گنجور

۴- آیات ۲۶ تا ۴۰

وَ اُذْکُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِیلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی اَلْأَرْضِ تَخٰافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ اَلنّٰاسُ فَآوٰاکُمْ وَ أَیَّدَکُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَکُمْ مِنَ اَلطَّیِّبٰاتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۲۶) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَخُونُوا اَللّٰهَ وَ اَلرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَمٰانٰاتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۲۷) وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا أَمْوٰالُکُمْ وَ أَوْلاٰدُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۸) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اَللّٰهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقٰاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئٰاتِکُمْ‌ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِیمِ (۲۹) وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اَللّٰهُ وَ اَللّٰهُ خَیْرُ اَلْمٰاکِرِینَ (۳۰) وَ إِذٰا تُتْلیٰ عَلَیْهِمْ آیٰاتُنٰا قٰالُوا قَدْ سَمِعْنٰا لَوْ نَشٰاءُ لَقُلْنٰا مِثْلَ هٰذٰا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۱) وَ إِذْ قٰالُوا اَللّٰهُمَّ إِنْ کٰانَ هٰذٰا هُوَ اَلْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنٰا حِجٰارَةً مِنَ اَلسَّمٰاءِ أَوِ اِئْتِنٰا بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۲) وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ (۳۳) وَ مٰا لَهُمْ أَلاّٰ یُعَذِّبَهُمُ اَللّٰهُ وَ هُمْ یَصُدُّونَ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ وَ مٰا کٰانُوا أَوْلِیٰاءَهُ إِنْ أَوْلِیٰاؤُهُ إِلاَّ اَلْمُتَّقُونَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۳۴) وَ مٰا کٰانَ صَلاٰتُهُمْ عِنْدَ اَلْبَیْتِ إِلاّٰ مُکٰاءً وَ تَصْدِیَةً فَذُوقُوا اَلْعَذٰابَ بِمٰا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ (۳۵) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ فَسَیُنْفِقُونَهٰا ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِلیٰ جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ (۳۶) لِیَمِیزَ اَللّٰهُ اَلْخَبِیثَ مِنَ اَلطَّیِّبِ وَ یَجْعَلَ اَلْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلیٰ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعاً فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۳۷) قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ مٰا قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۸) وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰی لاٰ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ اَلدِّینُ کُلُّهُ لِلّٰهِ فَإِنِ اِنْتَهَوْا فَإِنَّ اَللّٰهَ بِمٰا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۳۹) وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَوْلاٰکُمْ نِعْمَ اَلْمَوْلیٰ وَ نِعْمَ اَلنَّصِیرُ (۴۰)

و یاد کنید هنگامی که شما بودید کم‌ناتوان‌شمردگان در زمین می‌ترسیدید که بربایند شما را مردمان پس جای داد او شما را و تقویت کرد شما را بنصرتش و روزی داد شما را از پاکیزه‌ها باشد که شما شکر کنید (۲۶) ای آن کسانی که گرویدید خیانت مکنید با خدا و رسول و خیانت مکنید امانتهایتان را و شما می‌دانید (۲۷) و بدانید جز این نیست مالهاتان و اولادانتان بلاست و بدرستی که خدا نزدش اجری بزرگست (۲۸) ای آن کسانی که گرویدید اگر بپرهیزید از خدا می‌گرداند برای شما تمیزی و در می‌گذراند از شما گناهان شما را و می‌آمرزد شما را و خدا صاحب فضلی است بزرگ (۲۹) و هنگامی که مکر می‌کردند بتو آنان که کافر شدند که حبس کنند تو را یا بکشندت یا بیرون کنندت و مکر می‌کردند و مکر می‌کرد خدا و خدا بهترین مکرکنندگانست (۳۰) و چون خوانده شود بر ایشان آیتهای ما گویند بحقیقت شنیدیم اگر می‌خواستیم هر آینه می‌گفتیم مانند این را نیست این مگر افسانه‌های پیشینیان (۳۱) و هنگامی که گفتند بار خدایا اگر باشد این که آن حق است از نزد تو پس بباران بر ما سنگها از آسمان یا بیاور بما عذابی دردناک (۳۲) و نباشد خدا که عذاب کند ایشان را و تو در ایشانی و نباشد خدا عذاب‌کنندۀ ایشان و ایشان استغفار می‌کنند (۳۳) و چیست ایشان را که عذاب نکند ایشان را خدا و ایشان باز می‌دارند از مسجد الحرام و نباشند دوستانش نیستند دوستانش مگر پرهیزکاران و لیکن بیشترشان نمی‌دانند (۳۴) و نباشد نمازشان نزد آن خانه مگر صفیری و دست زدنی پس بچشید عذاب را بسبب آنچه بودید که کافر می‌شدید (۳۵) بدرستی که آنان که کافر شدند انفاق می‌کنند مالهای خود را تا باز دارند از راه خدا پس بزودی صرف می‌کنند آنها را پس خواهد بود بر ایشان حسرتی پس غالب می‌شوید و آنان که کافر شدند بدوزخ محشور می‌شوند (۳۶) تا جدا سازد خدا ناپاک را از پاک و بگرداند ناپاک را بعضیش بر بعضی پس بر سر هم جمع کند آنها را همه پس بگرداند آن را در دوزخ آن گروه ایشانند زیانکاران (۳۷) بگو مر آنان را که کافر شدند اگر باز می‌ایستید می‌آمرزد مر ایشان را آنچه بتحقیق گذشت و اگر برگردند پس بحقیقت گذشت طریقۀ پیشینیان (۳۸) و کارزار کنیدشان تا نباشد فتنه و باشد دین همۀ آن از برای خدا پس اگر بازایستید پس بدرستی که خدا بآنچه می‌کنند بیناست (۳۹) و اگر اعراض کنید پس بدانید که بدرستی که خدا مولای شماست خوب مولایی است و خوب ناصریست (۴۰)

یاد آرید اینکه می بودید کم
در زمین مکه بس بیچاره هم
بودتان خوف از قریش آن جایگاه
تا که بربایندتان چون پرّ کاه
یا که گر بیرون روید از ناشناخت
بر شما خود مشرکان آرند تاخت
پس شما را در مدینه جای داد
کرد هم تأیید بر نصر و گشاد
روزیِ پاکیزه داد او بی ملال
از غنایم کآن نبُد سابق حلال
تا شما آیید شاید بر سپاس
هم شوید از دادة او حق شناس
در صحابه بود بعضی بوالفضول
چون کلامی می شنیدند از رسول
فاش میکردند و ارباب نفاق
میرساندند آن بر اعداء از شقاق
آمد آیت کای گروه مؤمنان
بر خدا و بر رسولش در نهان
از خیانت بود باید بر حذر
در هر آن امری که باشد مستتر
همچنین اندر امانت ها که هست
مر شما را بین یکدیگر به دست
خواه آن مال ی بود یا مطلبی
حفظ آن فرض است در هر مشربی
خاصه دانید اینکه خائن خائب است
بر شما ضبط امانت واجب است
هم بدانید اینکه نزد ابتلا
محنتند اموال و اولاد شما
هم بدانید اینکه در تحصیل آن
هست اجری از خدا بر مردمان
ای گروه مؤمنان هم گر شما
می بپرهیزید و ترسید از خدا
بر شما نصرت دهد بی عایقی
کوست بین حق و باطل فارقی
هم بگرداند محق را او جدا
خود ز مبطل یا عدو را ز اولیا
هم بپوشد از شما اجرامتان
می بیامرزد دهد آرامتان
حق چه باشد صاحب فضل و نعم
فضلی اعظم بر خلایق دم به دم
ای محمد (ص) یاد کن کفار دون
با تو چون کردند مکر از هر نمون
که تو را در خانهای سازند بند
یا که بُکشندت به وجهی ناپسند
یعنی از شمشیرهای بی نشان
یا کنند اخراجت از ملک و مکان
هست اشارت این به اجماع قریش
سوی دار الندوه بر تدبیر و طیش
مجتمع گشتند در کار رسول
تا چه رأیی جمله را افتد قبول
نیمه شب رفت از مدینه سوی غار
خفت بر جایش ولی کردگار
می کنند ایشان بدی پس از خدا
هم رسد بر مکر ایشان را جزا
بهتر از ایشان نماید مکر حق
کوست خیر الماکرین اندر نسق
مکر او نسبت به مکاران جزاست
با تو آنسان که تویی بی شک خداست
آینه آن را که آید رو به رو
مینماید از محب و از عدو
مکر نندیشد به کس در خوب و زشت
خوب و بد را می نماید در سرشت
مکر بس در توست نی در کردگار
چونکه کِشتی تخم مکر، آمد به بار
ور ز آیات الله اندر نوبتی
خوانده گردد هم بر ایشان آی تی
می بگویند این شنیدیم از انام
یعنی از امثال این حرف و کلام
نیست این جز قصۀ پیشینیان
مثلش ار خواهیم گوییم از بیان
یاد کن آن را که گفتند ای خدا
گر که این حق است از تو سوی ما
یعنی این قرآن گر از پیش تو است
وین محمد (ص) صاحب کیش تو است
سنگ پس بر ما بباران ز آسمان
همچو بر اصحاب فیل اندر ز مان
یا به ما آور عذابی دردناک
گشت پس در حبس مقداد او هلاک
یعنی آن کو قائل این قول بود
نضر حارث نام آن بُد در نمود
قصۀ اسفندیار و رستم او
خود معرّب کرده بُد در گفتگو
کاین است شیرینتر از این افسانه ها
که محمد (ص) خواند و آرد به ما
کُشته شد در حبس ز ایشان چند تن
زآن یکی بُد نضر حارث بی سخن
حق معذّب نیست ایشان را به زود
تا تو باشی اندر این قوم عنود
هم معذّب نیست ایشان را عیان
تا در ایشانند از مستغفران
مرتضی(ع) فرمود اندر مردمان
دو امان بُد زآن یکی رفت از جهان
یعنی احمد(ص) رفت و استغفار ماند
وآن پی آمرزش ابرار ماند
مشرکان گفتند کاندر ما چرا
شد محمد(ص) برگزیده از خدا
گر که او حق است ای پروردگار
سنگ بر ما ز آسمان این دم ببار
شب چو شد گشتند نادم زآن طلب
پس به استغفار بگشودند لب
گشت این باعث به تأخیر عذاب
بشنو این از توبه هرگز رو متاب
شد چو استغفار بر مشرک امان
چون نگردد بر موحد نور جان
چیست ایشان را که حق نکند عذاب
چیستشان یعنی که مانع بر عِقاب
وآنگه ایشان مؤمنان را بالتمام
باز می دارند از بیت الحرام
هم نی اند ایشان امین تولیت
بر حرم با کفر و شرک و معصیت
رد قول است اینکه می گفتند ما
خود وُلات کعبه ایم از اجتبا
نیست زآن گفت این ولایت را سزا
غیر آن پرهیزکاران از خطا
تولیت نبود روا بر کافری
لیک این را می ندانند اکثری
هم نباشدشان نماز اندر حرم
جز صدا و دست کوبیدن به هم
قولی آن باشد که عریان در طواف
مرد و زن بودند با هم بی خلاف
میزدند از کام چون مرغان صفیر
دست بر هم کوفتند از ناگزیر
یا که چون می شد پیمبر در نماز
مشرکان را بود این آهنگ و ساز
گفت زآن رو نیستشان اندر نیت
نزد بیت الا مکاء و تصدیت
پس چشید از قتل و اَسر بی کران
رنج زآن کفری که هستید اندر آن
میکنند انفاق کفار از سفه
تا بگردانند مردم را ز ره
زود باشد کاین خسیسان بالتمام
مال خود انفاق سازند از حرام
پس بر ایشان است اندوه و ندم
رفته مال و گشته مغلوبند هم
بهر جنگ بدر بودی ده نفر
خرج لشکر را کفیل از مال و زر
آمد این آیت که زود اموال خویش
جمله را بدهند و مغلوبند بیش
وآنکه در کفرند ثابت هم مقیم
راندگان باشند ایشان بر جحیم
این نماید بهر تمییزی خدا
تا خبیثان گردد از طیب جدا
جمع گرداند پلیدان را و پس
بعض را بر بعض اندازد چو خس
اندر آن حالی که دارند اجتماع
زآن تراکم نیستشان هیچ انتفاع
پس بگرداند به دوزخ شان مقام
مر زیانکاران مشرک را تمام
گو مر ایشان را که گر باز ایستند
از عداوت با رسول این است پند
جرمشان بخشیده گردد بی اسف
از ره یُغْفَرْ لَهُم مُا قَد سَلَف
بر عداوت ور که برگردند و کین
عادت ایشان را گذشته ز اولین
یعنی آنچه رفته بر پیشینیان
تا که مستأصل شدند از مؤمنان
کرد با کفار باید کارزار
تا نماند فتنه ای اندر دیار
قصد از فتنه به غیر از شرک نیست
مشرکی هر جاست یعنی کُشتنی است
تا که باشد دین خدا را بالتمام
اندر این آیت بسی باشد کلام
فرقه ای گویند یعنی اینکه دین
خالص از ادیان شود اندر زمین
دین حق غالب شود یابد رواج
در میان اهل عالم لاعلاج
یا که جز یک دین نماند ز ائتلاف
دین شود در دور قائم بی خلاف
یعنی آن دوری که او یابد ظهور
زایل از گیتی شود نقص و فتور
یا که دین یکجا بود بهر خدا
هر چه آن دین است یعنی بی خطا
دین اگر باشد هزار از صد هزار
اصل آن واحد بود از کردگار
اختلافات از ره نفس و هواست
وآن جدا از دین و از امر خداست
لیک گویند اهل معنی دین حق
در فنای سالک است از ماخَلَق
کل دین آنگاه گردد از خدا
که نماند در تو هیچ از ماسوی
پس اگر از کفر خود باز ایستند
پس خدا بیناست بر هر چه کنند
یعنی ایشان را خدای بی شریک
بدهد از فعل نکو پاداش نیک
ور کنند اعراض ، هیچ از دین نَکاست
پس چو دانید او مددکار شماست
دوستانش را بود بر ناگزیر
بهترین مولی و هم نِعمَ النَّصِیر
از کتاب الله به توفیق خدا
جزء عاشر را نماییم ابتدا
۳- آیات ۲۲ تا ۲۵: إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلصُّمُّ اَلْبُکْمُ اَلَّذِینَ لاٰ یَعْقِلُونَ (۲۲) وَ لَوْ عَلِمَ اَللّٰهُ فِیهِمْ خَیْراً لَأَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ (۲۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِسْتَجِیبُوا لِلّٰهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذٰا دَعٰاکُمْ لِمٰا یُحْیِیکُمْ وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ یَحُولُ بَیْنَ اَلْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۲۴) وَ اِتَّقُوا فِتْنَةً لاٰ تُصِیبَنَّ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً وَ اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۲۵)۵- آیات ۴۱ تا ۴۹: وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّٰهِ وَ مٰا أَنْزَلْنٰا عَلیٰ عَبْدِنٰا یَوْمَ اَلْفُرْقٰانِ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۱) إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلدُّنْیٰا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ اَلْقُصْویٰ وَ اَلرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنْکُمْ وَ لَوْ تَوٰاعَدْتُمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِی اَلْمِیعٰادِ وَ لٰکِنْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْییٰ مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ (۴۲) إِذْ یُرِیکَهُمُ اَللّٰهُ فِی مَنٰامِکَ قَلِیلاً وَ لَوْ أَرٰاکَهُمْ کَثِیراً لَفَشِلْتُمْ وَ لَتَنٰازَعْتُمْ فِی اَلْأَمْرِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ سَلَّمَ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ (۴۳) وَ إِذْ یُرِیکُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِکُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُکُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً کٰانَ مَفْعُولاً وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ (۴۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِذٰا لَقِیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اُذْکُرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۴۵) وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ لاٰ تَنٰازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَللّٰهَ مَعَ اَلصّٰابِرِینَ (۴۶) وَ لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیٰارِهِمْ بَطَراً وَ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ (۴۷) وَ إِذْ زَیَّنَ لَهُمُ اَلشَّیْطٰانُ أَعْمٰالَهُمْ وَ قٰالَ لاٰ غٰالِبَ لَکُمُ اَلْیَوْمَ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ إِنِّی جٰارٌ لَکُمْ فَلَمّٰا تَرٰاءَتِ اَلْفِئَتٰانِ نَکَصَ عَلیٰ عَقِبَیْهِ وَ قٰالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکُمْ إِنِّی أَریٰ مٰا لاٰ تَرَوْنَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ وَ اَللّٰهُ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ (۴۸) إِذْ یَقُولُ اَلْمُنٰافِقُونَ وَ اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ غَرَّ هٰؤُلاٰءِ دِینُهُمْ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ فَإِنَّ اَللّٰهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۴۹) ‌

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ اُذْکُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِیلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِی اَلْأَرْضِ تَخٰافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ اَلنّٰاسُ فَآوٰاکُمْ وَ أَیَّدَکُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَکُمْ مِنَ اَلطَّیِّبٰاتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۲۶) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَخُونُوا اَللّٰهَ وَ اَلرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَمٰانٰاتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۲۷) وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا أَمْوٰالُکُمْ وَ أَوْلاٰدُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اَللّٰهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۲۸) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اَللّٰهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقٰاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئٰاتِکُمْ‌ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِیمِ (۲۹) وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اَللّٰهُ وَ اَللّٰهُ خَیْرُ اَلْمٰاکِرِینَ (۳۰) وَ إِذٰا تُتْلیٰ عَلَیْهِمْ آیٰاتُنٰا قٰالُوا قَدْ سَمِعْنٰا لَوْ نَشٰاءُ لَقُلْنٰا مِثْلَ هٰذٰا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۱) وَ إِذْ قٰالُوا اَللّٰهُمَّ إِنْ کٰانَ هٰذٰا هُوَ اَلْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنٰا حِجٰارَةً مِنَ اَلسَّمٰاءِ أَوِ اِئْتِنٰا بِعَذٰابٍ أَلِیمٍ (۳۲) وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ (۳۳) وَ مٰا لَهُمْ أَلاّٰ یُعَذِّبَهُمُ اَللّٰهُ وَ هُمْ یَصُدُّونَ عَنِ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ وَ مٰا کٰانُوا أَوْلِیٰاءَهُ إِنْ أَوْلِیٰاؤُهُ إِلاَّ اَلْمُتَّقُونَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۳۴) وَ مٰا کٰانَ صَلاٰتُهُمْ عِنْدَ اَلْبَیْتِ إِلاّٰ مُکٰاءً وَ تَصْدِیَةً