گنجور

۵- آیات ۴۱ تا ۴۹

وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ وَ مٰا أَنْزَلْنٰا عَلیٰ عَبْدِنٰا یَوْمَ اَلْفُرْقٰانِ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۱) إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلدُّنْیٰا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلْقُصْویٰ وَ اَلرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ لَوْ تَوٰاعَدْتُمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِی اَلْمِیعٰادِ وَ لٰکِنْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْییٰ مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ (۴۲) إِذْ یُرِیکَهُمُ اَللّٰهُ فِی مَنٰامِکَ قَلِیلاً وَ لَوْ أَرٰاکَهُمْ کَثِیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنٰازَعْتُمْ فِی اَلْأَمْرِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ (۴۳) وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۴۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِذٰا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اُذْکُرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۴۵) وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ لاٰ تَنٰازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلصّٰابِرِینَ (۴۶) وَ لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیٰارِهِمْ بَطَراً وَ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۴۷) وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ اَلشَّیْطٰانُ أَعْمٰالَهُمْ وَ قٰالَ لاٰ غٰالِبَ لَکُمُ اَلْیَوْمَ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ إِنِّی جٰارٌ لَکُمْ فَلَمّٰا تَرٰاءَتِ اَلْفِئَتٰانِ نَکَصَ عَلیٰ عَقِبَیْهِ وَ قٰالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکُمْ إِنِّی أَریٰ مٰا لاٰ تَرَوْنَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ وَ اَللّٰهُ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۴۸) إِذْ یَقُولُ اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هٰؤُلاٰءِ دِینُهُمْ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ فَإِنَّ اَللّٰهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۴۹) ‌

و بدانید که آنچه غنیمت گرفتید از چیزی پس بدرستی که از برای خداست پنج یکش و از برای رسول و از برای صاحب قرابت و یتیمان و درماندگان و راه‌گذران محتاج اگر هستید ایمان آورده‌اید بخدا و آنچه فرو فرستادیم بر بنده خود روز تمیز روزی که بهمرسیدند آن دو جماعت و خدا بر هر چیز تواناست (۴۱) هنگامی که شما بودید در کنارۀ نزدیکتر و ایشان بکنارۀ دورتر و سواران قافله پائین‌تر بودند از شما و اگر وعده کرده بودید هر آینه خلاف می‌کردید شما در وعده و لیکن تا بفعل آورد کاری را خدا که می‌بایست کرده شود تا آنکه هلاک شود کسی که هلاک شد از روی دلیل و حجت و زنده شود کسی که زنده شد از روی دلیل و بدرستی که خدا هر آینه شنوای داناست (۴۲) هنگامی که نمود بتو ایشان را خدا در خوابت اندک و اگر نموده بود بتو ایشان را بسیار هر آینه سستی کرده بودید و نزاع کرده بودید در آن امر و لیکن خدا بسلامت داشت بدرستی که او داناست بذات سینه‌ها (۴۳) و هنگامی که نمود بشما ایشان را چون بهمرسیدید در چشمهای شما اندک و گردانید اندک شما را در چشمهای ایشان تا بفعل آورد خدا کاری را که بود کرده شده و بخدا برگردانیده می‌شود کارها (۴۴) ای آن کسانی که گرویدید چون ملاقات کنید گروهی را پس پای بدارید و یاد کنید خدا را بسیار باشد که شما رستگار شوید (۴۵) و فرمان برید خدا و رسولش را و نه نزاع کنید پس سستی خواهید کرد و خواهد رفت دولت شما با باد و هنگام فتح و صبر کنید بدرستی که خدا با صبرکنندگانست (۴۶) و مباشید مانند آنان که بیرون آمدند از دیارشان بشادی تمام و وانمود مردمان و منع می‌کردند از راه خدا و خدا بآنچه می‌کنند فرا رسنده است (۴۷) و هنگامی که بیاراست مر ایشان را دیو رجیم کردارشان را و گفت نیست غلبه‌کنندۀ مر شما را امروز از مردمان بدرستی که من پناه‌دهنده‌ام برای شما پس چون نمودار شدند آن دو فوج برگشت بر دو پاشنه‌اش و گفت بدرستی که من بیزارم از شما بدرستی که می‌بینم آنچه را نمی‌بینید بدرستی که من می‌ترسم از خدا و خدا سخت عقوبت است (۴۸) هنگامی که می‌گفتند دو رویان آنان که در دلهای ایشان بود بیماری که بفریفته اینها را دین ایشان و هر که توکل می‌کند بر خدا پس بدرستی که خدا غالب درست کردار است (۴۹)

« در بیان حکم خمس »

هم بدانید از غنایم هر چه هست
چونکه آوردید از کافر به دست
پنج یک زآن از خدا و از رسول
باشد از تعیین خلاّق عقول
هم ز خویشان رسول منتجب
ز آل هاشم و آل عبدالمطلب
هم یتیمان و مساکین زآن سلیل
هم بود سهمی ز ابنَاء السُبِیل
از فواید هر چه می آید به کف
از تجارت وز زراعت وز حِرَف
وز کنوز و غوص و معدن بی کلام
وز حلالی کوست مخلوط حرام
که به مالک قدر آن معلوم نیست
حکمش ار معلوم شد مکتوم نیست
هم زمینی آنکه ذمی مطیع
از مسلمانی نموده است او مبیع
هم ز دارالحرب آنچه آید به دست
از غنیمت وآن بود نقل ار که هست
خُمس بر این جمله واجب دان یقین
هست اجماع امامیه بر این
آنچه شد سهم خداوند و رسول
بعد احمد (ص) هست ز اولاد بتول
هر که باشد بعد پیغمبر امام
هم ذوالقربیست هم صاحب مقام
مابقی باشد به تقسیمی که بود
اندر آیت ز امر خلاّق ودود
حکم خُمس این است آرید آن بجا
گر به حق آورده اید ایمان شما
آنچه ز آیت ها فرستادیم ما
هم به بنده خویشتن دادیم ما
یوم فرقان یعنی اندر روز بدر
که جدا شد حق و باطل لیل و بدر
اندر آن روزی که با هم دو گروه
التقاء یابند در عین شکوه
حق توانا باشد او بر کلّ شیء
نیست شیئی نیست کآن مقهور وی
آورید از عُدوَ ِة الدنیا به یاد
بر کنار وادیی بی آب و زاد
بود ریگستانی آنجا پیش رو
بر زمین مر پایتان می شد فرو
دشمنان بر عدوة ٰالقصوی بُدند
مر فر ود اندر زمینی آمدند
بر کنار چشمه ای آب روان
از مدینه دور و محفوظ از زیان
وآن سواران مسلّح در نظر
تا سه فرسنگ از شما بر زیرتر
در میان کاروان یعنی که بود
آن ابوسفیان و اصحاب عنود
بر خلاف عدوه قصوی شما
تا به زانو بودتان در ریگ پا
وعده میدادید ور بر یکدگر
تا به حرب دشمنان جویید فر
خُلف می کردید در میعاد هم
زآنکه میدیدید خود را پست و کم
جمع پس در بدرتان فرمود حق
تا نماید حکم ز امر ماسَبَق
آنچه یعنی کرده بُد حق حکم آن
در مقام علم از سود و زیان
اولیاء را نصرت فتح و ظفر
مشرکان را ذلت و ضعف و خطر
تا مگر گردد هلاک از حجتی
آنکه باشد بر هلاکش قسمتی
هم زیَد آن کس که می بایست زیست
از هویدا حجتی و این ایمنی است
حق به گفتار شما باشد سمیع
هر چه اندیشید هم داند جمیع
یاد کن چون کافران را در منام
حق نمودت اندک و بی قدر و خام
پس بُد او دانا که ایشان را نمود
در منامت بس قلیل و بی وجود
ور که ایشان را نمودی بیشتر
میشدید البته بَد دل زآن حشر
هم تنازع بودتان در کارزار
که به حرب آریم رو، یا بر فرار
لیک سالم داشت حقتان زآن فتور
زآنکه او داناست بر سرّ صدور
یاد آرید آنکه در وقت لقا
بر شما بنمودشان اندک خدا
چشمتان تا بیند ایشان را قلیل
قلبتان گردد قوی چون شیر و پیل
