گنجور

۶- آیات ۵۰ تا ۶۴

وَ لَوْ تَریٰ إِذْ یَتَوَفَّی اَلَّذِینَ کَفَرُوا اَلْمَلاٰئِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبٰارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۵۰) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۵۱) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَفَرُوا بِآیٰاتِ اَللّٰهِ فَأَخَذَهُمُ اَللّٰهُ بِذُنُوبِهِمْ إِنَّ اَللّٰهَ قَوِیٌّ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۵۲) ذٰلِکَ بِأَنَّ اَللّٰهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهٰا عَلیٰ قَوْمٍ حَتّٰی یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (۵۳) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَکْنٰاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَغْرَقْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ وَ کُلٌّ کٰانُوا ظٰالِمِینَ (۵۴) إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا فَهُمْ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۵۵) اَلَّذِینَ عٰاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لاٰ یَتَّقُونَ (۵۶) فَإِمّٰا تَثْقَفَنَّهُمْ فِی اَلْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۵۷) وَ إِمّٰا تَخٰافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیٰانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلیٰ سَوٰاءٍ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ اَلْخٰائِنِینَ (۵۸) وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لاٰ یُعْجِزُونَ (۵۹) وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ اَلْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اَللّٰهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لاٰ تَعْلَمُونَهُمُ اَللّٰهُ‌ یَعْلَمُهُمْ وَ مٰا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لاٰ تُظْلَمُونَ (۶۰) وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهٰا وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۶۱) وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اَللّٰهُ هُوَ اَلَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۶۲) وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً مٰا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۶۳) یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ حَسْبُکَ اَللّٰهُ وَ مَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۶۴)

و اگر می‌دیدی هنگامی را که می‌میرانیدند آنان را که کافر شدند ملائکه می‌زدند بر رویهاشان و پشتهاشان و بچشید عذاب سوزان (۵۰) آن بسبب آن چیزی است که پیش فرستاد دستهای شما و بدرستی که نیست خدا بیداد کننده مر بندگان را (۵۱) چون شیوه فرعونیان و آنان که بودند پیش از ایشان کافر شدند بآیتهای خدا پس گرفت ایشان را خدا بگناهانشان بدرستی که خدا نیرومند سخت عقوبتست (۵۲) آن باینست که خدا نباشد تغییر دهنده نعمتی را که احسان کرد آن را بر جمعی تا آنکه تغییر دهند آنچه را باشد در نفسهاشان و بدرستی که خدا شنوای داناست (۵۳) چون شیوۀ فرعونیان و آنان که بودند پیش از ایشان تکذیب کردند آیتهای پروردگارشان را پس هلاک کردیمشان بگناهانشان و غرق کردیم فرعونیان را و همه بودند ستمکاران (۵۴) بدرستی که بدترین جنبندگان نزد خدا آنانند که کافر شدند پس ایشان ایمان نمی‌آورند (۵۵) آنان که پیمان گرفتی از ایشان پس می‌شکنند پیمان خود را در هر بار و ایشان نمی‌پرهیزند (۵۶) پس اگر دریابی ایشان را در حرب پس پراکنده ساز بایشان کسی را که باشد از پس آنها باشد که ایشان پند گیرند (۵۷) و اگر بترسی البته از جمعی خیانتی پس بیند از بسوی ایشان بریگستانی بدرستی که خدا دوست نمی‌دارد خیانت‌کاران را (۵۸) و نپندارند البته آنان که کافر شدند که پیشی گرفتند بدرستی که ایشان عاجز نمی‌کنند (۵۹) و آماده سازید برای ایشان آنچه بتوانید از اسباب توانایی از بستن آسان که بترسانید بآن دشمن خدا و دشمنان را و دیگران از غیر ایشان نمی‌دانید ایشان را خدا می‌داند ایشان را و آنچه انفاق می‌کنید از چیزی در راه خدا تمام داده می‌شود بشما و شما ستم کرده نشوید (۶۰) و اگر میل کردند مر صلح را پس میل کن مر آنها را و توکل کن بر خدا بدرستی که اوست شنوای دانا (۶۱) و اگر بخواهند که مکر کنند با تو پس بدرستی که کافیست ترا خدا اوست که تقویت کرد ترا بنصرتش و بگروندگان (۶۲) و الفت داد میان دلهاشان اگر صرف می‌کردی آنچه در زمین است همه الفت نمی‌افکندی میان دلهاشان و لیکن خدا الفت افکند میانشان بدرستی که اوست غالب درست کردار (۶۳) ای پیغمبر بس است ترا خدا و آنکه پیروی کرد ترا از مؤمنین (۶۴)

ور تو میدیدی که روح کافران
قبض می کردند چون روحانیان
