بود ز ایشان مراد
که به قتل وی بُد ایشان را نهاد
واقدی باشد بر این بی اعوجاج
هم بدینسان کلبی و دیگر زجاج
کینه ایشان را به پیغمبر نبود
جز که حقشان کرد مستغنی ز جود
جای شکر نعمت حق بر غناء
کینه ور گشتند با بحر عطاء
جمله بودند اهل یثرب بس فقیر
از قدوم او غنی گشتند و سیر
گفت از شرّ کسی می دار بیم
که به او کردستی احسان از قدیم
پس کنند ار توبه از رزق و نفاق
بهر ایشان بهتر آمد در سیاق
ور که برگردند میباشد عذاب
بهر ایشان از خدا اندر حساب
در دو دنیا این عذاب از فعل و خوست
نیستشان هم در زمین یاری و دوست

« حکایت ثعلبه »

ثعلبه نامی که بود از زاهدان
خواست از پیغمبر آخر زمان
تا توانگر سازدش پروردگار
زآنکه معسر بود و بس ذو افتقار
گفت پیغمبر که این نبود صلاح
فقر را آخر به خیر است و فلاح
باز آمد گفت بهر من غنا
شاید ار خواهی که هستم بینوا
حاصل آنکه شد توانگر آن فقیر
از دعای احمد(ص) روشن ضمیر
رفت سالی کو نیامد در نماز
جُست حالش مصطفی(ص) ز اهل نیاز
مردمان گفتند از حالش همه
کو شده بس صاحب مال و رمه
نیستش فرصت که آید در نماز
یا که بدهد روز و شب را امتیاز
پس پی اخذ زکات اندر عیان
بر قبایل ساخت مردی را روان
چونکه او آمد به سوی ثعلبه
شد دگرگون خُلق و خوی ثعلبه
گفت این جزیه است کو خواهد ز ما
از مسلمان جزیه او گیرد چرا
بس تکاهل کرد و هیچ آخر نداد
بازگشت او نزد سلطان عباد
آمد این آیت به حق ثعلبه
کو اِباء کرد از زکات واجبه
باشد از ایشان کسی کو با خدا
کرده عهد اینسان که گر یابد غنا
بدهد از فضلش خدا مالی فزون
ما کنیم از آن زکاتش را برون
صدقه بدهیم از منال و از حشم
از نکوکاران مگر باشیم هم
پس چو حقشان داد مال از فضل خویش
از زکاتش بخل آوردند پیش
روی گرداندند و زآن معرض شدند
بودشان رسم ار به اعراض آمدند
پس ز پی آورده ایشان را نفاق
در قلوب ، آن بخل و قبض اندر سیاق
تا به روز حشر و هنگام جزا
که کنند ایشان ملاقات خدا
زآنچه با حق کرده اند ایشان خلاف
وآنچه وعده داده بودند از گزاف
هم از آنکه بوده اند از بی فروغ
در خلاف وعده و قول دروغ
آگهی آیا ندارند آنکه حق
آگه است از سرّ قلب این فرق
زآنچه می گویند پنهانی به هم
کاین زکات مال جزیه است و ستم
یا ندانند اوست علام الغیوب
داند آنچه هست پنهان در قلوب
صاعی از خرما به نزد مصطفی(ص)
برد از انصار مردی با وفی
تا که جزء صدقه ها سازد رسول
عیب او کردند جمعی بوالفضول
کرد اشارت بر طریق لمز و غمز
یک منافق با رفیق خود به رمز
کاین بر آن آورد کآرد در عیان
خویشتن را او به یاد مردمان
تا دهند او را به هر وقتی زکات
مر به حیلت یابد از عسرت نجات
ور نه می دانست او خود لاعلاج
که ندارد کس بر این صاع احتیاج
آمد آیت که کنند از غمز قدح
زآنکه خواهد مستحق گردد به مدح
ز اهل ایمان در اداء صدقه ها
وآن کسان را که نیابند از نوا
جز که بر مقدار وسع و طاقتش
پس کنند از بَددلی سُخریتش
پس کند سخریه ایشان را خدا
میدهد یعنی به سخریّت جزا
مستحقند این جماعت بر هلاک
هم ز یزدان بر عذابی دردناک
۷- آیات ۶۱ تا ۷۲: وَ مِنْهُمُ اَلَّذِینَ یُؤْذُونَ اَلنَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ‌ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ اَلَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اَللّٰهِ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۶۱) یَحْلِفُونَ بِاللّٰهِ لَکُمْ لِیُرْضُوکُمْ وَ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ إِنْ کٰانُوا مُؤْمِنِینَ (۶۲) أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ یُحٰادِدِ اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نٰارَ جَهَنَّمَ خٰالِداً فِیهٰا ذٰلِکَ اَلْخِزْیُ اَلْعَظِیمُ (۶۳) یَحْذَرُ اَلْمُنٰافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَیْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمٰا فِی قُلُوبِهِمْ قُلِ اِسْتَهْزِؤُا إِنَّ اَللّٰهَ مُخْرِجٌ مٰا تَحْذَرُونَ (۶۴) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّمٰا کُنّٰا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللّٰهِ وَ آیٰاتِهِ وَ رَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ (۶۵) لاٰ تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمٰانِکُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طٰائِفَةٍ مِنْکُمْ نُعَذِّبْ طٰائِفَةً بِأَنَّهُمْ کٰانُوا مُجْرِمِینَ (۶۶) اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلْمُنٰافِقٰاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اَللّٰهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ اَلْمُنٰافِقِینَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ (۶۷) وَعَدَ اَللّٰهُ اَلْمُنٰافِقِینَ وَ اَلْمُنٰافِقٰاتِ وَ اَلْکُفّٰارَ نٰارَ جَهَنَّمَ خٰالِدِینَ فِیهٰا هِیَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اَللّٰهُ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۶۸) کَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ کٰانُوا أَشَدَّ مِنْکُمْ قُوَّةً وَ أَکْثَرَ أَمْوٰالاً وَ أَوْلاٰداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاٰقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاٰقِکُمْ کَمَا اِسْتَمْتَعَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ بِخَلاٰقِهِمْ وَ خُضْتُمْ کَالَّذِی خٰاضُوا أُولٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۶۹) أَ لَمْ یَأْتِهِمْ نَبَأُ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عٰادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْرٰاهِیمَ وَ أَصْحٰابِ مَدْیَنَ وَ اَلْمُؤْتَفِکٰاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّنٰاتِ فَمٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَ لٰکِنْ کٰانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۷۰) وَ اَلْمُؤْمِنُونَ وَ اَلْمُؤْمِنٰاتُ‌ بَعْضُهُمْ أَوْلِیٰاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ اَلصَّلاٰةَ وَ یُؤْتُونَ اَلزَّکٰاةَ وَ یُطِیعُونَ اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ أُولٰئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اَللّٰهُ إِنَّ اَللّٰهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۷۱) وَعَدَ اَللّٰهُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ اَلْمُؤْمِنٰاتِ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا وَ مَسٰاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنّٰاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوٰانٌ مِنَ اَللّٰهِ أَکْبَرُ ذٰلِکَ هُوَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ (۷۲)۹- آیات ۸۰ تا ۸۹: اِسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاٰ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَنْ یَغْفِرَ اَللّٰهُ لَهُمْ ذٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْفٰاسِقِینَ (۸۰) فَرِحَ اَلْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلاٰفَ رَسُولِ اَللّٰهِ وَ کَرِهُوا أَنْ یُجٰاهِدُوا بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ قٰالُوا لاٰ تَنْفِرُوا فِی اَلْحَرِّ قُلْ نٰارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ کٰانُوا یَفْقَهُونَ (۸۱) فَلْیَضْحَکُوا قَلِیلاً وَ لْیَبْکُوا کَثِیراً جَزٰاءً بِمٰا کٰانُوا یَکْسِبُونَ (۸۲) فَإِنْ رَجَعَکَ اَللّٰهُ إِلیٰ طٰائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوکَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِیَ أَبَداً وَ لَنْ تُقٰاتِلُوا مَعِیَ عَدُوًّا إِنَّکُمْ رَضِیتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ اَلْخٰالِفِینَ (۸۳) وَ لاٰ تُصَلِّ عَلیٰ أَحَدٍ مِنْهُمْ مٰاتَ أَبَداً وَ لاٰ تَقُمْ عَلیٰ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ مٰاتُوا وَ هُمْ فٰاسِقُونَ (۸۴)وَ لاٰ تُعْجِبْکَ أَمْوٰالُهُمْ وَ أَوْلاٰدُهُمْ إِنَّمٰا یُرِیدُ اَللّٰهُ أَنْ یُعَذِّبَهُمْ بِهٰا فِی اَلدُّنْیٰا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کٰافِرُونَ (۸۵) وَ إِذٰا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللّٰهِ وَ جٰاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اِسْتَأْذَنَکَ أُولُوا اَلطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قٰالُوا ذَرْنٰا نَکُنْ مَعَ اَلْقٰاعِدِینَ (۸۶) رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ اَلْخَوٰالِفِ وَ طُبِعَ عَلیٰ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاٰ یَفْقَهُونَ (۸۷) لٰکِنِ اَلرَّسُولُ وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ جٰاهَدُوا بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ أُولٰئِکَ لَهُمُ اَلْخَیْرٰاتُ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ (۸۸) أَعَدَّ اَللّٰهُ لَهُمْ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا ذٰلِکَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ (۸۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ جٰاهِدِ اَلْکُفّٰارَ وَ اَلْمُنٰافِقِینَ وَ اُغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ (۷۳) یَحْلِفُونَ بِاللّٰهِ مٰا قٰالُوا وَ لَقَدْ قٰالُوا کَلِمَةَ اَلْکُفْرِ وَ کَفَرُوا بَعْدَ إِسْلاٰمِهِمْ وَ هَمُّوا بِمٰا لَمْ یَنٰالُوا وَ مٰا نَقَمُوا إِلاّٰ أَنْ أَغْنٰاهُمُ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ یَتُوبُوا یَکُ خَیْراً لَهُمْ وَ إِنْ یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اَللّٰهُ عَذٰاباً أَلِیماً فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مٰا لَهُمْ فِی اَلْأَرْضِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاٰ نَصِیرٍ (۷۴) وَ مِنْهُمْ مَنْ عٰاهَدَ اَللّٰهَ لَئِنْ آتٰانٰا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۷۵) فَلَمّٰا آتٰاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ (۷۶) فَأَعْقَبَهُمْ نِفٰاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلیٰ یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِمٰا أَخْلَفُوا اَللّٰهَ مٰا وَعَدُوهُ وَ بِمٰا کٰانُوا یَکْذِبُونَ (۷۷) أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْوٰاهُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ عَلاّٰمُ اَلْغُیُوبِ (۷۸) اَلَّذِینَ یَلْمِزُونَ اَلْمُطَّوِّعِینَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ فِی اَلصَّدَقٰاتِ وَ اَلَّذِینَ لاٰ یَجِدُونَ إِلاّٰ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اَللّٰهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۷۹)
هوش مصنوعی: ای پیامبر، با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنها سخت بگیر که سرانجام آنها جهنم است و چه بد مکانی است. آنها به خدا قسم می‌خورند که چیزی نگفته‌اند، در حالی که حقیقتاً آنها کلمات کفر را بیان کرده و بعد از اسلام آوردن، کافر شده‌اند و به کارهایی هم فکر کردند که به آنها نرسیدند. آنها به جز این که خدا و پیامبرش از فضل خودشان آنها را بی‌نیاز کرده‌اند، چیزی دیگری برنگذاشتند. اگر به توبه برگردند، این برای آنها بهتر است و اگر روگردانی کنند، خدا آنها را در دنیا و آخرت به عذابی دردناک عذاب خواهد کرد و هیچ حامی و ناصری برای آنها در زمین نخواهد بود. برخی از آنها با خدا عهد کرده بودند که اگر از فضلش به آنها عطا کند، صدقه خواهند داد و از صالحان خواهند بود. اما وقتی خدا به آنها از فضلش عطا کرد، بخیل شدند و روگردان شدند در حالی که از آن روی برتافته بودند. این کار باعث شد که نفاقی در دل‌هایشان به وجود بیاید تا روزی که خدا را ملاقات کنند، به خاطر شکستن عهدی که با خدا کرده بودند و به دلیل دروغ‌هایی که می‌گفتند. آیا نمی‌دانند که خدا از رازها و صحبت‌های پنهانی آنها آگاه است و او دانای نهان‌هاست؟ کسانی که مؤمنان را در صدقات سرزنش می‌کنند و کسانی که جز به اندازه خود نمی‌توانند، از آنها تمسخر می‌کنند، خدا نیز از آنها تمسخر می‌کند و برایشان عذابی دردناک است.
ای پیغمبر جهاد کن با کافران و منافقان و سخت‌گیر بر ایشان و جایشگاه ایشان دوزخست و بد جای بازگشتی است (۷۳) سوگند می‌خورند بخدا که نگفتند و بحقیقت گفتند کلمه کفر را و کافر شدند بعد از اسلامشان و خواهش کردند بآنچه نرسیدند و کینه نورزیدند مگر آنکه بینیاز کرد ایشان را خدا و رسول او از فضلش پس اگر توبه کنند باشد بهتر مر ایشان را و اگر رو گردانند عذاب کند ایشان را خدا عذابی دردناک در دنیا و آخرت و نباشد مر ایشان را در زمین هیچ دوستی و نه یاری‌کننده (۷۴) و از ایشان کسی است که پیمان کرد با خدا که اگر بدهد ما را از فضلش هر آینه صدقه دهیم البته و هر آینه خواهیم شد البته از شایستگان (۷۵) پس چون دادشان از فضلش بخیلی کردند بآن و رو گردانیدند و ایشان بودند اعراض‌کنندگان (۷۶) پس از پی آورد ایشان را نفاقی در دلهاشان تا روزی که بیابند آن را بسبب آنچه خلاف کردند با خدا آنچه وعده کردند او را بسبب آنچه بودند که دروغ می‌گفتند (۷۷) آیا ندانستند که خدا می‌داند پنهانشان را و رازشان را بدرستی که خدا دانای پنهانیهاست (۷۸) آنان که عیب می‌کنند افزون‌دهندگان را از گروندگان در صدقه‌ها و کسانی را که نمی‌یابند مگر طاقتشان را پس استهزا می‌کنند از ایشان استهزا کرد خدا از ایشان و از برای آنهاست عذابی دردناک (۷۹)
هوش مصنوعی: ای پیامبر، با کافران و منافقان جهاد کن و در سخت‌گیری بر آنان جدی باش. جایگاه ایشان جهنم است که بدترین مکان برای بازگشت است. آنان به خدا سوگند می‌خورند که چیزی نگفته‌اند، در حالی که واقعاً کلمه کفر را بیان کرده و پس از ایمان به کفر بازگشته‌اند. آنان خواسته‌اند که به آنچه دست نیافتنی است برسند و فقط به دلیل این که خدا و رسولش آنان را از فضل خود بی‌نیاز کرده‌اند، کینه‌ای در دل ندارند. اگر توبه کنند، برایشان بهتر است، و اگر روی برگردانند، خدا آنان را عذابی دردناک در دنیا و آخرت مجازات خواهد کرد و هیچ دوستی و یاوری در زمین برایشان نخواهد بود. برخی از آنان با خدا پیمان بسته‌اند که اگر از فضلش به آنان عطا کند، قطعاً صدقه خواهند داد و از شایستگان خواهند شد. اما وقتی که خدا از فضلش به آنان داد، بخیل شدند و از آن روی گردانیدند. بنابراین نفاقی در دل‌های آنان تا روزی که به آنچه بر خدا وعده داده‌اند برسند، وجود دارد و این به خاطر دروغ‌هایی است که گفته‌اند. آیا نمی‌دانند که خدا به پنهانی‌های آنان و اسرارشان آگاه است؟ یقیناً خدا دانشمند پنهانی‌هاست. آنان که بر مؤمنان در صدقه‌ها عیب‌جویی می‌کنند و کسانی که نمی‌توانند در این زمینه تلاش کنند، آماج تمسخر قرار می‌گیرند؛ خدا نیز از ایشان تمسخر می‌کند و برای آنان عذابی دردناک آماده است.
