گنجور

۳- آیات ۱۷ تا ۲۶

مٰا کٰانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ شٰاهِدِینَ عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ وَ فِی اَلنّٰارِ هُمْ خٰالِدُونَ (۱۷) إِنَّمٰا یَعْمُرُ مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ مَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَقٰامَ اَلصَّلاٰةَ وَ آتَی اَلزَّکٰاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اَللّٰهَ فَعَسیٰ أُولٰئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۱۸) أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۱۹) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اَللّٰهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰائِزُونَ (۲۰) یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوٰانٍ وَ جَنّٰاتٍ لَهُمْ فِیهٰا نَعِیمٌ مُقِیمٌ (۲۱) خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً إِنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۲) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّخِذُوا آبٰاءَکُمْ وَ إِخْوٰانَکُمْ أَوْلِیٰاءَ إِنِ‌ اِسْتَحَبُّوا اَلْکُفْرَ عَلَی اَلْإِیمٰانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۲۳) قُلْ إِنْ کٰانَ آبٰاؤُکُمْ وَ أَبْنٰاؤُکُمْ وَ إِخْوٰانُکُمْ وَ أَزْوٰاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوٰالٌ اِقْتَرَفْتُمُوهٰا وَ تِجٰارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسٰادَهٰا وَ مَسٰاکِنُ تَرْضَوْنَهٰا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهٰادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّٰی یَأْتِیَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْفٰاسِقِینَ (۲۴) لَقَدْ نَصَرَکُمُ اَللّٰهُ فِی مَوٰاطِنَ کَثِیرَةٍ وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئاً وَ ضٰاقَتْ عَلَیْکُمُ اَلْأَرْضُ بِمٰا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ (۲۵) ثُمَّ أَنْزَلَ اَللّٰهُ سَکِینَتَهُ عَلیٰ رَسُولِهِ وَ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْزَلَ جُنُوداً لَمْ تَرَوْهٰا وَ عَذَّبَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ ذٰلِکَ جَزٰاءُ اَلْکٰافِرِینَ (۲۶)

نباشد مر مشرکان را که عمارت کنند مسجدهای خدا را گواهی‌دهندگان بر خودشان بکفر آنها ناچیز شد کردارشان و در آتش ایشانند جاودانیان (۱۷) جز این نیست که عمارت می‌کنند مسجدهای خدا را کسی که گروید بخدا و روز بازپسین و برپا داشت نماز را و داد زکات را و نترسید مگر از خدا پس شاید آنها که باشند از راه‌یافتگان (۱۸) آیا گردانیدید آب دادن و عمارت مسجد الحرام را چون کسی که گروید بخدا و روز بازپسین و جهاد کرد در راه خدا یکسان نباشند نزد خدا و خدا هدایت نمی‌کند گروه ستمکاران را (۱۹) آنان که گرویدند و هجرت کردند و جهاد کردند در راه خدا بمالهاشان و جانهاشان بزرگترند بمرتبه نزد خدا و آن گروه ایشانند کامیابان (۲۰) مژده می‌دهد ایشان را پروردگارشان برحمتی از او و خشنودی و بهشت‌هایی از برای آنها که در آنهاست نعمتی (۲۱) جاودانیان در آن همیشه بدرستی که خدا نزد اوست مزدی بزرگ (۲۲) ای آن کسانی که گرویدید نگیرید پدرانتان را و برادرانتان را دوستان اگر گزیدند کفر را بر ایمان و کسی که دوست گیردشان از شما پس آنها ایشانند ستمکاران (۲۳) بگو اگر باشند پدرانتان و پسرانتان و برادرانتان و جفتهاتان و خویشانتان و مالهایی که اندوخته‌اید آنها را و بازرگانی که می‌ترسید از کاسد شدنش و مسکن‌هایی که خشنودید از آنها دوست‌تر است بشما از خدا و رسولش و جهاد کردن در راهش پس انتظار برید تا بیاورد خدا فرمانش را و خدا هدایت نمی‌کند گروه نافرمان بران را (۲۴) بتحقیق یاری کرد شما را خدا در جاهای بسیار و روز حنین هنگامی که بشگفت آورد شما را بسیاری شما پس کفایت نکرد از شما چیزی و تنگ نشد بر شما زمین یا فراخیش پس برگشتید پشت‌گردانندگان (۲۵) پس فرو فرستاد خدا آرامش را بر رسولش و بر گروندگان و فرو فرستاد لشگرهایی که نمی‌دیدیدشان و عذاب کرد آنان را که کافر شدند و آنست پاداش کافران (۲۶)

بت پرستان را نباشد هر کجا
هیچ تعمیر مساجد بر سزا
تا دهند ایشان گواهی مو به مو
بر نفوس خود به شرک تو به تو
شد اسیر آنگه که عباس از منش
مؤمنان کردند او را سرزنش
بود بر قطع رحم توبیخشان
هم ز بپرستیدن نوع بتان
گفت گویید از بد ما بس زیاد
وز محاسن هیچمان نارید یاد
چیست گفتند آن محاسن ، گفت ما
هستمان تعمیر بیت الله به جا
کعبه را داریم تعظیم از صواب
زائران کعبه را بدهیم آب
آمد این آیت که تعمیر حرم
می نشاید بر پرستنده صنم
این گروه اعمالشان باشد تباه
هستشان در نار دوزخ جایگاه
نیست تعمیر مساجد در بنا
جز که بر مَنْ ءَامَنَ بِا الله روا
وآنکه او بر یوم آخر مؤمن است
بر صلات و بر زکات او موقن است
داشته باشد بپا دائم صلات
داده باشد هم ز مال خود زکات
هیچ ناترسیده باشد او یقین
جز که از حق در مقام شرع و دین
این عمارت را نشاید ماحَصَل
جز که باشد کس به علم و دین مثل
شاید ایشان پس بوند از مهتدین
که عمارت می کنند آثار دین
می بگردانید آیا از عوج
آب دادن حاجیان را وقت حج
یا عمارت کردن بیت الحرام
همچو آن کایمان به حق دارد تمام
بر خدا و روز آخر مؤمن است
مر جهادش در ره حق بیّن است
نیستند ایشان برابر نزد حق
باشد آن کو گوید این باطل ورق
ظالمان را راه ننماید خدای
عدل و انصاف است اصل اهتدای
طلحه و عباس کردند افتخار
کز علی ما افضلیم اندر تبار
بر سقایۀ حاج و تعمیر حرم
آمد آیت کاین بسی باشد ستم
او مجاهد باشد اندر راه دین
بوده دائم در قتال مشرکین
هیچ نپرستید بت از کودکی
بود دور از کافری و مشرکی
جای احمد (ص) خفت و جان تسلیم کرد
هستی خود بر خدا تقدیم کرد
جان و سر در راه عزمش خاک بود
از هر آن عصیان و عیبی پاک بود
ظلم باشد گر مساوی دانی اش
خود تو با هر عالی و هر دانی اش
آن کسان کایمان به حق آورده اند
وز دیار خویش هجرت کرده اند
هم جهاد اندر رضای ذوالجلال
در ره او کردهاند از جان و مال
اعظمند از روی جاه و مرتبت
نزد حق هم رستگار از هر جهت
مژده بدهد ربشان بر رحمتش
هم به رضوان و نعیم و جنّتش
اندر آن رضوان و جنّات و نعیم
جاودان باشند و پیوسته مقیم