با عمود آتشین بر روی و پشت
میزند از قهر و تهدیدی درشت
که چشید ای دون عذاب سوزناک
وین بود بهر شما اول هلاک
وین بر آن باشد که بفرستاده پیش
دستهاتان همچنین ز اعمال خویش
و اینکه حق نبود ستمگر بر عباد
تا عذاب کس نماید بی فساد
اوست عادل بر جزای نیک و بد
هر جزاء بر قدر فعل او رسد
مشرکان را با تو شد دأب ای ودود
همچو دأب آل فرعون عنود
وآن کسان که پیش از ایشان بوده اند
کافر اندر آیت الله روز چند
پس خدا بگرفت ایشان را تمام
زآنچه کردند از گناهان بر دوام
چون قوی است و شدید اندر عِقاب
مجرمان را چاره نبود از عذاب
این بر آن باشد که تغییر نعم
حق به قومی ندهد اندر بیش و کم
جز که خود تغییر بدهند از خطا
زآنچه باشدشان قرین با نفس ها
هست تهدید قریش از این مراد
که فزودندی ز کفران بر فساد
ضم نمودند آن معادات رسول
بر فساد بت پرستی بی اصول
بهر تکذیب نبی یکدل شدند
زآن سبب نابود و مستأصل شدند
حق تعالی بشنود اقوالشان
داند آن اندیشه و اعمالشان
دأبشان چون دأب فرعون است و آل
قبل از آنها هم ز اتباع ضلال
بودشان تکذیب آیات و رسل
کآمد از پروردگار از جزء و کل
پس نمودیم آن جماعت را تباه
غرقشان کردیم در نیل از گناه
آل فرعون آنچه بودندی همه
که ستم کردند بر خویش آن رمه
هست حال این قتیلان قریش
همچو حال قبطیان در طور و طیش
بدترین جنبندگان اندر زمین
نزد حق باشند کفار از یقین
چه از قریشند آن جماعت چه از یهود
نآورند ایمان ز انکار و جهود
آن کسان که با تو بربستند عهد
نقض پس کردند و بشکستند عهد
در هر آن باری شکستند آن عهود
بوده اند آنها قُریظه از یهود
می نپرهیزند از آن پس گر به حرب
یابی ایشان را یکی بر شرق و غرب
پس به ایشان کن رمیده در قتال
آنچه آیند از قفاشان بی سؤال
یعنی ایشان را چنان کن تار و مار
تا نیاید کس دگر در گیر و دار
کافران را ده بر ایشان گوشمال
تا پس از ایشان رمندت از قتال
کن چنان یابی چو بر ایشان ظفر
تا به جنگت کافری ناید دگر
تا مگر گیرند ایشان عبرتی
که ز پی آیند هم با جرأتی
ور که ترسی از گروه ناقضین
بر خیانت تا مگر باشی قرین
پس بیفکن سویشان عهد کهن
قوم را بهر قتال اعلام کن
ده خبر یعنی که پیش از کارزار
نیستم بر عهد خود من برقرار
چون شما کردید نقض عهد خویش
همچنین من نیستم بر عهد پیش
تا تو باشی بر سویه و اقتصاد
نآورند از غدر و حیلت بر تو یاد
حق ندارد خائنین را هیچ دوست
پاس عهد و قول نزد او نکوست
نقض عهد خویش چون کردند قوم
هم تو نقض عهد خود کن بی زلوم
بی زلوم آن است کایشان را خبر
بدهی از امری که داری در نظر
می نپندار ای رسول مستطاب
کافران پیشی گرفتند از عذاب
کی تواند عاجزی عاجز کند
آنکه را قدرت به هر جایز کند
یا که پیشی گیرد از وی در مراد
یا شود عاجز ز کاهی ابر و باد
مر شما آماده سازید از قبول
آنچه بتوانید از قوم و خیول
یعنی از مردان با تیغ و سلاح
وز مراکب کاندر این باشد صلاح
می بترسانید اعداء را بر آن
دشمن حق را و خود را در عیان
هم بترسانید کفار دگر
غیر اهل مکه در هر بوم و بر
که نمی دانید ایشان را شما
داند اما حق تعالی جا به جا
وآنچه اندر راه حق خیری کنید
خود شما انفاق اندک یا مزید
مر جزاء یابید آن را تام و تم
هم نیاید بر شما هیچ از ستم
ور به استسلام قومی میل کرد
صلح کن با آن جماعت بی نبرد
زآن مترس و کن توکل بر خدا
کو نگهدار است از حیلت تو را
یعنی از حیلت بود تا صلحشان
تکیه کن بر حق تو را نبود زیان
حق به قول مشرکان باشد سمیع
هم به نیّت هایشان دانا جمیع
ور که خواهند آنکه بدهندت فریب
پس تو را کافی بود رب المجیب
اوست آن کو بر تو و بر مؤمنین
میکند تأیید بر یاری یقین
اُلفت او افکند مابین قلوب
اوس و خزرج را پس از رنج و کروب
آن خصومتهای چندین ساله را
بُرد و جای خار هِشت او لاله را
گر نمودی خرج مَا فِی الْأرض را
وین میسّر نیست الاّ فرض را
اندر این اُلفت میان آن قلوب
تو نبودی قادر ار شاهی و خوب
لیک اُلفت داد حق مابینشان
چون عزیز است و حکیم آن بی نشان
غالب است اعنی که بر هر نیّتی
هم مقلّب بر قلوب از حکمتی
حَسبُکَ الله ای رسول بی قرین
وآنکه باشد تابعت از مؤمنین
۵- آیات ۴۱ تا ۴۹: وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ وَ مٰا أَنْزَلْنٰا عَلیٰ عَبْدِنٰا یَوْمَ اَلْفُرْقٰانِ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۱) إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلدُّنْیٰا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلْقُصْویٰ وَ اَلرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ لَوْ تَوٰاعَدْتُمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِی اَلْمِیعٰادِ وَ لٰکِنْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْییٰ مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ (۴۲) إِذْ یُرِیکَهُمُ اَللّٰهُ فِی مَنٰامِکَ قَلِیلاً وَ لَوْ أَرٰاکَهُمْ کَثِیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنٰازَعْتُمْ فِی اَلْأَمْرِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ (۴۳) وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۴۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِذٰا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اُذْکُرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۴۵) وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ لاٰ تَنٰازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلصّٰابِرِینَ (۴۶) وَ لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیٰارِهِمْ بَطَراً وَ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۴۷) وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ اَلشَّیْطٰانُ أَعْمٰالَهُمْ وَ قٰالَ لاٰ غٰالِبَ لَکُمُ اَلْیَوْمَ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ إِنِّی جٰارٌ لَکُمْ فَلَمّٰا تَرٰاءَتِ اَلْفِئَتٰانِ نَکَصَ عَلیٰ عَقِبَیْهِ وَ قٰالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکُمْ إِنِّی أَریٰ مٰا لاٰ تَرَوْنَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ وَ اَللّٰهُ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۴۸) إِذْ یَقُولُ اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هٰؤُلاٰءِ دِینُهُمْ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ فَإِنَّ اَللّٰهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۴۹) ‌۷- آیات ۶۵ تا ۷۵: یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ حَرِّضِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَی اَلْقِتٰالِ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صٰابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِائَةٌ یَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاٰ یَفْقَهُونَ (۶۵) اَلْآنَ خَفَّفَ اَللّٰهُ عَنْکُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِیکُمْ ضَعْفاً فَإِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِائَةٌ صٰابِرَةٌ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ أَلْفٌ یَغْلِبُوا أَلْفَیْنِ بِإِذْنِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ مَعَ اَلصّٰابِرِینَ (۶۶) مٰا کٰانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَکُونَ لَهُ أَسْریٰ حَتّٰی یُثْخِنَ فِی اَلْأَرْضِ تُرِیدُونَ عَرَضَ اَلدُّنْیٰا وَ اَللّٰهُ یُرِیدُ اَلْآخِرَةَ وَ اَللّٰهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۶۷) لَوْ لاٰ کِتٰابٌ مِنَ اَللّٰهِ سَبَقَ لَمَسَّکُمْ فِیمٰا أَخَذْتُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۶۸) فَکُلُوا مِمّٰا غَنِمْتُمْ حَلاٰلاً طَیِّباً وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۶۹) یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ قُلْ لِمَنْ فِی أَیْدِیکُمْ مِنَ اَلْأَسْریٰ إِنْ یَعْلَمِ اَللّٰهُ فِی قُلُوبِکُمْ خَیْراً یُؤْتِکُمْ خَیْراً مِمّٰا أُخِذَ مِنْکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۷۰) وَ إِنْ یُرِیدُوا خِیٰانَتَکَ فَقَدْ خٰانُوا اَللّٰهَ مِنْ قَبْلُ فَأَمْکَنَ مِنْهُمْ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۷۱) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَلَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولٰئِکَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیٰاءُ بَعْضٍ وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یُهٰاجِرُوا مٰا لَکُمْ مِنْ وَلاٰیَتِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ حَتّٰی یُهٰاجِرُوا وَ إِنِ اِسْتَنْصَرُوکُمْ فِی اَلدِّینِ فَعَلَیْکُمُ اَلنَّصْرُ إِلاّٰ عَلیٰ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثٰاقٌ وَ اَللّٰهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۷۲) وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِیٰاءُ بَعْضٍ إِلاّٰ تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَةٌ فِی اَلْأَرْضِ وَ فَسٰادٌ کَبِیرٌ (۷۳) وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَلَّذِینَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ (۷۴) وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَ هٰاجَرُوا وَ جٰاهَدُوا مَعَکُمْ فَأُولٰئِکَ مِنْکُمْ وَ أُولُوا اَلْأَرْحٰامِ بَعْضُهُمْ أَوْلیٰ بِبَعْضٍ فِی کِتٰابِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ (۷۵)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَوْ تَریٰ إِذْ یَتَوَفَّی اَلَّذِینَ کَفَرُوا اَلْمَلاٰئِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبٰارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۵۰) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۵۱) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَفَرُوا بِآیٰاتِ اَللّٰهِ فَأَخَذَهُمُ اَللّٰهُ بِذُنُوبِهِمْ إِنَّ اَللّٰهَ قَوِیٌّ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۵۲) ذٰلِکَ بِأَنَّ اَللّٰهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهٰا عَلیٰ قَوْمٍ حَتّٰی یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (۵۳) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَکْنٰاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَغْرَقْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ وَ کُلٌّ کٰانُوا ظٰالِمِینَ (۵۴) إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا فَهُمْ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۵۵) اَلَّذِینَ عٰاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لاٰ یَتَّقُونَ (۵۶) فَإِمّٰا تَثْقَفَنَّهُمْ فِی اَلْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۵۷) وَ إِمّٰا تَخٰافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیٰانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلیٰ سَوٰاءٍ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ اَلْخٰائِنِینَ (۵۸) وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لاٰ یُعْجِزُونَ (۵۹) وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ اَلْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اَللّٰهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لاٰ تَعْلَمُونَهُمُ اَللّٰهُ‌ یَعْلَمُهُمْ وَ مٰا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لاٰ تُظْلَمُونَ (۶۰) وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهٰا وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۶۱) وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اَللّٰهُ هُوَ اَلَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۶۲) وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً مٰا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۶۳) یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ حَسْبُکَ اَللّٰهُ وَ مَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۶۴)
هوش مصنوعی: اگر می‌دیدی زمانی که روح کسانی که کافر شده‌اند گرفته می‌شود، فرشتگان چقدر نیش می‌زنند به صورت و پشت آن‌ها و می‌گویند: «مزد عذاب آتش را بچشید!» (آیه ۵۰) این عذاب درنتیجه اعمالی است که با دستان خود انجام داده‌اند و خداوند بر بندگانش ظالم نیست. (آیه ۵۱) مانند روش قوم فرعون و کسانی که پیش از آنان بودند که به آیات خدا کافر شدند؛ پس خداوند به علت گناهانشان آن‌ها را سزای عملشان داد، زیرا خداوند توانا و سخت مجازات است. (آیه ۵۲) این به این خاطر است که خداوند نعمت‌ها را بر قومی نمی‌گرداند تا آن‌ها خود تغییر نکنند و خداوند شنوا و داناست. (آیه ۵۳) مانند روش قوم فرعون و کسانی که پیش از آن‌ها بودند که به آیات پروردگارشان کافر شدند؛ ما آن‌ها را به گناهانشان هلاک کردیم و قوم فرعون را غرق نمودیم و همه آنان ستمگران بودند. (آیه ۵۴) یقیناً بدترین مخلوقات در نزدیک خداوند کسانی هستند که کافر شده‌اند و ایمان نمی‌آورند. (آیه ۵۵) آن‌ها که با تو عهد کرده‌اند، سپس در هر بار آن عهد را می‌شکنند و تقوایی ندارند. (آیه ۵۶) اگر آن‌ها را در جنگ پیدا کردی، با آن‌ها بجنگ تا کسانی که پشت سر آن‌ها هستند، متوجه شوند و یاد بگیرند. (آیه ۵۷) و اگر از قومی خیانت را ترسیدی، پیمان را با آن‌ها به‌صورت برابر قطع کن، زیرا خداوند خیانت‌کنندگان را دوست ندارد. (آیه ۵۸) و نباید کسانی که کافرند گمان کنند که برتری پیدا کرده‌اند، زیرا آن‌ها نمی‌توانند بر خدا غلبه کنند. (آیه ۵۹) و برای آن‌ها هر چه می‌توانید از قدرت و تجهیزات آماده کنید تا دشمنان خدا و دشمنان شما و دیگرانی که نمی‌شناسید را بترسانید؛ خداوند آن‌ها را می‌شناسد و هر چیزی که در راه خدا هزینه کنید، به شما بازگردانده خواهد شد و به شما ظلم نمی‌شود. (آیه ۶۰) و اگر آن‌ها به صلح گرایش نشان دادند، تو هم به آن گرایش نشان بده و بر خداوند توکل کن؛ او شنوا و داناست. (آیه ۶۱) و اگر بخواهند تو را فریب دهند، خداوند خود برای تو کافی است؛ اوست که تو را با یاری خود و مؤمنان حمایت کرده است. (آیه ۶۲) و اگر همه دارایی‌های زمین را خرج می‌کردی هم نمی‌توانستی میان دل‌های آن‌ها الفت ایجاد کنی، اما خداوند میان آن‌ها الفت ایجاد کرد؛ او عزت و حکمت دارد. (آیه ۶۳) ای پیامبر، خداوند برای تو و هر کسی که از مؤمنان از تو پیروی کند، کافی است. (آیه ۶۴)