ای پیمبر جنگ کن با کافران
در رواج دین به شمشیر و سنان
هوش مصنوعی: ای پیامبر، در ترویج دین به مبارزه با کافران بپرداز، با شمشیر و سلاح قیام کن.
با منافق سیرتان هم بی حرج
کن جهاد از تیغ الزام و حجج
هوش مصنوعی: با نیرنگ بازان با احتیاط برخورد کن، زیرا در جنگ بینش و استدلال، ممکن است از آن استفاده کنند.
هم بر ایشان باش سخت و رو ترش
گرچه زین نایند از مستی به هُش
هوش مصنوعی: با آن‌ها با جدیت و چهره‌ی درهم رفتار کن، هرچند که به خاطر مستی نتوانند به روشنی و درستی پاسخ دهند.
بازگشت این جمله را در دوزخ است
مرغ را بِئْسَ الْمَصِیر اینسان فخ است
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که پرنده‌ای که به دنیای دوزخ برمی‌گردد، به جایی بسیار نامناسب و بدی می‌رود. در این وضعیت، چنین بازگشتی نشان‌دهنده‌ی عاقبت بد و ناپسند بودن آن است.
می خورند ایشان قسم بر کردگار
که نگفت استند حرفی ناگوار
هوش مصنوعی: آنها قسم می‌خورند به خدا که هیچ سخن ناخوشایندی نگفته‌اند.
وآن کلمۀ کفر را از قهر و کین
گفته اند ایشان به تحقیق و یقین
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افراد به خاطر احساسات منفی و دشمنی، کلمات نادرستی را درباره کفر بر زبان می‌آورند و این ادعاهایشان بر اساس باورهای صحیح و مستند نیست.
وآن بود دشنام بر فخر بشر
زآن اِباء کردند چون شد مشتهر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که به دلیل بزرگی و مقام والای انسانی، برخی بر او دشنام می‌زنند و این موضوع زمانی به شهرت رسید که دیگران از آن سرفرود آوردند.
مختلف گویند در وجه نزول
حاصلش بوده است تقبیح رسول
هوش مصنوعی: گفته شده که به خاطر چیزی که رسول خدا را مورد نکوهش قرار داده، به صورت‌های مختلف نازل شده است.
چون پیمبر کرد ز ایشان بازخواست
پس قسم خوردند کاین تهمت به ماست
هوش مصنوعی: وقتی پیامبر از آن‌ها پرسش کرد، آن‌ها قسم خوردند که این اتهام به ما مربوط نیست.
آمد آیت کاین نباشد اتهام
گفته اند ایشان به تحقیق این کلام
هوش مصنوعی: آمده است که این سخن نمی‌تواند نادرست باشد، زیرا ایشان به طور دقیق این کلام را بیان کرده‌اند.
خفیه بر تقبیح پیغمبر شدند
از پس اسلامشان کافر شدند
هوش مصنوعی: پنهانی بر نکوهش پیامبر پرداختند و به خاطر ایمان به اسلام، کافر شدند.
قصد کردند آنچه را نایافتند
هر چه در تحصیل آن بشتافتند
هوش مصنوعی: آن‌ها به دنبال چیزی رفتند که نتوانستند به دست آورند، هرچقدر هم که برای به دست آوردن آن تلاش کردند.
وآن ز یثرب بود اخراج نبی
تا که گردد پادشاه ابن اُبی
هوش مصنوعی: او از یثرب (مدینه) تبعید شد تا این که پادشاه ابن ابی (عبدالله بن ابی) بر سرکار آید.
اهل عقبه یا بود ز ایشان مراد
که به قتل وی بُد ایشان را نهاد
هوش مصنوعی: اهل عقبه در حقیقت به این اشاره دارد که افرادی که در واقعه‌ای خاص نقش داشتند، به خاطر قتل شخصی که مورد نظر بود، به باطل هدایت شدند.
واقدی باشد بر این بی اعوجاج
هم بدینسان کلبی و دیگر زجاج
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که در اینجا به ویژگی‌های صاف و بدون نقص اشاره شده است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که همان‌طور که اجسام یا عناصر خاصی مثل کلبی و شیشه در شکل و کیفیت خود بی‌نقص و یکنواخت هستند، این ویژگی‌ها در دیگر موارد نیز می‌تواند مشاهده شود. در واقع، این بیان تاکید بر وضوح و خلوص در اشیاء یا مفاهیم دارد.
