برگردان به زبان ساده
قُلْ یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ إِنِّی رَسُولُ اَللّٰهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً اَلَّذِی لَهُ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ یُحیِی وَ یُمِیتُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ اَلنَّبِیِّ اَلْأُمِّیِّ اَلَّذِی یُؤْمِنُ بِاللّٰهِ وَ کَلِمٰاتِهِ وَ اِتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (۱۵۸) وَ مِنْ قَوْمِ مُوسیٰ أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ (۱۵۹) وَ قَطَّعْنٰاهُمُ اِثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْبٰاطاً أُمَماً وَ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ مُوسیٰ إِذِ اِسْتَسْقٰاهُ قَوْمُهُ أَنِ اِضْرِبْ بِعَصٰاکَ اَلْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اِثْنَتٰا عَشْرَةَ عَیْناً قَدْ عَلِمَ کُلُّ أُنٰاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَ ظَلَّلْنٰا عَلَیْهِمُ اَلْغَمٰامَ وَ أَنْزَلْنٰا عَلَیْهِمُ اَلْمَنَّ وَ اَلسَّلْویٰ کُلُوا مِنْ طَیِّبٰاتِ مٰا رَزَقْنٰاکُمْ وَ مٰا ظَلَمُونٰا وَ لٰکِنْ کٰانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۱۶۰) وَ إِذْ قِیلَ لَهُمُ اُسْکُنُوا هٰذِهِ اَلْقَرْیَةَ وَ کُلُوا مِنْهٰا حَیْثُ شِئْتُمْ وَ قُولُوا حِطَّةٌ وَ اُدْخُلُوا اَلْبٰابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَکُمْ خَطِیئٰاتِکُمْ سَنَزِیدُ اَلْمُحْسِنِینَ (۱۶۱) فَبَدَّلَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلاً غَیْرَ اَلَّذِی قِیلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنٰا عَلَیْهِمْ رِجْزاً مِنَ اَلسَّمٰاءِ بِمٰا کٰانُوا یَظْلِمُونَ (۱۶۲) وَ سْئَلْهُمْ عَنِ اَلْقَرْیَةِ اَلَّتِی کٰانَتْ حٰاضِرَةَ اَلْبَحْرِ إِذْ یَعْدُونَ فِی اَلسَّبْتِ إِذْ تَأْتِیهِمْ حِیتٰانُهُمْ یَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَ یَوْمَ لاٰ یَسْبِتُونَ لاٰ تَأْتِیهِمْ کَذٰلِکَ نَبْلُوهُمْ بِمٰا کٰانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۳) وَ إِذْ قٰالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اَللّٰهُ مُهْلِکُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذٰاباً شَدِیداً قٰالُوا مَعْذِرَةً إِلیٰ رَبِّکُمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۶۴) فَلَمّٰا نَسُوا مٰا ذُکِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا اَلَّذِینَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلسُّوءِ وَ أَخَذْنَا اَلَّذِینَ ظَلَمُوا بِعَذٰابٍ بَئِیسٍ بِمٰا کٰانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۵) فَلَمّٰا عَتَوْا عَنْ مٰا نُهُوا عَنْهُ قُلْنٰا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خٰاسِئِینَ (۱۶۶) وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکَ لَیَبْعَثَنَّ عَلَیْهِمْ إِلیٰ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ مَنْ یَسُومُهُمْ سُوءَ اَلْعَذٰابِ إِنَّ رَبَّکَ لَسَرِیعُ اَلْعِقٰابِ وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۶۷) وَ قَطَّعْنٰاهُمْ فِی اَلْأَرْضِ أُمَماً مِنْهُمُ اَلصّٰالِحُونَ وَ مِنْهُمْ دُونَ ذٰلِکَ وَ بَلَوْنٰاهُمْ بِالْحَسَنٰاتِ وَ اَلسَّیِّئٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (۱۶۸) فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا اَلْکِتٰابَ یَأْخُذُونَ عَرَضَ هٰذَا اَلْأَدْنیٰ وَ یَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنٰا وَ إِنْ یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ یَأْخُذُوهُ أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ مِیثٰاقُ اَلْکِتٰابِ أَنْ لاٰ یَقُولُوا