و اگر می‌دیدی هنگامی را که می‌میرانیدند آنان را که کافر شدند ملائکه می‌زدند بر رویهاشان و پشتهاشان و بچشید عذاب سوزان (۵۰) آن بسبب آن چیزی است که پیش فرستاد دستهای شما و بدرستی که نیست خدا بیداد کننده مر بندگان را (۵۱) چون شیوه فرعونیان و آنان که بودند پیش از ایشان کافر شدند بآیتهای خدا پس گرفت ایشان را خدا بگناهانشان بدرستی که خدا نیرومند سخت عقوبتست (۵۲) آن باینست که خدا نباشد تغییر دهنده نعمتی را که احسان کرد آن را بر جمعی تا آنکه تغییر دهند آنچه را باشد در نفسهاشان و بدرستی که خدا شنوای داناست (۵۳) چون شیوۀ فرعونیان و آنان که بودند پیش از ایشان تکذیب کردند آیتهای پروردگارشان را پس هلاک کردیمشان بگناهانشان و غرق کردیم فرعونیان را و همه بودند ستمکاران (۵۴) بدرستی که بدترین جنبندگان نزد خدا آنانند که کافر شدند پس ایشان ایمان نمی‌آورند (۵۵) آنان که پیمان گرفتی از ایشان پس می‌شکنند پیمان خود را در هر بار و ایشان نمی‌پرهیزند (۵۶) پس اگر دریابی ایشان را در حرب پس پراکنده ساز بایشان کسی را که باشد از پس آنها باشد که ایشان پند گیرند (۵۷) و اگر بترسی البته از جمعی خیانتی پس بیند از بسوی ایشان بریگستانی بدرستی که خدا دوست نمی‌دارد خیانت‌کاران را (۵۸) و نپندارند البته آنان که کافر شدند که پیشی گرفتند بدرستی که ایشان عاجز نمی‌کنند (۵۹) و آماده سازید برای ایشان آنچه بتوانید از اسباب توانایی از بستن آسان که بترسانید بآن دشمن خدا و دشمنان را و دیگران از غیر ایشان نمی‌دانید ایشان را خدا می‌داند ایشان را و آنچه انفاق می‌کنید از چیزی در راه خدا تمام داده می‌شود بشما و شما ستم کرده نشوید (۶۰) و اگر میل کردند مر صلح را پس میل کن مر آنها را و توکل کن بر خدا بدرستی که اوست شنوای دانا (۶۱) و اگر بخواهند که مکر کنند با تو پس بدرستی که کافیست ترا خدا اوست که تقویت کرد ترا بنصرتش و بگروندگان (۶۲) و الفت داد میان دلهاشان اگر صرف می‌کردی آنچه در زمین است همه الفت نمی‌افکندی میان دلهاشان و لیکن خدا الفت افکند میانشان بدرستی که اوست غالب درست کردار (۶۳) ای پیغمبر بس است ترا خدا و آنکه پیروی کرد ترا از مؤمنین (۶۴)
هوش مصنوعی: در زمانی که آنهایی که کافر شده بودند را می‌کشتند، فرشتگان به صورت و پشت آن‌ها ضربه می‌زدند و به آن‌ها می‌گفتند که عذاب سوزان را بچشند. این عذاب نتیجه اعمال بدی است که خودشان انجام داده‌اند، زیرا خداوند هیچ‌گاه به بندگانش ظلم نمی‌کند. همان‌طور که فرعونیان و کسانی که قبل از آنها کافر شده بودند، آیات خدا را انکار کردند و به همین دلیل خداوند آن‌ها را به خاطر گناهانشان گرفتار کرد و فرعونیان را غرق نمود؛ همه آن‌ها ستمکار بودند. واقعاً بدترین موجودات نزد خدا، افرادی هستند که کافر شده‌اند و هرگز ایمان نخواهند آورد. آن‌ها که با تو پیمان بستند، هر بار پیمان خود را می‌شکنند و از آن احتیاط نمی‌کنند. اگر آن‌ها را در جنگ ببینی، باید دشمنان خدا و دشمنان دیگر را پراکنده کنی و آنهایی که از آن‌ها به درستی پند می‌گیرند را تحت تعقیب قرار بدهی. اگر از خیانت گروهی بترسی، باید مراقب باشی که خدا خیانتکاران را دوست ندارد. همچنین کافران نباید تصور کنند که بر شما غلبه پیدا کرده‌اند، زیرا آن‌ها نمی‌توانند. شما باید برای آن‌ها هرچه که می‌توانید از وسایل قوی را آماده کنید تا به واسطه آن‌ها دشمنان خدا و دیگران را بترسانید. خداوند می‌داند چه کسی را باید در نظر بگیرید. هر چیزی که در راه خدا انفاق کنید، به شما بازگردانده خواهد شد و شما مورد ظلم قرار نخواهید گرفت. اگر آن‌ها خواستند به صلح برگردند، می‌توانی به آن‌ها پاسخ مثبت بدهی و بر خدا توکل کنی، چون او شنوا و داناست. اگر بخواهند به تو مکر کنند، خدا برای تو کافیست و او تو را با یاری‌اش قوی کرده و دل‌های آن‌ها را به هم پیوند داده است. اگر تمام آنچه در زمین است صرف می‌کردی، نمی‌توانستی دل‌ها را به هم نزدیک کنی، اما خدا این کار را انجام داد، چون او غالب و راستین است. ای پیامبر، خدا برای تو کافیست و همچنین کسانی که از مؤمنین از تو پیروی کرده‌اند.
ور تو میدیدی که روح کافران
قبض می کردند چون روحانیان
هوش مصنوعی: اگر تو می‌دیدی که چگونه روح کافران را به حالت قبض در می‌آورند، مانند کاری که روحانیان با روح مؤمنان می‌کنند.
با عمود آتشین بر روی و پشت
میزند از قهر و تهدیدی درشت
هوش مصنوعی: شخصی با چوبی سوزان به صورت و پشت دیگران ضربه می‌زند و از خشم و تهدیدی شدید برخوردار است.
که چشید ای دون عذاب سوزناک
وین بود بهر شما اول هلاک
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که کسی که عذاب سخت و سوزان را تجربه کرده، از آن به عنوان مقدمه‌ای برای قربانی شدن و یا آغاز مشکلات بزرگ‌تر یاد می‌کند. به عبارتی دیگر، این درد و رنج می‌تواند نشانه‌ای از سرآغازی برای سختی‌های بعدی باشد.