حق به نزد او بود اجری بزرگ
زآنچه کردند از عمل های سترگ
اهل ایمان مینگیرید از ولاء
مر پدر و اخوانتان را اولیاء
کفر گر دارند ز ایمان دوست تر
برگزینند آن خزف را بر گهر
از شما دارندشان ور هیچ دوست
ظالم و استمگر اندر دین خود اوست
دوستی را زآنکه در غیر محل
وضع کردستند از رأی اضل
یعنی اندر منع هجرت و امر دین
تابع ایشان نگردید اینچنین
لیک اندر امر دنیا جایز است
خلطه با ایشان به هر وجهی که هست
گو اگر آباء و ابناء شما
یا که اخوان یا زنان و اقربا
مالها کز کسب گردید آن زیاد
وز تجارت زآن بترسید از کساد
خانه هایی که پسندید از قبول
دوست تر دارید از حق و ز رسول
وز جهاد اندر سبیل استوار
پس شما را برد باید انتظار
تا بیارد حق تعالی امر خود
کآن عقوبت هاست بر هر بیخرد
حق به فاسق راه ننماید عیان
از حدود اعنی که بیرون رفتگان
حق شما را از کبیر و از صغیر
کرد یاری در مقامات کثیر
وآن مواطن آنچه در تعداد بود
در حروب مصطفی (ص) هشتاد بود

« در بیان غزوه حنین »

همچنین اندر حنین از جنگها
داد نصرت بر شما ز آهنگها
دو قبیله از هوازن و ز ثقیف
قصد کردند از وضیع و از شریف
بعد فتح مکه تا با مسلمین
در نبرد آیند ایشان از کمین
سوی ایشان شد نبی در کارزار
با سپاهی بیشتر از ده هزار
چار ألف اما بُدند اهل خلاف
مؤمنان بودند ایمن در مصاف
زآنکه خود را بیشتر دیدند و هم
دشمنان را در مصاف خویش کم
ابتداء دادند اعداء را شکست
پس چو آمدشان غنیمت ها به دست
هر کسی مشغول شد بر اخذ مال
فارغ از اندیشۀ خصم و قتال
از تعصب مشرکان با یکدگر
متفق گشتند و گفتند ای حشر
می گریزید از چه راه این گونه سهل
وا به دشمن می نهید اولاد و اهل
حمله ور بر مسلمین گشتند باز
منهزم کردند ایشان را به ساز
چند تن ماندند باقی در ستیز
مابقی گشتند یکدل در گریز
کرد پس عباس ایشان را صدا
کز چه ای یاران گریزید از غزا
بازگشتند اهل ایمان کینه جو
با گروه مشرکان از پشت و رو
جمله را کردند مقهور و اسیر
هر کسی گردید نوعی دستگیر
بُد شکست اول از عُجب و غرور
کآن نماید بنده را دور از حضور
حق بر ایشان خورده زین علت گرفت
کآمدید از کثرت خود در شگفت
رفع چیزی از شما کثرت نکرد
جز که افزون در شما وحشت نکرد
ارض وادی بر شما گردید تنگ
با فراخی چون در آن کردید جنگ
پشت پس کردید یکجا زآن مهم
هم شدید از جنگ اعداء منهزم
پس فرستاد آن خدای عالمین
مر سکینه بر رسول و مؤمنین
هست مروی زآن شه کامل سرشت
که سکینه هست بادی از بهشت
بوی او خوشتر ز بوی جنّت است
همچو روی آدم او را صورت است
دائماً با هر نبیّ و هر ولیّ است
وآن نشان رحمت از ربّ العلی است
چون به قلب اهل دل گیرد مقام
زو جنود نفس یابد انهزام
زآنکه با او باشد افواج سروش
جیشها پیشش خطوطند و نقوش
هست آن پنهان ز چشم عاقله
زآن ندیدید آن جنود نازله
کافران را اینچنین کرد او عذاب
کشته شد ز ایشان گروهی بی حساب
شش هزار اسلامیان را شد اسیر
زآن گروه از مرد و زن، برنا و پیر
هم ز گاو و اشتران وز گوسفند
بیش از پنجه هزار آمد به بند
اینچنین باشد جزای کافران
که کنند استیزه با پیغمبران
زآن غنیمتها که آوردند پیش
شد مهاجر قسمتش ز انصار بیش
پس شدند انصار زآن قسمت ملول
کاقربا را داد بیش از ما رسول
جنگ ما کردیم و گردیدند چند
بت پرستان از غنیمت بهره مند
یافت امر او ز تیغ ما رواج
این زمانش نیست بر ما احتیاج
چون شنید این مصطفی (ص) اندر زمان
جمع کرد انصار را در یک مکان
گفت ای انصار آیا بر شما
از ضلالت من نگشتم رهنما
بُد کنارة دوزخ ای دون جایتان
من نه برهاندم از آن مأوایتان
جملگی بودید بی قدر و قلیل
هم ز من گشتید افزون هم جلیل
جمله گفتند آنچه گفتی بود راست
در دو عالم منّتت بر جان ماست
گفت گر خواهید بتوانید گفت
در جوابم آنچه با صدق است جفت
که تو را راندند از شهر و بلد
ما تو را دادیم جا در ملک خود
همچنین بودی ملول و ترسناک
ایمنت کردیم ما از بیم و باک
داشتندت قوم بر کذب و دروغ
ما تو را تصدیق کردیم از فروغ
چون کلام اینجا رسید انصار زار
ابر سان بگریستند از هر کنار
جمله بوسیدند او را دست و پای
کای تو را جانهای ما یکجا فدای
بیادب گر گفته حرفی کس ز ما
بوده نه از حرص و طمع بر مالها
بیگمان کردند کز بیقدری است
کآمده کمتر غنیمتشان به دست
پس مرنج از ما تو ای بحر کرم
عفو کن گر رفت جرمی در قلم
زآن دو قوم از بعد هنگامۀ حنین
خود به اسلام آمدند از فرض عین
۲- آیات ۶ تا ۱۶: وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ اِسْتَجٰارَکَ فَأَجِرْهُ حَتّٰی یَسْمَعَ کَلاٰمَ اَللّٰهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاٰ یَعْلَمُونَ (۶) کَیْفَ یَکُونُ لِلْمُشْرِکِینَ عَهْدٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ إِلاَّ اَلَّذِینَ عٰاهَدْتُمْ عِنْدَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ فَمَا اِسْتَقٰامُوا لَکُمْ فَاسْتَقِیمُوا لَهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُتَّقِینَ (۷) کَیْفَ وَ إِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ لاٰ یَرْقُبُوا فِیکُمْ إِلاًّ وَ لاٰ ذِمَّةً یُرْضُونَکُمْ بِأَفْوٰاهِهِمْ وَ تَأْبیٰ قُلُوبُهُمْ وَ أَکْثَرُهُمْ فٰاسِقُونَ (۸) اِشْتَرَوْا بِآیٰاتِ اَللّٰهِ ثَمَناً قَلِیلاً فَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِهِ إِنَّهُمْ سٰاءَ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۹) لاٰ یَرْقُبُونَ فِی مُؤْمِنٍ إِلاًّ وَ لاٰ ذِمَّةً وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُعْتَدُونَ (۱۰) فَإِنْ تٰابُوا وَ أَقٰامُوا اَلصَّلاٰةَ وَ آتَوُا اَلزَّکٰاةَ فَإِخْوٰانُکُمْ فِی اَلدِّینِ وَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (۱۱) وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمٰانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ‌ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقٰاتِلُوا أَئِمَّةَ اَلْکُفْرِ إِنَّهُمْ لاٰ أَیْمٰانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ (۱۲) أَ لاٰ تُقٰاتِلُونَ قَوْماً نَکَثُوا أَیْمٰانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْرٰاجِ اَلرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللّٰهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۱۳) قٰاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اَللّٰهُ بِأَیْدِیکُمْ وَ یُخْزِهِمْ وَ یَنْصُرْکُمْ عَلَیْهِمْ وَ یَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ (۱۴) وَ یُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ وَ یَتُوبُ اَللّٰهُ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۱۵) أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمّٰا یَعْلَمِ اَللّٰهُ اَلَّذِینَ جٰاهَدُوا مِنْکُمْ وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ لاٰ رَسُولِهِ وَ لاَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَةً وَ اَللّٰهُ خَبِیرٌ بِمٰا تَعْمَلُونَ (۱۶)۴- آیات ۲۷ تا ۳۷: ثُمَّ یَتُوبُ اَللّٰهُ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۲۷) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا اَلْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلاٰ یَقْرَبُوا اَلْمَسْجِدَ اَلْحَرٰامَ بَعْدَ عٰامِهِمْ هٰذٰا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَیْلَةً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شٰاءَ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۲۸) قٰاتِلُوا اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ لاٰ بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ لاٰ یُحَرِّمُونَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ وَ لاٰ یَدِینُونَ دِینَ اَلْحَقِّ مِنَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتٰابَ حَتّٰی یُعْطُوا اَلْجِزْیَةَ عَنْ یَدٍ وَ هُمْ صٰاغِرُونَ (۲۹) وَ قٰالَتِ اَلْیَهُودُ عُزَیْرٌ اِبْنُ اَللّٰهِ وَ قٰالَتِ اَلنَّصٰاریٰ اَلْمَسِیحُ‌ اِبْنُ اَللّٰهِ ذٰلِکَ قَوْلُهُمْ بِأَفْوٰاهِهِمْ یُضٰاهِؤُنَ قَوْلَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَبْلُ قٰاتَلَهُمُ اَللّٰهُ أَنّٰی یُؤْفَکُونَ (۳۰) اِتَّخَذُوا أَحْبٰارَهُمْ وَ رُهْبٰانَهُمْ أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ اَلْمَسِیحَ اِبْنَ مَرْیَمَ وَ مٰا أُمِرُوا إِلاّٰ لِیَعْبُدُوا إِلٰهاً وٰاحِداً لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ سُبْحٰانَهُ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۳۱) یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اَللّٰهِ بِأَفْوٰاهِهِمْ وَ یَأْبَی اَللّٰهُ إِلاّٰ أَنْ یُتِمَّ نُورَهُ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْکٰافِرُونَ (۳۲) هُوَ اَلَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدیٰ وَ دِینِ اَلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ (۳۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلْأَحْبٰارِ وَ اَلرُّهْبٰانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوٰالَ اَلنّٰاسِ بِالْبٰاطِلِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَلَّذِینَ یَکْنِزُونَ اَلذَّهَبَ وَ اَلْفِضَّةَ وَ لاٰ یُنْفِقُونَهٰا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۴) یَوْمَ یُحْمیٰ عَلَیْهٰا فِی نٰارِ جَهَنَّمَ فَتُکْویٰ بِهٰا جِبٰاهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هٰذٰا مٰا کَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ فَذُوقُوا مٰا کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ (۳۵) إِنَّ عِدَّةَ اَلشُّهُورِ عِنْدَ اَللّٰهِ اِثْنٰا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتٰابِ اَللّٰهِ یَوْمَ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ مِنْهٰا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذٰلِکَ اَلدِّینُ اَلْقَیِّمُ فَلاٰ تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَ قٰاتِلُوا اَلْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَمٰا یُقٰاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلْمُتَّقِینَ (۳۶) إِنَّمَا اَلنَّسِیءُ زِیٰادَةٌ فِی اَلْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُحِلُّونَهُ عٰاماً وَ یُحَرِّمُونَهُ عٰاماً لِیُوٰاطِؤُا عِدَّةَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ فَیُحِلُّوا مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ زُیِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمٰالِهِمْ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ (۳۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مٰا کٰانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ شٰاهِدِینَ عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ وَ فِی اَلنّٰارِ هُمْ خٰالِدُونَ (۱۷) إِنَّمٰا یَعْمُرُ مَسٰاجِدَ اَللّٰهِ مَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَقٰامَ اَلصَّلاٰةَ وَ آتَی اَلزَّکٰاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اَللّٰهَ فَعَسیٰ أُولٰئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۱۸) أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ جٰاهَدَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۱۹) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اَللّٰهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰائِزُونَ (۲۰) یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوٰانٍ وَ جَنّٰاتٍ لَهُمْ فِیهٰا نَعِیمٌ مُقِیمٌ (۲۱) خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً إِنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۲) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّخِذُوا آبٰاءَکُمْ وَ إِخْوٰانَکُمْ أَوْلِیٰاءَ إِنِ‌ اِسْتَحَبُّوا اَلْکُفْرَ عَلَی اَلْإِیمٰانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۲۳) قُلْ إِنْ کٰانَ آبٰاؤُکُمْ وَ أَبْنٰاؤُکُمْ وَ إِخْوٰانُکُمْ وَ أَزْوٰاجُکُمْ وَ عَشِیرَتُکُمْ وَ أَمْوٰالٌ اِقْتَرَفْتُمُوهٰا وَ تِجٰارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسٰادَهٰا وَ مَسٰاکِنُ تَرْضَوْنَهٰا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهٰادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّٰی یَأْتِیَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْفٰاسِقِینَ (۲۴) لَقَدْ نَصَرَکُمُ اَللّٰهُ فِی مَوٰاطِنَ کَثِیرَةٍ وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئاً وَ ضٰاقَتْ عَلَیْکُمُ اَلْأَرْضُ بِمٰا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ (۲۵) ثُمَّ أَنْزَلَ اَللّٰهُ سَکِینَتَهُ عَلیٰ رَسُولِهِ وَ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْزَلَ جُنُوداً لَمْ تَرَوْهٰا وَ عَذَّبَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ ذٰلِکَ جَزٰاءُ اَلْکٰافِرِینَ (۲۶)
