گنجور

۴- آیات ۲۷ تا ۳۷

ثُمَّ یَتُوبُ اَللّٰهُ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۲۷) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا اَلْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلاٰ یَقْرَبُوا اَلْمَسْجِدَ اَلْحَرٰامَ بَعْدَ عٰامِهِمْ هٰذٰا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شٰاءَ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۲۸) قٰاتِلُوا اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ لاٰ بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ لاٰ یُحَرِّمُونَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ وَ لاٰ یَدِینُونَ دِینَ اَلْحَقِّ مِنَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتٰابَ حَتّٰی یُعْطُوا اَلْجِزْیَةَ عَنْ یَدٍ وَ هُمْ صٰاغِرُونَ (۲۹) وَ قٰالَتِ اَلْیَهُودُ عُزَیْرٌ اِبْنُ اَللّٰهِ وَ قٰالَتِ اَلنَّصٰاریٰ اَلْمَسِیحُ‌ اِبْنُ اَللّٰهِ ذٰلِکَ قَوْلُهُمْ بِأَفْوٰاهِهِمْ یُضٰاهِؤُنَ قَوْلَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَبْلُ قٰاتَلَهُمُ اَللّٰهُ أَنّٰی یُؤْفَکُونَ (۳۰) اِتَّخَذُوا أَحْبٰارَهُمْ وَ رُهْبٰانَهُمْ أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ اَلْمَسِیحَ اِبْنَ مَرْیَمَ وَ مٰا أُمِرُوا إِلاّٰ لِیَعْبُدُوا إِلٰهاً وٰاحِداً لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ سُبْحٰانَهُ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۳۱) یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اَللّٰهِ بِأَفْوٰاهِهِمْ وَ یَأْبَی اَللّٰهُ إِلاّٰ أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْکٰافِرُونَ (۳۲) هُوَ اَلَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدیٰ وَ دِینِ اَلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ (۳۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلْأَحْبٰارِ وَ اَلرُّهْبٰانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوٰالَ اَلنّٰاسِ بِالْبٰاطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَلَّذِینَ یَکْنِزُونَ اَلذَّهَبَ وَ اَلْفِضَّةَ وَ لاٰ یُنْفِقُونَهٰا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۴) یَوْمَ یُحْمیٰ عَلَیْهٰا فِی نٰارِ جَهَنَّمَ فَتُکْویٰ بِهٰا جِبٰاهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هٰذٰا مٰا کَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ فَذُوقُوا مٰا کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ (۳۵) إِنَّ عِدَّةَ اَلشُّهُورِ عِنْدَ اَللّٰهِ اِثْنٰا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتٰابِ اَللّٰهِ یَوْمَ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ مِنْهٰا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذٰلِکَ اَلدِّینُ اَلْقَیِّمُ فَلاٰ تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَ قٰاتِلُوا اَلْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَمٰا یُقٰاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلْمُتَّقِینَ (۳۶) إِنَّمَا اَلنَّسِیءُ زِیٰادَةٌ فِی اَلْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُحِلُّونَهُ عٰاماً وَ یُحَرِّمُونَهُ عٰاماً لِیُوٰاطِؤُا عِدَّةَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ فَیُحِلُّوا مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمٰالِهِمْ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ (۳۷)

پس توبه می‌پذیرد خدا پس از آن بر هر که می‌خواهد و خدا آمرزندۀ مهربانست (۲۷) ای آن کسانی که گرویدید جز این نیست مشرکان پلیدند پس نباید که نزدیک شوند به مسجد الحرام پس از سالشان این سال و اگر بترسید از درویشی پس زود باشد بی‌نیاز کند شما را خدا از فضلش اگر خواهد بدرستی که خدا دانای حکیم است (۲۸) کارزار کنید با آنان که نمی‌گروند بخدا و نه بروز بازپسین و حرام نمی‌کنند آنچه را حرام گردانید خدا و رسولش و قبول نمی‌کنند دین حق را از آنانی که داده شدند کتاب را تا آنکه بدهند جزیه را از دستی و ایشان باشند خواران (۲۹) و گفتند یهود که عزیز پسر خداست و گفتند ترسایان مسیح پسر خداست این گفتارشانست بدهنهاشان مانند می‌شوند گفتار آنان را که کافر شدند از پیش کشت ایشان را خدا چگونه برگردانیده می‌شوند (۳۰) گرفتند دانایانشان را و زاهدانشان را صاحبها از جز خدا و مسیح پسر مریم و فرموده نشدند مگر آنکه پرستش کنند الهی یگانه را نیست خدایی مگر او منزه است از آنچه شریک می‌آورند (۳۱) می‌خواهند که فرو نشانند نور خدا را بدهنهاشان و ابا دارد خدا مگر آنکه تمام کند نور خود را و اگر چه کراهت دارند کافران (۳۲) اوست که فرستاد رسولش را به هدایت و دین حق تا غالب گرداند آن را بر دین همه‌اش و اگر چه کراهت دارند شرک‌آورندگان (۳۳) ای آن کسانی که گرویدید بدرستی که بسیاری از دانایان و زاهدان هر آینه می‌خورند مالهای مردمان را بباطل و باز می‌دارند از راه خدا و آنان که نهفته می‌نهند طلا و نقره را و انفاق نمی‌کنند در راه خدا پس بشارت ده ایشان را بعذابی دردناک (۳۴) روزی که افروخته شود بر آنها در آتش دوزخ پس داغ کرده شود بآنها پیشانی‌هاشان و پهلوهاشان و پشتهاشان این است آنچه نهادید نهفته برای خودهاتان پس ببخشید آنچه را بودید نهفته می‌نهادید (۳۵) بدرستی که شمار ماهها نزد خدا دوازده است در کتاب خدا روزی که آفرید آسمانها و زمین را از آنها چهار حرام اینست دین درست پس ستم مکنید در آنها بر خودهاتان و کارزار کنید با مشرکان همگی هم چنان که کارزار می‌کنند با شما همگی و بدانید که خدا با پرهیزکارانست (۳۶) جز این نیست تغییر دادن ماههای حرام زیادتیست در کفر اضلال کرده می‌شوند بآن آنان که کافر شدند حلال می‌گردانند آن را سالی و حرام می‌گردانند آن را سالی تا موافقت نمایند با شمار آنچه حرام گردانید خدا پس حلال می‌گردانند آنچه را حرام کرد خدا آراسته شد مر ایشان را بدی کردارشان و خدا راه ننماید گروه ناگروندگان را (۳۷)