فَذُوقُوا اَلْعَذٰابَ بِمٰا کُنْتُمْ تَکْفُرُونَ (۳۵) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ فَسَیُنْفِقُونَهٰا ثُمَّ تَکُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِلیٰ جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ (۳۶) لِیَمِیزَ اَللّٰهُ اَلْخَبِیثَ مِنَ اَلطَّیِّبِ وَ یَجْعَلَ اَلْخَبِیثَ بَعْضَهُ عَلیٰ بَعْضٍ فَیَرْکُمَهُ جَمِیعاً فَیَجْعَلَهُ فِی جَهَنَّمَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۳۷) قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ مٰا قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ اَلْأَوَّلِینَ (۳۸) وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰی لاٰ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ اَلدِّینُ کُلُّهُ لِلّٰهِ فَإِنِ اِنْتَهَوْا فَإِنَّ اَللّٰهَ بِمٰا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۳۹) وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ مَوْلاٰکُمْ نِعْمَ اَلْمَوْلیٰ وَ نِعْمَ اَلنَّصِیرُ (۴۰)
هوش مصنوعی: به یاد آورید زمانی را که شما جمعیتی کوچک و ضعیف در زمین بودید و از ترس این که مردم شما را بربایند، می‌هراسانید. سپس خداوند به شما پناه داد و شما را به یاری خود حمایت کرد و از نعمت‌های خوب روزی‌تان کرد تا شاید شکرگزار باشید. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به خدا و پیامبر خیانت نکنید و امانت‌های خود را در حالی که آگاهی دارید، زیر پا نگذارید. بدانید که اموال و فرزندان شما فتنه‌ای هستند و خداوند نزد او اجر عظیمی دارد. ای ایمان‌آورندگان، اگر تقوی پیشه کنید، خداوند برای شما [در مشکلات] فرقانی می‌سازد و گناهان شما را می‌بخشد و [برایتان] رحمت می‌آورد، و خداوند صاحب فضل عظیم است. وقتی که کفار برای به دام انداختن شما توطئه می‌کنند، در حالی‌که آنها می‌خواهند شما را بکشند یا از شهر خارج کنند، آن‌ها نقشه می‌کشند و خدا هم نقشه می‌کشد، و خدا بهترین نقشه‌گذاران است. وقتی آیات ما بر ایشان خوانده می‌شود، می‌گویند: ما شنیدیم، اگر می‌خواستیم، حرف‌هایی شبیه این می‌زدیم، این فقط افسانه‌های پیشینیان است. و هنگامی که گفتند: خداوندا، اگر این [قرآن] حقیقت از جانب توست، بر ما سنگی از آسمان ببار یا عذابی دردناک برای ما بفرست. در حالی که خداوند نمی‌خواست آنها را عذاب کند، چون تو در میان آنها بودی، و همچنین خداوند نمی‌خواست آنها را عذاب کند در حالی که در حال استغفار بودند. پس چه دلیلی دارد که خداوند آنها را عذاب نکند در حالی که از ورود به مسجد الحرام جلوگیری می‌کنند و آن‌ها هیچگونه ولی و سرپرستی بر آن ندارند، جز پرهیزگاران، اما بیشتر آن‌ها نمی‌دانند. و نمازهای آن‌ها در کنار خانه چیزی جز صدای بی‌روح و افسرده نیست، پس عذاب را به خاطر کفر خود بچشید. یقیناً کسانی که کافر شدند، اموال خود را خرج می‌کنند تا مردم را از راه خدا بازدارند، ولی سرانجام آن اموال بر آنها حسرت‌انگیز خواهد بود و شکست خواهند خورد و کافران به جهنم جمع‌آوری خواهند شد. تا خداوند بد و خوب را از همدیگر جدا کند و بدی‌ها را بر روی هم انباشته کند و آنها را در جهنم قرار دهد که آنها همگی زیان‌کارند. به کافران بگو: اگر دست از کفر بردارند، آنچه را که قبلاً انجام داده‌اند، آمرزیده خواهد شد و اگر به کفر خود بازگردند، سنت پیشینیان درباره آن‌ها جاری شده است. و با آنان پیکار کنید تا فتنه‌ای باقی نماند و دین فقط متعلق به خدا باشد، و اگر دست از کفر بردارند، خداوند به آنچه انجام می‌دهند بیناست. و اگر آن‌ها رویگردان شوند، بدانید که خداوند سرپرست شماست و او بهترین سرپرست و یاری‌دهنده است.
و یاد کنید هنگامی که شما بودید کم‌ناتوان‌شمردگان در زمین می‌ترسیدید که بربایند شما را مردمان پس جای داد او شما را و تقویت کرد شما را بنصرتش و روزی داد شما را از پاکیزه‌ها باشد که شما شکر کنید (۲۶) ای آن کسانی که گرویدید خیانت مکنید با خدا و رسول و خیانت مکنید امانتهایتان را و شما می‌دانید (۲۷) و بدانید جز این نیست مالهاتان و اولادانتان بلاست و بدرستی که خدا نزدش اجری بزرگست (۲۸) ای آن کسانی که گرویدید اگر بپرهیزید از خدا می‌گرداند برای شما تمیزی و در می‌گذراند از شما گناهان شما را و می‌آمرزد شما را و خدا صاحب فضلی است بزرگ (۲۹) و هنگامی که مکر می‌کردند بتو آنان که کافر شدند که حبس کنند تو را یا بکشندت یا بیرون کنندت و مکر می‌کردند و مکر می‌کرد خدا و خدا بهترین مکرکنندگانست (۳۰) و چون خوانده شود بر ایشان آیتهای ما گویند بحقیقت شنیدیم اگر می‌خواستیم هر آینه می‌گفتیم مانند این را نیست این مگر افسانه‌های پیشینیان (۳۱) و هنگامی که گفتند بار خدایا اگر باشد این که آن حق است از نزد تو پس بباران بر ما سنگها از آسمان یا بیاور بما عذابی دردناک (۳۲) و نباشد خدا که عذاب کند ایشان را و تو در ایشانی و نباشد خدا عذاب‌کنندۀ ایشان و ایشان استغفار می‌کنند (۳۳) و چیست ایشان را که عذاب نکند ایشان را خدا و ایشان باز می‌دارند از مسجد الحرام و نباشند دوستانش نیستند دوستانش مگر پرهیزکاران و لیکن بیشترشان نمی‌دانند (۳۴) و نباشد نمازشان نزد آن خانه مگر صفیری و دست زدنی پس بچشید عذاب را بسبب آنچه بودید که کافر می‌شدید (۳۵) بدرستی که آنان که کافر شدند انفاق می‌کنند مالهای خود را تا باز دارند از راه خدا پس بزودی صرف می‌کنند آنها را پس خواهد بود بر ایشان حسرتی پس غالب می‌شوید و آنان که کافر شدند بدوزخ محشور می‌شوند (۳۶) تا جدا سازد خدا ناپاک را از پاک و بگرداند ناپاک را بعضیش بر بعضی پس بر سر هم جمع کند آنها را همه پس بگرداند آن را در دوزخ آن گروه ایشانند زیانکاران (۳۷) بگو مر آنان را که کافر شدند اگر باز می‌ایستید می‌آمرزد مر ایشان را آنچه بتحقیق گذشت و اگر برگردند پس بحقیقت گذشت طریقۀ پیشینیان (۳۸) و کارزار کنیدشان تا نباشد فتنه و باشد دین همۀ آن از برای خدا پس اگر بازایستید پس بدرستی که خدا بآنچه می‌کنند بیناست (۳۹) و اگر اعراض کنید پس بدانید که بدرستی که خدا مولای شماست خوب مولایی است و خوب ناصریست (۴۰)