هوش مصنوعی: مشركین، حق ندارند مساجد خدا را بسازند و در حالی که به کفر خود گواهی می‌دهند، به فعالیت بپردازند. اعمال آنها نابود می‌شود و در آتش جاودانه خواهند بود. تنها کسانی می‌توانند مساجد خدا را بسازند که به خدا و روز آخرت ایمان دارند و نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و جز از خدا نمی‌هراسند. امید است که این افراد از هدایت یافتگان باشند. آیا سقایت حجاج و عمران مسجد الحرام را با کسانی که به خدا و روز آخرت ایمان دارند و در راه خدا جهاد می‌کنند، برابر می‌دانید؟ آنها در نزد خدا برابر نیستند و خداوند قوم ستمکاران را هدایت نمی‌کند. کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان جهاد کرده‌اند، در نزد خدا مقام والایی دارند و این افراد برنده هستند. خداوند به آنها از رحمت و رضایت خود بشارت می‌دهد و در بهشت‌هایی که در آن نعمت‌های دائمی دارند، آنها را ساکن خواهد کرد و در آنجا جاودانه خواهند ماند. در نزد خداوند پاداشی بزرگ وجود دارد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، پدران و برادرانتان را در صورتی که کفر را به ایمان ترجیح دهند، ولی خود نگیرید و هرکس از شما به آنها دوستی کند، از ستمکاران خواهد بود. بگویید اگر پدران، فرزندان، برادران، همسران، طایفه و اموالی که به دست آورده‌اید و تجارتی که از کساد شدنش می‌ترسید، و خانه‌هایی که برایتان پسندیده است، برای شما از خدا و پیامبر او و جهاد در راه او محبوب‌تر باشد، پس منتظر بمانید تا خداوند به فرمان خود بیاید و خداوند قوم فاسقان را هدایت نمی‌کند. یقیناً خداوند در بسیاری از مواضع به شما یاری رسانده و در روز حنین وقتی که به کثرت خود مغرور شدید و این کثرت هیچ گونه سودی برای شما نداشت و زمین با وجود وسعتش بر شما تنگ شد، شما به عقب برگشتید. سپس خداوند آرامش خود را بر پیامبرش و مؤمنان نازل کرد و سپاه‌هایی فرستاد که آنها را نمی‌دیدید و کافران را عذاب کرد و این جزای کافران است.
نباشد مر مشرکان را که عمارت کنند مسجدهای خدا را گواهی‌دهندگان بر خودشان بکفر آنها ناچیز شد کردارشان و در آتش ایشانند جاودانیان (۱۷) جز این نیست که عمارت می‌کنند مسجدهای خدا را کسی که گروید بخدا و روز بازپسین و برپا داشت نماز را و داد زکات را و نترسید مگر از خدا پس شاید آنها که باشند از راه‌یافتگان (۱۸) آیا گردانیدید آب دادن و عمارت مسجد الحرام را چون کسی که گروید بخدا و روز بازپسین و جهاد کرد در راه خدا یکسان نباشند نزد خدا و خدا هدایت نمی‌کند گروه ستمکاران را (۱۹) آنان که گرویدند و هجرت کردند و جهاد کردند در راه خدا بمالهاشان و جانهاشان بزرگترند بمرتبه نزد خدا و آن گروه ایشانند کامیابان (۲۰) مژده می‌دهد ایشان را پروردگارشان برحمتی از او و خشنودی و بهشت‌هایی از برای آنها که در آنهاست نعمتی (۲۱) جاودانیان در آن همیشه بدرستی که خدا نزد اوست مزدی بزرگ (۲۲) ای آن کسانی که گرویدید نگیرید پدرانتان را و برادرانتان را دوستان اگر گزیدند کفر را بر ایمان و کسی که دوست گیردشان از شما پس آنها ایشانند ستمکاران (۲۳) بگو اگر باشند پدرانتان و پسرانتان و برادرانتان و جفتهاتان و خویشانتان و مالهایی که اندوخته‌اید آنها را و بازرگانی که می‌ترسید از کاسد شدنش و مسکن‌هایی که خشنودید از آنها دوست‌تر است بشما از خدا و رسولش و جهاد کردن در راهش پس انتظار برید تا بیاورد خدا فرمانش را و خدا هدایت نمی‌کند گروه نافرمان بران را (۲۴) بتحقیق یاری کرد شما را خدا در جاهای بسیار و روز حنین هنگامی که بشگفت آورد شما را بسیاری شما پس کفایت نکرد از شما چیزی و تنگ نشد بر شما زمین یا فراخیش پس برگشتید پشت‌گردانندگان (۲۵) پس فرو فرستاد خدا آرامش را بر رسولش و بر گروندگان و فرو فرستاد لشگرهایی که نمی‌دیدیدشان و عذاب کرد آنان را که کافر شدند و آنست پاداش کافران (۲۶)
هوش مصنوعی: مشرکان نباید مسجدهای خدا را ساخته و به خود گواهی دهند، چرا که اعمال آنها بی‌معناست و در آتش جاودان خواهند ماند. تنها کسانی که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‌اند، نماز برپا داشته و زکات داده‌اند، حق دارند که مسجدها را بسازند و ترس آنها فقط از خدا باشد؛ شاید که این‌گونه افراد از ره‌یافتگان باشند. آیا نمی‌دانید که آب دادن و ساختن مسجد الحرام با کسی که به خدا و روز بازپسین ایمان دارد و در راه خدا جهاد می‌کند، در نظر خدا برابر نیستند؟ خدا ستمکاران را هدایت نمی‌کند. کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان جهاد کرده‌اند، از دیگران نزد خدا مقام بالاتری دارند و آنان موفق خواهند بود. خدا به آنها رحمتی از خود و خشنودی و بهشت‌هایی وعده می‌دهد که در آن نعمت‌های پایدار وجود دارد و پاداشی بزرگ نزد خدا برایشان است. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، نگذارید پدران و برادرانتان اگر کفر را به جای ایمان انتخاب کردند، دوست شما باشند؛ زیرا کسی که به آنها دوست شود، از ستمکاران است. بگویید اگر پدران، پسران، برادران، همسران، خویشانتان و مال‌تان و تجارت‌تان که از کساد آن می‌ترسید و مسکن‌هایی که از آنها راضی هستید، برایتان محبوب‌تر از خدا و رسولش و جهاد در راه اوست، پس منتظر باشید تا فرمان خدا بیاید و خدا نافرمانان را هدایت نمی‌کند. به‌راستی که خدا در موارد زیادی به شما یاری کرده است، به‌ویژه در روز حنین که شما در تعداد زیادی در شگفت افتادید، اما آن تعداد به شما کمکی نکرد و زمین بر شما تنگ نشد. سپس به سمت دشمنان عقب‌نشینی کردید. در این زمان خدا آرامش را بر رسولش و بر مؤمنان فرستاد و سپاهیانی که نمی‌دیدید برای کمک فرستاد و کافران را عذاب کرد که این عاقبت کافران است.