آمد این آیت که بپذیرد یقین
حق ز هر کس خواست توبه بعد از این
یعنی آن ایمان نخواهد شد قبول
که ز صدق دل نباشد بر رسول
همچنان که فرقه ای زآن مردمان
بازگشتند از حق اندر نهروان
حق بود زآن تائبان توبه پذیر
که نماند هیچشان شک در ضمیر
پس بر ایشان حق تعالی بیگمان
هست آمرزندگار و مهربان
ای گروه مؤمنان دانید پس
مشرکان باشند در معنی نجس
پس نگردند ایچ نزدیک آن کسان
سوی مسجد یا حرم فاش و نهان
بعد از این سالی که خواند این سوره را
بهر ایشان مرتضی (ع) اندر ملا
ور ز منع مشرکان ترسید زآن
که کشید از رنج درویشی زیان
بسته گردد راه کسب و اتّجار
پس شما افتید اندر اضطرار
زود باشد که ز فضل خود خدا
خواهد ار سازد توانگر جمله را
حق تعالی خود علیم است و حکیم
بر مآل و حال خلقش از قدیم
چون دری بندد به روی بنده ای
کس جز او هم نیست بگشاینده ای
باب دیگر برگشاید سوی او
کآن صلاح اوست هم نیکوی او
مؤمنان بُکشید آنان را که هیچ
بر خداشان نیست ایمان در بسیج
هم نه ایمانشان به روز آخر است
قتل کافر واجب است این ظاهر است
هم نمیدارند چیزی را حرام
که خدا کرده حرام آن بر انام
دین حق را می نپذرند از عتاب
زآن کسان که داده گشتند از کتاب

« در بیان حکم جزیه »

این است نسبت بر نصاری و یهود
که تعدّی را گذشتند از حدود
پس به ایشان کرد می باید قتال
جزیه تا بدهند در هر ماه و سال
نی به عنوان وکیل و نائبی
بل دهند از دست خود بر حاجبی
جزیه نبود بر نساء و بر صغیر
بر مجانین هم به مسکین و فقیر
از یهودان آنکه عقلش کوته است
گفتهاند اینکه عُزَیر، ابن الله است
همچنین گفتند اتباع مسیح
کو پسر باشد خدا را بس صریح
این سخن نبود به جز از غفلتی
غافلان هستند در هر امتی
قولشان این است کز افواه خود
بیخرد گویند بر دلخواه خود
در تشابه قولشان باشد چنان
که ز قبل از این کلام کافران
منتسب کردند یعنی بر وجود
آنچه را بر شأن او لایق نبود
بُکشد ایشان را خدا بر ماکَذَب
که به حق کردند آن را منتسب
حق به باطل می بگردانند چون
چیست تا پاداش أنَّی یُؤفَکُون
برگرفتند آن دو فرقه بی سند
راهبان و احبار را ارباب خود
دون حق فرمانشان بردند زود
یعنی اندر آنچه حکم حق نبود
همچنین خواندند از جهل و عمی
مر مسیح ابن مریم را خدا
یعنی ابن الله خوانندش به نام
از ره ثالث،ثلاثه آن عوام
وآنگه ایشان را نبود امری بر این
تا پرستند ایچ جز حق را به دین
آن خدایی که جز او موجود نیست
واحد است و غیر او معبود نیست
پاک باشد ذاتش از انباز و یار
وآنچه میگیرند با وی از عثار
این اراده هستشان از خُبث هوش
نور حق را تا کنند ایشان خموش
با دهانهاشان که تکذیب کرام
میکنند از جاهلی در هر مقام
یعنی آن آثار و اسماء و صفات
که از آن گردد شناسا وجه ذات
نور یا باشد پیمبر یا کتاب
یا به هر دوری ولی ای مستطاب
حق نخواهد لیک آن از هیچ رو
یابی الاّ أن یُتِم نُورَهُ
کاره اند ار چند کفار از عتاب
همچو خفاش از شعاع آفتاب
اوست آن کس که فرستاد از وداد
با چنین قرآن رسولی بر عباد
هم به دین حق که ظاهر سازد او
بر همه ادیانش اندر جستجو
گرچه زآن باشند کا ره مشرکان
کُره ایشان ناورد در دین زیان
ای گروهی کاهل ایمانید و داد
باشد از احبار و رهبانان زیاد
که خورند اموال مردم را به زور
یا به رشوت وین بود ز انصاف دور
باز دارند از ره حق خلق را
تا شناسی دیو ارزق دلق را
وآنکه از اهل کتاب و غیر آن
گنج سیم و زر نهند اندر نهان
هم نسازند از خیال پیچ پیچ
در ره حق زآن کنوز انفاق هیچ
پس بشارت ده بر ایشان ای حبیب
بر عذابی دردناک و پر نهیب
یَومَ یُحمَی یعنی آن روزی که نار
گنجها را برفروزد شعله بار
این اشاره است اعنی اندر مکسبش
گنجها آتش شود بر صاحبش
داغ کرده پس شوند از سیم و زر
بر جبین و پشت و پهلو سر به سر
کاین بود آن گنجها کز بهر خود
روی هم بنهاده بودید از خرد
پس چشید اینک وبال گنجها
که ذخیره کرده اید از رنجها
تا نگویی هست هر مالی چنین
فرق ها باشد میان لعل و طین
هست مالی کآن فزاید بر شرف
هم بود کو آورد رنج و تلف
مر شمار ماه های مستطاب
نزد حق باشد ده و دو در کتاب
یعنی اندر لوح محفوظ مبین
روز خلقِ این سماوات و زمین
زآن ده و دو، چار مه باشد حرام
این است دین قیّم از روی کلام
هم کنید ای اهل ایمان کارزار
مشرکان را کافّه در هر دیار
همچنان که می کنند ایشان قتال
با شما از کافه در ماه و سال
هم بدانید ای گروه مؤمنین
حق بود با اهل تقوی بالیقین
غیر از این نبود که افزاید نَّسِئ
بر عتو و کفر تا آید نَّسِئ
مر فکندن حرمت ماه حرام
بر مه دیگر که هست آن جزء عام
این فزاید کافران را بر ضلال
که حرامی را کنند از خود حلال
سال دیگر می کنند آن مه حرام
تا موافق عدّه را سازند و تام
سوء اعمالی که شیطان خواسته
گشته اندر وهمشان آراسته
راه ننماید خدا بر کافران
گرچه باشد رهبر هر عقل و جان