هوش مصنوعی: به یاد آورید روزهایی را که شما در زمین تعداد کمی بودید و از ترس این‌که مردم شما را از میان ببرند، در هراس بودید. خدا شما را در آن حال تقویت کرد و از نعمت‌های پاکیزه به شما روزی داد تا شکرگزاری کنید. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، با خدا و رسول او خیانت نکنید و امانت‌هایتان را ضایع نسازید، و شما بدانید. بدانید که اموال و فرزندان شما فقط آزمایش و بلا هستند، و نزد خدا پاداشی بزرگ وجود دارد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر از خدا بپرهیزید، او برای شما پاکی به ارمغان می‌آورد و گناهان‌تان را می‌آمرزد و خدا صاحب فضلی بزرگ است. آنگاه که کافران قصد فریب شما را داشتند تا شما را به حبس یا قتل یا اخراج از وطن تهدید کنند، خداوند نیز نقشه‌هایشان را نوشت و او بهترین مکرکنندگان است. هرگاه آیات ما بر آن‌ها خوانده می‌شود، می‌گویند ما حقیقتاً شنیدیم؛ اگر می‌خواستیم، می‌توانستیم مانند این بگوییم، این فقط افسانه‌های پیشینیان است. و هنگامی که می‌گویند: "بار خدایا! اگر این حق است از سوی تو، پس بر ما سنگ‌ها از آسمان ببار و یا عذابی دردناک برای ما بیاور"، خداوند نمی‌تواند آنان را عذاب کند در حالی که تو در میان آنان هستی و همچنین آنان استغفار می‌کنند. چه چیزی مانع عذاب خداوند بر آن‌ها می‌شود، در حالی که خداوند آنان را از ورود به مسجد الحرام باز می‌دارد و هیچ دوستی برای او نیست مگر پرهیزکاران و بیشتر آن‌ها نمی‌دانند. نماز آنان در آن خانه جز صدایی همچون سوت و دست زدن نیست، پس به خاطر کفرشان عذاب را بچشید. به حقیقت، کسانی که کافر شدند، اموال خود را خرج می‌کنند تا مردم را از راه خدا بازدارند اما به زودی آن اموال تمام می‌شود و حسرتی برای آن‌ها باقی می‌ماند؛ در نهایت آنان کافرین به جهنم خواهند پیوست. خداوند ناپاکان را از پاکان جدا خواهد کرد و ناپاکان را بر یکدیگر می‌گرداند سپس آن‌ها را در جهنم جمع‌آوری می‌کند و آن‌ها زیانکارانند. به آن‌ها بگو: اگر توبه کنید، خداوند گذشته‌تان را خواهد آمرزید و اگر به کفر خود ادامه دهید، به یقین عاقبت پیشینیان بر شما هم خواهد گذشت. و با آن‌ها جنگ کنید تا فتنه‌ای باقی نماند و دین مختص خدا شود؛ اگر باز ایستید، خدا به آنچه انجام می‌دهید، بیناست. و اگر از حق اعراض کنید، بدانید خداوند مولا و کمک‌کننده شماست و او بهترین یاور است.
یاد آرید اینکه می بودید کم
در زمین مکه بس بیچاره هم
هوش مصنوعی: به یاد بیاورید که زمانی در مکه بودید و چقدر در آنجا احساس بیچارگی می‌کردید.
بودتان خوف از قریش آن جایگاه
تا که بربایندتان چون پرّ کاه
هوش مصنوعی: شما از قریش به شدت می‌ترسید، مانند اینکه ممکن است آن‌ها شما را به سادگی بدزدند و همچون کاه که به راحتی جابجا می‌شود، از دستتان برود.
یا که گر بیرون روید از ناشناخت
بر شما خود مشرکان آرند تاخت
هوش مصنوعی: اگر از ناشناختگی بیرون بیایید، مشرکان بر شما حمله‌ور خواهند شد.
پس شما را در مدینه جای داد
کرد هم تأیید بر نصر و گشاد
هوش مصنوعی: در نتیجه، او شما را در شهر مدینه قرار داد و این کار هم نشان‌دهنده کمک و یاری او به شماست و هم به معنای گسترش و وسعت دادن به شماست.
روزیِ پاکیزه داد او بی ملال
از غنایم کآن نبُد سابق حلال
هوش مصنوعی: او به راحتی و بدون هیچ نگرانی، روزی پاک و حلالی را به دست آورد که از ثروت‌های به دست آمده قبلی، هیچ‌کدام حلال نبوده‌اند.
تا شما آیید شاید بر سپاس
هم شوید از دادة او حق شناس
هوش مصنوعی: تا وقتی که شما بیایید، شاید به خاطر عطای او، شکر گزار و قدردان باشید.
در صحابه بود بعضی بوالفضول
چون کلامی می شنیدند از رسول
هوش مصنوعی: در میان یاران بعضی از افرادی بودند که به حرف‌های بیهوده علاقه داشتند و هنگامی که سخنی از پیامبر می‌شنیدند، توجه ویژه‌ای به آن نشان می‌دادند.
فاش میکردند و ارباب نفاق
میرساندند آن بر اعداء از شقاق
هوش مصنوعی: آنها به روشنی و به طور علنی دشمنی و نفاق را به دیگران منتقل میکردند، و این نفاق به دشمنان هشدار میداد که از درگیری‌ها و اختلافات استفاده کنند.
آمد آیت کای گروه مؤمنان
بر خدا و بر رسولش در نهان
هوش مصنوعی: آیتی به شما ای گروه مؤمنان نازل شد که به خدا و رسولش در خفا و پنهانی اشاره دارد.
از خیانت بود باید بر حذر
در هر آن امری که باشد مستتر
هوش مصنوعی: باید از خیانت مراقب باشی و در هر کاری که به ظاهر مشخص نیست، احتیاط کنی.
همچنین اندر امانت ها که هست
مر شما را بین یکدیگر به دست
هوش مصنوعی: در مورد امانت‌ها، باید بدانید که این موضوع بین شما و دیگران ارتباط دارد و همگی باید در حفظ آن‌ها متعهد باشید.
خواه آن مال ی بود یا مطلبی
حفظ آن فرض است در هر مشربی
هوش مصنوعی: چه تفاوتی دارد که آنچه در دست دارید پول باشد یا موضوعی دیگر، نگهداری و حفظ آن در هر دینی یا باوری ضروری است.
خاصه دانید اینکه خائن خائب است
بر شما ضبط امانت واجب است
هوش مصنوعی: به ویژه بدانید که فرد خائن در حقیقت شخصی بی‌وفا و ناپسند است، بنابراین بر شما واجب است که امانت‌داری را رعایت کنید.
هم بدانید اینکه نزد ابتلا
محنتند اموال و اولاد شما
هوش مصنوعی: بدانید که در زمان سختی و مشکلات، دارایی‌ها و فرزندان شما نیز به عنوان منبع آزمایش و زحمت به حساب می‌آیند.
هم بدانید اینکه در تحصیل آن
هست اجری از خدا بر مردمان
هوش مصنوعی: بدانید که آنچه در تلاش برای کسب علم و دانش است، در واقع پاداشی از سوی خداوند برای مردم به شمار می‌آید.
ای گروه مؤمنان هم گر شما
می بپرهیزید و ترسید از خدا
هوش مصنوعی: ای دوستان مؤمن، اگر شما از خدا بترسید و از گناه دوری کنید، در زندگی‌تان به خوبی و آرامش خواهید رسید.