وین بر آن باشد که بفرستاده پیش
دستهاتان همچنین ز اعمال خویش
هوش مصنوعی: این می‌گوید که شما باید پیش از عمل کردن به کارهایتان، به پیامدهای آن‌ها توجه کنید و بدانید که هر اقدامی که انجام می‌دهید، پیامی از خودتان به دیگران می‌فرستد.
و اینکه حق نبود ستمگر بر عباد
تا عذاب کس نماید بی فساد
هوش مصنوعی: ستمگر حق ندارد بر بندگان ظلم کند، چراکه عذاب و شکل‌گیری فساد بر کسی نباید روا باشد.
اوست عادل بر جزای نیک و بد
هر جزاء بر قدر فعل او رسد
هوش مصنوعی: او عادل است و پاداش نیک و بد را به درستی می‌دهد. هر پاداشی به اندازهٔ عمل فرد به او تعلق می‌گیرد.
مشرکان را با تو شد دأب ای ودود
همچو دأب آل فرعون عنود
هوش مصنوعی: ای مهربان، مشركان به رفتار و عادت تو عادت کرده‌اند، مانند عادت و رفتار سرسختان آل فرعون.
وآن کسان که پیش از ایشان بوده اند
کافر اندر آیت الله روز چند
هوش مصنوعی: افرادی که قبل از آن‌ها بوده‌اند، در مقابل نشانه‌های خداوند کافر بوده‌اند و چند روزی در این حال به سر برده‌اند.
پس خدا بگرفت ایشان را تمام
زآنچه کردند از گناهان بر دوام
هوش مصنوعی: خداوند به خاطر تمام گناهان مداومی که انجام دادند، آنها را به شدت تنبیه کرد.
چون قوی است و شدید اندر عِقاب
مجرمان را چاره نبود از عذاب
هوش مصنوعی: چون خداوند قوی و توانا است، مجرمان راهی برای نجات از عذاب او ندارند.
این بر آن باشد که تغییر نعم
حق به قومی ندهد اندر بیش و کم
هوش مصنوعی: این بیان اشاره به این دارد که نعمت‌های الهی به قوم خاصی تعلق ندارد و آنها از تغییر و تحولات در این نعمت‌ها در امان نیستند. به عبارت دیگر، خداوند نعمت‌های خود را به هیچ قومی به‌طور دائم و ثابت نمی‌دهد و این نعمت‌ها ممکن است کم یا زیاد شوند.
جز که خود تغییر بدهند از خطا
زآنچه باشدشان قرین با نفس ها
هوش مصنوعی: تنها خودشان باید از اشتباهاتشان تغییر کنند، زیرا افکار و رفتارهایشان به نفس و درونشان نزدیک است.
هست تهدید قریش از این مراد
که فزودندی ز کفران بر فساد
هوش مصنوعی: قریش به خاطر این آرزو که بر فساد و ناپاگی خود بیفزایند، تهدیدی را احساس می‌کند.
ضم نمودند آن معادات رسول
بر فساد بت پرستی بی اصول
هوش مصنوعی: آنچه که پیامبر به مردم آموخت، موید نادرستی و بی‌پایه بودن عبادت بت‌ها بود.
بهر تکذیب نبی یکدل شدند
زآن سبب نابود و مستأصل شدند
هوش مصنوعی: برای انکار پیامبر، همه یکدل شدند و به همین علت، گرفتار نابودی و درماندگی شدند.
حق تعالی بشنود اقوالشان
داند آن اندیشه و اعمالشان
هوش مصنوعی: خداوند، سخنان آن‌ها را می‌شنود و به افکار و اعمالشان آگاه است.
دأبشان چون دأب فرعون است و آل
قبل از آنها هم ز اتباع ضلال
هوش مصنوعی: رفتار و روش آن‌ها شبیه رفتار فرعون و پیروان او در گذشته است که همگی جزو گمراهان بودند.
بودشان تکذیب آیات و رسل
کآمد از پروردگار از جزء و کل
هوش مصنوعی: آنها آیات و پیامبران را انکار کردند، در حالی که از پروردگار، از جزئیات تا کلیات، نشانه‌هایی آمده است.
پس نمودیم آن جماعت را تباه
غرقشان کردیم در نیل از گناه
هوش مصنوعی: ما آن گروه را نابود کردیم و به خاطر گناهانشان، در دریا غرق کردند.
آل فرعون آنچه بودندی همه
که ستم کردند بر خویش آن رمه
هوش مصنوعی: اینان از نسل فرعون بودند و هر چیزی که انجام دادند، در واقع به خودشان ظلم کردند.
هست حال این قتیلان قریش
همچو حال قبطیان در طور و طیش
هوش مصنوعی: حال کسانی که در قریش کشته شده‌اند، همانند حال قبطی‌ها در زمان‌های سخت و پرتنش است.
بدترین جنبندگان اندر زمین
نزد حق باشند کفار از یقین
هوش مصنوعی: بدترین موجودات در زمین نزد خداوند کسانی هستند که به یقین به کفر و نفاق خود ادامه می‌دهند.