عَلَی اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْحَقَّ وَ دَرَسُوا مٰا فِیهِ وَ اَلدّٰارُ اَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ أَ فَلاٰ تَعْقِلُونَ (۱۶۹) وَ اَلَّذِینَ یُمَسِّکُونَ بِالْکِتٰابِ وَ أَقٰامُوا اَلصَّلاٰةَ إِنّٰا لاٰ نُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُصْلِحِینَ (۱۷۰) وَ إِذْ نَتَقْنَا اَلْجَبَلَ فَوْقَهُمْ کَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَ ظَنُّوا أَنَّهُ وٰاقِعٌ بِهِمْ خُذُوا مٰا آتَیْنٰاکُمْ بِقُوَّةٍ وَ اُذْکُرُوا مٰا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (۱۷۱)
هوش مصنوعی: بگویید: ای مردم! من فرستاده خدا به سوی شما هستم، کسی که مالک آسمانها و زمین است، جز او خداوندی نیست. او زنده میکند و میمیراند. پس به خدا و رسول او، پیامبر ناتوان، که به خدا و کلمات او ایمان دارد، ایمان بیاورید و او را پیروی کنید تا هدایت شوید. و از قوم موسی، امتی بودند که به حق هدایت میکردند و بر اساس آن عدالت برقرار میکردند. ما آنان را به دوازده فرقه تقسیم کردیم و به موسی وحی کردیم که وقتی قومش از او درخواست آب کردند، عصای خود را به سنگ بزند و از آن دوازده چشمه فوران کرد؛ به طوری که هر گروهی میدانست کجای آن را باید بنوشند. و ما بر آنان ابر را سایهبان کردیم و من و سلوی بر آنان نازل کردیم. از نعمتهای ما بخورید که بر شما رزق دادهایم و ما به آنها ظلم نکردیم، بلکه خودشان به خود ظلم میکردند. و زمانی که به آنان گفته شد وارد این قریه شوید و از غذاهای آن هر کجا که خواستید بخورید و بگویید حطه، و از ورودی در حال سجده وارد شوید، ما خطاهای شما را میبخشیم و بر نیکوکاران خواهیم افزود. اما کسانی که ظلم کردند، حرفی غیر از آنچه به آنان گفته شده بود، بر زبان آوردند؛ به همین دلیل عذاب آسمانی بر آنان فرستادیم به خاطر ظلمهایی که انجام میدادند. از آنان بپرسید درباره آن قریهای که در کنار دریا بود و در روز شنبه به عصیان میپرداختند، وقتی ماهیها در روز شنبه به سوی آنان میآمدند، در حالی که در روزهای دیگر نمیآمدند. اینگونه آنها را به خاطر فسقشان آزمایش کردیم. زمانی که گروهی از آنها گفتند: چرا قومی را نصیحت میکنید که خداوند قرار است آنان را هلاک کند یا عذابی سخت به آنان خواهد داد؟ گفتند: برای این است که دلیل و عذری برای پروردگارتان داشته باشیم و شاید آنان تقوا پیشه کنند. و هنگامی که آنها آنچه را که به یادآوری شده بودند فراموش کردند، ما نیکوکارانی را که از بدیها نهی میکردند نجات دادیم و مظالمی را که ظلم کردند به عذابی بد گرفتار کردیم. و وقتی بر آنچه نهی شده بودند سرکشی کردند، به آنان گفتیم: تبدیل به میمونهایی خوار و ذلیل شوید. و وقتی پروردگارتان اعلام کرد که تا روز قیامت، کسی بر آنان بفرستد که مجازات سختی بر آنها اعمال کند، بدانید که پروردگار شما به سرعت مجازات میکند و او بخشنده و مهربان است. و ما آنان را در زمین تقسیم کردیم؛ برخی از آنها صالح بودند و برخی دیگر به این شکل نبودند. و آنها را با خوبیها و بدیها آزمایش کردیم تا شاید به خود بازگردند. پس از آنان، نسلی آمد که وارث کتاب شدند؛ از این دنیا بهره میبردند و میگفتند: ما مورد بخشش واقع خواهیم شد. و اگر چیزی مشابه آن به آنان برسد، آن را میگیرند. آیا مؤاخذه نکردهاند که میثاق کتاب را بر آنها بستیم که جز حق بر خدا چیزی نگوید و آنچه در آن است را بیاموزند؟ و سرای آخرت برای کسانی که تقوا پیشه میکنند بهتر است. آیا نمیفهمید؟ و آنان که به کتاب چنگ میزنند و نماز را برپا میدارند، ما اجر نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد. و وقتی کوه را بر سر آنها قرار دادیم، گویی سایهای بر آنان بود و آنها پنداشتند که بر سر آنها خواهد افتاد، به آنچه به شما دادهایم با قدرت عمل کنید و آنچه در آن است را به یاد آورید تا تقوا پیشه کنید.