بت پرستان را نباشد هر کجا
هیچ تعمیر مساجد بر سزا
هوش مصنوعی: بت‌پرستان در هیچ جا نباید مساجدی را تعمیر و بازسازی کنند، زیرا این کار شایسته و مناسب آن‌ها نیست.
تا دهند ایشان گواهی مو به مو
بر نفوس خود به شرک تو به تو
هوش مصنوعی: آن‌ها به طور دقیق بر روی اختلافات و نواقص خود شهادت می‌دهند و به اشتباهات خود در زمینه ایمان به تو اعتراف می‌کنند.
شد اسیر آنگه که عباس از منش
مؤمنان کردند او را سرزنش
هوش مصنوعی: زمانی که عباس از ویژگی‌های مؤمنان یاد شد، او به نوعی مورد انتقاد قرار گرفت و گرفتار شد.
بود بر قطع رحم توبیخشان
هم ز بپرستیدن نوع بتان
هوش مصنوعی: افراد به خاطر قطع رابطه خویشاوندی سرزنش می‌شوند، حتی اگر به پرستش نوعی بت مشغول باشند.
گفت گویید از بد ما بس زیاد
وز محاسن هیچمان نارید یاد
هوش مصنوعی: او می‌گوید: درباره‌ی بدی‌های ما زیاد صحبت می‌شود، اما هیچ‌کسی از خوبی‌ها و محاسن ما یاد نمی‌کند.
چیست گفتند آن محاسن ، گفت ما
هستمان تعمیر بیت الله به جا
هوش مصنوعی: آن پوست و زیبایی که درباره‌اش صحبت می‌کنند، می‌گوید ما در حقیقت، بهبود و ترمیم خانه خدا را انجام می‌دهیم.
کعبه را داریم تعظیم از صواب
زائران کعبه را بدهیم آب
هوش مصنوعی: ما باید به کعبه احترام بگذاریم و زائران آن را مورد احترام قرار دهیم و به آنها کمک کنیم تا به نیازهایشان رسیدگی شود.
آمد این آیت که تعمیر حرم
می نشاید بر پرستنده صنم
هوش مصنوعی: این آیه بیان می‌کند که کسانی که با عشق و ایمان به پرستش بت‌ها مشغولند، نمی‌توانند در بازسازی و نوسازی حرم‌های مقدس شرکت کنند.
این گروه اعمالشان باشد تباه
هستشان در نار دوزخ جایگاه
هوش مصنوعی: این گروه، به خاطر کارهای نادرستشان در آتش دوزخ قرار خواهند گرفت.
نیست تعمیر مساجد در بنا
جز که بر مَنْ ءَامَنَ بِا الله روا
هوش مصنوعی: تعمیر و نگهداری مساجد تنها بر عهده کسانی است که به خدا ایمان دارند.
وآنکه او بر یوم آخر مؤمن است
بر صلات و بر زکات او موقن است
هوش مصنوعی: کسی که به روز قیامت ایمان دارد، به نماز و زکات نیز اعتقاد راسخ دارد.
داشته باشد بپا دائم صلات
داده باشد هم ز مال خود زکات
هوش مصنوعی: اگر کسی دائم در حال نماز باشد، باید از دارایی خود نیز زکات بدهد.
هیچ ناترسیده باشد او یقین
جز که از حق در مقام شرع و دین
هوش مصنوعی: هیچ کسی نیست که به حقیقت نرسیده باشد، مگر اینکه از حق و اصول دین و شریعت آگاه شده باشد.
این عمارت را نشاید ماحَصَل
جز که باشد کس به علم و دین مثل
هوش مصنوعی: این بنا تنها باید به دست کسی ساخته شود که به علم و دین آگاهی و تسلط کافی دارد، وگرنه شایسته نیست.
شاید ایشان پس بوند از مهتدین
که عمارت می کنند آثار دین
هوش مصنوعی: شاید آن‌ها افرادی باشند که از راهنمایان و الهام‌بخش‌ها عقب مانده‌اند، زیرا تنها به ساخت و ساز ظاهر دین می‌پردازند.
می بگردانید آیا از عوج
آب دادن حاجیان را وقت حج
هوش مصنوعی: آیا می‌توانید به حجاج در زمان حج در دادن آب کمک کنید؟
یا عمارت کردن بیت الحرام
همچو آن کایمان به حق دارد تمام
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره به ساخت و ساز و آبادانی خانه خدا (بیت الحرام) شده است، به طوری که آن مکان مقدس از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است. همچنین به تأکید بر این نکته اشاره می‌شود که این آبادانی باید به درستی و با توجه به حقوق و ارزش‌های معنوی آن مکان انجام گیرد.
بر خدا و روز آخر مؤمن است
مر جهادش در ره حق بیّن است
هوش مصنوعی: مؤمن به خدا و روز قیامت اعتقاد دارد و تلاش او در راه حق واضح و آشکار است.
نیستند ایشان برابر نزد حق
باشد آن کو گوید این باطل ورق
هوش مصنوعی: افرادی که در برابر حق واقعی قرار دارند، نمی‌توانند بگویند که باطل درست است؛ چرا که این سخن تنها یک ادعاست و واقعیت آن‌ها را تغییر نمی‌دهد.
ظالمان را راه ننماید خدای
عدل و انصاف است اصل اهتدای
هوش مصنوعی: خداوند که عدل و انصاف را برپا کرده است، مسیر را به ستمگران نمی‌شناساند و آنها را به راه راست هدایت نمی‌کند.
طلحه و عباس کردند افتخار
کز علی ما افضلیم اندر تبار
هوش مصنوعی: طلحه و عباس به افتخار گفتند که ما از نسل علی هستیم و این افتخاری بزرگ برای ما است.
بر سقایۀ حاج و تعمیر حرم
آمد آیت کاین بسی باشد ستم
هوش مصنوعی: این بیت به این موضوع اشاره دارد که بر دوش آب‌کشان حرم و افرادی که به زیارت می‌روند، نشانه‌ای از ظلم و ستم وجود دارد. به نوعی می‌گوید که کارها و خدماتی که در راستای زیارت و حفظ حرم انجام می‌شود، ممکن است تحت تاثیر فشارهای اجتماعی و سیاسی قرار گیرد و به همین دلیل، ظلم و ناعدالتی در این بین وجود دارد.