هم شما را کم نمود او در نبرد
پیش ایشان تا دلیر آیند و مرد
یعنی اندر حربتان بندند عزم
رو نگردانند از میدان رزم
گفتی اندر بدر بوجهل از سلاح
جنگ کردن بهر ما هست افتضاح
نیست یعنی هیچمان حاجت به جنگ
زنده آرید این جماعت را به چنگ
اول ایشان را چنان دیدند کم
پس تلاقی چون نمودندی به هم
مر خدا بنمودشان اندر نظر
دو برابر مؤمنان را با ظفر
تا نماید حکم امری را خدا
کآن به علمش بود و هست از اقتضا
بازگردانیده گردد سوی او
کار و حال جمله از یار و عدو
چونکه آیید ای گروه مؤمنان
مر شما اندر قتال مشرکان
شاید ار باشید ثابت همچو کوه
رو نتابید از قتال آن گروه
از خدا آرید هم بسیار یاد
تا مگر یابید بر نصرت مراد
از خدا فرمان برید اندر قبول
وز فرستادة خدا یعنی رسول
دور باشید از نزاع و از خلاف
از ره آراء خود در اختلاف
پس شما مستأصل و بَد دل شوید
مختلف ز آراء بی حاصل شوید
بادِ نصرت می رود، آید دبور
چون دبور آید نماند فرّ و زور
گر وزد بادی به اقبال آن صباست
ور که آید از قفا ویل و وباست
نفخه ای آمد شما را داد روح
زندگی بخشید و اقبال و فتوح
باد رحمت بود کآمد شاد و رفت
طالبان را جان و ایمان داد و رفت
رحمتی کآن بود سابق بر غضب
دل نوازد جان فزاید در طلب
رفت و باز آید به هنگام دگر
تا دهد بر قلب آرام دگر
هر که را بیند مراقب دل دهد
وآنکه غافل مهرش اندر دل نهد
پس وزد گر در چمن بار دگر
شاخ خشک از وی شود خشکیده تر
پس چو آمد نفخۀ رحمت نخست
شو مراقب زآنکه وقت کار توست
چونکه گردد باز و بیند روشنت
بین چه زاید مریم آبستنت
رو کنی هر سو حیات دل بود
فتح و نصرت بُشر مستقبل بود
اندکی کن صبر ، باقی آن توست
خاکِ جانِ خصم در میدان توست
حق بود با صابران پس صبر کن
حکم پس بر آفتاب و ابر کن
گر نمیشد آن تنازع و اختلاف
در میان مؤمنان اندر مصاف
آنچه بر ایشان رسید اندر اُحد
کی رسیدی هم نمیشد آنچه شد
همچو آنان می نباشید از ریا
که به بیرون آمدند از خانه ها
از بطر یعنی ز روی سرکشی
وز رِئآءَ النَّاس و فخر و بیهُشی
مکیان گفتند قبل از جنگ بدر
باید اشتر کُشت بهر صیت قدر
چند روزی کرد اندر بدر عیش
خلق تا دانندمان ذی جود و جیش
گفت زآن مانند ایشان از سرا
در نیایید از ره عُجب و ریا
مردمان را این کسان دارند باز
از ره حق زآن ریاء و عُجب و ناز
حق به کردار شما با شد محیط
کوست عالِم بر مرکب بر بسیط
یاد آرید آنکه چون بر کافران
داد زیب اعمالشان دیو از گمان
گفت غالب بر شما امروز کس
نیست هیچ از مردمان در یک نفس
من شما را می دهم زنهار پس
باشم از قوم کنانه دادرس
زآنکه بودند اهل مکه بیم ناک
زآن جماعت گفت ز ایشان نیست باک
چون قریش از مکه بیرون آمدند
از کنانه خائف و بَددل بُدند
خواستند از راه تا گردند باز
دادشان دل، دیو خویی از مجاز
گفت من زآن قومتان باشم پناه
برنگردید از چنین خوفی ز راه
وز مسلمانان شما افزون ترید
در شکوه و قوّت و شوکت سرید
جنگ با ایشان نشان اجتباست
هم دلیل طاعت و قرب خداست
پس چو آن هنگام دیدند از اثر
آن دو لشکر یکدگر را در نظر
بر عقب گردید باز ابلیس دون
گشت باطل یعنی آن کید و فسون
گفت من بیزار و دورم از شما
هم ز زنهاری که دادم بر خطا
بینم آنچه می نبینید آن یقین
یعنی افواج مَلَک را بر زمین
بهر امداد رسول و مؤمنان
پی به پی آید مَلک از آسمان
من ز حق ترسم نه کز وی ایمنم
با کسی کو راست دشمن، دشمنم
سخت باشد چون عقوبتهای حق
نیست کس را تاب آن از ماخَلَق
یاد کن گفتند چون اهل شقاق
وآنکه در دل بودشان رنج نفاق
کز حیاتند این جماعت بی نصیب
دینشان داده است ایشان را فریب
زآنکه با فقدان اسباب و عدد
بی سلاح و بی سپاه و بی مدد
کردهاند اینگونه عزم کارزار
با سپاهی همچو آتش شعله بار
گو کند هر کس توکل بر خدای
واگذارد کار خود را بی ریای
پس خدای غالب او را ناصر است
کو به هر کاری که خواهد قادر است
بر توکل کردگان از حکمتش
میوزد پیوسته باد نصرتش
۴- آیات ۲۶ تا ۴۰: وَ اُذْکُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِیلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی اَلْأَرْضِ تَخٰافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ اَلنّٰاسُ فَآوٰاکُمْ وَ أَیَّدَکُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَکُمْ مِنَ اَلطَّیِّبٰاتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۲۶) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَخُونُوا اَللّٰهَ وَ اَلرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَمٰانٰاتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۲۷) وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا أَمْوٰالُکُمْ وَ أَوْلاٰدُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۸) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اَللّٰهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقٰاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئٰاتِکُمْ‌ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِیمِ (۲۹) وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اَللّٰهُ وَ اَللّٰهُ خَیْرُ اَلْمٰاکِرِینَ (۳۰) وَ إِذٰا تُتْلیٰ عَلَیْهِمْ آیٰاتُنٰا قٰالُوا قَدْ سَمِعْنٰا لَوْ نَشٰاءُ لَقُلْنٰا مِثْلَ هٰذٰا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۱) وَ إِذْ قٰالُوا اَللّٰهُمَّ إِنْ کٰانَ هٰذٰا هُوَ اَلْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنٰا حِجٰارَةً مِنَ اَلسَّمٰاءِ أَوِ اِئْتِنٰا بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۲) وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ (۳۳) وَ مٰا لَهُمْ أَلاّٰ یُعَذِّبَهُمُ اَللّٰهُ وَ هُمْ یَصُدُّونَ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ وَ مٰا کٰانُوا أَوْلِیٰاءَهُ إِنْ أَوْلِیٰاؤُهُ إِلاَّ اَلْمُتَّقُونَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۳۴) وَ مٰا کٰانَ صَلاٰتُهُمْ عِنْدَ اَلْبَیْتِ إِلاّٰ مُکٰاءً وَ تَصْدِیَةً فَذُوقُوا اَلْعَذٰابَ بِمٰا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ (۳۵) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ فَسَیُنْفِقُونَهٰا ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِلیٰ جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ (۳۶) لِیَمِیزَ اَللّٰهُ اَلْخَبِیثَ مِنَ اَلطَّیِّبِ وَ یَجْعَلَ اَلْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلیٰ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعاً فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۳۷) قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ مٰا قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۸) وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰی لاٰ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ اَلدِّینُ کُلُّهُ لِلّٰهِ فَإِنِ اِنْتَهَوْا فَإِنَّ اَللّٰهَ بِمٰا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۳۹) وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَوْلاٰکُمْ نِعْمَ اَلْمَوْلیٰ وَ نِعْمَ اَلنَّصِیرُ (۴۰)۶- آیات ۵۰ تا ۶۴: وَ لَوْ تَریٰ إِذْ یَتَوَفَّی اَلَّذِینَ کَفَرُوا اَلْمَلاٰئِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبٰارَهُمْ وَ ذُوقُوا عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۵۰) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۵۱) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَفَرُوا بِآیٰاتِ اَللّٰهِ فَأَخَذَهُمُ اَللّٰهُ بِذُنُوبِهِمْ إِنَّ اَللّٰهَ قَوِیٌّ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۵۲) ذٰلِکَ بِأَنَّ اَللّٰهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهٰا عَلیٰ قَوْمٍ حَتّٰی یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (۵۳) کَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَکْنٰاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَغْرَقْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ وَ کُلٌّ کٰانُوا ظٰالِمِینَ (۵۴) إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلَّذِینَ کَفَرُوا فَهُمْ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۵۵) اَلَّذِینَ عٰاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلِّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لاٰ یَتَّقُونَ (۵۶) فَإِمّٰا تَثْقَفَنَّهُمْ فِی اَلْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۵۷) وَ إِمّٰا تَخٰافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیٰانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلیٰ سَوٰاءٍ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ اَلْخٰائِنِینَ (۵۸) وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لاٰ یُعْجِزُونَ (۵۹) وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبٰاطِ اَلْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اَللّٰهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لاٰ تَعْلَمُونَهُمُ اَللّٰهُ‌ یَعْلَمُهُمْ وَ مٰا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لاٰ تُظْلَمُونَ (۶۰) وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهٰا وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۶۱) وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اَللّٰهُ هُوَ اَلَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۶۲) وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً مٰا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۶۳) یٰا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ حَسْبُکَ اَللّٰهُ وَ مَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۶۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ وَ مٰا أَنْزَلْنٰا عَلیٰ عَبْدِنٰا یَوْمَ اَلْفُرْقٰانِ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۱) إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلدُّنْیٰا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلْقُصْویٰ وَ اَلرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ لَوْ تَوٰاعَدْتُمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِی اَلْمِیعٰادِ وَ لٰکِنْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْییٰ مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ (۴۲) إِذْ یُرِیکَهُمُ اَللّٰهُ فِی مَنٰامِکَ قَلِیلاً وَ لَوْ أَرٰاکَهُمْ کَثِیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنٰازَعْتُمْ فِی اَلْأَمْرِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ (۴۳) وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۴۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِذٰا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اُذْکُرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۴۵) وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ لاٰ تَنٰازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلصّٰابِرِینَ (۴۶) وَ لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیٰارِهِمْ بَطَراً وَ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۴۷) وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ اَلشَّیْطٰانُ أَعْمٰالَهُمْ وَ قٰالَ لاٰ غٰالِبَ لَکُمُ اَلْیَوْمَ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ إِنِّی جٰارٌ لَکُمْ فَلَمّٰا تَرٰاءَتِ اَلْفِئَتٰانِ نَکَصَ عَلیٰ عَقِبَیْهِ وَ قٰالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکُمْ إِنِّی أَریٰ مٰا لاٰ تَرَوْنَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ وَ اَللّٰهُ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۴۸) إِذْ یَقُولُ اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هٰؤُلاٰءِ دِینُهُمْ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ فَإِنَّ اَللّٰهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۴۹) ‌
هوش مصنوعی: بدانید که هر چیزی که به دست می‌آورید، پنج‌یک آن برای خداست و سپس برای پیامبر و خاندان نزدیک او، همچنین برای یتیمان، نیازمندان و مسافران. این حکم برای کسانی است که به خدا و آنچه بر عبد او در روز جدایی نازل شده ایمان دارند؛ همان روزی که دو گروه با هم برخورد کردند. خدا بر هر چیزی توانمند است. به یاد بیاورید که در آن زمان شما در یک سوی و آنها در سوی دیگر بودید و کاروانی پایین‌تر از شما قرار داشت. اگر با یکدیگر قرار می‌گذاشتید، قطعا در موعد ملاقات با هم اختلاف داشتید، اما این امر برای آن بود که خدا حکمی را که از قبل مقرر شده بود، به انجام برساند تا هلاک شود کسی که بر اساس دلیل و برهان هلاک می‌شود و زنده بماند کسی که زنده می‌ماند به برهان. خدا شنوا و داناست. آنگاه که خدا به شما در خواب دشمنان را به شمار کم نشان داد و اگر آنها را به شمار زیاد نشان می‌داد، حتما شکست می‌خوردید و در کار با یکدیگر نزاع می‌کردید، اما خدا کار را به سلامت سپرد، چرا که او از راز دل‌ها باخبر است. و هنگامی که دشمنان را در چشم‌های شما کم نشان می‌دهد و شما را در چشم‌های آنها کم می‌سازد تا خدا حکمی را که از پیش تعیین شده به انجام برساند. تمامی امور به سوی خدا برمی‌گردد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! وقتی با گروهی رو در رو شدید، استقامت کنید و خدا را به یاد آورید، شاید رستگار شوید. و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و در کارها با یکدیگر نزاع نکنید که شکست می‌خورید و قدرت شما ریشه‌کن می‌شود. صبر کنید که خدا همراه صابران است. و مانند کسانی نباشید که از خانه‌های خود با تکبر و برای نمایش به مردم بیرون آمدند و می‌خواستند دیگران را از راه خدا بازدارند. خدا بر کارهای آنها احاطه دارد. و آنگاه که شیطان اعمال آنها را برای‌شان زیبا جلوه داد و گفت: «امروز هیچ کس بر شما غلبه نخواهد کرد و من برای شما یار هستم.» اما وقتی دو گروه در مقابل هم قرار گرفتند، به عقب برگشت و گفت: «من از شما بیزارم»؛ زیرا من چیزی می‌بینم که شما نمی‌بینید و از خدا می‌ترسم و خدا عذابش سخت است. و در آن زمان منافقین و کسانی که در دل‌های آنان بیماری است، گفتند: «اینها به دینشان مغرور شده‌اند.» و هر کس بر خدا توکل کند، خدا توانا و حکیم است.
و بدانید که آنچه غنیمت گرفتید از چیزی پس بدرستی که از برای خداست پنج یکش و از برای رسول و از برای صاحب قرابت و یتیمان و درماندگان و راه‌گذران محتاج اگر هستید ایمان آورده‌اید بخدا و آنچه فرو فرستادیم بر بنده خود روز تمیز روزی که بهمرسیدند آن دو جماعت و خدا بر هر چیز تواناست (۴۱) هنگامی که شما بودید در کنارۀ نزدیکتر و ایشان بکنارۀ دورتر و سواران قافله پائین‌تر بودند از شما و اگر وعده کرده بودید هر آینه خلاف می‌کردید شما در وعده و لیکن تا بفعل آورد کاری را خدا که می‌بایست کرده شود تا آنکه هلاک شود کسی که هلاک شد از روی دلیل و حجت و زنده شود کسی که زنده شد از روی دلیل و بدرستی که خدا هر آینه شنوای داناست (۴۲) هنگامی که نمود بتو ایشان را خدا در خوابت اندک و اگر نموده بود بتو ایشان را بسیار هر آینه سستی کرده بودید و نزاع کرده بودید در آن امر و لیکن خدا بسلامت داشت بدرستی که او داناست بذات سینه‌ها (۴۳) و هنگامی که نمود بشما ایشان را چون بهمرسیدید در چشمهای شما اندک و گردانید اندک شما را در چشمهای ایشان تا بفعل آورد خدا کاری را که بود کرده شده و بخدا برگردانیده می‌شود کارها (۴۴) ای آن کسانی که گرویدید چون ملاقات کنید گروهی را پس پای بدارید و یاد کنید خدا را بسیار باشد که شما رستگار شوید (۴۵) و فرمان برید خدا و رسولش را و نه نزاع کنید پس سستی خواهید کرد و خواهد رفت دولت شما با باد و هنگام فتح و صبر کنید بدرستی که خدا با صبرکنندگانست (۴۶) و مباشید مانند آنان که بیرون آمدند از دیارشان بشادی تمام و وانمود مردمان و منع می‌کردند از راه خدا و خدا بآنچه می‌کنند فرا رسنده است (۴۷) و هنگامی که بیاراست مر ایشان را دیو رجیم کردارشان را و گفت نیست غلبه‌کنندۀ مر شما را امروز از مردمان بدرستی که من پناه‌دهنده‌ام برای شما پس چون نمودار شدند آن دو فوج برگشت بر دو پاشنه‌اش و گفت بدرستی که من بیزارم از شما بدرستی که می‌بینم آنچه را نمی‌بینید بدرستی که من می‌ترسم از خدا و خدا سخت عقوبت است (۴۸) هنگامی که می‌گفتند دو رویان آنان که در دلهای ایشان بود بیماری که بفریفته اینها را دین ایشان و هر که توکل می‌کند بر خدا پس بدرستی که خدا غالب درست کردار است (۴۹)
هوش مصنوعی: بدانید که آنچه در جنگ به دست می‌آورید، برای خداست و باید خمس آن را به او، همچنین به پیامبر و نزدیکان او، یتیمان، درماندگان و مسافران نیازمند بدهید. اگر به خدا ایمان آورده‌اید و به آنچه در روز جدا کردن حق از باطل بر بنده‌اش نازل کرده‌ایم، ایمان دارید، بدانید که خدا بر هر چیزی تواناست. زمانی که شما در یک سمت و دشمنان در سوی دیگر بودند، و جنگجوها در پایین‌تر از شما قرار داشتند، اگر قرار بر نبرد می‌گذاشتید، قطعاً به وعده خود عمل نمی‌کردید. اما خدا خواست تا کاری انجام شود و هر کس به دلیلی هلاک شود و هر که به دلیلی زنده بماند، زنده بماند و خدا شنوا و داناست. وقتی خدا در خواب، دشمنان را اندک به شما نشان داد، اگر آنها را به تعداد زیاد می‌دیدید، ممکن بود تضعیف شوید و در مورد نبرد با هم نزاع کنید. اما خدا شما را در امنیت نگه داشت، زیرا او از دل‌ها آگاه است. زمانی که به هم رسیدید، خدا دشمنان را در چشمان شما اندک قرار داد تا اراده‌اش محقق شود و کارها به سوی خدا باز می‌گردد. ای مؤمنان، وقتی با گروهی مواجه می‌شوید، باید پایدار باشید و خدا را زیاد یاد کنید تا رستگار شوید. از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و در مشکلات نزاع نکنید؛ زیرا این باعث سستی شما خواهد شد و دولت شما از بین می‌رود. در زمان فتح، صبر کنید، زیرا خدا با صبرکنندگان است. و مانند کسانی که از دیار خود با شادی تمام خارج شدند و مردم را از راه خدا منع می‌کردند، نباشید؛ زیرا خدا به آنچه می‌کنند آگاه است. وقتی بر آن‌ها تسلط یافت دیو پلید، کردارشان را زینت داد و گفت: امروز پیروز نخواهید شد. اما وقتی دو سپاه با هم مواجه شدند، آنان عقب‌نشینی کردند و گفتند که از شما بیزارم، زیرا آنچه را که نمی‌بینید، می‌بینم و از خدا می‌ترسم که عذاب سنگینی دارد. وقتی دو رویان و منافقین به یکدیگر می‌گفتند که دین این‌ها (مؤمنان) آن‌ها را فریب داده، بدانید که هر کس بر خدا توکل کند، خداوند غالب و راست‌کردار است.