بگو ای مردمان بدرستی که من رسول خدایم بسوی شما همه آن خدایی که مر او راست پادشاهی آسمانها و زمین نیست خدایی مگر او زنده میکند و میمیراند پس بگروید بخدا و رسولش آن نبی منسوب بام القری که میگرود بخدا و کلماتش و پیروی کنید او را باشد که شما راه را بیابید (۱۵۸) و از قوم موسی امتی باشند که هدایت میکنند بحق و بآن عدالت میکنند (۱۵۹) و جدا جدا کردیم ایشان را دوازده سبط امتان و وحی کردیم بموسی چون آب خواستند ازو قومش که بزن بعصایت آن سنگ را پس روان شد از آن دوازده چشمه بحقیقت دانستند مردم آبخورشان را و سایبان کردیم بر ایشان ابر را و فرو فرستادیم بر ایشان من و سلوی را بخورید از پاکیزههای آنچه روزی کردیم شما را و ستم نکردند بر ما و لیکن بودند که به خودشان ستم میکردند (۱۶۰) و هنگامی که گفته شد مر ایشان را ساکن شوید این قریه را و بخورید از آن هر جا که بخواهید و بگوئید فرو نه از ما بار گناهان را و داخل شوید در راه سجدهکنان میآمرزیم برای شما گناهان شما را زود باشد که افزائیم اجر نیکوکاران را (۱۶۱) پس بدل کردند آنان که ستم کردند از ایشان گفتاری غیر آنچه گفته مر ایشان را پس فرو فرستادیم بر ایشان عذابی از آسمان بسبب بودنشان که ستم کردند (۱۶۲) و بپرس ایشان را از قریه که بود نزدیک دریا هنگامی که تعدی میکردند در شنبه چون میآمدند ماهیانشان روز شنبه ایشان ظاهر بر روی آب و روزی که شنبه نمیداشتند نمیآمدند ایشان را همچنین میآزمودیمشان بآنچه بودند که نافرمانی میکردند (۱۶۳) و هنگامی که گفتند جمعی از ایشان که چرا پند نمیدهید گروهی را که خدا هلاککننده ایشانست یا عذابکنندۀ ایشانست عذاب سخت گفتند عذر خواستنی بسوی پروردگار شما و باشد که ایشان بپرهیزند (۱۶۴) پس چون فراموش کردند آنچه پند داده شدند بآن رهانیدیم آنان را که نهی میکردند از بدی و گرفتیم آنان را که ستم کردند بعذاب سخت بسبب بودنشان که فسق میکردند (۱۶۵) پس چون سرباز زدند از آنچه نهی شدند از آن گفتیم مر آنان را که بشوید بوزینگان راندگان (۱۶۶) و چون اعلام کرد پروردگارت که هر آینه برانگیخته میشود بر ایشان تا روز قیامت کسی که عذاب کند ایشان را بد عذابی به درستی که پروردگار تو هر آینه زود عقوبتست و به درستی که او هر آینه آمرزنده مهربانست (۱۶۷) و جدا جدا کردیم ایشان را در زمین امتان بعضیشان باشند شایستگان و بعضی ایشان غیر آن و آزمودیم ایشان را براحتها و رنجها باشد که ایشان بازگردند (۱۶۸) پس ماندند از بعد ایشان خلفهایی که بمیراث گرفتند کتاب را میگیرند متاع این ادنی را و میگویند بزودی میامرزند ما را و اگر آید ایشان را متاعی مانند آن میگیرند آن را آیا گرفته نشد بر ایشان پیمان کتاب که نگویند بر خدا مگر حق و خواندهاند آنچه در آنست و سرای آخرت بهتر است از برای آنان که میپرهیزند آیا پس در نمییابند (۱۶۹) و آنان که تمسک میجویند به کتاب و بر پا داشتند نماز را به درستی که ما ضایع نسازیم مزد مصلحان را (۱۷۰) و هنگامی که بلند کردیم کوه را بر زبر ایشان که گویا آن سایبانی بود و گمان بردند که آن فرود آینده بآنها بگیرند آنچه دادیم شما را بقوّت و یاد کنید آنچه در آنست باشد که شما پرهیز کنید (۱۷۱)
هوش مصنوعی: ای مردم، بدانید که من پیامبر خدا هستم که به سمت شما فرستاده شدهام. خدایی که مالک آسمانها و زمین است، جز او خدایی نیست. او زنده میکند و میمیراند، بنابراین به خدا و پیامبرش ایمان آورید. این نبی از مأمن و قریهای است که از خدا پیروی میکند. از قوم موسی، گروهی وجود دارد که به حق هدایت میکنند و به عدالت رفتار میکنند. ما ایشان را به دوازده طایفه تقسیم کردیم و به موسی وحی فرستادیم که وقتی قومش آب خواستند، عصایش را به سنگ بزند. سپس از آن سنگ دوازده چشمه جاری شد و مردم هر کدام آب خود را شناختند. همچنین بر ایشان ابر سایبان میکردیم و من و سلوی را به آنان نازل کردیم تا از نعمتهای پاکیزهای که به آنان دادهایم بخورند. آنان به ما ظلم نکردند، بلکه بر خودشان ستم کردند. وقتی به آنها گفته شد در این شهر سکونت کنید و از هر جا که خواستید بخورید، البته به شرطی که با فروتنی و توبه وارد شوید، ما گناهان آنان را میآمرزیدیم و به نیکوکاران جزای خوبی خواهیم داد. اما کسانی که ظلم کردند، کلامی غیر از آنچه به آنان گفته شده بود را به زبان آوردند و به همین خاطر عذابی از آسمان بر آنان نازل کردیم. از قریهای که در نزد دریا بود بپرسید که چگونه در روز شنبه از دستورات خدا تخطی میکردند و ماهیها در روز شنبه برایشان ظاهر میشدند. این امتحانی برای آنان بود تا در نافرمانی خود بیفتند. هنگامی که برخی از ایشان گفتند چرا به دیگران نصیحت نمیکنید که خدا آنها را هلاک میکند، آنان عذرخواهی میکردند که شاید پرهیز کنند. اما چون آنچه را که به آنان پند داده شده، فراموش کردند، کسانی را که از بدی نهی میکردند نجات دادیم و مؤاخذهای سخت بر آنان که در فسق بودند فرستادیم. سپس به آنان گفتیم که همانا شما به مانند میمونهایی مورد عذاب قرار خواهید گرفت. هنگامی که خداوند اعلام کرد که تا روز قیامت بر آنان عذابی فرود خواهد آمد، بدانید که خداوند هم سریع العقاب است و هم آمرزنده و مهربان. ما قومها را به گروههای مختلفی تقسیم کردیم، برخی شایسته و برخی دیگر غیر شایسته بودند و آنان را با آزمایشها و رنجها آزمودیم تا به راه بازگردند. پس از آنان، افرادی خلفی آمدند که کتاب را به ارث بردند و به دنبال چیزهای ناپایدار دنیا رفتند و گفتند به زودی آفریدگار ما ما را خواهد بخشید. آیا آنان به پیمان خدا با کتاب عمل نکردهاند؟ آیا معنای آخرت را درک نمیکنند؟ کسانی که به کتاب تمسک میجویند و نماز را برپا میدارند، مطمئن باشید که ما پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد. در زمانی که کوه را بر سر آنان قرار دادیم، گویی آن سایبانی بود و گمان کردند اگر به آنها دستورات را نرسانیم، در خطر خواهند بود. آنچه را به آنها دادهایم با قوت به یاد بیاورید تا پرهیزکار باشید.