کینه ایشان را به پیغمبر نبود
جز که حقشان کرد مستغنی ز جود
هوش مصنوعی: کینه و دشمنی آن‌ها با پیامبر به خاطر این بود که خداوند، آنها را از نیاز به بخشش و لطف دیگران بی‌نیاز کرده بود.
جای شکر نعمت حق بر غناء
کینه ور گشتند با بحر عطاء
هوش مصنوعی: باید قدردان نعمت‌های الهی باشیم، اما برخی از افراد به جای شکرگزاری، به نفرت و کینه می‌پردازند و در دنیای فراوانی و بخشش غرق می‌شوند.
جمله بودند اهل یثرب بس فقیر
از قدوم او غنی گشتند و سیر
هوش مصنوعی: تمام اهل یثرب در فقر بودند، ولی با آمدن او، به ثروت رسیدند و سیر شدند.
گفت از شرّ کسی می دار بیم
که به او کردستی احسان از قدیم
هوش مصنوعی: باید از کسی که قبلاً به او محبت کرده‌ای، نگران باشی؛ زیرا او ممکن است به تو آسیب برساند.
پس کنند ار توبه از رزق و نفاق
بهر ایشان بهتر آمد در سیاق
هوش مصنوعی: اگر کسانی از روزی و نفاق توبه کنند، این کار برای آن‌ها بهتر است و در جریان امور زندگی‌شان مثبت‌تر خواهد بود.
ور که برگردند میباشد عذاب
بهر ایشان از خدا اندر حساب
هوش مصنوعی: اگر کسانی که به راه نادرست می‌روند، به اشتباهات خود پی ببرند و برگردند، عذاب الهی برای آنان در روز حساب وجود دارد.
در دو دنیا این عذاب از فعل و خوست
نیستشان هم در زمین یاری و دوست
هوش مصنوعی: در هر دو دنیا، این عذاب ناشی از اعمال و خواسته‌های خودشان است؛ زیرا در زمین، هیچ یاری و دوستی ندارند که به آن‌ها کمک کند.
« حکایت ثعلبه »
هوش مصنوعی: ثعلبه جوانی فقیر و سرگرم با نگرانی‌های دنیا بود. او روزی به محضر پیامبر رسید و از ایشان درخواست مالی کرد تا بتواند زندگی بهتری داشته باشد. پیامبر به او توصیه کرد که به جای درخواست مال، بر تلاش و کار خود بیفزاید و به خدا توکل کند. ثعلبه به دنبال این مشاوره، به دنبال روزی حلال رفت و کم‌کم موفق شد و ثروت زیادی به دست آورد. اما با افزایش ثروتش، از یاد خدا و یادآوری‌های دینی غافل شد. در نهایت، او متوجه شد که ثروت نتوانسته است او را به آرامش برساند و از خداوند دور شده است. این داستان نشان می‌دهد که در زندگی نیاز به تعادل وجود دارد و نباید فراموش کرد که دنیای مادی نمی‌تواند خوشبختی واقعی را فراهم کند.
ثعلبه نامی که بود از زاهدان
خواست از پیغمبر آخر زمان
هوش مصنوعی: ثعلبه شخصی بود از زاهدان که از پیامبر آخرالزمان درخواست داشت.
تا توانگر سازدش پروردگار
زآنکه معسر بود و بس ذو افتقار
هوش مصنوعی: خداوند انسان را با توانگری و رفاه همراه می‌سازد، چرا که او در ابتدا نیازمند و فقیر بود.
گفت پیغمبر که این نبود صلاح
فقر را آخر به خیر است و فلاح
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود که فقر برای انسان خوب نیست و در نهایت به نیکی و سعادت نخواهد انجامید.
باز آمد گفت بهر من غنا
شاید ار خواهی که هستم بینوا
هوش مصنوعی: بازگشت و گفت که شاید برای من خوشبختی بیفتد، اگر بخواهی که من در حالت فقر به سر می‌برم.
حاصل آنکه شد توانگر آن فقیر
از دعای احمد(ص) روشن ضمیر
هوش مصنوعی: در نهایت، نتیجه این شد که آن فقیر با دعای پیامبر (ص)، به ثروتمندی دست یافت و زندگی‌اش تغییر کرد.