« در بیان حکم خمس »
هوش مصنوعی: خمس یکی از احکام مالی در دین اسلام است که به درآمد و دارایی شخص تعلق می‌گیرد. این حکم مرتبط با مال‌هایی است که به نوعی از درآمد شما افزوده می‌شود، از جمله غنایم جنگی، درآمد حاصل از تجارت و هر نوع درآمد غیرمنتظره. طبق این حکم، افراد موظف هستند که از درآمد سالانه خود، یک‌پنجم (20 درصد) را به عنوان خمس پرداخت کنند. این سهم، در نهایت برای تأمین نیازهای جامعه اسلامی و کمک به مستمندان و پروژه‌های خیر صرف می‌شود. مهم است که مسلمانان به دقت حساب و کتاب خود را داشته باشند و این مالیات شرعی را به موقع پرداخت کنند.
هم بدانید از غنایم هر چه هست
چونکه آوردید از کافر به دست
هوش مصنوعی: بدانید که هر چیزی که از غنایم به دست آورده‌اید، به خاطر تلاش و زحمتی است که در مواجهه با دشمنان و کافران کشیده‌اید.
پنج یک زآن از خدا و از رسول
باشد از تعیین خلاّق عقول
هوش مصنوعی: پنج یک از خدا و پیامبر به حساب می‌آید که به تعیین آفرینش و خلاقیت ذهن‌ها مرتبط است.
هم ز خویشان رسول منتجب
ز آل هاشم و آل عبدالمطلب
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شخصی از خانواده و نسل پیامبر، از خاندان‌های هاشم و عبدالمطلب است و به نوعی به آنها نسبت دارد. این اشاره به اهمیت و ارزش این خویشاوندی و نسب در فرهنگ اسلامی دارد.
هم یتیمان و مساکین زآن سلیل
هم بود سهمی ز ابنَاء السُبِیل
هوش مصنوعی: هم یتیمان و نیازمندان از این منبع (آب) سهمی دارند و همچنین فرزندان راه.
از فواید هر چه می آید به کف
از تجارت وز زراعت وز حِرَف
هوش مصنوعی: هر چیزی که به دست می‌آید از تجارت، زراعت و حرفه‌ها، از جمله برکات و فواید زندگی است.
وز کنوز و غوص و معدن بی کلام
وز حلالی کوست مخلوط حرام
هوش مصنوعی: از گنج‌ها و عمق‌های زمین بدون گفتگو، و از چیزی که حلال است و با حرام آمیخته شده.
که به مالک قدر آن معلوم نیست
حکمش ار معلوم شد مکتوم نیست
هوش مصنوعی: اگرچه کسی از ارزش واقعی مالک آگاه نیست، اما اگر حکمش مشخص شود، هیچ چیز از آن پنهان نیست.
هم زمینی آنکه ذمی مطیع
از مسلمانی نموده است او مبیع
هوش مصنوعی: کسیکه که یک مسلمان را به خاطر وابستگی‌اش به دینش نادیده می‌گیرد و به او به دیدی پایین‌تر می‌نگرد، در واقع خود را هم در زمین انسانیت پایین آورده است.
هم ز دارالحرب آنچه آید به دست
از غنیمت وآن بود نقل ار که هست
هوش مصنوعی: هر چیزی که از جنگ و خیانت به دست آید، به عنوان غنیمت شناخته می‌شود و نشان‌دهنده آن است که هرچه به دست آید، ارزش دارد.
خُمس بر این جمله واجب دان یقین
هست اجماع امامیه بر این
هوش مصنوعی: پرداخت خُمس بر این موضوع ضروری است و عقیده امامیه بر این مسئله متفق است.
آنچه شد سهم خداوند و رسول
بعد احمد (ص) هست ز اولاد بتول
هوش مصنوعی: هر آنچه که نصیب خدا و پیامبر بعد از حضرت محمد (ص) شده، از نسل دختر ایشان، حضرت فاطمه (س) است.
هر که باشد بعد پیغمبر امام
هم ذوالقربیست هم صاحب مقام
هوش مصنوعی: هر کسی که بعد از پیامبر امام باشد، هم به خانواده و نسب نزدیک است و هم مقام و جایگاهی خاص دارد.
مابقی باشد به تقسیمی که بود
اندر آیت ز امر خلاّق ودود
هوش مصنوعی: بقیه چیزها بر اساس تقسیم بندی که در آیه‌ای از امر خداوند مهربان آمده، باقی می‌ماند.
حکم خُمس این است آرید آن بجا
گر به حق آورده اید ایمان شما
هوش مصنوعی: اگر شما ایمان خود را به حق و به درستی آورده‌اید، باید خمس آن را به جا بیاورید.
آنچه ز آیت ها فرستادیم ما
هم به بنده خویشتن دادیم ما
هوش مصنوعی: آنچه که ما به بندگان خود فرستاده‌ایم، همان آیات و نشانه‌هایی است که به آنها داده‌ایم.
یوم فرقان یعنی اندر روز بدر
که جدا شد حق و باطل لیل و بدر
هوش مصنوعی: در روز بدر که حق و باطل از هم جدا شدند، یک روز مهم و سرنوشت‌ساز بود.
اندر آن روزی که با هم دو گروه
التقاء یابند در عین شکوه
هوش مصنوعی: در روزی که دو گروه با شکوه و عظمت به یکدیگر ملحق می‌شوند.
حق توانا باشد او بر کلّ شیء
نیست شیئی نیست کآن مقهور وی
هوش مصنوعی: خداوند قادر متعال بر همه چیز تسلط دارد و هیچ چیزی نیست که از قدرت او خارج باشد.
آورید از عُدوَ ِة الدنیا به یاد
بر کنار وادیی بی آب و زاد
هوش مصنوعی: از دشمنی‌های دنیا یاد بگيريد و به یاد آورید که چگونه در کنار دره‌ای خشک و بی‌زندگی قرار دارید.
بود ریگستانی آنجا پیش رو
بر زمین مر پایتان می شد فرو
هوش مصنوعی: در آنجا، یک بیابان وجود دارد که زیر پای شما فرود می‌آید.
