گنجور

۳- آیات ۲۷ تا ۳۷

یٰا بَنِی آدَمَ لاٰ یَفْتِنَنَّکُمُ اَلشَّیْطٰانُ کَمٰا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ اَلْجَنَّةِ یَنْزِعُ عَنْهُمٰا لِبٰاسَهُمٰا لِیُرِیَهُمٰا سَوْآتِهِمٰا إِنَّهُ یَرٰاکُمْ هُوَ وَ قَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاٰ تَرَوْنَهُمْ إِنّٰا جَعَلْنَا اَلشَّیٰاطِینَ أَوْلِیٰاءَ لِلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۲۷) وَ إِذٰا فَعَلُوا فٰاحِشَةً قٰالُوا وَجَدْنٰا عَلَیْهٰا آبٰاءَنٰا وَ اَللّٰهُ أَمَرَنٰا بِهٰا قُلْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَأْمُرُ بِالْفَحْشٰاءِ أَ تَقُولُونَ عَلَی اَللّٰهِ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۲۸) قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ اُدْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ کَمٰا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ (۲۹) فَرِیقاً هَدیٰ وَ فَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ اَلضَّلاٰلَةُ إِنَّهُمُ اِتَّخَذُوا اَلشَّیٰاطِینَ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ یَحْسَبُونَ‌ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (۳۰) یٰا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اِشْرَبُوا وَ لاٰ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْرِفِینَ (۳۱) قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اَللّٰهِ اَلَّتِی أَخْرَجَ لِعِبٰادِهِ وَ اَلطَّیِّبٰاتِ مِنَ اَلرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا خٰالِصَةً یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (۳۲) قُلْ إِنَّمٰا حَرَّمَ رَبِّیَ اَلْفَوٰاحِشَ مٰا ظَهَرَ مِنْهٰا وَ مٰا بَطَنَ وَ اَلْإِثْمَ وَ اَلْبَغْیَ بِغَیْرِ اَلْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِکُوا بِاللّٰهِ مٰا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطٰاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اَللّٰهِ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۳۳) وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذٰا جٰاءَ أَجَلُهُمْ لاٰ یَسْتَأْخِرُونَ سٰاعَةً وَ لاٰ یَسْتَقْدِمُونَ (۳۴) یٰا بَنِی آدَمَ إِمّٰا یَأْتِیَنَّکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیٰاتِی فَمَنِ اِتَّقیٰ وَ أَصْلَحَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۳۵) وَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ اِسْتَکْبَرُوا عَنْهٰا أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلنّٰارِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۳۶) فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیٰاتِهِ أُولٰئِکَ یَنٰالُهُمْ نَصِیبُهُمْ مِنَ اَلْکِتٰابِ حَتّٰی إِذٰا جٰاءَتْهُمْ رُسُلُنٰا یَتَوَفَّوْنَهُمْ قٰالُوا أَیْنَ مٰا کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ قٰالُوا ضَلُّوا عَنّٰا وَ شَهِدُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کٰانُوا کٰافِرِینَ (۳۷)

ای فرزندان آدم نباید که بفریبد شما را شیطان هم چنان که بیرون کرد والدین شما را از بهشت بر می‌کشد از آنها رختشان را تا بنماید ایشان را عورتهاشان را بدرستی که او می‌بیند شما را او و لشکرش از جایی که نمی‌بینید ایشان را بدرستی که ما گردانیدیم شیاطین را یاوران از برای آنها که نمی‌گروند (۲۷) و چون کنند کار بدی را گویند یافته‌ایم ما بر آن پدران خود را و خدا امر کرده ما را بآن بگو بدرستی که خدا امر نمی‌کند ببدی آیا می‌گویید بر خدا آنچه نمی‌دانید (۲۸) بگو امر کرد پروردگار من بعدل و راست دارید رویهاتان را نزد هر مسجدی و بخوانید او را خالص‌کنندگان از برایش دین را هم چنان که نخست آفرید شما را عود خواهید کرد (۲۹) گروهی را هدایت کرد گروهی را چنان کرد بر ایشان گمراهی را بدرستی که ایشان گرفتند دیوان رجیم را دوستان از غیر خدا و می‌پندارند که ایشانند هدایت‌یافتگان (۳۰) ای پسران آدم بردارید زینتتان را نزد هر مسجدی و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید بدرستی که او دوست ندارد مسرفان را (۳۱) بگو که حرام گردانیده زینت خدا را که بیرون آورد برای بندگانش و پاکیزه‌ها از روزی بگو آن از برای آنهاست که گرویدند در زندگانی دنیا خالص روز قیامت همچنین تفصیل می‌دهیم آیتها را از برای گروهی که می‌دانند (۳۲) بگو جز این نیست که حرام کرد پروردگارم زشتیها را آنچه ظاهر باشد از آن و آنچه باطن باشد و بدی را و ستم ناحق را و آنکه شرک آورید بخدا ما دام که فرو نفرستاده باشد بر آن حجتی را و آنکه گوئید بر خدا آنچه را نمی‌دانید (۳۳) و از برای هر امتی وقتی است پس چون بیاید وقتشان باز پس نمی‌مانند ساعتی و نمی‌توانند پیشی گرفت (۳۴) ای پسران آدم چون بیایند شما را رسولان از شما خواهند خواند بر شما آیتهای مرا پس آنکه پرهیزکاری کرد و شایسته شد پس نباشد بیمی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک شوند (۳۵) و آنان که تکذیب کردند آیتهای مرا و سرکشی کردند از آنها آن گروه اهل آتشند ایشان در آن جاودانیانند (۳۶) پس کیست ستمکارتر تر از آنکه افترا کرد بر خدا دروغ را یا تکذیب کرد آیتهای او را آن گروه می‌رسد ایشان را بهره ایشان از آنچه نوشته شد برای ایشان تا وقتی که آید ایشان را فرستادگان ما جان ستانند ایشان را گویند کجایند آنچه بودید می‌خواندید شما از غیر خدا گویند گم شدند از ما و گواهی می‌دهند بر خودهاشان که ایشان بودند کافران (۳۷)

ای بنی آدم ز شیطان عنود
برحذر باشید در دار وجود
تا نیندازد شما را در فتن
آن چنان کافکند آدم را به فن
راند أبَوَین شما را از جنان
کندشان از تن لباس عزّ و شأن
تا کند عوراتشان را آشکار
مر شوند از هم بدان سان شرمسار
بیند آن ابلیس و لشکرهای او
مر شما را هر طرف آرید رو
از هر آنجا که نبینیدش شما
زین چنین خصمی بود بس ابتلا
پس تو بر حق بر، ز کید او پناه
کز عدو دارد به هر حالت نگاه
ما شیاطین را نمودیم اولیا
با کسی کش نیست ایمان بر خدا
از ره جنسیّت و نسبت که هست
بین ایشان از ره اخلاق پست
سر زند چون فعل زشت از کافران
همچو کشف عورت و امثال آن
از ره تقلید گویند این عمل
یافتستیم از پدرها بی خلل
امر فرمودستمان بر آن خدا
کآوریم این فعل باطل را به جا
گو خدا نکند به فحشاء هیچ امر
این است بر حق افتراء از زید و عمر
بر خدا گویید آیا افترا
آنچه را که می ندانید از عمی
امر بر من کرده گو پروردگار
بر طریق راستی در نظم کار
راست گردانید روی خویش را
وقت هر سجده به قبله ز امر ما
می بخوانید آن خدا را بالخصوص
در عبادت یعنی از محض خلوص
در پرستش ناورید او را شریک
خلق با خالق ستودن نیست نیک
مخلص آن باشد که سازد جمله پاک
طاعت خویش از کدورت و اشتراک
چون به او خواهید گشتن جمله باز
بیکس و بی آشنا، بی برگ و ساز
نیست چیزی با شما جز عجز و درد
پس برید آیینه بر شه بی ز گرد
همچنان که آفرید از ابتداء
حق شما را پاک از عیب و خطاء
هم به او خواهید برگشتن تمام
خاک گردد خلق خاکی را مقام
فرقه ای را رهنما شد بر کمال
هم گروهی حق ایشان بُد ضلال
زآنکه بر نفس و هوی تابع شدند
بر سفال از ملکتی قانع شدند
فرقه ای بردند یا ره بر بهشت
فرقه ای ماندند در اخلاق زشت
زآنکه شیطان را گرفتندی به دوست
این گروه گمرهان چون لحم و پوست
هم ببردند از غلط فرمانشان
وین سبب گردید بر خذلانشان
بر گمانشان اینکه در ره بوده اند
ره به حکم مهتَدُون پیموده اند
ای بنی آدم بگیرید از نیاز
نزد هر مسجد لباس امتیاز
جامه ای کآن زینت آمد در نمود
می بپوشید اندر اوقات سجود
در نمازت جامه ستر عورت است
نزد اهل دل حضورت زینت است
کشف عورت در طواف و در نماز
نیست لایق نزد عقل و امتیاز
همچنین گر قلب باشد بی حضور
هست عریان از لباس قدس و نور
زینت خود را به تن سازید راست
چون شما را وقت طاعت با خداست
هم خورید و هم بیاشامید لیک
مر شما را نیست هیچ اسراف نیک
حق ندارد مسرفان را هیچ دوست
دوست دارد آنچه در خلقت نکوست
گنجها را گر کنی روزی تو صرف
لیک بر موقع نباشد با تو حرف
ور که بیجا صرف سازی دِرهمی
کرده ای اسراف مال حق همی
مر عرب در وقت احرام از مقام
لحم و چربی را به خود کردی حرام
همچو آنانکه برهنه در طواف
میشدند این آیت آمد بی خلاف
گو، که کرده زینت حق را حرام
زینتی کآورده بیرون بر انام
چون کتان و پنبه یا پشم و حریر
از نباتات و ز حیوان ناگزیر
یا که بنموده حرام این طیّبات
که شما را رزق باشد در حیات
گو که هست این زینت و این طیّبات
خاصه بهر مؤمنین و مؤمنات
مشرک ار با مؤمنان باشد شریک
در حیات دنیوی با رزق نیک
خالص آمد بهر خاصان رزق حق
در قیامت بی شریک اندر طبق
همچنان کآمد به تفصیل این بیان
هم به تفصیل آید آیات از نشان
می کنیم اعنی بیان آیات خویش
ما به تفصیلی که هم کردیم پیش
هستمان احکام دیگر بر عباد
وآن مبیّن گشت خواهد با رشاد
بهر آن قومی که دانش پیشه اند
بهره مند از فهم و نیک اندیشه اند
ابن عباس از امیر مؤمنان (ع)
یافت رخصت تا به اهل نهروان
رو کند بهر نصیحت کز خلاف
بازشان دارد به وجه ائتلاف
بود او بر مرکبی بهتر سوار
جامه هایش با نمود و شاهوار
آن خوارج مر ورا گفتند تو
بهترین مردمانی در علو
آمدی هم سوی ما از بهر پند
چون لباس جابرانت شد پسند
خواند قُلْ مَنْ حَرَّم او را در جواب
شد مخالف از جواب او مجاب
هر نکو را دوست دارد ذوالجلال
لیک باید باشد از مال حلال
پس بر ایشان کرد ظاهر بالتمام
آنچه بود از حلّ و حرمت در مقام
مشرکان را ای محمّد (ص) گو تمام
غیر از این نبود که فرموده حرام
آنکه باشد بر من او پروردگار
از فواحش هر چه باشد آشکار
وآنچه پنهان است و آن ظاهر نگشت
شرح آن در سورة ماضی گذشت
شد فواحش بر فروج آن نسبتش
یا هر آن جرمی بزرگ از شدتش
جاهلان در جاهلیّت بالتمام
مر زناء را روز دانستی حرام
لیک می گفتند شب باشد حلال
زآنکه مستور است اندر شب فعال
آمد این آیت که پیدا و نهان
خود حرام است این عمل بر مردمان
هم حرام است آنچه بر وی نیست حد
چون صغائر نزد ارباب خرد
إثْم هم گویند باشد شرب خمر
خواه باشد از عنب آن یا ز تمر
بَغْی را هم ساخت بر مردم حرام
وآن ستمکاری است یا کبر از انام
إثم و بَغی است آن به غیر حق یقین
غیر حق باشد به تأکیدت متین
پس بدیهی ور نه در هر مشرب است
اینکه ناحق ظلم و مبغوض رب است
هم حرام است اینکه شرک آرید باز
در عبادت بر خدای بی نیاز
آنچه نفرستاده بر آن حجتی
در پرستش یا که اندر طاعتی
هم حرام است آنکه بندید افترا
بر خدا زآنچه ندانید از عمی
هر گروهی راست وقت و نوبتی
در حیات و زندگی تا مدتی
پس چو بر سر آید ایشان را زمان
نیست تأخیری و تقدیمی در آن
ای بنی آدم چو آید رهبری
بر شما وز قومتان پیغمبری
بر شما خوانند آیات مرا
اندر احکام شریعت جا به جا
پس هر آن پرهیزد از تکذیب آن
وز فواحش در عیان و در نهان
کار خویش آرد به اصلاح او قریب
حزن و خوفی نیست ایشان را نصیب
وآنکه بر آیات ما تکذیب کرد
سرکشی را پیشه زآن ترتیب کرد
یعنی از ایمان به وحدانیّتم
هم ز ایمان بر رسول و آیتم
آن گروهند اهل آتش جاودان
زآنچه بودند از قبولش سرگران
کیست پس ظالم تر از آن بی فروغ
کافتراء بندد خدا را بر دروغ
زآنکه گوید دارد او فرزند و جفت
یا به حق بندد کلامی کو نگفت
یا شمارد بر دروغ آیات او
آن گُره را می رسد ز اوقات او
بهره از لوح آنچه شد ثبت از عذاب
وین نصیب آمد بر ایشان از کتاب
بر جزای آنچه از احوالشان
ثبت شد در دفتر اعمالشان
لیک موقوف است این حکم او ز کل
تا که آید سویشان از ما رسل
حاملان موت یعنی از وضوح
سویشان تازند بهر قبض روح
هست حَتَّی نیلشان را منتهی
یا تواند بود حرف ابتدا
پس بگویید آن ملایک در خطاب
مر إذَا را باشد این قَالُواْ جواب
نک کجایند آنکه می خواندیدشان
غیر حق کز قهرتان بدهند امان
کافران گویند ضَلُّواْ عَنَّهُما
نیست زآن گمگشتگان عونی به ما
هم به نفس خود شوند ایشان گواه
که به حق بودند کافر نی به راه