۳- آیات ۱۷ تا ۲۶: مٰا کٰانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ شٰاهِدِینَ عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ وَ فِی اَلنّٰارِ هُمْ خٰالِدُونَ (۱۷) إِنَّمٰا یَعْمُرُ مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ مَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَقٰامَ اَلصَّلاٰةَ وَ آتَی اَلزَّکٰاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اَللّٰهَ فَعَسیٰ أُولٰئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۱۸) أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۱۹) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اَللّٰهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰائِزُونَ (۲۰) یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوٰانٍ وَ جَنّٰاتٍ لَهُمْ فِیهٰا نَعِیمٌ مُقِیمٌ (۲۱) خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً إِنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۲) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّخِذُوا آبٰاءَکُمْ وَ إِخْوٰانَکُمْ أَوْلِیٰاءَ إِنِ‌ اِسْتَحَبُّوا اَلْکُفْرَ عَلَی اَلْإِیمٰانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۲۳) قُلْ إِنْ کٰانَ آبٰاؤُکُمْ وَ أَبْنٰاؤُکُمْ وَ إِخْوٰانُکُمْ وَ أَزْوٰاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوٰالٌ اِقْتَرَفْتُمُوهٰا وَ تِجٰارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسٰادَهٰا وَ مَسٰاکِنُ تَرْضَوْنَهٰا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهٰادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّٰی یَأْتِیَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْفٰاسِقِینَ (۲۴) لَقَدْ نَصَرَکُمُ اَللّٰهُ فِی مَوٰاطِنَ کَثِیرَةٍ وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئاً وَ ضٰاقَتْ عَلَیْکُمُ اَلْأَرْضُ بِمٰا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ (۲۵) ثُمَّ أَنْزَلَ اَللّٰهُ سَکِینَتَهُ عَلیٰ رَسُولِهِ وَ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْزَلَ جُنُوداً لَمْ تَرَوْهٰا وَ عَذَّبَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ ذٰلِکَ جَزٰاءُ اَلْکٰافِرِینَ (۲۶)۵- آیات ۳۸ تا ۴۵: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا مٰا لَکُمْ إِذٰا قِیلَ لَکُمُ اِنْفِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَی اَلْأَرْضِ أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا مِنَ اَلْآخِرَةِ فَمٰا مَتٰاعُ اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا فِی اَلْآخِرَةِ إِلاّٰ قَلِیلٌ (۳۸) إِلاّٰ تَنْفِرُوا یُعَذِّبْکُمْ‌ عَذٰاباً أَلِیماً وَ یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ وَ لاٰ تَضُرُّوهُ شَیْئاً وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۳۹) إِلاّٰ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اَللّٰهُ إِذْ أَخْرَجَهُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا ثٰانِیَ اِثْنَیْنِ إِذْ هُمٰا فِی اَلْغٰارِ إِذْ یَقُولُ لِصٰاحِبِهِ لاٰ تَحْزَنْ إِنَّ اَللّٰهَ مَعَنٰا فَأَنْزَلَ اَللّٰهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَ أَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهٰا وَ جَعَلَ کَلِمَةَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا اَلسُّفْلیٰ وَ کَلِمَةُ اَللّٰهِ هِیَ اَلْعُلْیٰا وَ اَللّٰهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۴۰) اِنْفِرُوا خِفٰافاً وَ ثِقٰالاً وَ جٰاهِدُوا بِأَمْوٰالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ ذٰلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۴۱) لَوْ کٰانَ عَرَضاً قَرِیباً وَ سَفَراً قٰاصِداً لاَتَّبَعُوکَ وَ لٰکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ اَلشُّقَّةُ وَ سَیَحْلِفُونَ بِاللّٰهِ لَوِ اِسْتَطَعْنٰا لَخَرَجْنٰا مَعَکُمْ یُهْلِکُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَکٰاذِبُونَ (۴۲) عَفَا اَللّٰهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتّٰی یَتَبَیَّنَ لَکَ اَلَّذِینَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ اَلْکٰاذِبِینَ (۴۳) لاٰ یَسْتَأْذِنُکَ اَلَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ أَنْ یُجٰاهِدُوا بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ بِالْمُتَّقِینَ (۴۴) إِنَّمٰا یَسْتَأْذِنُکَ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ اِرْتٰابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِی رَیْبِهِمْ یَتَرَدَّدُونَ (۴۵)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ثُمَّ یَتُوبُ اَللّٰهُ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۲۷) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا اَلْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلاٰ یَقْرَبُوا اَلْمَسْجِدَ اَلْحَرٰامَ بَعْدَ عٰامِهِمْ هٰذٰا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شٰاءَ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۲۸) قٰاتِلُوا اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ لاٰ بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ لاٰ یُحَرِّمُونَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ وَ لاٰ یَدِینُونَ دِینَ اَلْحَقِّ مِنَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتٰابَ حَتّٰی یُعْطُوا اَلْجِزْیَةَ عَنْ یَدٍ وَ هُمْ صٰاغِرُونَ (۲۹) وَ قٰالَتِ اَلْیَهُودُ عُزَیْرٌ اِبْنُ اَللّٰهِ وَ قٰالَتِ اَلنَّصٰاریٰ اَلْمَسِیحُ‌ اِبْنُ اَللّٰهِ ذٰلِکَ قَوْلُهُمْ بِأَفْوٰاهِهِمْ یُضٰاهِؤُنَ قَوْلَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَبْلُ قٰاتَلَهُمُ اَللّٰهُ أَنّٰی یُؤْفَکُونَ (۳۰) اِتَّخَذُوا أَحْبٰارَهُمْ وَ رُهْبٰانَهُمْ أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ اَلْمَسِیحَ اِبْنَ مَرْیَمَ وَ مٰا أُمِرُوا إِلاّٰ لِیَعْبُدُوا إِلٰهاً وٰاحِداً لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ سُبْحٰانَهُ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۳۱) یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اَللّٰهِ بِأَفْوٰاهِهِمْ وَ یَأْبَی اَللّٰهُ إِلاّٰ أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْکٰافِرُونَ (۳۲) هُوَ اَلَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدیٰ وَ دِینِ اَلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ (۳۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلْأَحْبٰارِ وَ اَلرُّهْبٰانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوٰالَ اَلنّٰاسِ بِالْبٰاطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَلَّذِینَ یَکْنِزُونَ اَلذَّهَبَ وَ اَلْفِضَّةَ وَ لاٰ یُنْفِقُونَهٰا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۴) یَوْمَ یُحْمیٰ عَلَیْهٰا فِی نٰارِ جَهَنَّمَ فَتُکْویٰ بِهٰا جِبٰاهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هٰذٰا مٰا کَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ فَذُوقُوا مٰا کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ (۳۵) إِنَّ عِدَّةَ اَلشُّهُورِ عِنْدَ اَللّٰهِ اِثْنٰا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتٰابِ اَللّٰهِ یَوْمَ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ مِنْهٰا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذٰلِکَ اَلدِّینُ اَلْقَیِّمُ فَلاٰ تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَ قٰاتِلُوا اَلْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَمٰا یُقٰاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلْمُتَّقِینَ (۳۶) إِنَّمَا اَلنَّسِیءُ زِیٰادَةٌ فِی اَلْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُحِلُّونَهُ عٰاماً وَ یُحَرِّمُونَهُ عٰاماً لِیُوٰاطِؤُا عِدَّةَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ فَیُحِلُّوا مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمٰالِهِمْ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ (۳۷)
هوش مصنوعی: خداوند پس از آن بر هر که بخواهد توبه می‌پذیرد و او بخشنده و مهربان است. ای مؤمنان! جز این نیست که مشرکان نجس هستند، پس بعد از این سال، به مسجد الحرام نزدیک نشوید. اگر از فقری بترسید، خداوند در صورت اراده از فضل خود شما را بی‌نیاز خواهد کرد، چرا که او دانا و حکیم است. با کسانی که به خدا و روز قیامت ایمان نمی‌آورند و آنچه را خدا و پیامبرش حرام کرده‌اند، حرام نمی‌دانند و دین حق را نمی‌پذیرند، بجنگید، تا وقتی که جزیره را با ذلت بپردازند. یهودیان می‌گویند عزیر پسر خداست و مسیحیان می‌گویند مسیح پسر خداست. این سخنان تنها زبانی است و شبیه به سخنان کافران قبلی است. خداوند با آن‌ها می‌جنگد. چطور می‌توانند چنین ادعاهایی داشته باشند؟ بعضی از آن‌ها علمای دینی و راهبان خود را به عنوان ارباب می‌پرستند در حالی که تنها باید خداوند یکتا را بپرستند. او منزّه است از آنچه شریک قرار می‌دهند. آنان می‌خواهند نور خدا را با دهان‌هایشان خاموش کنند، ولی خداوند نمی‌خواهد جز این که نور خود را کامل کند، حتی اگر کافران نخواهند. او کسی است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند، هر چند مشرکان نخواهند. ای مؤمنان! بسیاری از علمای دینی و راهبان، اموال مردم را به باطل می‌خورند و آنان را از راه خدا باز می‌دارند. و کسانی که طلا و نقره را انباشته می‌کنند و در راه خدا خرج نمی‌کنند، به عذاب دردناک بشارت بدهید. روزی که آن اموال در آتش جهنم سرخ می‌شود و با آن جباه‌ها و پهلوها و پشت‌هایشان سوخته می‌شود. این است آنچه برای خود اندوخته‌اید، پس بچشید آنچه را انباشته‌اید. تعداد ماه‌ها در نزد خداوند دوازده ماه است، روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید. از این تعداد چهار ماه محترم است. این است دین راستین، پس در این ماه‌ها به خود ظلم نکنید و با مشرکان بجنگید، همان‌طور که آن‌ها با شما می‌جنگند. و بدانید که خداوند با پرهیزکاران است. تنظیم مجدد زمان‌های حرام نشان‌دهنده افزایش کفر است و کسانی که کافرند به وسیله آن گمراه می‌شوند. آن‌ها در یک سال چیزی را حلال می‌دانند و در سال بعد حرام، تا تعداد ماه‌های حرام را جبران کنند. آن‌ها آنچه را که خدا حرام کرده، حلال می‌کنند. بدی‌های ایشان برای آن‌ها زینت داده شده و خداوند قوم‌های کافر را هدایت نمی‌کند.