بر شما نصرت دهد بی عایقی
کوست بین حق و باطل فارقی
هوش مصنوعی: اگر کسی در میان حق و باطل تفکیک کند و بی‌پرده بر شما یاری رساند، او به شما کمک می‌کند تا حق را بشناسید و از باطل دوری کنید.
هم بگرداند محق را او جدا
خود ز مبطل یا عدو را ز اولیا
هوش مصنوعی: او حق را به دور می‌گرداند و خود را از باطل یا دشمنان جدا می‌کند و از اولیا و دوستان نیز دوری می‌جوید.
هم بپوشد از شما اجرامتان
می بیامرزد دهد آرامتان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر بر مشکلات و سختی‌ها صبر کنید و با آرامش از آن‌ها عبور کنید، در نهایت پاداش و نتیجه‌ی خوبی دریافت خواهید کرد.
حق چه باشد صاحب فضل و نعم
فضلی اعظم بر خلایق دم به دم
هوش مصنوعی: حق چیست؟ صاحب فضیلت و نعمت، هر لحظه فضیلت بزرگ‌تری بر انسان‌ها دارد.
ای محمد (ص) یاد کن کفار دون
با تو چون کردند مکر از هر نمون
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، به یاد آور که چگونه کفار پست با تو نیرنگ زدند و از هر ترفندی برای آسیب رساندن به تو استفاده کردند.
که تو را در خانهای سازند بند
یا که بُکشندت به وجهی ناپسند
هوش مصنوعی: یا اینکه تو را در جایی به دام بیندازند یا اینکه به طریقی زشت و ناپسند از بین ببرند.
یعنی از شمشیرهای بی نشان
یا کنند اخراجت از ملک و مکان
هوش مصنوعی: در اینجا به معنای طرد شدن یا بیرون انداخته شدن از سرزمین و مکان اشاره شده است، بدون اینکه نشانه‌ای از خطر یا تهدید وجود داشته باشد.
هست اشارت این به اجماع قریش
سوی دار الندوه بر تدبیر و طیش
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که قریش به طور مشترک در دار الندوه جمع شده‌اند تا درباره یک موضوع خاص تصمیم‌گیری و تدبیر کنند.
مجتمع گشتند در کار رسول
تا چه رأیی جمله را افتد قبول
هوش مصنوعی: جمعی از مردم در مورد کار پیامبر به بحث و رایزنی پرداختند تا ببینند چه نظری مورد موافقت همه قرار می‌گیرد.
نیمه شب رفت از مدینه سوی غار
خفت بر جایش ولی کردگار
هوش مصنوعی: نیمه‌شب از شهر مدینه خارج شد و به سمت غار رفت. در آن‌جا خوابش برد، اما خداوند او را بیدار کرد.
می کنند ایشان بدی پس از خدا
هم رسد بر مکر ایشان را جزا
هوش مصنوعی: افرادی که بدی می‌کنند، بعد از اینکه خداوند متوجه اعمال آن‌ها می‌شود، مطمئناً به جزای کارهای زشتشان خواهند رسید.
بهتر از ایشان نماید مکر حق
کوست خیر الماکرین اندر نسق
هوش مصنوعی: بهتر از اینها، مکر و تدبیر خداوند است که بهترین ترفندگران است و در همه امور، حضور دارد.
مکر او نسبت به مکاران جزاست
با تو آنسان که تویی بی شک خداست
هوش مصنوعی: عمل و تدبیر او نسبت به افرادی که مکار و حقه‌باز هستند، مانند رفتار او با توست؛ زیرا او از تو آگاه است و یقیناً خداوند چنین است.
آینه آن را که آید رو به رو
مینماید از محب و از عدو
هوش مصنوعی: آینه هر کسانی که به آن نگاه کنند، چه دوست و چه دشمن، را به وضوح نشان می‌دهد.
مکر نندیشد به کس در خوب و زشت
خوب و بد را می نماید در سرشت
هوش مصنوعی: به هیچ کس فکر بد نکن، زیرا خوبی و بدی در واقعیت هر کس در ذات او نمایان می‌شود.
مکر بس در توست نی در کردگار
چونکه کِشتی تخم مکر، آمد به بار
هوش مصنوعی: در تو فریب و نیرنگ زیادی وجود دارد، نه در خداوند. چرا که وقتی بذر فریب در تو کاشته می‌شود، نتیجه‌اش به بار می‌نشیند.
ور ز آیات الله اندر نوبتی
خوانده گردد هم بر ایشان آی تی
هوش مصنوعی: اگر از نشانه‌های خدا در نوبتی خوانده شود، بر آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت.
می بگویند این شنیدیم از انام
یعنی از امثال این حرف و کلام
هوش مصنوعی: می‌گویند ما این را از دیگران شنیده‌ایم، یعنی این سخنان و نظرات را از افرادی مشابه نقل می‌کنیم.
نیست این جز قصۀ پیشینیان
مثلش ار خواهیم گوییم از بیان
هوش مصنوعی: این فقط داستانی از زمان‌های گذشته است و اگر بخواهیم، می‌توانیم از آنچه که گفتیم، مثال‌های دیگری نیز بزنیم.
یاد کن آن را که گفتند ای خدا
گر که این حق است از تو سوی ما
هوش مصنوعی: یاد کن کسی را که گفت: ای خدا، اگر این حق از طرف تو به سمت ما آمده است.
یعنی این قرآن گر از پیش تو است
وین محمد (ص) صاحب کیش تو است
هوش مصنوعی: این قرآن اگر از جانب تو نازل شده باشد، محمد (ص) هم پیشوای دین تو خواهد بود.
سنگ پس بر ما بباران ز آسمان
همچو بر اصحاب فیل اندر ز مان
هوش مصنوعی: باران سنگی بر ما ببار، همان‌طور که بر اصحاب فیل در زمان ابراهه بارید.
یا به ما آور عذابی دردناک
گشت پس در حبس مقداد او هلاک
هوش مصنوعی: یا عذابی سخت و دردناک به ما برسان، وگرنه اگر مقداد در زندان بماند، او از بین خواهد رفت.
یعنی آن کو قائل این قول بود
نضر حارث نام آن بُد در نمود
هوش مصنوعی: آن کسی که این سخن را گفت، نضر حارث نامش بود و او در واقعیت وجود داشت.
قصۀ اسفندیار و رستم او
خود معرّب کرده بُد در گفتگو
هوش مصنوعی: قصه اسفندیار و رستم قبلاً به خوبی بیان شده و در مورد آن گفتگو شده است.
کاین است شیرینتر از این افسانه ها
که محمد (ص) خواند و آرد به ما
هوش مصنوعی: این روایت‌ها و داستان‌ها که محمد (ص) برای ما آورد، از همه چیز شیرین‌تر است.