۲- آیات ۱۴ تا ۲۶: قٰالَ أَنْظِرْنِی إِلیٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ (۱۴) قٰالَ إِنَّکَ مِنَ اَلْمُنْظَرِینَ (۱۵) قٰالَ فَبِمٰا أَغْوَیْتَنِی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرٰاطَکَ اَلْمُسْتَقِیمَ (۱۶) ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمٰانِهِمْ وَ عَنْ شَمٰائِلِهِمْ وَ لاٰ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شٰاکِرِینَ (۱۷) قٰالَ اُخْرُجْ مِنْهٰا مَذْؤُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکُمْ أَجْمَعِینَ (۱۸) وَ یٰا آدَمُ اُسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ اَلْجَنَّةَ فَکُلاٰ مِنْ حَیْثُ شِئْتُمٰا وَ لاٰ تَقْرَبٰا هٰذِهِ اَلشَّجَرَةَ فَتَکُونٰا مِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۱۹) فَوَسْوَسَ لَهُمَا اَلشَّیْطٰانُ لِیُبْدِیَ لَهُمٰا مٰا وُورِیَ عَنْهُمٰا مِنْ سَوْآتِهِمٰا وَ قٰالَ مٰا نَهٰاکُمٰا رَبُّکُمٰا عَنْ هٰذِهِ اَلشَّجَرَةِ إِلاّٰ أَنْ تَکُونٰا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونٰا مِنَ اَلْخٰالِدِینَ (۲۰) وَ قٰاسَمَهُمٰا إِنِّی لَکُمٰا لَمِنَ اَلنّٰاصِحِینَ (۲۱) فَدَلاّٰهُمٰا بِغُرُورٍ فَلَمّٰا ذٰاقَا اَلشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمٰا سَوْآتُهُمٰا وَ طَفِقٰا یَخْصِفٰانِ عَلَیْهِمٰا مِنْ وَرَقِ اَلْجَنَّةِ وَ نٰادٰاهُمٰا رَبُّهُمٰا أَ لَمْ أَنْهَکُمٰا عَنْ تِلْکُمَا اَلشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَکُمٰا إِنَّ اَلشَّیْطٰانَ لَکُمٰا عَدُوٌّ مُبِینٌ (۲۲) قٰالاٰ رَبَّنٰا ظَلَمْنٰا أَنْفُسَنٰا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنٰا وَ تَرْحَمْنٰا لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلْخٰاسِرِینَ (۲۳) قٰالَ اِهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتٰاعٌ إِلیٰ حِینٍ (۲۴) قٰالَ فِیهٰا تَحْیَوْنَ وَ فِیهٰا تَمُوتُونَ وَ مِنْهٰا تُخْرَجُونَ (۲۵) یٰا بَنِی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنٰا عَلَیْکُمْ لِبٰاساً یُوٰارِی سَوْآتِکُمْ وَ رِیشاً وَ لِبٰاسُ اَلتَّقْویٰ ذٰلِکَ خَیْرٌ ذٰلِکَ مِنْ آیٰاتِ اَللّٰهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۲۶)۴- آیات ۳۸ تا ۴۶: قٰالَ اُدْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ مِنَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ فِی اَلنّٰارِ کُلَّمٰا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهٰا حَتّٰی إِذَا اِدّٰارَکُوا فِیهٰا جَمِیعاً قٰالَتْ أُخْرٰاهُمْ لِأُولاٰهُمْ رَبَّنٰا هٰؤُلاٰءِ أَضَلُّونٰا فَآتِهِمْ عَذٰاباً ضِعْفاً مِنَ اَلنّٰارِ قٰالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَ لٰکِنْ لاٰ تَعْلَمُونَ (۳۸) وَ قٰالَتْ أُولاٰهُمْ لِأُخْرٰاهُمْ فَمٰا کٰانَ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ فَذُوقُوا اَلْعَذٰابَ بِمٰا کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ (۳۹) إِنَّ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ اِسْتَکْبَرُوا عَنْهٰا لاٰ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوٰابُ اَلسَّمٰاءِ وَ لاٰ یَدْخُلُونَ اَلْجَنَّةَ حَتّٰی یَلِجَ اَلْجَمَلُ فِی سَمِّ اَلْخِیٰاطِ وَ کَذٰلِکَ نَجْزِی اَلْمُجْرِمِینَ (۴۰) لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهٰادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَوٰاشٍ وَ کَذٰلِکَ نَجْزِی اَلظّٰالِمِینَ (۴۱) وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ لاٰ نُکَلِّفُ نَفْساً إِلاّٰ وُسْعَهٰا أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۴۲) وَ نَزَعْنٰا مٰا فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهِمُ اَلْأَنْهٰارُ وَ قٰالُوا اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی هَدٰانٰا لِهٰذٰا وَ مٰا کُنّٰا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لاٰ أَنْ هَدٰانَا اَللّٰهُ لَقَدْ جٰاءَتْ رُسُلُ رَبِّنٰا بِالْحَقِّ وَ نُودُوا أَنْ تِلْکُمُ اَلْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهٰا بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۴۳) وَ نٰادیٰ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ أَصْحٰابَ اَلنّٰارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنٰا مٰا وَعَدَنٰا رَبُّنٰا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ مٰا وَعَدَ رَبُّکُمْ حَقًّا قٰالُوا نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اَللّٰهِ عَلَی اَلظّٰالِمِینَ (۴۴) اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ یَبْغُونَهٰا عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ کٰافِرُونَ (۴۵) وَ بَیْنَهُمٰا حِجٰابٌ وَ عَلَی اَلْأَعْرٰافِ رِجٰالٌ یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسِیمٰاهُمْ وَ نٰادَوْا أَصْحٰابَ اَلْجَنَّةِ أَنْ سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ لَمْ یَدْخُلُوهٰا وَ هُمْ یَطْمَعُونَ (۴۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا بَنِی آدَمَ لاٰ یَفْتِنَنَّکُمُ اَلشَّیْطٰانُ کَمٰا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ اَلْجَنَّةِ یَنْزِعُ عَنْهُمٰا لِبٰاسَهُمٰا لِیُرِیَهُمٰا سَوْآتِهِمٰا إِنَّهُ یَرٰاکُمْ هُوَ وَ قَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاٰ تَرَوْنَهُمْ إِنّٰا جَعَلْنَا اَلشَّیٰاطِینَ أَوْلِیٰاءَ لِلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۲۷) وَ إِذٰا فَعَلُوا فٰاحِشَةً قٰالُوا وَجَدْنٰا عَلَیْهٰا آبٰاءَنٰا وَ اَللّٰهُ أَمَرَنٰا بِهٰا قُلْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَأْمُرُ بِالْفَحْشٰاءِ أَ تَقُولُونَ عَلَی اَللّٰهِ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۲۸) قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقِیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ اُدْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ کَمٰا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ (۲۹) فَرِیقاً هَدیٰ وَ فَرِیقاً حَقَّ عَلَیْهِمُ اَلضَّلاٰلَةُ إِنَّهُمُ اِتَّخَذُوا اَلشَّیٰاطِینَ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ یَحْسَبُونَ‌ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (۳۰) یٰا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ کُلُوا وَ اِشْرَبُوا وَ لاٰ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْرِفِینَ (۳۱) قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اَللّٰهِ اَلَّتِی أَخْرَجَ لِعِبٰادِهِ وَ اَلطَّیِّبٰاتِ مِنَ اَلرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا خٰالِصَةً یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (۳۲) قُلْ إِنَّمٰا حَرَّمَ رَبِّیَ اَلْفَوٰاحِشَ مٰا ظَهَرَ مِنْهٰا وَ مٰا بَطَنَ وَ اَلْإِثْمَ وَ اَلْبَغْیَ بِغَیْرِ اَلْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِکُوا بِاللّٰهِ مٰا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطٰاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اَللّٰهِ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۳۳) وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذٰا جٰاءَ أَجَلُهُمْ لاٰ یَسْتَأْخِرُونَ سٰاعَةً وَ لاٰ یَسْتَقْدِمُونَ (۳۴) یٰا بَنِی آدَمَ إِمّٰا یَأْتِیَنَّکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیٰاتِی فَمَنِ اِتَّقیٰ وَ أَصْلَحَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۳۵) وَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ اِسْتَکْبَرُوا عَنْهٰا أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلنّٰارِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۳۶) فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیٰاتِهِ أُولٰئِکَ یَنٰالُهُمْ نَصِیبُهُمْ مِنَ اَلْکِتٰابِ حَتّٰی إِذٰا جٰاءَتْهُمْ رُسُلُنٰا یَتَوَفَّوْنَهُمْ قٰالُوا أَیْنَ مٰا کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ قٰالُوا ضَلُّوا عَنّٰا وَ شَهِدُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کٰانُوا کٰافِرِینَ (۳۷)
هوش مصنوعی: ای فرزندان آدم، شیطان شما را فریب ندهد، همان‌طور که والدین شما را از بهشت خارج کرد. او لباس آن‌ها را از تنشان بر می‌کند تا عوراتشان را به آن‌ها نشان دهد. او و پیروانش شما را از جایی می‌بینند که شما آن‌ها را نمی‌بینید. ما شیطان‌ها را یار و حامی کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‌آورند. و وقتی که آن‌ها کار زشت و ناپسندی انجام می‌دهند، می‌گویند: «ما این کار را از پدران خود یافته‌ایم» و خدا ما را به این کار فرمان داده است. بگو: «خداوند به زشت‌کاری فرمان نمی‌دهد، آیا بر خدا چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟» بگو: «پروردگار من به عدالت فرمان داده است. در هر مسجدی رو به خدا بایستید و با ایمانی خالص او را بخوانید، همان‌طور که آغازتان کرد، بازمی‌گردید.» گروهی هدایت یافته و گروهی نیز گرفتار گمراهی هستند، زیرا آن‌ها شیطان‌ها را به‌جای خدا به دوستی انتخاب کرده‌اند و خود را هدایت‌یافته می‌پندارند. ای فرزندان آدم، زینت خود را در هر مسجدی بردارید و بخورید و بنوشید و اسراف نکنید، چون او مسرفین را دوست نمی‌دارد. بگو: «کیست که زینت‌های خدا و نعمت‌های پاکیزه را که برای بندگانش فراهم کرده تحریم کرده است؟» بگو: «این‌ها برای مؤمنان در زندگی دنیا و در روز قیامت خالص است.» بدین‌گونه آیات را برای قومی که می‌دانند روشن می‌سازیم. بگو: «پروردگار من تنها زشتی‌ها و کارهای ناپسند و گناه و ستم را با حق تحریم کرده است و نیز شرک به خداوند، آن‌گونه که برای آن دلیلی نازل نکرده و هرچه نمی‌دانید بر خداوند نگوید.» و برای هر امتی مهلتی تعیین شده است. پس زمانی که مهلت آن‌ها فرا برسد، نه یک ساعت تاخیر خواهند کرد و نه جلوتر خواهند رفت. ای فرزندان آدم، اگر رسولانی از خودتان به سراغتان بیایند و آیات من را برایتان بیان کنند، هر کس تقوا پیشه کند و اصلاح نماید، نه ترسی بر آن‌هاست و نه غمگین خواهند شد. و کسانی که آیات ما را تکذیب کنند و از آن روی گردان شوند، آن‌ها اصحاب آتش‌اند و در آنجا جاودانه خواهند بود. پس چه کسی ستمکارتر از کسی است که بر خدا دروغ ببندد یا آیات او را تکذیب کند؟ آن‌ها نیز سهم خود را از کتاب خواهند داشت تا زمانی که رسولان ما به سوی آن‌ها بیایند و جانشان را بگیرند. آنگاه خواهند گفت: «کجا هستند آنچه جز خدا می‌خواندیم؟» خواهند گفت: «از ما گم شد و به خودشان شهادت می‌دهند که کافر بوده‌اند.»
ای فرزندان آدم نباید که بفریبد شما را شیطان هم چنان که بیرون کرد والدین شما را از بهشت بر می‌کشد از آنها رختشان را تا بنماید ایشان را عورتهاشان را بدرستی که او می‌بیند شما را او و لشکرش از جایی که نمی‌بینید ایشان را بدرستی که ما گردانیدیم شیاطین را یاوران از برای آنها که نمی‌گروند (۲۷) و چون کنند کار بدی را گویند یافته‌ایم ما بر آن پدران خود را و خدا امر کرده ما را بآن بگو بدرستی که خدا امر نمی‌کند ببدی آیا می‌گویید بر خدا آنچه نمی‌دانید (۲۸) بگو امر کرد پروردگار من بعدل و راست دارید رویهاتان را نزد هر مسجدی و بخوانید او را خالص‌کنندگان از برایش دین را هم چنان که نخست آفرید شما را عود خواهید کرد (۲۹) گروهی را هدایت کرد گروهی را چنان کرد بر ایشان گمراهی را بدرستی که ایشان گرفتند دیوان رجیم را دوستان از غیر خدا و می‌پندارند که ایشانند هدایت‌یافتگان (۳۰) ای پسران آدم بردارید زینتتان را نزد هر مسجدی و بخورید و بیاشامید و اسراف مکنید بدرستی که او دوست ندارد مسرفان را (۳۱) بگو که حرام گردانیده زینت خدا را که بیرون آورد برای بندگانش و پاکیزه‌ها از روزی بگو آن از برای آنهاست که گرویدند در زندگانی دنیا خالص روز قیامت همچنین تفصیل می‌دهیم آیتها را از