گو به خلق ای مردمان هستم رسول
بر شما یکجا ز حق اندر نزول
هوش مصنوعی: ای مردم، به شما بگو که من فرستادهای از سوی حق هستم که در یک جا نازل شدهام.
آنکه هست او را به تحقیق متین
پادشاهیِ سماوات و زمین
هوش مصنوعی: کسی که وجود او به طور قطعی و مستحکم نشاندهنده سلطنت و فرمانروایی بر آسمانها و زمین است.
نیست معبودی جز او بی گفتگو
زنده گرداند بمیراند هم او
هوش مصنوعی: جز او هیچ معبودی وجود ندارد و او به طرز واضحی زندگی را به وجود میآورد و هم اوست که میتواند جانها را بگیرد.
گو رسولم زآنکه دارد این صفات
واحد است او در کمال خود به ذات
هوش مصنوعی: من پیامبر حق هستم، زیرا کسی که این ویژگیها را داراست، در کمال و ذات خود یکتاست.
پس به او آرید ایمان در اصول
هم بدان سان بر رسولش در قبول
هوش مصنوعی: پس به او ایمان بیاورید و در اصول دین مانند پذیرش پیامبرش در قبول آن ایمان داشته باشید.
آن نبیّ اُمّی آن کو بر خدا
دارد ایمان هم به آیات هدا
هوش مصنوعی: آن پیامبر نابینا که به خدا ایمان دارد و به آیات هدی که از سوی او آمده است، نیز باور دارد.
بر سخنهایی که بفرستاده حق
بر وی و بر انبیای ماسَبَق
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که بر سخنانی که خداوند به او و دیگر پیامبران پیشین نازل کرده، تأکید دارد.
هم بَرید ای مردمان فرمان او
ره مگر یابید بر عرفان او
هوش مصنوعی: ای مردم، همگی به او گوش دهید و بدانید که چگونه میتوانید به درک و شناخت او برسید.
هست هم از قوم موسی امتی
جمله بر یَهدُونَ بِالْحَق آیتی
هوش مصنوعی: گروهی از پیروان موسی وجود دارند که به حق هدایت میکنند و نشانهای از حقیقت دارند.
راه بنمایند بالحق متفق
واندر آن باشند با ایشان محق
هوش مصنوعی: راهنماهای حقیقتجو به سوی هدفی واحد هدایت میکنند و در این مسیر، افرادی که برای حق تلاش میکنند نیز در کنار آنها قرار دارند.
هم به وی یعنی به حق اندر عباد
حکم حق جاری کنند از عدل و داد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در عبودیت و بندگی خداوند، درستی و عدالت باید حاکم باشد. وقتی انسان به خداوند متوسل میشود، اعمالش باید بر اساس انصاف و راستی انجام گیرد. خداوند در قضاوتهایش بر پایه عدل و انصاف عمل میکند.
فرقه ای بودند با عدل و حساب
در زمان موسی از حکم کتاب
هوش مصنوعی: گروهی بودند که در زمان موسی به اصول عدالت و حسابرسی پایبند بودند و بر اساس احکام کتاب مقدس عمل میکردند.
راسخ اندر دین و هم قائم به حق
بودشان انصاف در نظم و نسق
هوش مصنوعی: آنها در دین خود ثابت قدم و در برقراری حق پایدارند و در نظم و ترتیب کارها به انصاف رفتار میکنند.
قصد یا زآن امّت اندر انتساب
مؤمنان باشند از اهل کتاب
هوش مصنوعی: هدف این است که مؤمنان را به اهل کتاب نسبت دهند و از آن امّت به شمارشان آورند.
اشهر این باشد که چون موسی گذشت
فتنه اندر قوم او بسیار گشت
هوش مصنوعی: این موضوع به این اشاره دارد که بعد از آنکه موسی از میان قوم خود عبور کرد، مشکلات و فتنههای زیادی در بین آنها به وجود آمد.