او مجاهد باشد اندر راه دین
بوده دائم در قتال مشرکین
هوش مصنوعی: او در راه دین مجاهدت می‌کند و همیشه در جنگ با مشرکین است.
هیچ نپرستید بت از کودکی
بود دور از کافری و مشرکی
هوش مصنوعی: هیچگاه بت‌ها را پرستش نکنید، زیرا از کودکی به دور از کفر و شرک بوده‌اند.
جای احمد (ص) خفت و جان تسلیم کرد
هستی خود بر خدا تقدیم کرد
هوش مصنوعی: حضرت احمد (ص) آرامش یافته و جان خود را با رضایت کامل به خدا تقدیم کرد و وجود خود را در اختیار او قرار داد.
جان و سر در راه عزمش خاک بود
از هر آن عصیان و عیبی پاک بود
هوش مصنوعی: جان و سر در مسیر هدفش به خاطر تعهد و ارادتش فدای هر نوع نافرمانی و نقصانی شده است.
ظلم باشد گر مساوی دانی اش
خود تو با هر عالی و هر دانی اش
هوش مصنوعی: اگر تو ظلم را به طور مساوی بشناسی، حتی اگر با هر فرد برتری یا دانایی مقایسه کنی، این ظلم است.
آن کسان کایمان به حق آورده اند
وز دیار خویش هجرت کرده اند
هوش مصنوعی: آنان که به خاطر حقیقت به ما پیوسته‌اند و از سرزمین خود دور شده‌اند.
هم جهاد اندر رضای ذوالجلال
در ره او کردهاند از جان و مال
هوش مصنوعی: افرادی که در مسیر خداوند و در رضایت او، با تمام وجود و اموال خود جهاد کرده‌اند.
اعظمند از روی جاه و مرتبت
نزد حق هم رستگار از هر جهت
هوش مصنوعی: بزرگ‌ترین افراد از نظر مقام و جایگاه، در نزد خداوند از همه جهات نجات یافته و رستگارند.
مژده بدهد ربشان بر رحمتش
هم به رضوان و نعیم و جنّتش
هوش مصنوعی: خداوند رحمتش را به بندگانش بشارت می‌دهد و آنها را به بهشت و نعمت‌هایش امیدوار می‌کند.
اندر آن رضوان و جنّات و نعیم
جاودان باشند و پیوسته مقیم
هوش مصنوعی: در آن بهشت‌ها و باغ‌های زیبا که همواره خوشی و نعمت‌های همیشه‌گی وجود دارد، مردم به طور دائمی و همیشگی زندگی می‌کنند.
حق به نزد او بود اجری بزرگ
زآنچه کردند از عمل های سترگ
هوش مصنوعی: به نزد او، به خاطر اعمال بزرگ و مهمی که انجام داده‌اند، پاداش بزرگ و ارزنده‌ای وجود دارد.
اهل ایمان مینگیرید از ولاء
مر پدر و اخوانتان را اولیاء
هوش مصنوعی: ایمان‌داران باید از محبت و دوستی به پدر و برادران خود بپرهیزند و آنان را ولیّ و سرپرست ندانند.
کفر گر دارند ز ایمان دوست تر
برگزینند آن خزف را بر گهر
هوش مصنوعی: اگر کفر را داشته باشند، اما دوستی را بیشتر دوست بدارند، آن زمان آن چیز بی‌ارزش را به جای گوهر ارزشمند انتخاب می‌کنند.
از شما دارندشان ور هیچ دوست
ظالم و استمگر اندر دین خود اوست
هوش مصنوعی: اگر دوستان ظالمی که در دین خود بر شما ظلم می‌کنند، علاقه‌ای به شما دارند، بهتر است بدانید که به هر حال در دین خود، آنها عادل نیستند.
دوستی را زآنکه در غیر محل
وضع کردستند از رأی اضل
هوش مصنوعی: دوستی کسی را که در جای نادرست و نامناسب قرار داده‌اند، نمی‌توان به درستی شناخت و ارزیابی کرد.
یعنی اندر منع هجرت و امر دین
تابع ایشان نگردید اینچنین
هوش مصنوعی: در مورد جلوگیری از هجرت و مسائل دینی، نباید به آنان که موانع ایجاد می‌کنند، توجه کنید و پیروی کنید.
لیک اندر امر دنیا جایز است
خلطه با ایشان به هر وجهی که هست
هوش مصنوعی: اما در امور دنیوی، ارتباط و تعامل با آنها به هر شکلی که ممکن باشد، جایز است.
گو اگر آباء و ابناء شما
یا که اخوان یا زنان و اقربا
هوش مصنوعی: اگر پدران و پسران شما، یا برادران و زنان و نزدیکان شما،
مالها کز کسب گردید آن زیاد
وز تجارت زآن بترسید از کساد
هوش مصنوعی: دارایی‌هایی که از راه کار و تلاش جمع‌آوری شده‌اند بسیارند و از آنجا که تجارت ممکن است دچار رکود شود، باید از آن ترسید.
خانه هایی که پسندید از قبول
دوست تر دارید از حق و ز رسول
هوش مصنوعی: خانه هایی که آن را می خواهید، بیشتر از آنچه که از حق و پیامبر پذیرفته شده، دوست دارید.
وز جهاد اندر سبیل استوار
پس شما را برد باید انتظار
هوش مصنوعی: از تلاش و مجاهدت در راه درست و با ایمان، باید انتظار نتایج و پاداش‌ها را داشت.
تا بیارد حق تعالی امر خود
کآن عقوبت هاست بر هر بیخرد
هوش مصنوعی: تا زمانی که خداوند اراده کند، هر مجازاتی بر عهده‌ی کسانی است که بی‌خود و نادان هستند.
حق به فاسق راه ننماید عیان
از حدود اعنی که بیرون رفتگان
هوش مصنوعی: خداوند به شخص گناهکار و فاسق، هدایت و نشانه‌های روشن نمی‌دهد و او را از مرزها و حقیقت‌ها دور می‌کند.
حق شما را از کبیر و از صغیر
کرد یاری در مقامات کثیر
هوش مصنوعی: شما در مقام‌های مختلف از کوچک و بزرگ به یاری و کمک مشغولید.
وآن مواطن آنچه در تعداد بود
در حروب مصطفی (ص) هشتاد بود
هوش مصنوعی: و در زمان نبردهای پیامبر اسلام (ص)، تعداد حوادث و وقایع مهم به هشتاد مورد می‌رسید.