پس توبه می‌پذیرد خدا پس از آن بر هر که می‌خواهد و خدا آمرزندۀ مهربانست (۲۷) ای آن کسانی که گرویدید جز این نیست مشرکان پلیدند پس نباید که نزدیک شوند به مسجد الحرام پس از سالشان این سال و اگر بترسید از درویشی پس زود باشد بی‌نیاز کند شما را خدا از فضلش اگر خواهد بدرستی که خدا دانای حکیم است (۲۸) کارزار کنید با آنان که نمی‌گروند بخدا و نه بروز بازپسین و حرام نمی‌کنند آنچه را حرام گردانید خدا و رسولش و قبول نمی‌کنند دین حق را از آنانی که داده شدند کتاب را تا آنکه بدهند جزیه را از دستی و ایشان باشند خواران (۲۹) و گفتند یهود که عزیز پسر خداست و گفتند ترسایان مسیح پسر خداست این گفتارشانست بدهنهاشان مانند می‌شوند گفتار آنان را که کافر شدند از پیش کشت ایشان را خدا چگونه برگردانیده می‌شوند (۳۰) گرفتند دانایانشان را و زاهدانشان را صاحبها از جز خدا و مسیح پسر مریم و فرموده نشدند مگر آنکه پرستش کنند الهی یگانه را نیست خدایی مگر او منزه است از آنچه شریک می‌آورند (۳۱) می‌خواهند که فرو نشانند نور خدا را بدهنهاشان و ابا دارد خدا مگر آنکه تمام کند نور خود را و اگر چه کراهت دارند کافران (۳۲) اوست که فرستاد رسولش را به هدایت و دین حق تا غالب گرداند آن را بر دین همه‌اش و اگر چه کراهت دارند شرک‌آورندگان (۳۳) ای آن کسانی که گرویدید بدرستی که بسیاری از دانایان و زاهدان هر آینه می‌خورند مالهای مردمان را بباطل و باز می‌دارند از راه خدا و آنان که نهفته می‌نهند طلا و نقره را و انفاق نمی‌کنند در راه خدا پس بشارت ده ایشان را بعذابی دردناک (۳۴) روزی که افروخته شود بر آنها در آتش دوزخ پس داغ کرده شود بآنها پیشانی‌هاشان و پهلوهاشان و پشتهاشان این است آنچه نهادید نهفته برای خودهاتان پس ببخشید آنچه را بودید نهفته می‌نهادید (۳۵) بدرستی که شمار ماهها نزد خدا دوازده است در کتاب خدا روزی که آفرید آسمانها و زمین را از آنها چهار حرام اینست دین درست پس ستم مکنید در آنها بر خودهاتان و کارزار کنید با مشرکان همگی هم چنان که کارزار می‌کنند با شما همگی و بدانید که خدا با پرهیزکارانست (۳۶) جز این نیست تغییر دادن ماههای حرام زیادتیست در کفر اضلال کرده می‌شوند بآن آنان که کافر شدند حلال می‌گردانند آن را سالی و حرام می‌گردانند آن را سالی تا موافقت نمایند با شمار آنچه حرام گردانید خدا پس حلال می‌گردانند آنچه را حرام کرد خدا آراسته شد مر ایشان را بدی کردارشان و خدا راه ننماید گروه ناگروندگان را (۳۷)
هوش مصنوعی: خدا توبه بندگان را می‌پذیرد و او بسیار آمرزنده و مهرورز است. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بدانید که مشرکان نجس هستند و نباید پس از این سال، به مسجد الحرام نزدیک شوند. اگر از فقر بترسید، خدا می‌تواند شما را از فضل خود بی‌نیاز کند، زیرا او دانا و حکیم است. با کسانی که به خدا و روز قیامت ایمان ندارند، کارزار کنید و آنچه را خدا و پیامبرش حرام کرده‌اند، حرام بدانند، و اینان که اهل کتاب‌اند باید جزیه بپردازند و باید خوار شوند. یهودیان می‌گویند که عزیر پسر خداست و مسیحیان می‌گویند که مسیح پسر خداست که این ادعاها مانند گفتار کافران پیشین است. علمای دین و زاهدانشان را جز خدا و مسیح پسر مریم نمی‌پرستند، در حالی که پرستش باید فقط برای خدا باشد. خداوند می‌خواهد نور خود را کامل کند و کافران از این ناراضی‌اند. او پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده تا این دین را بر سایر ادیان غالب کند، اگرچه مشرکان سخت مخالف‌اند. ای مؤمنان، برخی از علمای دین و زاهدان اموال مردم را باطل می‌خورند و مردم را از راه خدا دور می‌کنند، آنان که طلا و نقره را انباشته می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌نمایند، به عذابی دردناک بشارت دهید. روزی که آن اموال در آتش دوزخ سوزانده خواهد شد و پیشانی‌ها و پهلوها و پشت‌هایشان داغ خواهد شد، این عذاب نتیجه کارهایی است که انجام داده‌اند. ماه‌ها در نظر خدا مانند دوازده ماه است و چهار ماه حرام وجود دارد. در این ماه‌ها بر خود ظلم نکنید و با مشرکان بجنگید. تغییر دادن ماه‌های حرام نشانه‌ای از کفر است و گروهی که این کار را می‌کنند، خدا را به اشتباه می‌کشند و به راه نادرست می‌افتند.
آمد این آیت که بپذیرد یقین
حق ز هر کس خواست توبه بعد از این
هوش مصنوعی: این آیه آمده تا نشان دهد که هر کسی که بخواهد بعد از این توبه کند، باید به حقایق ایمان بیاورد و آنها را بپذیرد.
یعنی آن ایمان نخواهد شد قبول
که ز صدق دل نباشد بر رسول
هوش مصنوعی: ایمان واقعی تنها زمانی پذیرفته می‌شود که از دل باصداقت و صمیمیت باشد و نه فقط به شکل ظاهری.
همچنان که فرقه ای زآن مردمان
بازگشتند از حق اندر نهروان
هوش مصنوعی: برخی از آن مردمان از حق خارج شدند و به سمت نهروان برگشتند.
حق بود زآن تائبان توبه پذیر
که نماند هیچشان شک در ضمیر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افرادی که به خداوند بازگشته و توبه کرده‌اند، حق دارند که مورد پذیرش قرار گیرند؛ زیرا هیچ‌کدام از آنها در نیت و دل خود شکی ندارند.
پس بر ایشان حق تعالی بیگمان
هست آمرزندگار و مهربان
هوش مصنوعی: پس خداوند حتماً آمرزنده و مهربان بر آنهاست.
ای گروه مؤمنان دانید پس
مشرکان باشند در معنی نجس
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، باید بدانید که مشرکان از نظر معنوی ناپاک و نجس هستند.