چه از قریشند آن جماعت چه از یهود
نآورند ایمان ز انکار و جهود
هوش مصنوعی: این گروه چه از قبایل قریش باشند و چه از یهود، به ایمان واقعی دست نخواهند یافت و به این دلیل که به حقایق اعتقادی نمی‌رسند.
آن کسان که با تو بربستند عهد
نقض پس کردند و بشکستند عهد
هوش مصنوعی: کسانی که با تو پیمان بستند، بعداً به عهد خود عمل نکردند و آن را شکسته‌اند.
در هر آن باری شکستند آن عهود
بوده اند آنها قُریظه از یهود
هوش مصنوعی: در هر زمانی که پیمان‌ها شکسته شده، یهودیان قریظه نیز در آن حضور داشته‌اند.
می نپرهیزند از آن پس گر به حرب
یابی ایشان را یکی بر شرق و غرب
هوش مصنوعی: از آن پس، اگر به جنگ با آنها بروی، نترسند و به راحتی با یکدیگر در شرق و غرب روبرو خواهند شد.
پس به ایشان کن رمیده در قتال
آنچه آیند از قفاشان بی سؤال
هوش مصنوعی: بنابراین به کسانی که در جنگ فرار کرده‌اند، بگو هر چیزی که از دندان‌داران بدون پرسش بیاید، با آن‌ها برخورد کن.
یعنی ایشان را چنان کن تار و مار
تا نیاید کس دگر در گیر و دار
هوش مصنوعی: به گونه‌ای با آنها رفتار کن که دیگران نتوانند وارد این ماجرا شوند.
کافران را ده بر ایشان گوشمال
تا پس از ایشان رمندت از قتال
هوش مصنوعی: کافران را تنبیه کن تا دیگران از جنگ با تو بترسند و عقب‌نشینی کنند.
کن چنان یابی چو بر ایشان ظفر
تا به جنگت کافری ناید دگر
هوش مصنوعی: اگر به گونه‌ای رفتار کنی که بر دشمنان پیروز شوی، دیگر هیچ کافری به میدان جنگت نخواهد آمد.
تا مگر گیرند ایشان عبرتی
که ز پی آیند هم با جرأتی
هوش مصنوعی: شاید آن‌ها درسی بگیرند و با شجاعت پیرو حق شوند.
ور که ترسی از گروه ناقضین
بر خیانت تا مگر باشی قرین
هوش مصنوعی: اگر از گروه خیانتکاران بترسی، تلاش کن که در کنار آنها نباشی.
پس بیفکن سویشان عهد کهن
قوم را بهر قتال اعلام کن
هوش مصنوعی: بنابراین عهد قدیمی را به کنار بینداز و قوم را برای جنگ آماده کن.
ده خبر یعنی که پیش از کارزار
نیستم بر عهد خود من برقرار
هوش مصنوعی: این بیت بیان می‌کند که وقتی خبرها و اطلاعات را قبل از شروع نبرد دریافت می‌کنم، هنوز درگیر آن نبرد نشده‌ام و بر سر عهد و پیمان خود استوار هستم.
چون شما کردید نقض عهد خویش
همچنین من نیستم بر عهد پیش
هوش مصنوعی: زمانی که شما پیمان خود را شکسته‌اید، من نیز دیگر به وعده‌ام پایبند نخواهم بود.
تا تو باشی بر سویه و اقتصاد
نآورند از غدر و حیلت بر تو یاد
هوش مصنوعی: تا زمانی که تو در اوج خود هستی و در حالت تعادل قرار داری، کسی نمی‌تواند به تو آسیب بزند و از نیرنگ و فریب برای ضربه زدن به تو استفاده کند.
حق ندارد خائنین را هیچ دوست
پاس عهد و قول نزد او نکوست
هوش مصنوعی: خائنین حق ندارند که به هیچ دوستی وفادار باشند، زیرا عهد و قول آنها نزد هیچ‌کس ارزش ندارد.
نقض عهد خویش چون کردند قوم
هم تو نقض عهد خود کن بی زلوم
هوش مصنوعی: وقتی که آن قوم به عهد خود عمل نکردند، تو هم مثل آن‌ها به وعده‌های خود وفا نکن و در این کار از کسی نترس.
بی زلوم آن است کایشان را خبر
بدهی از امری که داری در نظر
هوش مصنوعی: آنچه که جالب است، این است که شما باید به دیگران در مورد موضوعی که در ذهن دارید، اطلاعات بدهید، حتی اگر این افراد به شما ظلم کرده باشند.
می نپندار ای رسول مستطاب
کافران پیشی گرفتند از عذاب
هوش مصنوعی: ای پیامبر بزرگوار، گمان نکن که کافران از عذابی که به آن‌ها وعده داده شده، جلوتر رفته‌اند.
کی تواند عاجزی عاجز کند
آنکه را قدرت به هر جایز کند
هوش مصنوعی: کیست که بتواند کسی را که توانایی بر هر کاری دارد، ناتوان کند؟
یا که پیشی گیرد از وی در مراد
یا شود عاجز ز کاهی ابر و باد
هوش مصنوعی: یا این‌که خواسته‌اش به دست می‌آید و یا این‌که در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی ناتوان و عاجز می‌شود.