برای گروهی که می‌دانند (۳۲) بگو جز این نیست که حرام کرد پروردگارم زشتیها را آنچه ظاهر باشد از آن و آنچه باطن باشد و بدی را و ستم ناحق را و آنکه شرک آورید بخدا ما دام که فرو نفرستاده باشد بر آن حجتی را و آنکه گوئید بر خدا آنچه را نمی‌دانید (۳۳) و از برای هر امتی وقتی است پس چون بیاید وقتشان باز پس نمی‌مانند ساعتی و نمی‌توانند پیشی گرفت (۳۴) ای پسران آدم چون بیایند شما را رسولان از شما خواهند خواند بر شما آیتهای مرا پس آنکه پرهیزکاری کرد و شایسته شد پس نباشد بیمی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک شوند (۳۵) و آنان که تکذیب کردند آیتهای مرا و سرکشی کردند از آنها آن گروه اهل آتشند ایشان در آن جاودانیانند (۳۶) پس کیست ستمکارتر تر از آنکه افترا کرد بر خدا دروغ را یا تکذیب کرد آیتهای او را آن گروه می‌رسد ایشان را بهره ایشان از آنچه نوشته شد برای ایشان تا وقتی که آید ایشان را فرستادگان ما جان ستانند ایشان را گویند کجایند آنچه بودید می‌خواندید شما از غیر خدا گویند گم شدند از ما و گواهی می‌دهند بر خودهاشان که ایشان بودند کافران (۳۷)
هوش مصنوعی: فرزندان آدم، مراقب باشید که شیطان شما را فریب ندهد، همانطور که او پدر و مادر شما را از بهشت خارج کرد و زشتی‌هایشان را به آنها نشان داد. او و پیروانش شما را از جایی می‌بینند که شما نمی‌توانید آنها را ببینید. خداوند شیاطین را حامی کسانی قرار داده که به او ایمان نمی‌آورند. زمانی که کسی کار زشت انجام می‌دهد، می‌گوید ما همین کار را از پدرانمان آموخته‌ایم و خدا ما را به این کار فرمان داده است. اما آیا شما بر خدا دروغ می‌بافید؟ به آنها بگو که پروردگار من عدالت را فرمان داده و هنگامی که به مسجدها می‌روید، خدا را با خلوص نیایش کنید؛ همان‌طور که شما را در نخستین بار خلق کرده، بار دیگر به سوی او بازخواهید گشت. برخی از مردم هدایت شدند و برخی دیگر در گمراهی قرار گرفتند، زیرا دوستانی از غیر خدا انتخاب کردند و فکر کردند که هدایت یافته‌اند. ای فرزندان آدم، زینت‌های خود را در نزد هر مسجد برپا داشته و بخورید و بیاشامید، اما از اسراف بپرهیزید زیرا خداوند مسرفان را دوست ندارد. بگویید که زینت‌هایی که خدا برای بندگانش فراهم کرده، حرام نیست و روزی‌های پاکیزه نیز حرام نیست. این برای کسانی است که در زندگی دنیا ایمان دارند و در روز قیامت، این نعمت‌ها به آنها اختصاص دارد. خداوند زشتی‌ها را حرام کرده، چه ظاهر باشد و چه باطن، و همچنین ستم و دروغ بر خدا را. برای هر امتی زمانی مشخص است و وقتی که زمان آنها برسد، نه می‌توانند پس برگردند و نه جلو بیفتند. ای فرزندان آدم، هنگامی که پیامبرانی به سوی شما بیایند و آیت‌های مرا به شما برسانند، کسانی که تقوا پیشه می‌کنند و عمل صالح انجام می‌دهند، بر آنها نه بیمی خواهد بود و نه غمگین خواهند شد. اما کسانی که آیت‌های مرا تکذیب کرده و از آنها پیروی نکنند، اهل آتش خواهند بود و در آن‌جا جاودانه خواهند ماند. پس کیست ستمکارتر از کسی که بر خدا دروغ ببندد یا آیت‌های او را انکار کند؟ بر این افراد عذابی مقرر شده که به آنها می‌رسد و وقتی که فرستادگان ما جانشان را می‌ستانند، می‌پرسند کجا هستند آنچه را که شما از غیر خدا می‌خواندید؟ و آنها خواهند گفت که همه چیز گم شده، و به خودشان شهادت می‌دهند که کافر بوده‌اند.
ای بنی آدم ز شیطان عنود
برحذر باشید در دار وجود
هوش مصنوعی: ای فرزندان آدم، از شیطان سرسخت و مکار دوری کنید و در زندگی خود هوشیار باشید.
تا نیندازد شما را در فتن
آن چنان کافکند آدم را به فن
هوش مصنوعی: مراقب باشید که درگیر مشکلات و فریب‌هایی نشوید که شما را به گمراهی بکشانند، همچنان که آدم را به سرنوشت بدی دچار کرد.
راند أبَوَین شما را از جنان
کندشان از تن لباس عزّ و شأن
هوش مصنوعی: پدر و مادر شما از بهشت به زمین آمده‌اند و شما را با لباس احترام و مقام معرفی کرده‌اند.
تا کند عوراتشان را آشکار
مر شوند از هم بدان سان شرمسار
هوش مصنوعی: تا عیب‌های آنها را نمایان کند، در نتیجه از هم جدا می‌شوند و به همین خاطر شرمنده می‌شوند.
بیند آن ابلیس و لشکرهای او
مر شما را هر طرف آرید رو
هوش مصنوعی: آن شیطان و لشکریانش شما را از هر سو مشاهده می‌کنند و به سمت خود می‌کشند.
از هر آنجا که نبینیدش شما
زین چنین خصمی بود بس ابتلا
هوش مصنوعی: هر جا که او را نبینید، این نشان از دشمنی است که به شدت شما را در معرض آزمایش قرار داده است.
پس تو بر حق بر، ز کید او پناه
کز عدو دارد به هر حالت نگاه
هوش مصنوعی: پس تو سوار بر حق باش و از ترفندهای او پناه ببر؛ چون دشمن در هر وضعیتی مراقب توست.
ما شیاطین را نمودیم اولیا
با کسی کش نیست ایمان بر خدا
هوش مصنوعی: ما به شیاطین نشان دادیم که دوست ما هستند، زیرا هیچ کس در ایمان به خدا با کسی رقابت نمی‌کند.
از ره جنسیّت و نسبت که هست
بین ایشان از ره اخلاق پست
هوش مصنوعی: به خاطر تفاوت‌های جنسیتی و نسب‌ها، اخلاق آن‌ها دچار ناپاکی و پستی است.
سر زند چون فعل زشت از کافران
همچو کشف عورت و امثال آن
هوش مصنوعی: وقتی رفتار ناپسند از کافران بروز می‌کند، مانند آشکار شدن عیب و نقص‌ها و موارد مشابه است.
از ره تقلید گویند این عمل
یافتستیم از پدرها بی خلل
هوش مصنوعی: این عمل را ما از پدرانمان آموخته‌ایم و بدون هیچ اشکالی، آن را ادامه می‌دهیم.
امر فرمودستمان بر آن خدا
کآوریم این فعل باطل را به جا
هوش مصنوعی: خداوند به ما فرمان داده است که این عمل بی‌ارزش را انجام دهیم.
گو خدا نکند به فحشاء هیچ امر
این است بر حق افتراء از زید و عمر
هوش مصنوعی: خدا نکند که به زشتی و فحشا هرگز هیچ چیزی نسبت داده شود، این سخن بر حق است که به زید و عمر تهمت نزنید.
بر خدا گویید آیا افترا
آنچه را که می ندانید از عمی
هوش مصنوعی: از خدا بپرسید آیا اظهارات نادرستی که نمی‌دانید، چه شکلی دارند؟
امر بر من کرده گو پروردگار
بر طریق راستی در نظم کار
هوش مصنوعی: پروردگار به من فرمان داده است که در مسیر راستی و درستکاری، کارها را به نظم و سامان برسانم.