پس نگردند ایچ نزدیک آن کسان
سوی مسجد یا حرم فاش و نهان
هوش مصنوعی: پس نزدیکی به آن افراد موجب نمی‌شود که به سمت مسجد یا حرم بیایند، چه به صورت علنی و چه پنهانی.
بعد از این سالی که خواند این سوره را
بهر ایشان مرتضی (ع) اندر ملا
هوش مصنوعی: پس از این سالی که مرتضی (ع) این سوره را برای ایشان خواند، در جمعی که حضور داشتند.
ور ز منع مشرکان ترسید زآن
که کشید از رنج درویشی زیان
هوش مصنوعی: اگر از جلوگیری مشرکان بترسی، به خاطر آن است که از درد و رنج فقر و بی‌چیزی ضرر خواهی کرد.
بسته گردد راه کسب و اتّجار
پس شما افتید اندر اضطرار
هوش مصنوعی: زمانی که راه‌های کاسب‌کاری و تجارت بسته می‌شود، شما مجبور خواهید شد با اضطراب و نگرانی مواجه شوید.
زود باشد که ز فضل خود خدا
خواهد ار سازد توانگر جمله را
هوش مصنوعی: به زودی خداوند از لطف و کرمش همه را ثروتمند خواهد ساخت.
حق تعالی خود علیم است و حکیم
بر مآل و حال خلقش از قدیم
هوش مصنوعی: خداوند دانا و حکیم است و از گذشته به وضعیت و سرنوشت مخلوقش آگاه است.
چون دری بندد به روی بنده ای
کس جز او هم نیست بگشاینده ای
هوش مصنوعی: وقتی که درِ رحمت خدا به روی بنده‌ای بسته باشد، هیچ‌کس جز او نمی‌تواند آن در را باز کند.
باب دیگر برگشاید سوی او
کآن صلاح اوست هم نیکوی او
هوش مصنوعی: در اینجا سخن از این است که درهای جدیدی به سوی او گشوده می‌شود، زیرا این بهترین راه برای بهبود و نیکویی اوست.
مؤمنان بُکشید آنان را که هیچ
بر خداشان نیست ایمان در بسیج
هوش مصنوعی: مؤمنان، کسانی را که به خدا ایمان ندارند، خارج از میدان اعتقادات خود کنار بگذارند.
هم نه ایمانشان به روز آخر است
قتل کافر واجب است این ظاهر است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که برخی افراد ایمان واقعی به روز قیامت و حساب و کتاب ندارند و بر این اساس، قتل کافر را واجب می‌دانند و این فکر، به وضوح آشکار است.
هم نمیدارند چیزی را حرام
که خدا کرده حرام آن بر انام
هوش مصنوعی: هیچ چیز را حرام نمی‌دانند که خداوند آن را بر مردم حرام کرده است.
دین حق را می نپذرند از عتاب
زآن کسان که داده گشتند از کتاب
هوش مصنوعی: افرادی که از آموزه‌های کتاب الهی بهره‌مند شده‌اند، حق دین را به خاطر سرزنش و فشار دیگران رها نخواهند کرد.
« در بیان حکم جزیه »
هوش مصنوعی: در مورد حکم جزیه باید گفت که جزیه نوعی مالیات است که از غیر مسلمانان در جوامع اسلامی گرفته می‌شود. این مالیات به عنوان یک راه تأمین منابع مالی برای حکومت و همچنین به عنوان معرف احترام به دین غیر مسلمانان در نظر گرفته می‌شود. معمولاً افراد غیر مسلمان در ازای پرداخت جزیه از خدمت نظامی معاف هستند و در عوض می‌توانند از حفاظت و امنیت حکومت اسلامی بهره‌مند شوند. مبلغ جزیه بستگی به شرایط مختلفی مانند وضعیت مالی و توانایی پرداخت فرد دارد و ممکن است در برخی مواقع تفاوت‌هایی در مقدار آن ایجاد شود. هدف اصلی از اخذ جزیه، تأمین هزینه‌های مربوط به خدمات عمومی و امنیت جامعه است.
این است نسبت بر نصاری و یهود
که تعدّی را گذشتند از حدود
هوش مصنوعی: این بیان به این موضوع اشاره دارد که نصارا (مسیحیان) و یهودیان از مرزهای مشخصی که برایشان تعیین شده بود، عبور کرده و از قوانین خود فراتر رفته‌اند.
پس به ایشان کرد می باید قتال
جزیه تا بدهند در هر ماه و سال
هوش مصنوعی: بنابراین باید با آن‌ها به جنگ پرداخت تا هر ماه و سال، مالیات خود را پرداخت کنند.
نی به عنوان وکیل و نائبی
بل دهند از دست خود بر حاجبی
هوش مصنوعی: ناگفته نماند که نی به عنوان نماینده و وکیل، از طرف خود بر حاجبی آذری می‌فرستد.
جزیه نبود بر نساء و بر صغیر
بر مجانین هم به مسکین و فقیر
هوش مصنوعی: مالیات یا جزیه بر زنان و کودکان، همچنین بر افرادی که دیوانه هستند، وضع نمی‌شود و فقرا و نیازمندان از آن معاف هستند.
از یهودان آنکه عقلش کوته است
گفتهاند اینکه عُزَیر، ابن الله است
هوش مصنوعی: برخی از یهودیان که عقلشان کم است، گفته‌اند که عزیر پسر خداست.
همچنین گفتند اتباع مسیح
کو پسر باشد خدا را بس صریح
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره به این است که برخی از پیروان مسیحیت مدعی هستند که مسیح، پسر خدا است و این موضوع به وضوح بیان شده است.
این سخن نبود به جز از غفلتی
غافلان هستند در هر امتی
هوش مصنوعی: این گفته فقط نشانی از نادانی و بی‌خبری افراد غافل در هر جامعه‌ای است.
قولشان این است کز افواه خود
بیخرد گویند بر دلخواه خود
هوش مصنوعی: آن‌ها می‌گویند که بی‌خود و از روی جهل، نظرات خود را بدون توجه به حقیقت و به دلخواهشان بیان می‌کنند.