کُشته شد در حبس ز ایشان چند تن
زآن یکی بُد نضر حارث بی سخن
هوش مصنوعی: چند نفر از آنها در زندان به قتل رسیدند که یکی از آنها نضر حارث بود، و او بی‌تحرک و بدون صحبت جان سپرد.
حق معذّب نیست ایشان را به زود
تا تو باشی اندر این قوم عنود
هوش مصنوعی: خداوند ایشان را عذاب نمی‌کند تا زمانی که تو در میان این قوم لجوج هستی.
هم معذّب نیست ایشان را عیان
تا در ایشانند از مستغفران
هوش مصنوعی: آن‌ها که در حال گناه هستند، به‌وضوح در عذاب نیستند، چرا که در درونشان عذرخواهی و طلب بخشش وجود دارد.
مرتضی(ع) فرمود اندر مردمان
دو امان بُد زآن یکی رفت از جهان
هوش مصنوعی: مرتضی(ع) فرمود: در میان انسان‌ها دو نوع امانت وجود داشت که یکی از آن‌ها از این دنیا رفت.
یعنی احمد(ص) رفت و استغفار ماند
وآن پی آمرزش ابرار ماند
هوش مصنوعی: احمد(ص) به دیار خود رفت و تنها استغفار باقی ماند و این دعا و طلب بخشش از برندگان و نیکان باقی ماند.
مشرکان گفتند کاندر ما چرا
شد محمد(ص) برگزیده از خدا
هوش مصنوعی: مشرکان می‌گفتند: چرا محمد (ص) از سوی خدا برگزیده شده و میان ما قرار گرفته است؟
گر که او حق است ای پروردگار
سنگ بر ما ز آسمان این دم ببار
هوش مصنوعی: اگر او حقیقت است، ای پروردگار، سنگی از آسمان بر ما ببار.
شب چو شد گشتند نادم زآن طلب
پس به استغفار بگشودند لب
هوش مصنوعی: شب که فرا رسید، آنها از خواسته خود پشیمان شدند و لب به استغفار گشودند.
گشت این باعث به تأخیر عذاب
بشنو این از توبه هرگز رو متاب
هوش مصنوعی: این موضوع سبب شده تا عذاب به تأخیر بیفتد. از توبه غافل نشو و هرگز از آن دور نشو.
شد چو استغفار بر مشرک امان
چون نگردد بر موحد نور جان
هوش مصنوعی: وقتی که استغفار بر کافر، حفظ و ایمنی می‌آورد، روح و جان مؤمن همیشه در نور و روشنی قرار دارد و نیاز به چنین حفاظتی ندارد.
چیست ایشان را که حق نکند عذاب
چیستشان یعنی که مانع بر عِقاب
هوش مصنوعی: این افراد چه ویژگی دارند که خداوند آنها را مورد عذاب قرار نمی‌دهد و مانع از مجازاتشان می‌شود؟
وآنگه ایشان مؤمنان را بالتمام
باز می دارند از بیت الحرام
هوش مصنوعی: سپس آنها مؤمنان را به طور کامل از رفتن به خانه کعبه باز می‌دارند.
هم نی اند ایشان امین تولیت
بر حرم با کفر و شرک و معصیت
هوش مصنوعی: این افراد به گونه‌ای هستند که در عین حال که ممکن است با بی‌دینی و گناهان درگیر باشند، مسئولیت نگهداری و مراقبت از مقدسات را نیز بر عهده دارند.
رد قول است اینکه می گفتند ما
خود وُلات کعبه ایم از اجتبا
هوش مصنوعی: این عبارت به این نکته اشاره دارد که افرادی که خود را از نخبگان یا برگزیدگان می‌دانند، در واقع ممکن است دچار فریب خود شوند و اعتقاد به برتری خود را به‌راحتی رد کنند. به عبارت دیگر، آن‌ها به اشتباه تصور می‌کنند که دارای مقام و مرتبه‌ای خاص هستند.
نیست زآن گفت این ولایت را سزا
غیر آن پرهیزکاران از خطا
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این سرزمین شایسته هیچ‌کس دیگر جز پرهیزکارانی نیست که از اشتباهات دوری می‌کنند.
تولیت نبود روا بر کافری
لیک این را می ندانند اکثری
هوش مصنوعی: سرپرستی و مدیریت بر کارهای خداوندی بر کافران جایز نیست، اما بسیاری از مردم این حقیقت را نمی‌دانند.
هم نباشدشان نماز اندر حرم
جز صدا و دست کوبیدن به هم
هوش مصنوعی: در حرم هیچ عبادتی جز صدای کوبیدن دست‌ها به یکدیگر وجود ندارد.
قولی آن باشد که عریان در طواف
مرد و زن بودند با هم بی خلاف
هوش مصنوعی: در طواف، مرد و زن به شکل عریان و بدون هیچ گونه اختلافی در کنار هم بودند.
میزدند از کام چون مرغان صفیر
دست بر هم کوفتند از ناگزیر
هوش مصنوعی: آنها از خوشحالی مانند پرندگان آواز می‌خواندند و به اجبار دست‌ها را به هم می‌زدند.
یا که چون می شد پیمبر در نماز
مشرکان را بود این آهنگ و ساز
هوش مصنوعی: این بیت به این نکته اشاره دارد که آیا زمانی که پیامبر در حال نماز بود، آهنگ و نغمه‌ای که مشرکان می‌نواختند نیز وجود داشته است؟
گفت زآن رو نیستشان اندر نیت
نزد بیت الا مکاء و تصدیت
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده است که وجود نیت نیکو در اشعار و ابیات، تنها بر اساس صدای خوش و لطافت بیان آن‌ها نیست، بلکه باید به عمق معنی و مفهوم آن‌ها نیز توجه کرد. در واقع، ابیات باید از محتوای معنوی و واقعی برخوردار باشند تا بتوانند احساسات و اندیشه‌های عمیق را منتقل کنند.
پس چشید از قتل و اَسر بی کران
رنج زآن کفری که هستید اندر آن
هوش مصنوعی: او از قتل و اسارت بیداد، رنجی بی‌پایان چشید به خاطر آن کفر و انکارهایی که در آن به سر می‌بریدید.
میکنند انفاق کفار از سفه
تا بگردانند مردم را ز ره
هوش مصنوعی: کافران با انفاق و خرج کردن از مال خود، می‌کوشند تا مردم را از مسیر درست دور کنند.
زود باشد کاین خسیسان بالتمام
مال خود انفاق سازند از حرام
هوش مصنوعی: به زودی این افرادی که بخیل و تنگ‌نظر هستند، تمام دارایی‌های خود را از راه حرام و نامناسب خرج خواهند کرد.
پس بر ایشان است اندوه و ندم
رفته مال و گشته مغلوبند هم
هوش مصنوعی: پس بر آنان غم و حسرت است که مالشان رفته و در حال ناتوانی و شکست قرار دارند.