« در بیان غزوه حنین »
هوش مصنوعی: در توصیف نبرد حنین، باید گفت که این درگیری بین مسلمانان و قبایل کنانی در سال هشتم هجری اتفاق افتاد. مسلمانان پس از فتح مکه به سمت حنین حرکت کردند و طی این نبرد با مشکلات و چالش‌هایی مواجه شدند، اما در نهایت پیروز شدند. این نبرد به علت قرار گرفتن مسلمانان در دشتی باریک و تحت حمله شدید دشمن، به دشواری کشیده شد. با این حال، با یاری خدا و حمایت پیامبر، مسلمانان توانستند بر دشواری‌ها غلبه کنند و پیروزی بزرگی به دست آورند. این نبرد تأثیر قابل‌توجهی در تقویت صفوف مسلمانان و گسترش اسلام داشت.
همچنین اندر حنین از جنگها
داد نصرت بر شما ز آهنگها
هوش مصنوعی: در جنگ حنین، من به شما کمک و حمایت کردم و پیروزی را به ارمغان آوردم.
دو قبیله از هوازن و ز ثقیف
قصد کردند از وضیع و از شریف
هوش مصنوعی: دو گروه از قبایل هوازن و ثقیف تصمیم گرفتند که به برقراری ارتباط و همکاری بپردازند، چه افراد پایین‌رتبه و چه افراد با مقام و جایگاه بالا.
بعد فتح مکه تا با مسلمین
در نبرد آیند ایشان از کمین
هوش مصنوعی: پس از پیروزی در مکه، هنگامی که دشمنان قصد جنگ با مسلمانان را دارند، آن‌ها باید از پشت کمین حمله کنند.
سوی ایشان شد نبی در کارزار
با سپاهی بیشتر از ده هزار
هوش مصنوعی: پیامبر در میدان نبرد به سوی آنان رفت و سپاهی بیشتر از ده هزار نفر را همراه خود داشت.
چار ألف اما بُدند اهل خلاف
مؤمنان بودند ایمن در مصاف
هوش مصنوعی: چهل هزار نفر در بین اهل اختلاف بودند، اما مؤمنان در میدان نبرد ایمن و محفوظ بودند.
زآنکه خود را بیشتر دیدند و هم
دشمنان را در مصاف خویش کم
هوش مصنوعی: چون خود را بزرگتر و برتر از دیگران دیدند، دشمنان خود را نیز در هنگام نبرد ضعیف‌تر تصور کردند.
ابتداء دادند اعداء را شکست
پس چو آمدشان غنیمت ها به دست
هوش مصنوعی: در آغاز، دشمنان را شکست دادند و پس از آن که غنیمت‌ها به دستشان رسید، وضع تغییر کرد.
هر کسی مشغول شد بر اخذ مال
فارغ از اندیشۀ خصم و قتال
هوش مصنوعی: هر فردی مشغول به کسب درآمد و جمع‌آوری مال می‌شود و از فکر کردن به دشمن و نزاع فاصله می‌گیرد.
از تعصب مشرکان با یکدگر
متفق گشتند و گفتند ای حشر
هوش مصنوعی: مشرکان از روی تعصب با هم هم‌داستان شدند و گفتند: ای جمعیت!
می گریزید از چه راه این گونه سهل
وا به دشمن می نهید اولاد و اهل
هوش مصنوعی: چرا این‌قدر آسان از مسیر فرار می‌کنی و به دشمن اجازه می‌دهی خانواده و فرزندان خود را در خطر بیندازد؟
حمله ور بر مسلمین گشتند باز
منهزم کردند ایشان را به ساز
هوش مصنوعی: دشمنان دوباره به مسلمانان حمله کردند و آن‌ها را با برنامه‌ای منظم شکست دادند.
چند تن ماندند باقی در ستیز
مابقی گشتند یکدل در گریز
هوش مصنوعی: تعدادی از افراد باقی مانده‌اند که در حال جنگ و ستیز هستند، در حالی که بقیه دیگر به یکدیگر پیوسته و از این وضعیت فرار کردند.
کرد پس عباس ایشان را صدا
کز چه ای یاران گریزید از غزا
هوش مصنوعی: عباس صدای یارانش را بلند کرد و از آن‌ها خواست که از میدان جنگ فرار نکنند.
بازگشتند اهل ایمان کینه جو
با گروه مشرکان از پشت و رو
هوش مصنوعی: افراد باایمان که دارای کینه و حسد بودند، از دو طرف به گروه مشرکین حمله کردند و به آن‌ها برگشتند.
جمله را کردند مقهور و اسیر
هر کسی گردید نوعی دستگیر
هوش مصنوعی: همه را تحت تأثیر و کنترل قرار دادند و هر فردی به نوعی گرفتار و گیر افتاد.
بُد شکست اول از عُجب و غرور
کآن نماید بنده را دور از حضور
هوش مصنوعی: شکست نخستین ناشی از خودپسندی و تکبر است که باعث می‌شود انسان را از حضور و ارتباط واقعی با دیگران دور کند.
حق بر ایشان خورده زین علت گرفت
کآمدید از کثرت خود در شگفت
هوش مصنوعی: حق به خاطر این دلیل که شما از کثرت و فراوانی خود در شگفتید، بر شما حقایق و ویژگی‌هایی را نازل کرده است.
رفع چیزی از شما کثرت نکرد
جز که افزون در شما وحشت نکرد
هوش مصنوعی: هیچ چیزی از شما کم نشد، جز اینکه احساس ترس و نگرانی شما بیشتر شد.
ارض وادی بر شما گردید تنگ
با فراخی چون در آن کردید جنگ
هوش مصنوعی: زمین وادی برای شما تنگ شد، اما با فراوانی، چون در آنجا جنگ و نزاع راه انداختید.
پشت پس کردید یکجا زآن مهم
هم شدید از جنگ اعداء منهزم
هوش مصنوعی: شما به سادگی و بی‌توجهی از یک مکان دور شده‌اید و به‌خاطر آن هم در برابر دشمنان شکست خورده‌اید.
پس فرستاد آن خدای عالمین
مر سکینه بر رسول و مؤمنین
هوش مصنوعی: پس خداوند عالم، آرامش و سکینه را بر پیامبر و مؤمنان نازل کرد.
هست مروی زآن شه کامل سرشت
که سکینه هست بادی از بهشت
هوش مصنوعی: شخصی وجود دارد که با زیباای روحی و کامل خود، آرامش و آرامی را به دیگران هدیه می‌دهد؛ مانند نسیم ملایمی که از بهشت می‌وزد.
بوی او خوشتر ز بوی جنّت است
همچو روی آدم او را صورت است
هوش مصنوعی: عطر او از بوی بهشت دل‌انگیزتر است، مانند اینکه صورتش به زیبایی آدم اولیه است.
دائماً با هر نبیّ و هر ولیّ است
وآن نشان رحمت از ربّ العلی است
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به اینکه همواره در کنار هر پیامبر و ولی، نشانه‌ای از رحمت خداوند علی است. یعنی خداوند همواره حضور دارد و رحمتش شامل حال انبیاء و اولیاء الهی است.
چون به قلب اهل دل گیرد مقام
زو جنود نفس یابد انهزام
هوش مصنوعی: وقتی که مقام و جایگاه عشق و دل‌باختگی در قلب اهل دل مستقر شود، نیروهای نفس و هوای نفس شکست می‌خورند و از میدان خارج می‌شوند.
زآنکه با او باشد افواج سروش
جیشها پیشش خطوطند و نقوش
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که هنگامی که او در کنار کسی باشد، به مانند گروهی از فرشتگان یا الهه‌های آسمانی اطراف او را احاطه کرده‌اند و آن شخص در محیطی زیبا و پر از نقوش و خطوط هنری قرار دارد.
هست آن پنهان ز چشم عاقله
زآن ندیدید آن جنود نازله
هوش مصنوعی: چیزی وجود دارد که از دید اندیشمندان پنهان است و آن، نیروهای ضعیف و نامرئی هستند که شما نتوانسته‌اید آن‌ها را ببینید.
کافران را اینچنین کرد او عذاب
کشته شد ز ایشان گروهی بی حساب
هوش مصنوعی: کافران را به این شکل عذاب داد و گروهی از آنها بدون شمار کشته شدند.
شش هزار اسلامیان را شد اسیر
زآن گروه از مرد و زن، برنا و پیر
هوش مصنوعی: شش هزار نفر از مسلمانان، شامل مردان و زنان، جوانان و پیران، به دست آن گروه اسیر شدند.
هم ز گاو و اشتران وز گوسفند
بیش از پنجه هزار آمد به بند
هوش مصنوعی: از گاو و شتر و گوسفند بیشتر از پنجاه هزار تا به زنجیر آمده‌اند.
اینچنین باشد جزای کافران
که کنند استیزه با پیغمبران
هوش مصنوعی: این گونه است عاقبت کافران که پیغمبران را به چالش و استهزا می‌کشند.
زآن غنیمتها که آوردند پیش
شد مهاجر قسمتش ز انصار بیش
هوش مصنوعی: از آن نعمت‌هایی که به دست آوردند، مهاجران سهم بیشتری نسبت به انصار داشتند.
پس شدند انصار زآن قسمت ملول
کاقربا را داد بیش از ما رسول
هوش مصنوعی: انصار از اینکه پیامبر به قبیله قریش بیشتر توجه کرد و به آنها امتیازاتی داد، ناراحت و دلگیر شدند.
جنگ ما کردیم و گردیدند چند
بت پرستان از غنیمت بهره مند
هوش مصنوعی: ما در جنگ تلاش کردیم و عده‌ای از بت‌پرستان از غنائم بهره‌مند شدند.
یافت امر او ز تیغ ما رواج
این زمانش نیست بر ما احتیاج
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ما دیگر به دلیل تکیه بر قدرت و نفوذ خود، به دستورات و خواسته‌های او نیازی نداریم، زیرا او در حال حاضر در وضعیتی نیست که ما به او وابسته باشیم.
چون شنید این مصطفی (ص) اندر زمان
جمع کرد انصار را در یک مکان
هوش مصنوعی: پس از اینکه پیامبر (ص) این سخن را شنید، در زمانی خاص، یاران خود را در یک مکان جمع کرد.
گفت ای انصار آیا بر شما
از ضلالت من نگشتم رهنما
هوش مصنوعی: ای انصار، آیا من راهنما و هدایت‌کننده‌ی شما در برطرف کردن گمراهی‌ام نبودم؟
بُد کنارة دوزخ ای دون جایتان
من نه برهاندم از آن مأوایتان
هوش مصنوعی: ای افراد پست و بی‌مقدار، من شما را به دوزخ نمی‌کشانم و به مکانتان نمی‌آورم.
جملگی بودید بی قدر و قلیل
هم ز من گشتید افزون هم جلیل
هوش مصنوعی: همه شما هیچ ارزش و منزلتی نداشتید، اما از من به جایی رسیدید که بسیار محترم و بزرگ شدید.
جمله گفتند آنچه گفتی بود راست
در دو عالم منّتت بر جان ماست
هوش مصنوعی: همه گفتند آنچه تو گفتی حقیقت دارد و در دو جهان، مهرت برجان ماست.
گفت گر خواهید بتوانید گفت
در جوابم آنچه با صدق است جفت
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهید، می‌توانید بگویید، اما در پاسخ من، تنها چیزی را بگویید که حقیقت دارد و با آن همخوانی دارد.
که تو را راندند از شهر و بلد
ما تو را دادیم جا در ملک خود
هوش مصنوعی: تو را از شهر و دیار خود طرد کردند، اما ما به تو جا و مکانی در سرزمین خود دادیم.
همچنین بودی ملول و ترسناک
ایمنت کردیم ما از بیم و باک
هوش مصنوعی: اینطور بودی که از دلگیری و ترس، ما را از نگرانی و هراسانی حفظ کرده‌ایم.
داشتندت قوم بر کذب و دروغ
ما تو را تصدیق کردیم از فروغ
هوش مصنوعی: ما در برابر مردم که بر دروغ و نادرستی تو اصرار می‌ورزیدند، تو را تصدیق کردیم و به نور حقیقت تو ایمان آوردیم.
چون کلام اینجا رسید انصار زار
ابر سان بگریستند از هر کنار
هوش مصنوعی: وقتی که این سخن به اینجا رسید، اعضای انصار مانند ابرهای باران‌زا از هر طرف اشک می‌ریختند.
جمله بوسیدند او را دست و پای
کای تو را جانهای ما یکجا فدای
هوش مصنوعی: همه با عشق و احترام او را بوسیدند و گفتند که جان‌های ما یکجا آماده‌ست برای فدای تو.
بیادب گر گفته حرفی کس ز ما
بوده نه از حرص و طمع بر مالها
هوش مصنوعی: اگر کسی در مورد ما سخنی بی ادبانه گفته، باید بدانیم که این حرف نه از سر حرص و طمع به مال و ثروت، بلکه از روی غیبت و بی‌احترامی بیان شده است.
بیگمان کردند کز بیقدری است
کآمده کمتر غنیمتشان به دست
هوش مصنوعی: شک نکنید که به خاطر نداشتن ارزش و قیمت واقعی، به دستشان تنها چیزهای کم و ناچیزی رسیده است.
پس مرنج از ما تو ای بحر کرم
عفو کن گر رفت جرمی در قلم
هوش مصنوعی: پس از ما ناراحت نباش، ای دریای بزرگ محبّت، اگر خطایی از ما سرزده است، آن را ببخش.
زآن دو قوم از بعد هنگامۀ حنین
خود به اسلام آمدند از فرض عین
هوش مصنوعی: پس از جنگ حنین، دو گروه از مردم به دین اسلام پیوستند و به واجبات آن عمل کردند.