در تشابه قولشان باشد چنان
که ز قبل از این کلام کافران
هوش مصنوعی: گفته‌های آن‌ها شبیه به حرف‌هایی است که کافران پیش از این زده‌اند.
منتسب کردند یعنی بر وجود
آنچه را بر شأن او لایق نبود
هوش مصنوعی: به وجود آوردن صفاتی برای او که شایسته‌اش نبود.
بُکشد ایشان را خدا بر ماکَذَب
که به حق کردند آن را منتسب
هوش مصنوعی: خداوند آنها را به خاطر دروغ‌هایی که به ما نسبت دادند، مجازات می‌کند، زیرا آنچه را به ما نسبت داده‌اند، حقیقت ندارد.
حق به باطل می بگردانند چون
چیست تا پاداش أنَّی یُؤفَکُون
هوش مصنوعی: حق را به باطل تبدیل می‌کنند، چون چه چیزی وجود دارد که به خاطر آن به دور افکنده می‌شوند؟
برگرفتند آن دو فرقه بی سند
راهبان و احبار را ارباب خود
هوش مصنوعی: دو گروه، بدون دلیل و مدرک، اجازه‌ی نفوذ و قدرت به راهبان و دانشمندان دینی خود را داده‌اند.
دون حق فرمانشان بردند زود
یعنی اندر آنچه حکم حق نبود
هوش مصنوعی: حکم و دستور الهی را با سرعت اجرا کردند، یعنی در چیزهایی که مطابق با اراده خداوند نبود.
همچنین خواندند از جهل و عمی
مر مسیح ابن مریم را خدا
هوش مصنوعی: این شعر به این موضوع اشاره دارد که مسیح، فرزند مریم، به خاطر جهالت و عمی (احتمالاً به معنی عمیق یا تاریک) مورد قضاوت و تفکر قرار گرفته است. در واقع، پیام آن به نوعی بیانگر نقد نگرش‌های نادرست یا فهم غلط نسبت به مسیح و آموزه‌هایش است.
یعنی ابن الله خوانندش به نام
از ره ثالث،ثلاثه آن عوام
هوش مصنوعی: مردم او را به نام پسر خدا می‌خوانند، به خاطر این که از یک مسیر خاص به این نتیجه می‌رسند. این یک باور عمومی است.
وآنگه ایشان را نبود امری بر این
تا پرستند ایچ جز حق را به دین
هوش مصنوعی: آنگاه آن‌ها هیچ دستوری نداشتند که کسی را جز حق پرستش کنند.
آن خدایی که جز او موجود نیست
واحد است و غیر او معبود نیست
هوش مصنوعی: خدای یگانه‌ای که جز او هیچ موجودی وجود ندارد، تنها معبودی است که شایسته پرستش است و هیچ چیزی جز او نمی‌تواند مورد عبادت قرار گیرد.
پاک باشد ذاتش از انباز و یار
وآنچه میگیرند با وی از عثار
هوش مصنوعی: ذات او از هر گونه وابستگی و هم‌نشینی خالی است و هیچ چیزی که به او آسیب برساند یا او را تحت تأثیر قرار دهد، با او نیست.
این اراده هستشان از خُبث هوش
نور حق را تا کنند ایشان خموش
هوش مصنوعی: این اراده و خواسته‌ آنها از روی بدی و نیرنگ است تا نور حقیقت را خاموش کنند و آن را از بین ببرند.
با دهانهاشان که تکذیب کرام
میکنند از جاهلی در هر مقام
هوش مصنوعی: آنها با حرف‌هایشان از بزرگان و مراجع تقلید دفاع می‌کنند، اما ناشیانه و از روی نادانی در هر دستوری که صادر می‌شود، این کار را انجام می‌دهند.
یعنی آن آثار و اسماء و صفات
که از آن گردد شناسا وجه ذات
هوش مصنوعی: یعنی ویژگی‌ها و نام‌ها و صفاتی که از آن‌ها می‌توان ذات حقیقی را شناخت.
نور یا باشد پیمبر یا کتاب
یا به هر دوری ولی ای مستطاب
هوش مصنوعی: نور می‌تواند نمایانگر پیامبری، کتاب آسمانی یا هر چیزی باشد که در دوردست‌ها وجود دارد، اما ای بزرگوار و محترم!
حق نخواهد لیک آن از هیچ رو
یابی الاّ أن یُتِم نُورَهُ
هوش مصنوعی: حق از هیچ‌کس به دست نخواهد آمد، مگر این‌که نورش کامل شود.
کاره اند ار چند کفار از عتاب
همچو خفاش از شعاع آفتاب
هوش مصنوعی: کافران مانند خفاش‌ها از تابش نور آفتاب می‌گریزند و از نکوهش و عتاب هراس دارند.
اوست آن کس که فرستاد از وداد
با چنین قرآن رسولی بر عباد
هوش مصنوعی: او همان کسی است که با محبت و دوستی، پیامبری را به همراه چنین قرآن فرستاد تا به بندگانش هدایت کند.
هم به دین حق که ظاهر سازد او
بر همه ادیانش اندر جستجو
هوش مصنوعی: هر کسی که در پی حقیقت دین باشد، باید ببیند که این حقیقت چگونه بر تمام دیگر ادیان خود را نمایان می‌کند.
گرچه زآن باشند کا ره مشرکان
کُره ایشان ناورد در دین زیان
هوش مصنوعی: اگرچه آنها در نیت خود شبیه مشرکان هستند، اما در دین به دنبال سود و فایده می‌باشند.
ای گروهی کاهل ایمانید و داد
باشد از احبار و رهبانان زیاد
هوش مصنوعی: ای جمعی که نسبت به ایمان و اعتقادات خود سست هستید، مراقب باشید که از علما و زاهدان فریب نخورید؛ چرا که آنها به شدت زیاد هستند.
که خورند اموال مردم را به زور
یا به رشوت وین بود ز انصاف دور
هوش مصنوعی: کسانی که پول و سرمایه مردم را به زور یا با رشوه می‌گیرند، به دور از انصاف و عدالت عمل می‌کنند.