سوی قتل انبیاء بردند دست
مؤمنان گشتند یکجا خوار و پست
هوش مصنوعی: مؤمنان به طرف کشتن پیامبران رفتند و در نتیجه همه آنان به یکباره ذلیل و بیارزش شدند.
خواستند از حق گروهی از خواص
کز میان قومشان سازد خلاص
هوش مصنوعی: گروهی از افراد خاص خواستند که از میان مردم خود کسی را نجات دهند.
حق رهی بنمود و رفتند آن کرام
بر دیار چین به امنیّت تمام
هوش مصنوعی: حق نشان خود را پیدا کرد و آن بزرگان با اطمینان کامل به سرزمین چین رفتند.
عدل در ایمان خود کردند چون
وصفشان زآن کرده حق بر یَعدِلُون
هوش مصنوعی: عدل در ایمان خود انجام دادند، چون ویژگی آنها از طرف حق بر عدالت گذاشته شده است.
گفت پیغمبر که من آن قوم را
در شب معراج دیدم جا به جا
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود که در شب معراج، آن قوم را دیدم که در حال حرکت و جابجایی بودند.
بعد شرح حال ایشان حق نمود
اندر آیت ذکر احبار یهود
هوش مصنوعی: در پی توضیح وضعیت یهودیان، خداوند در آیهای به ذکر حال و ویژگیهای علمای آنها پرداخته است.
گفت کردیم از هم ایشان را جدا
بر دو و ده سبط اندر اجتبا
هوش مصنوعی: ما گفتیم که ایشان را از هم جدا کردیم و به دو بخش تقسیم کردیم، که هر کدام شامل ده گروه از ایشان است.
گشت هر سبطی قبیله و امتی
ز آل یعقوب آنچه بود از حکمتی
هوش مصنوعی: هر گروهی از فرزندان یعقوب، قبیله و ملتی شدند که هر کدام بر اساس حکمت خاصی شکل گرفتند.
تا که از تفریقشان یابد تمیز
فاضل از مفضول و هم خوار از عزیز
هوش مصنوعی: تا زمانی که از جدایی و فاصلهاشان بتواند تفاوت بین برتر و کمتر، و همچنین بین حقیر و عزیز را درک کند.
هم به موسی وحی شد از ما چو آب
زو طلب کردند قوم از التهاب
هوش مصنوعی: به موسی هم از طرف ما وحی شد، همانطور که وقتی قوم از شدت تشنگی آب خواستند، به آن نیاز داشتند.
زن عصا بر سنگ و آب آور برون
آنکه اندر توبره داری کنون
هوش مصنوعی: زن عصا بر سنگ و آب آور برون یعنی اینکه تو باید به کارهای خود ادامه دهی و در مواجهه با سختیها و چالشها، همواره تلاش کنی. در حقیقت، اگرچه در زندگی موانع و مشکلاتی وجود دارد، اما با پشتکار میتوان بر آنها غلبه کرد و از آنها عبور کرد. در نهایت، به قدرت و ظرفیتهای درون خود اعتماد کن و نگذار که سختیها تو را متوقف کنند.
یعنی آن سنگی که گفتت در گذار
مر مرا بردار کت باشم به کار
هوش مصنوعی: یعنی آن سنگی که گفتی، وقتی از کنار من میگذری، آن را بردار تا بتوانم به کارهای خودم ادامه دهم.
در زمان آورد بیرون سنگ را
وآن عصا را زد به وی آهنگ را
هوش مصنوعی: زمانی که سنگ را به بیرون آورد و با عصا به سمت او حمله کرد.
در زمان بشکافت سنگ اندر شتاب
زو ده و دو چشمه جاری شد ز آب
هوش مصنوعی: در آن زمان، سنگی به شدت شکافته شد و از آن دو چشمه آب به سرعت جاری گردید.
مردمان دیدند و دانستند زود
مشرب خود را هر آن سبطی که بود
هوش مصنوعی: مردم به سرعت متوجه شدند که هر دسته یا گروهی که باشند، تابع سبک زندگی و منش خود هستند.
ابر را کردیم هم ما سایه بان
بهرشان در تیه از گرمای آن
هوش مصنوعی: ما به ابرها کمک کردیم که سایهای برای دیگران ایجاد کنند تا از گرمای آفتاب در امان باشند.
هم بر ایشان ما فرستادیم باز
منّ و سلوی بی ز رنج و اهتزاز
هوش مصنوعی: ما به آنها نعمتهایی فرستادیم که بدون دردسر و زحمت به دست آمدند.
گفتم ایشان را خورید از طیّبات
زآنچه کردم رزقتان اندر حیات
هوش مصنوعی: به آنها گفتم از چیزهای خوب و پاکیزه بخورید، زیرا من بر اساس آنچه که انجام دادم، روزیتان را در زندگی تعیین کردهام.
پس ذخیره مینهادن از نهان
آنچه می آمد بر ایشان ز آسمان
هوش مصنوعی: پس از آسمان چیزهایی که به آنها میرسید، به طور پنهانی ذخیره میکردند.