راست گردانید روی خویش را
وقت هر سجده به قبله ز امر ما
هوش مصنوعی: در هر بار سجده، چهره‌ات را به سوی قبله بگردان، زیرا این دستور و خواسته ماست.
می بخوانید آن خدا را بالخصوص
در عبادت یعنی از محض خلوص
هوش مصنوعی: در عبادت، باید با تمام خلوص و فقط برای خداوند دعا و نیایش کنید.
در پرستش ناورید او را شریک
خلق با خالق ستودن نیست نیک
هوش مصنوعی: در عبادت و پرستش، نباید خداوند را با آفریدگانش شریک کرد، زیرا ستایش خالق به همراه موجودات دیگر، کار درستی نیست.
مخلص آن باشد که سازد جمله پاک
طاعت خویش از کدورت و اشتراک
هوش مصنوعی: فردی که حقیقی و خالص است، باید تمام تلاش خود را بکند تا نیت و عبادت خود را از هر گونه آلودگی و ناپاکی دور نگه دارد.
چون به او خواهید گشتن جمله باز
بیکس و بی آشنا، بی برگ و ساز
هوش مصنوعی: وقتی به او (خدا) رو بیاورید، همه به حالت بی‌چیزی و بدون آشنا خواهید شد، بدون هیچ وسیله و ابزار.
نیست چیزی با شما جز عجز و درد
پس برید آیینه بر شه بی ز گرد
هوش مصنوعی: هیچ چیزی با شما نیست جز ناتوانی و رنج، پس از خودتان دور شوید و به پادشاه بی‌تفاوتی نگاه کنید.
همچنان که آفرید از ابتداء
حق شما را پاک از عیب و خطاء
هوش مصنوعی: همان‌طور که خداوند شما را از ابتدا خلق کرد، شما را از هر نوع عیب و اشتباه پاک به وجود آورد.
هم به او خواهید برگشتن تمام
خاک گردد خلق خاکی را مقام
هوش مصنوعی: همه انسان‌ها در نهایت به خاک بازمی‌گردند و مقام و منزلت هر کس در این دنیا، همانا از خاک است.
فرقه ای را رهنما شد بر کمال
هم گروهی حق ایشان بُد ضلال
هوش مصنوعی: گروهی با راهنمایی به کمال می‌رسند، در حالی که گروه دیگر، به خاطر انحراف و نادرستی که دارند، از حقیقت دور می‌شوند.
زآنکه بر نفس و هوی تابع شدند
بر سفال از ملکتی قانع شدند
هوش مصنوعی: چون به خواسته‌های نفس و هوا تسلیم شدند، از مقام والای خود راضی شدند و به چیزهای ناچیز و کم‌ارزش بسنده کردند.
فرقه ای بردند یا ره بر بهشت
فرقه ای ماندند در اخلاق زشت
هوش مصنوعی: گروهی راهی بهشت را پیدا کردند، در حالی که گروهی دیگر در رفتارهای ناپسند و بد اخلاقی باقی ماندند.
زآنکه شیطان را گرفتندی به دوست
این گروه گمرهان چون لحم و پوست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که گروهی از انسان‌ها به خاطر دوستی با شیطان و فریب او دچار گمراهی شده‌اند، درست مانند لحم و پوست که نمی‌توانند جدا از هم زندگی کنند. به عبارت دیگر، این افراد تحت تاثیر شیطان قرار گرفته و به طور کامل از مسیر درست دور شده‌اند.
هم ببردند از غلط فرمانشان
وین سبب گردید بر خذلانشان
هوش مصنوعی: آنها به خاطر اشتباهات خود، به بی‌نتیجه ماندن و شکست دچار شدند.
بر گمانشان اینکه در ره بوده اند
ره به حکم مهتَدُون پیموده اند
هوش مصنوعی: برخی تصور می‌کنند که در مسیر حق قرار دارند و بر اساس همان تصور، راهی را طی کرده‌اند، در حالی که حقیقتاً ممکن است در جهتی نادرست حرکت کرده باشند.
ای بنی آدم بگیرید از نیاز
نزد هر مسجد لباس امتیاز
هوش مصنوعی: ای فرزندان آدم، از نیازمندی‌ها به هر مسجد مراجعه کنید و لباس افتخار و شرافت بپوشید.
جامه ای کآن زینت آمد در نمود
می بپوشید اندر اوقات سجود
هوش مصنوعی: لباسی که زیبایی‌اش در جلوه‌گری مشخص است، در زمان‌های عبادت و سجده به تن می‌کند.
در نمازت جامه ستر عورت است
نزد اهل دل حضورت زینت است
هوش مصنوعی: نمازت همچون پوششی است که عورات را از نظر اهل دل می‌پوشاند و در واقع، از نظر آن‌ها، حضور تو در نماز زیبایی و زینتی است.
کشف عورت در طواف و در نماز
نیست لایق نزد عقل و امتیاز
هوش مصنوعی: نشان دادن عیب و نقص در هنگام طواف و نماز، کار مناسبی برای عقل و درک انسان نیست و این کار را نمی‌توان با فضیلت و شایستگی مقایسه کرد.
همچنین گر قلب باشد بی حضور
هست عریان از لباس قدس و نور
هوش مصنوعی: اگر قلب انسان از حضور خدا خالی باشد، مانند کسی است که بدون لباس مقدس و نورانی است و در حقیقت عریان و بی‌پوشش است.
زینت خود را به تن سازید راست
چون شما را وقت طاعت با خداست
هوش مصنوعی: زیبایی و زینت خود را به درستی نشان دهید، چرا که زمانی که با خداوند در حال عبادت هستید، این امر اهمیت دارد.
هم خورید و هم بیاشامید لیک
مر شما را نیست هیچ اسراف نیک
هوش مصنوعی: بخور و بیاشام، اما بدان که اسراف و زیاده‌روی در کار شما نیست.
حق ندارد مسرفان را هیچ دوست
دوست دارد آنچه در خلقت نکوست
هوش مصنوعی: افراد اسراف‌کار حق ندارند که کسی آنها را دوست داشته باشد، زیرا آنچه در آفرینش زیبا و نیکوست، همانطور که باید، مورد احترام قرار نمی‌دهند.
گنجها را گر کنی روزی تو صرف
لیک بر موقع نباشد با تو حرف
هوش مصنوعی: اگر روزی به ثروت‌های زیادی دست یابی، اما در زمان مناسب نتوانی از آن‌ها استفاده کنی، در واقع با تو سخنی در این باره نخواهد بود.
ور که بیجا صرف سازی دِرهمی
کرده ای اسراف مال حق همی
هوش مصنوعی: اگر بی‌جهت پولی را خرج کنی، گویی که در حق مال خداوند اسراف کرده‌ای.
مر عرب در وقت احرام از مقام
لحم و چربی را به خود کردی حرام
هوش مصنوعی: در زمان احرام، عرب باید از لذت‌های دنیایی و مصرف گوشت و چربی فاصله بگیرد و این امور برای او ممنوع می‌شود.
همچو آنانکه برهنه در طواف
میشدند این آیت آمد بی خلاف
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف افرادی می‌پردازد که در حال طواف، بدون پوشش بودند و این نمایش به نوعی نمادی از صداقت و خلوص در عمل آنهاست. همچنین به این اشاره می‌کند که این پدیده در دنیای اطراف ما بدون هیچ نقص و ایرادی وجود دارد.