باز دارند از ره حق خلق را
تا شناسی دیو ارزق دلق را
هوش مصنوعی: مردم را از مسیر درست باز می‌دارند تا نتوانند دیوانگی و حقه‌بازی را تشخیص دهند.
وآنکه از اهل کتاب و غیر آن
گنج سیم و زر نهند اندر نهان
هوش مصنوعی: آن شخصی که از اهل کتاب و دیگران است، ثروت و جواهرات را در پنهان نگه می‌دارد.
هم نسازند از خیال پیچ پیچ
در ره حق زآن کنوز انفاق هیچ
هوش مصنوعی: در مسیر حق، نباید از افکار از هم پیچیده و دشوار جلوگیری کرد، زیرا انفاق و بخشش هیچ‌گاه در خواب و خیال نمی‌ماند.
پس بشارت ده بر ایشان ای حبیب
بر عذابی دردناک و پر نهیب
هوش مصنوعی: پس ای عزیز، به آن‌ها مژده بده که عذابی سخت و پرهیبت در انتظارشان است.
یَومَ یُحمَی یعنی آن روزی که نار
گنجها را برفروزد شعله بار
هوش مصنوعی: روزی خواهد آمد که آتش داغ زنجیره‌ها و گنجینه‌ها را شعله‌ور خواهد کرد.
این اشاره است اعنی اندر مکسبش
گنجها آتش شود بر صاحبش
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در انتخاب و کسب درآمد، اگر به درستی عمل کنی، می‌توانی به ثروت‌های زیادی دست یابی. اما اگر در این مسیر دقت و احتیاط نداشته باشی، ممکن است در نهایت متضرر شوی و آتش عواقب آن به خودت ضرر برساند.
داغ کرده پس شوند از سیم و زر
بر جبین و پشت و پهلو سر به سر
هوش مصنوعی: زخمی که بر اثر طلا و نقره بر بدن انسان به وجود می‌آید، روی پیشانی، پشت و پهلو به وضوح نمایان می‌شود.
کاین بود آن گنجها کز بهر خود
روی هم بنهاده بودید از خرد
هوش مصنوعی: این چیزهایی که شما به خاطر خودتان جمع کرده‌اید، همان گنج‌هایی هستند که از دوران کودکی به هم انبار کرده‌اید.
پس چشید اینک وبال گنجها
که ذخیره کرده اید از رنجها
هوش مصنوعی: پس حالا عذاب و پیامد گنجینه‌هایی را که از رنج و زحمت به دست آورده‌اید، می‌چشید.
تا نگویی هست هر مالی چنین
فرق ها باشد میان لعل و طین
هوش مصنوعی: تا زمانی که نگویی مال هر کسی چه چیزی است، بین سنگ قیمتی و خاک تفاوتی وجود ندارد.
هست مالی کآن فزاید بر شرف
هم بود کو آورد رنج و تلف
هوش مصنوعی: نوعی از دارایی وجود دارد که حتی اگر به مقام و منزلت افزوده کند، باز هم برای به دست آوردن آن باید زحمت و دشواری کشید.
مر شمار ماه های مستطاب
نزد حق باشد ده و دو در کتاب
هوش مصنوعی: تعداد ماه‌های معتبر و پسندیده در نزد خداوند، دوازده ماه است که در کتاب الهی ذکر شده است.
یعنی اندر لوح محفوظ مبین
روز خلقِ این سماوات و زمین
هوش مصنوعی: در لوح محفوظ، روزی که این آسمان‌ها و زمین خلق شده‌اند، به وضوح نوشته شده است.
زآن ده و دو، چار مه باشد حرام
این است دین قیّم از روی کلام
هوش مصنوعی: از آن دوازده، چهار ماه حرام است و این به دلیل تعالیم دین ارزشمند و منطقی است.
هم کنید ای اهل ایمان کارزار
مشرکان را کافّه در هر دیار
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، در برابر مشرکان بر خیزید و در هر سرزمینی جهاد و مبارزه کنید.
همچنان که می کنند ایشان قتال
با شما از کافه در ماه و سال
هوش مصنوعی: او به ما می‌گوید که همان‌طور که آنها با شما در هر زمان و مکانی درگیر جنگ هستند، شما نیز باید آماده باشید و مقابله کنید.
هم بدانید ای گروه مؤمنین
حق بود با اهل تقوی بالیقین
هوش مصنوعی: ای گروه مؤمنان، بدانید که حق همیشه با اهل تقوی و پرهیزکاران است.
غیر از این نبود که افزاید نَّسِئ
بر عتو و کفر تا آید نَّسِئ
هوش مصنوعی: جز این نبود که افزوده شود بر طغیان و کفر، تا نَسِئ بیاید.
مر فکندن حرمت ماه حرام
بر مه دیگر که هست آن جزء عام
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که اگر حرمت و ارزش یک ماه حرام را نادیده بگیریم و آن را در نظر نداشته باشیم، دیگر ماه‌های دیگر هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند و ممکن است برایشان ارزشی قائل نشویم. به طور کلی، این بیانگر اهمیت حفظ حرمت و ارزش‌های خاص در هر زمان و مکانی است.
این فزاید کافران را بر ضلال
که حرامی را کنند از خود حلال
هوش مصنوعی: این به این معناست که کافران با انجام کارهای نادرست و مجاز دانستن چیزهایی که حرام است، بیشتر گمراه می‌شوند و به ضلالت دچار می‌گردند.
سال دیگر می کنند آن مه حرام
تا موافق عدّه را سازند و تام
هوش مصنوعی: سال آینده آن دختر زیبا را به کسی می‌دهند تا با همخوانی و تناسب با قوانین و رویه‌ها، ازدواج کنند و همه چیز به درستی انجام شود.
سوء اعمالی که شیطان خواسته
گشته اندر وهمشان آراسته
هوش مصنوعی: کارهای بدی که شیطان خواسته، در ذهن آنها به زیبایی جلوه‌گر شده است.
راه ننماید خدا بر کافران
گرچه باشد رهبر هر عقل و جان
هوش مصنوعی: خداوند، حتی اگر کسی از نظر عقل و دانش در بالاترین درجات باشد، راه را به کافران نشان نمی‌دهد.