دشمنان بر عدوة ٰالقصوی بُدند
مر فر ود اندر زمینی آمدند
هوش مصنوعی: دشمنان بر دشمن بزرگ خود حمله کردند و به سرزمین دشمن وارد شدند.
بر کنار چشمه ای آب روان
از مدینه دور و محفوظ از زیان
هوش مصنوعی: در کنار چشمه‌ای از آب زنده دور از شهر مدینه و در امان از آسیب‌ها.
وآن سواران مسلّح در نظر
تا سه فرسنگ از شما بر زیرتر
هوش مصنوعی: این سواران مسلح در فاصله‌ی سه فرسنگی از شما قابل مشاهده‌اند و به نظر می‌رسند که در موقعیتی پایین‌تر هستند.
در میان کاروان یعنی که بود
آن ابوسفیان و اصحاب عنود
هوش مصنوعی: در میان کاروان، یعنی در بین گروه مسافران، ابوسفیان و یاران سرسختش چه کسانی هستند؟
بر خلاف عدوه قصوی شما
تا به زانو بودتان در ریگ پا
هوش مصنوعی: بر خلاف دشمنی بزرگ شما، تا زمانی که به زانو در ریگ پا بودید، توانایی و قدرت خود را نشان دادید.
وعده میدادید ور بر یکدگر
تا به حرب دشمنان جویید فر
هوش مصنوعی: شما قول می‌دادید که در سختی‌ها و زمان‌های دشوار، در کنار یکدیگر باشید و برای مقابله با دشمنان تلاش کنید.
خُلف می کردید در میعاد هم
زآنکه میدیدید خود را پست و کم
هوش مصنوعی: شما در قرارهای خود کوتاهی می‌کردید، زیرا خود را کوچک و بی‌اهمیت می‌دیدید.
جمع پس در بدرتان فرمود حق
تا نماید حکم ز امر ماسَبَق
هوش مصنوعی: خداوند در دل‌هاتان به شما فرمان داد تا حکم را از آنچه پیش‌تر برای شما نوشته شده است، نشان دهد.
آنچه یعنی کرده بُد حق حکم آن
در مقام علم از سود و زیان
هوش مصنوعی: هر چیزی که واقعاً در عالم هستی وجود دارد، به حسب علم و دانش، درست و نادرست آن مشخص شده است و در نهایت به نفع یا ضرر بشر ختم می‌شود.
اولیاء را نصرت فتح و ظفر
مشرکان را ذلت و ضعف و خطر
هوش مصنوعی: دستگاه حکومتی و دوستان خدا پیروزی و نصرت را به دست می‌آورند، در حالی که مشرکان با ذلت، ضعف و خطر مواجه خواهند شد.
تا مگر گردد هلاک از حجتی
آنکه باشد بر هلاکش قسمتی
هوش مصنوعی: شاید کسی که به نتیجه ناگوار گرفتار می‌شود، با دلیل و حجتی می‌تواند به نابودی‌اش کمک کند.
هم زیَد آن کس که می بایست زیست
از هویدا حجتی و این ایمنی است
هوش مصنوعی: آن کس که باید زندگی کند، از وجود دلیل و نشانه‌ای آشکار بهره‌مند است و این برای او مایه‌ی امنیت و آسودگی خاطر است.
حق به گفتار شما باشد سمیع
هر چه اندیشید هم داند جمیع
هوش مصنوعی: حق به سخنان شما گوش فرا می‌دهد و هر آنچه را که فکر کنید، به خوبی می‌داند.
یاد کن چون کافران را در منام
حق نمودت اندک و بی قدر و خام
هوش مصنوعی: به یاد آور که همچون کافران، در خواب حقیقت، تو را کم ارزش و نارسایی نشان داد.
پس بُد او دانا که ایشان را نمود
در منامت بس قلیل و بی وجود
هوش مصنوعی: پس او فردی داناست که در وجود خود چیزهای بسیار کمی از آن‌ها را به نمایش گذاشته است.
ور که ایشان را نمودی بیشتر
میشدید البته بَد دل زآن حشر
هوش مصنوعی: اگر به آن‌ها بیشتر توجه می‌کردی، بدون شک نسبت به آن جمع احساس بدی پیدا می‌کردی.
هم تنازع بودتان در کارزار
که به حرب آریم رو، یا بر فرار
هوش مصنوعی: در میدان جنگ، ما در حال بحث و جدل بودیم که آیا باید با دشمن بجنگیم یا اینکه فرار کنیم.
لیک سالم داشت حقتان زآن فتور
زآنکه او داناست بر سرّ صدور
هوش مصنوعی: اما حق شما را از آن کسالت حفظ کرد، زیرا او به راز دل‌ها آگاه است.
یاد آرید آنکه در وقت لقا
بر شما بنمودشان اندک خدا
هوش مصنوعی: خاطرتان باشد که در زمانی که به شما ملحق شدند، نشان دادند که چه اندازه به خداوند نزدیک هستند.
چشمتان تا بیند ایشان را قلیل
قلبتان گردد قوی چون شیر و پیل
هوش مصنوعی: زمانی که چشمانتان به دیدن آنها مشغول شود، دل شما قوی و نیرومند مانند شیر و فیل خواهد شد.
هم شما را کم نمود او در نبرد
پیش ایشان تا دلیر آیند و مرد
هوش مصنوعی: او شما را در میدان نبرد کم جلوه داد تا دلیرتر و شجاع‌تر به نظر بیایید.
یعنی اندر حربتان بندند عزم
رو نگردانند از میدان رزم
هوش مصنوعی: در نبرد شما اراده‌ای محکم دارند و از میدان جنگ عقب‌نشینی نخواهند کرد.
گفتی اندر بدر بوجهل از سلاح
جنگ کردن بهر ما هست افتضاح
هوش مصنوعی: تو گفتی که در جنگ با بوجهل، داشتن سلاح برای ما باعث رسوایی است.
نیست یعنی هیچمان حاجت به جنگ
زنده آرید این جماعت را به چنگ
هوش مصنوعی: هیچ نیازی به جنگ نیست، این گروه را زنده به دام بیندازید.
اول ایشان را چنان دیدند کم
پس تلاقی چون نمودندی به هم
هوش مصنوعی: ابتدا آنها را به گونه‌ای دیدند که کم بودند، اما زمانی که به یکدیگر برخورد کردند، وضعیت تغییر کرد و به هم پیوستند.
مر خدا بنمودشان اندر نظر
دو برابر مؤمنان را با ظفر
هوش مصنوعی: خداوند به آن‌ها نشان داد که مؤمنان را با پیروزی دو برابر می‌کند.
تا نماید حکم امری را خدا
کآن به علمش بود و هست از اقتضا
هوش مصنوعی: خداوند وضعیتی را به وجود می‌آورد که از قبل به علم او بوده و همچنان ادامه دارد، بر اساس اقتضای وجود.