مر شما آماده سازید از قبول
آنچه بتوانید از قوم و خیول
هوش مصنوعی: شما باید خود را برای پذیرش هر آنچه از مردم و تصورات مختلف می‌توانید، آماده کنید.
یعنی از مردان با تیغ و سلاح
وز مراکب کاندر این باشد صلاح
هوش مصنوعی: مردان با سلاح و تیغ می‌جنگند و از وسایل و امکاناتی که در اختیار دارند، برای پیشرفت و موفقیت استفاده می‌کنند.
می بترسانید اعداء را بر آن
دشمن حق را و خود را در عیان
هوش مصنوعی: شما دشمنان را با حقایق به هراس می‌اندازید و خود را در نظر عموم نمایان می‌کنید.
هم بترسانید کفار دگر
غیر اهل مکه در هر بوم و بر
هوش مصنوعی: افراد غیر از اهل مکه را در هر سرزمین و هر مکان بترسانید.
که نمی دانید ایشان را شما
داند اما حق تعالی جا به جا
هوش مصنوعی: شما از خصوصیات و وضعیت ایشان آگاهی ندارید، اما خداوند به خوبی از همه چیز باخبر است و در هر لحظه از آن آگاه است.
وآنچه اندر راه حق خیری کنید
خود شما انفاق اندک یا مزید
هوش مصنوعی: هر خیری که در مسیر حق انجام دهید، چه کم باشد و چه زیاد، در حقیقت برای خودتان خرج کرده‌اید.
مر جزاء یابید آن را تام و تم
هم نیاید بر شما هیچ از ستم
هوش مصنوعی: هر کس که از کارهای خود پاداش می‌گیرد، این پاداش کامل و تمام خواهد بود و هیچ ظلم و ستمی به شما نمی‌رسد.
ور به استسلام قومی میل کرد
صلح کن با آن جماعت بی نبرد
هوش مصنوعی: اگر گروهی به تسلیم تمایل نشان دادند، در این صورت با آن جمع بدون جنگ صلح کن.
زآن مترس و کن توکل بر خدا
کو نگهدار است از حیلت تو را
هوش مصنوعی: نگران نباش و به خدا توکل کن، زیرا او از نیرنگ‌ها و فریب‌هایت محافظت می‌کند.
یعنی از حیلت بود تا صلحشان
تکیه کن بر حق تو را نبود زیان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که به نظر می‌رسد برای رسیدن به صلح، از فریب و نیرنگ استفاده شده است، اما اگر بر اصول و حقیقت خود تکیه کنی، هیچ ضرری متوجه‌ات نخواهد بود.
حق به قول مشرکان باشد سمیع
هم به نیّت هایشان دانا جمیع
هوش مصنوعی: خداوند به گفته‌های کافران آگاه است و در نیات آن‌ها نیز دانایی کامل دارد.
ور که خواهند آنکه بدهندت فریب
پس تو را کافی بود رب المجیب
هوش مصنوعی: اگر کسانی بخواهند تو را فریب دهند، پس به تو کافی است که به خداوند پاسخ‌گو و دعا کننده پناه ببری.
اوست آن کو بر تو و بر مؤمنین
میکند تأیید بر یاری یقین
هوش مصنوعی: او کسی است که به تو و مؤمنان در جهت یاری و کمک، تایید و قوت می‌بخشد.
اُلفت او افکند مابین قلوب
اوس و خزرج را پس از رنج و کروب
هوش مصنوعی: محبت و دوستی او پیوندی میان دل‌های دو قبیله اوس و خزرج ایجاد کرد، پس از اینکه آن‌ها در رنج و سختی زیادی به سر می‌بردند.
آن خصومتهای چندین ساله را
بُرد و جای خار هِشت او لاله را
هوش مصنوعی: سال‌ها دشمنی و کین را کنار گذاشت و به جای آن خار، لاله‌ای زیبا را جایگزین کرد.
گر نمودی خرج مَا فِی الْأرض را
وین میسّر نیست الاّ فرض را
هوش مصنوعی: اگر خرج و هزینه‌های آنچه که در زمین وجود دارد را نشان می‌دادی، این کار ممکن نمی‌شد مگر با قبول الزاماتی.
اندر این اُلفت میان آن قلوب
تو نبودی قادر ار شاهی و خوب
هوش مصنوعی: در این پیوند و نزدیکی که میان دل‌هاست، اگر تو هم نبودی، حتی اگر شاه یا نیکوترین فرد باشی، نمی‌توانستی در آن تأثیر بگذاری.
لیک اُلفت داد حق مابینشان
چون عزیز است و حکیم آن بی نشان
هوش مصنوعی: اما محبت و دوستی به حق میان آن‌ها برقرار است، زیرا همان‌طور که عزیز و حکیم بی‌نشان هستند، این ارتباط نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
غالب است اعنی که بر هر نیّتی
هم مقلّب بر قلوب از حکمتی
هوش مصنوعی: خداوند بر هر نیّتی تسلط دارد و قلب‌ها را به خواست خود دگرگون می‌کند، به خاطر حکمت‌هایش.
حَسبُکَ الله ای رسول بی قرین
وآنکه باشد تابعت از مؤمنین
هوش مصنوعی: خداوند برای تو کافی است ای پیامبر، که هیچ همدمی نداری و کسانی که از مؤمنان پیرو تو هستند.