گو، که کرده زینت حق را حرام
زینتی کآورده بیرون بر انام
هوش مصنوعی: بگو، چه کسی زینت و زیبایی حق را حرام کرده، زینتی که به خاطر آن بر آفرینش آمده است؟
چون کتان و پنبه یا پشم و حریر
از نباتات و ز حیوان ناگزیر
هوش مصنوعی: مثل کتان و پنبه، یا پشم و حریر که از گیاهان و حیوانات به دست می‌آید، کسی نمی‌تواند از آن‌ها فرار کند.
یا که بنموده حرام این طیّبات
که شما را رزق باشد در حیات
هوش مصنوعی: آیا چیزی که به شما اجازه داده نشده، و برایتان روزی در زندگی‌تان محسوب می‌شود، به شما نشان داده شده است؟
گو که هست این زینت و این طیّبات
خاصه بهر مؤمنین و مؤمنات
هوش مصنوعی: بگو که این زیبایی‌ها و نعمت‌ها به ویژه برای مردان و زنان مؤمن است.
مشرک ار با مؤمنان باشد شریک
در حیات دنیوی با رزق نیک
هوش مصنوعی: کسی که با مؤمنان زندگی می‌کند و در امور دنیوی با آنها شریک است، حتی اگر به پرستش خداوند نپردازد، بهره‌مند از نعمت‌های خوب خواهد بود.
خالص آمد بهر خاصان رزق حق
در قیامت بی شریک اندر طبق
هوش مصنوعی: خالصانه و به طور ویژه، روزی خداوند برای افراد خاص در قیامت بدون هیچ شریک و همسری فراهم می‌شود.
همچنان کآمد به تفصیل این بیان
هم به تفصیل آید آیات از نشان
هوش مصنوعی: همان‌طور که این سخن به تفصیل بیان شد، آیات نیز به تفصیل توضیح داده خواهند شد.
می کنیم اعنی بیان آیات خویش
ما به تفصیلی که هم کردیم پیش
هوش مصنوعی: ما آیات خود را به صورت تفصیلی بیان می‌کنیم، همان‌طور که قبلاً هم توضیح دادیم.
هستمان احکام دیگر بر عباد
وآن مبیّن گشت خواهد با رشاد
هوش مصنوعی: وجود ما تحت تأثیر دستورهای دیگری است و با راهنمایی صحیح، این موضوع برای ما روشن خواهد شد.
بهر آن قومی که دانش پیشه اند
بهره مند از فهم و نیک اندیشه اند
هوش مصنوعی: برای آن گروهی که به علم و دانش مشغول‌اند، بهره‌مند از درک و اندیشه‌های نیکو هستند.
ابن عباس از امیر مؤمنان (ع)
یافت رخصت تا به اهل نهروان
هوش مصنوعی: ابن عباس از امام علی (ع) اجازه گرفت تا به سراغ مردم نهروان برود.
رو کند بهر نصیحت کز خلاف
بازشان دارد به وجه ائتلاف
هوش مصنوعی: این متن به این معناست که شخصی می‌خواهد با نصیحت و مشاوره مؤثر، دیگران را از انجام کارهای نادرست و اشتباه باز دارد و در عوض آن‌ها را به همکاری و تعامل مثبت دعوت کند.
بود او بر مرکبی بهتر سوار
جامه هایش با نمود و شاهوار
هوش مصنوعی: او بر اسبی بهتر سوار بود و لباس‌هایش بسیار زیبا و شیک به نظر می‌رسید، مانند یک شاهزاده.
آن خوارج مر ورا گفتند تو
بهترین مردمانی در علو
هوش مصنوعی: آن خوارج به او گفتند که تو بهترین مردم هستی و در جایگاه والایی قرار داری.
آمدی هم سوی ما از بهر پند
چون لباس جابرانت شد پسند
هوش مصنوعی: تو برای نصیحت و راهنمایی نزد ما آمدی، چون لباس زیبا و دلنشینی به تن کردی.
خواند قُلْ مَنْ حَرَّم او را در جواب
شد مخالف از جواب او مجاب
هوش مصنوعی: در این بیت، به این موضوع اشاره می‌شود که وقتی از کسی پرسیده می‌شود که چه کسی چیزی را حرام کرده است، آن شخص با جوابی که می‌دهد، خود را در تعارض با پاسخ خود قرار می‌دهد. به نوعی نشان‌دهنده تناقض در نظرات و مواضع افراد است.
هر نکو را دوست دارد ذوالجلال
لیک باید باشد از مال حلال
هوش مصنوعی: خداوند هر کار نیکو را دوست دارد، اما باید این کارها با درآمد حلال انجام شوند.
پس بر ایشان کرد ظاهر بالتمام
آنچه بود از حلّ و حرمت در مقام
هوش مصنوعی: بنابراین تمام آنچه که در مورد حلال و حرام در مقام بود، به‌طور کامل بر آن‌ها معلوم و روشن شد.
مشرکان را ای محمّد (ص) گو تمام
غیر از این نبود که فرموده حرام
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، به مشرکان بگو که غیر از این چیزی نیست و آنچه گفته شده، حرام است.
آنکه باشد بر من او پروردگار
از فواحش هر چه باشد آشکار
هوش مصنوعی: کسی که بر من تسلط دارد، پروردگار من است و از هر گناه و چیز زشت و ناپسند، مرا محافظت می‌کند.
وآنچه پنهان است و آن ظاهر نگشت
شرح آن در سورة ماضی گذشت
هوش مصنوعی: هر چیزی که پنهان است و آنچه که به وضوح دیده نمی‌شود، توضیح آن در سوره‌های گذشته آمده است.
شد فواحش بر فروج آن نسبتش
یا هر آن جرمی بزرگ از شدتش
هوش مصنوعی: فواحش بر اندام او نسبت داده شده‌اند یا هر گناه بزرگ دیگری که از شدت او ناشی می‌شود.
جاهلان در جاهلیّت بالتمام
مر زناء را روز دانستی حرام
هوش مصنوعی: جاهلان در دوران نادانی به این فکر بودند که زنا را حرام می‌دانند و به بدی آن اعتقاد داشتند.
لیک می گفتند شب باشد حلال
زآنکه مستور است اندر شب فعال
هوش مصنوعی: اما می‌گفتند که شب باید حلال باشد، زیرا در شب کارهای بسیاری پنهان است.
آمد این آیت که پیدا و نهان
خود حرام است این عمل بر مردمان
هوش مصنوعی: این آیه پیام می‌دهد که این عمل، چه آشکار و چه پنهان، برای مردم حرام است.
هم حرام است آنچه بر وی نیست حد
چون صغائر نزد ارباب خرد
هوش مصنوعی: هر چیزی که برایش حد و مرزی تعیین نشده باشد، به نوعی حرام است، مانند کارهای کوچک که از نظر حکما و خردمندان ارزش و اهمیت کمتری دارند.
إثْم هم گویند باشد شرب خمر
خواه باشد از عنب آن یا ز تمر
هوش مصنوعی: می‌گویند نوشیدن شراب گناه است، چه شراب از انگور باشد یا از خرما.
بَغْی را هم ساخت بر مردم حرام
وآن ستمکاری است یا کبر از انام
هوش مصنوعی: ظلم و تعدی به دیگران را نیز بر مردم ممنوع کرده و آن را به عنوان ستمکاری یا غرور و خودبرتربینی در نظر گرفته است.