بازگردانیده گردد سوی او
کار و حال جمله از یار و عدو
هوش مصنوعی: همه کارها و وضعیت‌ها، چه از طرف دوستان و چه از طرف دشمنان، به سوی او بازمی‌گردد.
چونکه آیید ای گروه مؤمنان
مر شما اندر قتال مشرکان
هوش مصنوعی: ای گروه مؤمنان، هنگامی که به میدان می‌آیید، با مشرکان بجنگید.
شاید ار باشید ثابت همچو کوه
رو نتابید از قتال آن گروه
هوش مصنوعی: اگر شما همچون کوه استوار باشید، ممکن است که از جنگ و جدل آن گروه آسیب نبینید.
از خدا آرید هم بسیار یاد
تا مگر یابید بر نصرت مراد
هوش مصنوعی: از خدا زیاد یاد کنید تا شاید در دستیابی به خواسته‌هایتان موفق شوید.
از خدا فرمان برید اندر قبول
وز فرستادة خدا یعنی رسول
هوش مصنوعی: نهایت اطاعت خود را از خداوند داشته باشید و پیامبر او را بپذیرید و از او پیروی کنید.
دور باشید از نزاع و از خلاف
از ره آراء خود در اختلاف
هوش مصنوعی: از نزاع و اختلاف دوری کنید و در هنگام بروز نظر متفاوت، با آرامش و احترام رفتار کنید.
پس شما مستأصل و بَد دل شوید
مختلف ز آراء بی حاصل شوید
هوش مصنوعی: پس شما به شدت ناامید و ناراحت می‌شوید و با دیدگاه‌های بی‌نتیجه و متنوع روبرو می‌شوید.
بادِ نصرت می رود، آید دبور
چون دبور آید نماند فرّ و زور
هوش مصنوعی: بادِ نصرت و پیروزی می‌وزد و زمانی که طوفان و مشکلات به سراغ می‌آید، دیگر قدرت و توانایی باقی نمی‌ماند.
گر وزد بادی به اقبال آن صباست
ور که آید از قفا ویل و وباست
هوش مصنوعی: اگر بادی خوش و دلپذیر بوزد، نشانه‌ی خوش‌شانسی و فرصت‌هاست، اما اگر بادی نامطبوع و سرد بوزد، خبر از حوادث ناخوشایند و مشکلات می‌دهد.
نفخه ای آمد شما را داد روح
زندگی بخشید و اقبال و فتوح
هوش مصنوعی: نسیمی به شما وزید که جان تازه ای به شما بخشید و شانس و پیروزی را برایتان به ارمغان آورد.
باد رحمت بود کآمد شاد و رفت
طالبان را جان و ایمان داد و رفت
هوش مصنوعی: باد رحمت به سمت ما آمد و دل‌هایمان را شاد کرد و سپس رفت؛ به کسانی که دنبالش بودند جان و ایمان بخشید و پس از آن رفت.
رحمتی کآن بود سابق بر غضب
دل نوازد جان فزاید در طلب
هوش مصنوعی: رحمت و لطفی که پیش از خشم ظهور می‌کند، باعث آرامش دل می‌شود و جان انسان را در جست‌وجوی حقایق و کمالات پرورش می‌دهد.
رفت و باز آید به هنگام دگر
تا دهد بر قلب آرام دگر
هوش مصنوعی: مسیری طی می‌کند و در زمانی دیگر برمی‌گردد تا آرامشی نو به دل‌ها ببخشد.
هر که را بیند مراقب دل دهد
وآنکه غافل مهرش اندر دل نهد
هوش مصنوعی: هر کسی که را ببیند، دلش به او توجه می‌کند و آن کس که بی‌خبر باشد، محبتش در دل می‌نشیند.
پس وزد گر در چمن بار دگر
شاخ خشک از وی شود خشکیده تر
هوش مصنوعی: اگر دوباره در چمن باران ببارد، شاخه خشک باز هم خشک‌تر خواهد شد.
پس چو آمد نفخۀ رحمت نخست
شو مراقب زآنکه وقت کار توست
هوش مصنوعی: هنگامی که نفخه رحمت در می‌دمد، باید حواست را جمع کنی، زیرا این زمان برای تو کار و اقدام مناسب است.
چونکه گردد باز و بیند روشنت
بین چه زاید مریم آبستنت
هوش مصنوعی: زمانی که او برگردد و شکوه تو را ببیند، درخواهد یافت که چه چیزی از مریم متولد شده است.
رو کنی هر سو حیات دل بود
فتح و نصرت بُشر مستقبل بود
هوش مصنوعی: هر کجا که رو به خود برگردانی، زندگی دل در آنجا وجود دارد و پیروزی و شادی برای آینده بشر رقم خواهد خورد.
اندکی کن صبر ، باقی آن توست
خاکِ جانِ خصم در میدان توست
هوش مصنوعی: لحظه‌ای صبر کن، باقی‌مانده همه چیز از آن خودت است و نفر مقابلت در میدان تو قرار دارد.
حق بود با صابران پس صبر کن
حکم پس بر آفتاب و ابر کن
هوش مصنوعی: خداوند با صبرکنندگان است، بنابراین در برابر مشکلات صبر کن و حکم الهی را در آفتاب و ابر ببین.
گر نمیشد آن تنازع و اختلاف
در میان مؤمنان اندر مصاف
هوش مصنوعی: اگر در میان مؤمنان جدل و اختلافی پیش نمی‌آمد، این درگیری‌ها و نزاع‌ها هم پیش نمی‌آمد.
آنچه بر ایشان رسید اندر اُحد
کی رسیدی هم نمیشد آنچه شد
هوش مصنوعی: آنچه برای آنها در میدان احد پیش آمد، به تو هم نرسید. هیچ‌گاه نمی‌توانستی آنچه را که اتفاق افتاد، تجربه کنی.
همچو آنان می نباشید از ریا
که به بیرون آمدند از خانه ها
هوش مصنوعی: نظیر آن‌ها نباشید که برای نمایش و ریاکاری از خانه‌های خود بیرون آمدند.
از بطر یعنی ز روی سرکشی
وز رِئآءَ النَّاس و فخر و بیهُشی
هوش مصنوعی: از روی سرکشی و فخر فروشی به خاطر نظر مردم و خودخواهی نشأت گرفته است.
مکیان گفتند قبل از جنگ بدر
باید اشتر کُشت بهر صیت قدر
هوش مصنوعی: مردم مکه اعلام کردند که قبل از جنگ بدر باید یک شتر کشت تا به اهمیت و ارزش این واقعه اشاره کنند.
چند روزی کرد اندر بدر عیش
خلق تا دانندمان ذی جود و جیش
هوش مصنوعی: مدتی مردم را به خوشی و شادی دعوت کرد تا بفهمند که ما بخشنده و نیکوکار هستیم.