زآن ذخیره یا ز عصیان دگر
ظلم بر ما می نکردند آن حشر
هوش مصنوعی: به خاطر آن ذخیره یا بر اثر عصیان، دیگر بر ما ظلم نمیکردند و آن روز قیامت رخ نمیداد.
لیک می بودند در حالی که هم
بودشان بر نفس های خود ستم
هوش مصنوعی: اما آنها در حالی زندگی میکردند که بر نفسهای خود ظلم میکردند.
یاد کن آن را که چون گفتیم ما
مر شما گیرید در این قریه جا
هوش مصنوعی: به یاد بیاور کسی را که وقتی گفتیم ما در این روستا ساکن میشویم، آن را پذیرفت.
کآن اریحا و ایلیا بُد سر به سر
وز قرای بیت مقدس در خبر
هوش مصنوعی: در اینجا به دو شهر تاریخی و مقدس، یعنی اریحا و ایلیا، اشاره شده و گفته میشود که این مناطق به همراه دیگر مکانهای مقدس در اطراف بیت المقدس، در خبر و روایتها وجود دارند. بهعبارتی، این شعر به اهمیت و تاریخی بودن این مناطق مقدس اشاره میکند.
زآن خورید از هر چه میخواهید باز
حِطِّه هم گویید کآن باشد نیاز
هوش مصنوعی: هر چه از زندگی میخواهید، بگویید، زیرا آنچه نیاز دارید، همان است که به زبان میآورید.
یعنی از ما وضع کن یا رب گناه
چون درآیید از در قریه ز راه
هوش مصنوعی: خداوندا، تو برای ما طوری رفتار کن که وقتی گناهان ما از در قریه وارد شوند، وضعیتی ایجاد شود که بتوانیم از آن خجالت نکشیم.
از تواضع خاضع و ساجد شوید
در وصول آن نعم حامد شوید
هوش مصنوعی: با فروتنی و سر به زیر بودن، به نعمتهای آن وجود دست یابید و به خاطر این نعمتها شکرگزاری کنید.
تا بیامرزم شما را هر خطاء
بر نکوکاران فزایم در جزاء
هوش مصنوعی: تا زمانی که شما را ببخشم، هرگونه خطا بر نیکوکاران در پاداش بیشتر میشود.
شرح آن در سورة ثانی وقوع
یافت گر خواهی بر آن می کن رجوع
هوش مصنوعی: اگر بخواهی به توضیح و تفسیر آن پی ببری، میتوانی به سوره دوم قرآن مراجعه کنی.
پس بَدل کردند و ظلم ایشان به خویش
قول مأمور بِه از عصیان بیش
هوش مصنوعی: آنها با وجود ظلمی که به خودشان کردند، به دستورات و وظایف مورد انتظار عمل نکردند و همچنان در نافرمانی باقی ماندند.
نکتۀ غَیرَ الَّذِی قِیلَ لَهُم
گر که فهمی لب ببند از اُشتلم
هوش مصنوعی: اگر درک درستی از نکتهای که گفته شده داری، بهتر است سکوت کنی و از گفتن حرفهای بیمعنا خودداری کنی.
حطّه را گفتند حنطه د ر ورود
غیر از آنچه حق بر ایشان گفته بود
هوش مصنوعی: حطّه را به طور نادرست حنطه نامیدند و در ورود به موضوع، خلاف آنچه که حق برای آنها مقرر کرده بود، عمل کردند.
پس فرستادیم رجزی ز آسمان
بهر ایشان چون بُدند از ظالمان
هوش مصنوعی: ما برای آنها از آسمان نشانهای فرستادیم وقتی که در ظلم و ستم بودند.
می بپرس از اهل آن ده از یهود
قریه ای کآن بر کنار بحر بود
هوش مصنوعی: از ساکنان آن ده که در کنار دریا واقع شده است، درباره شراب بپرس.
و اهل آن بر شرع موسی بوده اند
پس تعدّ ی ز امر حق بنموده اند
هوش مصنوعی: این افراد بر اساس دستورهای موسی زندگی کردهاند و در نتیجه از حق و حقیقت تجاوز کردهاند.
کن سؤال از شنبه از اهل کتاب
کآمدندی ماهیان بر روی آب
هوش مصنوعی: از شنبه سؤال کن از اهل کتاب که ماهیها چگونه بر روی آب میآیند و حرکت میکنند.
یوم سبت ایشان ز صید ماهیان
در شریعت بوده اند از منهیان
هوش مصنوعی: در روز شنبه، آنها شکار ماهیها را در دین خود منع کرده بودند.
روی آب آنها شدندی آشکار
روز سبت ایمن چو بودند از شکار
هوش مصنوعی: در روز سبت، بر روی آب، آنها نمایان شدند و به خاطر اینکه از شکار در امان بودند، احساس امنیت کردند.
واندر ایّامی که غیر از شنبه بود
نامدند آن ماهیان نزدیک رود
هوش مصنوعی: در روزهایی که غیر از روز شنبه بود، آن ماهیها به نزدیکی رود نیامدند.