رفت سالی کو نیامد در نماز
جُست حالش مصطفی(ص) ز اهل نیاز
هوش مصنوعی: سالی که گذشت، شخصی نیامد و در نماز، حال و احوال او را از حضرت مصطفی(ص) که مورد درخواست بندگان است، جستجو کردند.
مردمان گفتند از حالش همه
کو شده بس صاحب مال و رمه
هوش مصنوعی: مردم از وضعیت او صحبت کردند و گفتند که او به خاطر ثروت و دارایی‌اش، خیلی تغییر کرده است.
نیستش فرصت که آید در نماز
یا که بدهد روز و شب را امتیاز
هوش مصنوعی: فرصتی برای عبادت و نماز نیست، یا اینکه شب و روز به ما امتیازی بدهند.
پس پی اخذ زکات اندر عیان
بر قبایل ساخت مردی را روان
هوش مصنوعی: پس برای جمع‌آوری زکات، مردی را به قبایل فرستادند که این کار را به وضوح انجام دهد.
چونکه او آمد به سوی ثعلبه
شد دگرگون خُلق و خوی ثعلبه
هوش مصنوعی: وقتی او به سوی ثعلبه آمد، اخلاق و رفتار ثعلبه به کلی تغییر کرد.
گفت این جزیه است کو خواهد ز ما
از مسلمان جزیه او گیرد چرا
هوش مصنوعی: او گفت که این مالیاتی است که از ما می‌گیرد، از مسلمانان چرا او باید این مالیات را بگیرد؟
بس تکاهل کرد و هیچ آخر نداد
بازگشت او نزد سلطان عباد
هوش مصنوعی: او بسیار به تأخیر انداخت و هیچ نتیجه‌ای به دست نیاورد و در نهایت به نزد سلطان عباد بازگشت.
آمد این آیت به حق ثعلبه
کو اِباء کرد از زکات واجبه
هوش مصنوعی: امام ثعلبه به زکات واجب اعتراض کرد و از پرداخت آن سر باز زد.
باشد از ایشان کسی کو با خدا
کرده عهد اینسان که گر یابد غنا
هوش مصنوعی: شاید میان آن‌ها کسی باشد که با خدا پیمان بسته است به این شکل که اگر به ثروت برسد، شکرگزار خواهد بود.
بدهد از فضلش خدا مالی فزون
ما کنیم از آن زکاتش را برون
هوش مصنوعی: خداوند از فضل و برکت خود، مالی به ما عطا کند و ما زکات آن را خارج بسازیم.
صدقه بدهیم از منال و از حشم
از نکوکاران مگر باشیم هم
هوش مصنوعی: باید از مال و دارایی خود خیرات بدهیم و به نیکوکاران کمک کنیم، شاید با این کار ما هم از خوبان باشیم.
پس چو حقشان داد مال از فضل خویش
از زکاتش بخل آوردند پیش
هوش مصنوعی: وقتی خداوند از فضل خود به آن‌ها مال و دارایی عطا کرد، به جای سپاسگزاری و بخشش از زکات آن با تنگ‌نظری رفتار کردند.
روی گرداندند و زآن معرض شدند
بودشان رسم ار به اعراض آمدند
هوش مصنوعی: آن‌ها از من روی برگرداندند و به این رفتار عادت کرده‌اند؛ اگر بخواهند از من دوری کنند، برایشان طبیعی است.
پس ز پی آورده ایشان را نفاق
در قلوب ، آن بخل و قبض اندر سیاق
هوش مصنوعی: به دنبال آن، نفاق در دل‌های آنان جای گرفته است، که این نشان‌دهنده بخل و تنگ‌نظری آن‌هاست.
تا به روز حشر و هنگام جزا
که کنند ایشان ملاقات خدا
هوش مصنوعی: تا روز قیامت و در زمان پاداش، آن‌ها با خدا ملاقات خواهند کرد.
زآنچه با حق کرده اند ایشان خلاف
وآنچه وعده داده بودند از گزاف
هوش مصنوعی: به خاطر کارهایی که آنها با حق کردند و وعده‌هایی که به صورت بیهوده و بدون پشتیبانی داده بودند، وضعیت کنونی پیش آمده است.