گفت زآن مانند ایشان از سرا
در نیایید از ره عُجب و ریا
هوش مصنوعی: گفت که مانند این افراد از خانه بیرون نیایید، زیرا به خاطر فخر و تظاهر است.
مردمان را این کسان دارند باز
از ره حق زآن ریاء و عُجب و ناز
هوش مصنوعی: افرادی که به خودپسندی، تظاهر و خودخواهی گرفتارند، مانع از این می‌شوند که دیگران مسیر راست و حقیقت را شناخته و دنبال کنند.
حق به کردار شما با شد محیط
کوست عالِم بر مرکب بر بسیط
هوش مصنوعی: حق مطابق با رفتار و کردار شما در اطراف شما وجود دارد. عالم، مانند کسی است که بر مرکب خود در دنیای گسترده‌ای سفر می‌کند.
یاد آرید آنکه چون بر کافران
داد زیب اعمالشان دیو از گمان
هوش مصنوعی: به یاد بیاورید آن زمان را که خداوند به کافران زیبایی‌های اعمالشان را داد، به طوری که دیو نیز از آن‌ها ناامید شد.
گفت غالب بر شما امروز کس
نیست هیچ از مردمان در یک نفس
هوش مصنوعی: امروز هیچ‌کس بر شما مسلط نیست و هیچ فردی در این لحظه وجود ندارد.
من شما را می دهم زنهار پس
باشم از قوم کنانه دادرس
هوش مصنوعی: من به شما کمک می‌کنم و از مشکلات دوری می‌کنم، پس مواظب باشید که به گروه کنانه نزدیک نشوید.
زآنکه بودند اهل مکه بیم ناک
زآن جماعت گفت ز ایشان نیست باک
هوش مصنوعی: از آنجا که اهل مکه از آن جماعت ترس دارند، این نشان می‌دهد که نیازی به نگران بودن از آن‌ها نیست.
چون قریش از مکه بیرون آمدند
از کنانه خائف و بَددل بُدند
هوش مصنوعی: زمانی که قریش از مکه خارج شدند، قبیله کنانه از آن‌ها ترسیده و نگران بودند.
خواستند از راه تا گردند باز
دادشان دل، دیو خویی از مجاز
هوش مصنوعی: آنها تصمیم داشتند از راهی برگردند، اما به خاطر دلشان، دچار دسیسه‌هایی شدند که ناشی از طبیعت شیطانی آنها بود.
گفت من زآن قومتان باشم پناه
برنگردید از چنین خوفی ز راه
هوش مصنوعی: گفت که من از آن طایفه هستم و پناه می‌برم، از این ترس نباید به عقب برگردید.
وز مسلمانان شما افزون ترید
در شکوه و قوّت و شوکت سرید
هوش مصنوعی: شما در شکوه، قدرت و برتری از مسلمانان بیشتر هستید.
جنگ با ایشان نشان اجتباست
هم دلیل طاعت و قرب خداست
هوش مصنوعی: نبرد کردن با این افراد، نشانه‌ای از انتخاب الهی است و همچنین دلیلی بر اطاعت و نزدیکی به خداوند به شمار می‌رود.
پس چو آن هنگام دیدند از اثر
آن دو لشکر یکدگر را در نظر
هوش مصنوعی: آن‌گاه که آن دو لشکر یکدیگر را دیدند و تأثیر حضورشان را در چشم یکدیگر مشاهده کردند.
بر عقب گردید باز ابلیس دون
گشت باطل یعنی آن کید و فسون
هوش مصنوعی: ابلیس به عقب برگشت و در نتیجه به ناکامی و بیهودگی رسید، زیرا نقشه‌ها و توطئه‌های او بی‌نتیجه ماند.
گفت من بیزار و دورم از شما
هم ز زنهاری که دادم بر خطا
هوش مصنوعی: من از شما بیزار و دورم، به دلیل آنکه از دست خطای خودم نگرانی داشتم.
بینم آنچه می نبینید آن یقین
یعنی افواج مَلَک را بر زمین
هوش مصنوعی: من چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید، و این واقعیت، نشانه‌ای از حضور فرشتگان بر زمین است.
بهر امداد رسول و مؤمنان
پی به پی آید مَلک از آسمان
هوش مصنوعی: برای یاری رساندن به پیامبر و مؤمنان، فرشتگان از آسمان یکی پس از دیگری فرود می‌آیند.
من ز حق ترسم نه کز وی ایمنم
با کسی کو راست دشمن، دشمنم
هوش مصنوعی: من از خداوند می‌ترسم و نمی‌توانم به او اعتماد کنم، بلکه با هر کسی که راستگو باشد، دشمنی می‌کنم.
سخت باشد چون عقوبتهای حق
نیست کس را تاب آن از ماخَلَق
هوش مصنوعی: عذاب‌های الهی آن‌قدر سنگین و دشوار است که هیچ‌کس از مخلوقات توان تحمل آن را ندارد.
یاد کن گفتند چون اهل شقاق
وآنکه در دل بودشان رنج نفاق
هوش مصنوعی: یاد کن که گفتند کسانی که به جدایی و تفرقه دچارند، در دل خود از رنج اختلاف و نفاق رنج می‌برند.
کز حیاتند این جماعت بی نصیب
دینشان داده است ایشان را فریب
هوش مصنوعی: این گروه از زندگی بی‌بهره‌اند و به خاطر دینشان، فریب خورده‌اند.
زآنکه با فقدان اسباب و عدد
بی سلاح و بی سپاه و بی مدد
هوش مصنوعی: به دلیل کمبود وسایل و امکانات، بدون نیروی کمکی و بدون پشتیبانی، در وضعیتی ضعیف و آسیب‌پذیر قرار داریم.
کردهاند اینگونه عزم کارزار
با سپاهی همچو آتش شعله بار
هوش مصنوعی: آن‌ها تصمیم گرفته‌اند که به میدان جنگ بروند، با ارتشی که به شدت افروزنده و آتشین است.
گو کند هر کس توکل بر خدای
واگذارد کار خود را بی ریای
هوش مصنوعی: هر کس که به خدا اعتماد کند و کارهای خود را به او بسپارد، از هرگونه ریا و تظاهر دور خواهد بود.
پس خدای غالب او را ناصر است
کو به هر کاری که خواهد قادر است
هوش مصنوعی: پس خداوند قوی و توانمند به او یاری می‌رساند، زیرا او به هر کاری که بخواهد می‌تواند و قدرت دارد.
بر توکل کردگان از حکمتش
میوزد پیوسته باد نصرتش
هوش مصنوعی: کسانی که به خدا توکل می‌کنند، همواره به خاطر حکمت و قدرت او، از یاری و نصرت او بهره‌مند می‌شوند.