إثم و بَغی است آن به غیر حق یقین
غیر حق باشد به تأکیدت متین
هوش مصنوعی: گناه و تعدی در گرفتن حق دیگران است و به یقین این کار نادرست است و می‌توان با تأکید بر این موضوع بر نادرستی آن صحه گذاشت.
پس بدیهی ور نه در هر مشرب است
اینکه ناحق ظلم و مبغوض رب است
هوش مصنوعی: در هر نظری و دیدگاهی، واضح است که ظلم و ناعدالتی مورد نفرت خداوند است و باید از آن دوری کرد.
هم حرام است اینکه شرک آرید باز
در عبادت بر خدای بی نیاز
هوش مصنوعی: شرک ورزی در عبادت خداوندی که به هیچ چیز نیاز ندارد نیز ممنوع است.
آنچه نفرستاده بر آن حجتی
در پرستش یا که اندر طاعتی
هوش مصنوعی: هر چیزی که از سوی خداوند نارسیده، دلیلی برای پرستش یا برای انجام کارهای نیکو نداریم.
هم حرام است آنکه بندید افترا
بر خدا زآنچه ندانید از عمی
هوش مصنوعی: افترا به خدا و نسبت دادن چیزهایی که از آن‌ها بی‌خبر هستید، همواره نادرست و ممنوع است.
هر گروهی راست وقت و نوبتی
در حیات و زندگی تا مدتی
هوش مصنوعی: هر گروهی در زندگی خود وقفه و زمانی مشخص برای حضور و فعالیت دارد که برای مدتی ادامه پیدا می‌کند.
پس چو بر سر آید ایشان را زمان
نیست تأخیری و تقدیمی در آن
هوش مصنوعی: وقتی زمان مشخصی برای آمدن آن‌ها فرا برسد، دیگر نه تأخیری وجود دارد و نه فرصتی برای عقب‌نشینی.
ای بنی آدم چو آید رهبری
بر شما وز قومتان پیغمبری
هوش مصنوعی: ای انسان‌ها، وقتی که رهبری از میان شما برمی‌خیزد و پیامبری از قوم شما ظهور می‌کند، به یاد داشته باشید که این موقعیت و نعمت مهمی است.
بر شما خوانند آیات مرا
اندر احکام شریعت جا به جا
هوش مصنوعی: به شما آیات من را در مورد احکام دین می‌خوانند و تفسیر می‌کنند.
پس هر آن پرهیزد از تکذیب آن
وز فواحش در عیان و در نهان
هوش مصنوعی: هر کسی که از انکار حق و اعمال زشت در آشکار و پنهان پرهیز کند، در حقیقت به راه درست رفته است.
کار خویش آرد به اصلاح او قریب
حزن و خوفی نیست ایشان را نصیب
هوش مصنوعی: انسانی که کارش را به درستی انجام می‌دهد، به نگرانی و ترس دچار نمی‌شود و برگزیدگان خداوند از چنین حالتی بهره‌مندند.
وآنکه بر آیات ما تکذیب کرد
سرکشی را پیشه زآن ترتیب کرد
هوش مصنوعی: کسی که آیات ما را انکار کرد، به سرکشی و طغیان در برابر آن‌ها مشغول شد.
یعنی از ایمان به وحدانیّتم
هم ز ایمان بر رسول و آیتم
هوش مصنوعی: من به ایمان به یکتایی‌ام، هم‌چنان از ایمان به پیامبر و آیات او نیز ایمان دارم.
آن گروهند اهل آتش جاودان
زآنچه بودند از قبولش سرگران
هوش مصنوعی: آن دسته از مردم ابدی در آتش خواهند بود، زیرا از پذیرش حقیقت سرپیچی کردند.
کیست پس ظالم تر از آن بی فروغ
کافتراء بندد خدا را بر دروغ
هوش مصنوعی: آیا کسی هست که از آن فردی که به ناحق خدا را به دروغ متهم می‌کند، ظالم‌تر باشد؟
زآنکه گوید دارد او فرزند و جفت
یا به حق بندد کلامی کو نگفت
هوش مصنوعی: کسی که ادعا می‌کند فرزندی یا همسری دارد، باید طبق حقیقت سخنی بگوید و اگر مدعی است باید کلامی را بیان کند که واقعی باشد و آن را نگفته است.
یا شمارد بر دروغ آیات او
آن گُره را می رسد ز اوقات او
هوش مصنوعی: شخصی به تعابیر و نشانه‌های آیات خدا توجه می‌کند و می‌بیند که آن نشانه‌ها به زمان‌های خاصی مربوط می‌شود و نشان‌دهنده حقایق مهمی هستند.
بهره از لوح آنچه شد ثبت از عذاب
وین نصیب آمد بر ایشان از کتاب
هوش مصنوعی: آنچه بر لوح ثبت شده است، از عذاب و سختی‌هاست و این سرنوشتی است که برای آن‌ها از کتاب مقدر گردیده است.
بر جزای آنچه از احوالشان
ثبت شد در دفتر اعمالشان
هوش مصنوعی: به خاطر اعمال و رفتارهایی که در زندگی‌شان انجام داده‌اند، پاداش یا جزای مناسب به آن‌ها داده می‌شود.
لیک موقوف است این حکم او ز کل
تا که آید سویشان از ما رسل
هوش مصنوعی: اما این حکم او متوقف است از همه‌چیز تا زمانی که فرستادگانی از سوی ما به سوی آنها بیایند.
حاملان موت یعنی از وضوح
سویشان تازند بهر قبض روح
هوش مصنوعی: افرادی که وظیفه انتقال روح مرده را دارند، به سمت او می‌آیند تا جانش را بگیرند.
هست حَتَّی نیلشان را منتهی
یا تواند بود حرف ابتدا
هوش مصنوعی: این بیت به این مفهوم اشاره دارد که وجود و حقیقت ممکن است در جایی به انتهای خود برسد یا نقطه‌ای آغازین را در بر داشته باشد. به عبارت دیگر، ممکن است همه چیز در نهایت به یک نقطه خاص ختم شود یا این که به شکلی دیگر، هر شروعی به یک پایان مرتبط باشد.
پس بگویید آن ملایک در خطاب
مر إذَا را باشد این قَالُواْ جواب
هوش مصنوعی: پس بگویید آن فرشتگان در پاسخ به آنچه که گفته شده، اینگونه به گفتن جواب می‌دهند.
نک کجایند آنکه می خواندیدشان
غیر حق کز قهرتان بدهند امان
هوش مصنوعی: کجا هستند کسانی که برای خودتان می‌خواندید و غیر از حق از شما امان و پناه می‌خواستند؟
کافران گویند ضَلُّواْ عَنَّهُما
نیست زآن گمگشتگان عونی به ما
هوش مصنوعی: کافران می‌گویند که آن دو (هدایت و حق) را گم کرده‌اند، اما این گمراهان هیچ کمک و همراهی از ما ندارند.
هم به نفس خود شوند ایشان گواه
که به حق بودند کافر نی به راه
هوش مصنوعی: آنها به نفس خود شهادت می‌دهند که در حقیقت، کافر نبودند و در مسیر صحیحی گام برداشته بودند.