هم از آنکه بوده اند از بی فروغ
در خلاف وعده و قول دروغ
هوش مصنوعی: بسیاری از افراد از آنچه که خوشایندشان نیست، تن به دروغ و عدم پایبندی به وعده‌ها می‌دهند.
آگهی آیا ندارند آنکه حق
آگه است از سرّ قلب این فرق
هوش مصنوعی: آیا کسی که به حقیقت درونی این تفاوت آگاه است، خبر ندارد؟
زآنچه می گویند پنهانی به هم
کاین زکات مال جزیه است و ستم
هوش مصنوعی: آنچه به‌طور پنهانی گفته می‌شود، نشان‌دهنده این است که مالیات و جزیه‌ای که از مردم گرفته می‌شود، تحت ظلم و ستم قرار دارد.
یا ندانند اوست علام الغیوب
داند آنچه هست پنهان در قلوب
هوش مصنوعی: شاید مردم ندانند، اما او، که همه چیز را می‌داند، از رازهای نهفته در دل‌ها آگاه است.
صاعی از خرما به نزد مصطفی(ص)
برد از انصار مردی با وفی
هوش مصنوعی: مردی وفادار از انصار، یک دسته خرما را به نزد حضرت محمد (ص) برد.
تا که جزء صدقه ها سازد رسول
عیب او کردند جمعی بوالفضول
هوش مصنوعی: برخی از بیهودگان عیب‌جویی کردند و سخن چینی نمودند تا اینکه رسول‌الله (ص) درباره ایشان نظر مثبت و صدقه ای در دل خود داشته باشد.
کرد اشارت بر طریق لمز و غمز
یک منافق با رفیق خود به رمز
هوش مصنوعی: او با اشاره‌ای غیرمستقیم به روش‌های فریب و نیرنگ، به هم‌نشین خود نشان می‌دهد که چگونه یک فرد دوچهره عمل می‌کند.
کاین بر آن آورد کآرد در عیان
خویشتن را او به یاد مردمان
هوش مصنوعی: او به صراحت نشان می‌دهد که چگونه خود را به یاد دیگران می‌آورد.
تا دهند او را به هر وقتی زکات
مر به حیلت یابد از عسرت نجات
هوش مصنوعی: او به هر فرصتی زکات خود را بدهد، با ترفندهایی از مشکلات خود رهایی می‌یابد.
ور نه می دانست او خود لاعلاج
که ندارد کس بر این صاع احتیاج
هوش مصنوعی: اگر او می‌دانست که کسی به این اندازه نیاز ندارد، دیگر نیازی به درمان ندارد، چون واقعاً هیچ کس به این چیز احتیاجی ندارد.
آمد آیت که کنند از غمز قدح
زآنکه خواهد مستحق گردد به مدح
هوش مصنوعی: نشانه‌ای آمده که از ناراحتی و غم، جام را پر کنند، زیرا کسی که در این حالت باشد، سزاوار ستایش خواهد شد.
ز اهل ایمان در اداء صدقه ها
وآن کسان را که نیابند از نوا
هوش مصنوعی: از افرادی که به ایمان خود پایبند هستند، در دادن صدقه و کمک به دیگران تردیدی نیست و به ویژه کسانی که توانایی مالی ندارند و نمی‌توانند کمک کنند.
جز که بر مقدار وسع و طاقتش
پس کنند از بَددلی سُخریتش
هوش مصنوعی: تنها بر اساس توانایی و ظرفیت او تصمیم‌گیری می‌کنند و از بدحالی او استفاده نمی‌کنند.
پس کند سخریه ایشان را خدا
میدهد یعنی به سخریّت جزا
هوش مصنوعی: پس خداوند به کسانی که به دیگران طعنه می‌زنند و تمسخر می‌کنند، پاداش می‌دهد یعنی آن‌ها را با تمسخر و سرزنش جزا خواهد داد.
مستحقند این جماعت بر هلاک
هم ز یزدان بر عذابی دردناک
هوش مصنوعی: این گروه سزاوار هلاکت هستند، زیرا خداوند آنان را به عذابی دردناک گرفتار خواهد کرد.