تا به روز شنبۀ دیگر سمک
بر نیاوردی سر از آب ایچ یک
هوش مصنوعی: تا روز شنبهی بعد، سمک از آب سر ننموده بود.
مینماییم این چنینشان امتحان
آنچه می بودند در آن فاسقان
هوش مصنوعی: ما اینگونه آنها را آزمایش میکنیم تا ببینیم چه کسانی در حقیقت فاسق هستند.
چاره پس کردند ایشان بهر صید
شنبه افکندند ماهی را به قید
هوش مصنوعی: آنها تدبیری اندیشیدند تا ماهیها را که در روز شنبه صید شدهاند، در دام بیندازند.
روز دیگرشان درآوردند ز آب
گشت و ین حیلت در ایشان جمله باب
هوش مصنوعی: روز دیگری آنها را از آب بیرون آوردند و این فریب و تردستی بهطور یکسان برای همه آنها آشکار شد.
پس ز حال آن جماعت کن سؤال
از یهودان تا چه گویند از مقال
هوش مصنوعی: از حال آن گروه بپرس و از یهودیان بگو که درباره سخنان آنها چه نظری دارند و چه میگویند.
چونکه گفتند امتی ز ایشان چرا
پند ندهید این کسان را زین خطا
هوش مصنوعی: وقتی که گفتند چرا به این افراد نصیحت نمیکنید تا از اشتباهاتشان پرهیز کنند،
بعض یعنی بعض دیگر را ز لوم
داشتندی باز اندر نهی قوم
هوش مصنوعی: برخی از مردم به خاطر ترس از سرزنش دیگران، از کارهایی که انجام میدهند، بازمیمانند و در نتیجه در جامعه خود را عقب نگه میدارند.
این چنین قومی که حقشان مهلک است
یا معذّب ناهیی گر مدرک است
هوش مصنوعی: این گروهی که به حق خود نمیرسند، یا دچار عذاب هستند و یا به خاطر ندانستنشان عذاب نمیبینند.
باشد از حقشان بدون معذرت
مر عذابی سخت اندر آخرت
هوش مصنوعی: باید بدون عذرخواهی حق آنها را ادا کرد، وگرنه در قیامت عذابی سنگین در انتظار است.
اهل آن قریه بُدندی بر سه قسم
صاید و واعظ دگر ساکت به اسم
هوش مصنوعی: مردم آن روستا به سه دسته تقسیم میشوند: برخی شکارچی هستند، برخی موعظهگر، و عدهای دیگر ساکت و بیصدا.
واعظان گفتند ما را اعتذار
باشد از این وعظ بر پروردگار
هوش مصنوعی: واعظان گفتهاند که ما بابت این نصیحتهایی که میکنیم از خداوند عذرخواهی داریم.
نهی از منکر چو بر ما واجب است
پندشان بدهیم و این بر غالب است
هوش مصنوعی: نسبت به چیزهایی که نادرست و ناپسند است، ما موظفیم تا دیگران را نصیحت کنیم و این وظیفه بر عدهای بیشتر از دیگران است.
نزد حق باشیم تا معذور ما
هم بر اینیم از ره مقدور ما
هوش مصنوعی: باید در نزد خداوند باشیم تا مورد بخشش قرار گیریم، زیرا در این مسیر امکانپذیر است که ما را مورد عذرخواهی قرار دهد.
تا بود کایشان بترسند از خدا
وز عذاب آخرت، وز ابتلا
هوش مصنوعی: تا زمانی که افراد از خداوند، عذاب آخرت و آزمونهای زندگی بترسند.
پس چو از نسیان نیامد سودمند
آنچه را که پند داده میشدند
هوش مصنوعی: پس وقتی که فراموشی سودی ندارد، آنچه به افراد آموزش داده میشود، فایدهای نخواهد داشت.
ما رهاندیم آن کسان را که تمام
ناهیان بودند زآن فعل حرام
هوش مصنوعی: ما افرادی را نجات دادیم که همگی از انجام آن کار ممنوع جلوگیری میکردند.
هم گرفتیم آنکه اِستم کاره بود
بر عذابی سخت و آنشان چاره بود
هوش مصنوعی: ما آن کسی را که در کارهایش ناتوان بود و در عذابی سخت به سر میبرد، به یاری خود گرفتیم و گرفتار آمدیم.
زآن سبب کآن قوم بودند از بتر
خود ز فرمان پا نهادندی به در
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه آن افراد از ترس خود، از دستور فاصله میگرفتند و به بیرون میرفتند.
سرکشی کردند پس چون آن گروه
زآنچه می بودند منهی زآن وجوه
هوش مصنوعی: گروهی سرکشی کردند و از آنچه که باید، دور شدند و از راههایی که منع شده بودند، منحرف گشتند.
پس بگفتیم آن جماعت را عیان
که شما باشید خود بوزینگان
هوش مصنوعی: پس به آن جمع گفتیم به وضوح که شما خود مانند بوزینگان هستید.
در چنان حالی که محرومید و دور
از عطاء و رحمت ربّ الغفور
هوش مصنوعی: در وضعیتی که از نعمتها و رحمتهای خداوند الكبير دور هستید و از آنها محروم شدهاید.