بهر جنگ بدر بودی ده نفر
خرج لشکر را کفیل از مال و زر
هوش مصنوعی: برای جنگ بدر، ده نفر مسئول تأمین هزینه‌های لشکر بودند و از مال و ثروت خود استفاده کردند.
آمد این آیت که زود اموال خویش
جمله را بدهند و مغلوبند بیش
هوش مصنوعی: این آیه بیان می‌کند که به زودی باید اموال خود را به دیگران بدهند و به نوعی در مقابل دیگران شکست خورده‌اند.
وآنکه در کفرند ثابت هم مقیم
راندگان باشند ایشان بر جحیم
هوش مصنوعی: کسانی که به کفر و نفاق پایبندند، در جهنم جاودانه خواهند ماند.
این نماید بهر تمییزی خدا
تا خبیثان گردد از طیب جدا
هوش مصنوعی: این عمل خداوند برای تفکیک خوبان از بدکاران است تا ناپاکان از افراد پاک جدا شوند.
جمع گرداند پلیدان را و پس
بعض را بر بعض اندازد چو خس
هوش مصنوعی: خس و خاشاک را جمع می‌کند و سپس بعضی از آن‌ها را بر روی دیگران می‌ریزد.
اندر آن حالی که دارند اجتماع
زآن تراکم نیستشان هیچ انتفاع
هوش مصنوعی: در حالی که آنها در کنار هم جمع شده‌اند، از این تراکم هیچ فایده‌ای برایشان ندارد.
پس بگرداند به دوزخ شان مقام
مر زیانکاران مشرک را تمام
هوش مصنوعی: پس مقام کسانی را که زیانکار و مشرک هستند، به دوزخ بازمی‌گردانند.
گو مر ایشان را که گر باز ایستند
از عداوت با رسول این است پند
هوش مصنوعی: به آنها بگو که اگر از دشمنی با پیامبر دست بردارند، این خود نشانه‌ای از راهنمایی و پندگیری است.
جرمشان بخشیده گردد بی اسف
از ره یُغْفَرْ لَهُم مُا قَد سَلَف
هوش مصنوعی: گناهان آنها بدون هیچ تأسفی بخشیده می‌شود، زیرا برایشان فرصتی برای بخشش فراهم شده است.
بر عداوت ور که برگردند و کین
عادت ایشان را گذشته ز اولین
هوش مصنوعی: اگر دشمنی کنند و دوباره به کینه خود برگردند، این ویژگی آنهاست که از زمان‌های گذشته بر جای مانده است.
یعنی آنچه رفته بر پیشینیان
تا که مستأصل شدند از مؤمنان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تجارب و مشکلاتی که بر گذشتگان رفته است، باعث شده که آنها در برابر مؤمنان به بن‌بست برسند و نتوانند راهی برای مقابله پیدا کنند.
کرد با کفار باید کارزار
تا نماند فتنه ای اندر دیار
هوش مصنوعی: باید با دشمنان مبارزه کنیم تا دیگر فتنه‌ای در سرزمین باقی نماند.
قصد از فتنه به غیر از شرک نیست
مشرکی هر جاست یعنی کُشتنی است
هوش مصنوعی: مقصود از فتنه فقط شرک است و هر کسی که در جایی به این سمت برود، باید از بین برود.
تا که باشد دین خدا را بالتمام
اندر این آیت بسی باشد کلام
هوش مصنوعی: زمانی که دین خدا به طور کامل و تمام در این آیت بیان شود، سخن بسیار زیادی در آن نهفته است.
فرقه ای گویند یعنی اینکه دین
خالص از ادیان شود اندر زمین
هوش مصنوعی: گروهی می‌گویند که دین واقعی باید از سایر ادیان جدا شده و به صورت خالص و خدمتی در زمین باقی بماند.
دین حق غالب شود یابد رواج
در میان اهل عالم لاعلاج
هوش مصنوعی: دین حق به شکلی غالب و پراکنده خواهد شد و در میان مردم به طور فراگیر شناخته خواهد شد، به گونه‌ای که هیچ راه چاره‌ای برای انکار آن نخواهد بود.
یا که جز یک دین نماند ز ائتلاف
دین شود در دور قائم بی خلاف
هوش مصنوعی: اگر جز یک دین باقی نماند و همه ادیان به توافق برسند، در زمان ظهور قائم (امام مهدی) بدون هیچ اختلافی، آن دین مورد قبول قرار خواهد گرفت.
یعنی آن دوری که او یابد ظهور
زایل از گیتی شود نقص و فتور
هوش مصنوعی: اگر او در دوری که به دست می‌آورد، نمایان شود، نقص و کمبود از جهان برطرف خواهد شد.
یا که دین یکجا بود بهر خدا
هر چه آن دین است یعنی بی خطا
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که دین باید تنها برای خدا باشد و هرچه در دین وجود دارد، باید بدون اشتباه و نقص باشد.
دین اگر باشد هزار از صد هزار
اصل آن واحد بود از کردگار
هوش مصنوعی: اگر دین وجود داشته باشد، از میان هزار اصل، اصل اصلی آن از سوی خداوند، یکی است.
اختلافات از ره نفس و هواست
وآن جدا از دین و از امر خداست
هوش مصنوعی: اختلافات ناشی از نفس و تمایلات شخصی است و این مسائل ارتباطی به دین و دستورات الهی ندارند.
لیک گویند اهل معنی دین حق
در فنای سالک است از ماخَلَق
هوش مصنوعی: اما اهل معرفت می‌گویند که حقیقت دین در فانی شدن سالک از مخلوقات است.
کل دین آنگاه گردد از خدا
که نماند در تو هیچ از ماسوی
هوش مصنوعی: تمام دین زمانی از خداوند به درستی شکل می‌گیرد که هیچ چیزی جز او در وجود تو باقی نماند.
پس اگر از کفر خود باز ایستند
پس خدا بیناست بر هر چه کنند
هوش مصنوعی: اگر از نافرمانی و کفر خود دست بردارند، خداوند بر همه اعمالشان آگاه است.
یعنی ایشان را خدای بی شریک
بدهد از فعل نکو پاداش نیک
هوش مصنوعی: خداوند بی‌همتا به آن‌ها پاداش نیکو دهد به خاطر اعمال خوبشان.
ور کنند اعراض ، هیچ از دین نَکاست
پس چو دانید او مددکار شماست
هوش مصنوعی: اگر مردم از شما دور شوند، چیزی از دین شما کم نخواهد شد، پس بدانید که او (خدا) یاری‌کننده شماست.
دوستانش را بود بر ناگزیر
بهترین مولی و هم نِعمَ النَّصِیر
هوش مصنوعی: دوستانش را در مواقع ضروری بهترین پشتیبان و یاور بود.
از کتاب الله به توفیق خدا
جزء عاشر را نماییم ابتدا
هوش مصنوعی: با کمک خداوند، ما فصل دهم کتاب الهی را آغاز می‌کنیم.