ای محمّد (ص) یاد کن چو اعلام کرد
مر تو را پروردگارت کوست فرد
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، به یاد بیاور زمانی را که پروردگارت تو را به رسالت نامیده است.
می برانگیزد بر ایشان او به زود
میکند یعنی مسلط بر یهود
هوش مصنوعی: او به زودی بر یهودیان مسلط خواهد شد و آنان را تحت تأثیر قرار میدهد.
مر کسی را تا به روز رستخیز
که چشاندشان عذابی درد خیز
هوش مصنوعی: تا روز قیامت کسی را آزار نده که او را با عذاب دردناکی مواجه کردهاند.
همچو قتل و ضرب و جزیه و اختلال
که بر ایشان میرسد از سوء حال
هوش مصنوعی: مانند قتل و آسیب و مالیاتی که به آنها تحمیل میشود و اختلالاتی که به خاطر شرایط بد زندگی به آنها میرسد.
بعد داوود و سلیمان بی شکیب
خواری ایشان راست پی در پی نصیب
هوش مصنوعی: پس از داوود و سلیمان، دیگران در ناملایمتی به سر میبرند و به تدریج دچار ذلت و خوارگی میشوند.
هست مر پروردگارت زود گیر
در عقوبت کافران را ناگزیر
هوش مصنوعی: پروردگار تو به سرعت نسبت به punishment کافران اقدام میکند و هیچ راهی برای فرار از عواقب اعمالشان نخواهند داشت.
هم بود آمرزگار و مهربان
بعد توبه بر گروه عاصیان
هوش مصنوعی: او هم آمرزنده و هم مهربان است و پس از توبه، بر گروهی که خطا کردهاند، رحمت میفرستد.
هم پراکنده نمودیم از یقین
آل اسرائیل را اندر زمین
هوش مصنوعی: ما یقیناً فرزندان اسرائیل را در زمین پراکنده کردیم.
هم جماعتها که بعضی زآن فرق
صالحند و پیرو فرمان حق
هوش مصنوعی: برخی از گروهها وجود دارند که در میان آنان، عدهای صالح و پیرو فرمان الهی هستند.
آن کسان تغییری اندر هیچ حال
راه می ننمودشان اندر کمال
هوش مصنوعی: آن افراد در هیچ حالتی هیچ تغییری نمیکردند و همیشه در کمال خود باقی بودند.
بر مسیح و بر محمّد(ص) بیگمان
بودشان ایمان و باشد هر زمان
هوش مصنوعی: مسلماً آنها به عیسی و پیامبر محمد (ص) ایمان داشتند و این ایمان در هر زمان وجود خواهد داشت.
هم از ایشان دون این بودند نیز
فاسق و استیزه روی و بی تمیز
هوش مصنوعی: آنها هم از کسانی بودند که از نظر اخلاقی پایینتر بودند و ظاهری زشت و ناپسند داشتند و کارهای ناشایست انجام میدادند.
آزمودیم آن کسان را سر به سر
بر بد و نیک جهان از نفع و ضرّ
هوش مصنوعی: ما تجربیات افرادی را که در زندگی دیدهایم، چه خوب و چه بد، مورد بررسی قرار دادیم و شناختیم که زندگی چه سودها و زیانهایی دارد.
از غناء و صحت و عیش و نعم
وز بلاء و فقر و بیماری و غم
هوش مصنوعی: هر انسانی در زندگی با خوشیها و نعمتها، مانند سلامتی و خوشبختی، و همچنین با سختیها و مشکلاتی مثل فقر و بیماری و غم روبرو میشود.
باز تا گردند شاید از فساد
سوی حق هم بر صلاح و بر سداد
هوش مصنوعی: باز هم شاید مردم به دنبال اصلاح و راستگویی برگردند و از فساد و ناپاکی دور شوند.
آمدند از بعد ایشان همچنین
خلف یعنی قوم دیگر جانشین
هوش مصنوعی: آنها پس از این افراد، گروه دیگری آمدند که جانشین آنها شدند.
که بُدند از ماسَلَف قائم مقام
وارث تورات گشتندی به نام
هوش مصنوعی: افرادی که از نسل پیشین بودند، با نام قائم مقام به عنوان وارث تورات شناخته شدند.
خود گرفتند آن به میراث این خلف
علم آن ناموخته از ماسَلَف
هوش مصنوعی: آنها با تکیه بر علم پیشینیان به ارث بردهاند، در حالی که این نسل چیزی از علم گذشتگان نیاموختهاند.
می بگیرید آنچه باشد پست تر
از متاع دنیوی اندر ثمر
هوش مصنوعی: شما چیزهایی را به دست میآورید که پایینتر از ارزش کالاهای دنیوی است در میوه.
رشوه گیرند اعنی از غیر صواب
خاصه در احکام و تحریف کتاب
هوش مصنوعی: این بیت به نقد افرادی میپردازد که به ناحق و به طور غیر قانونی از دیگران پول و هدایایی دریافت میکنند، به ویژه در زمینه قضاوت و تحریف امور رسمی یا متون معتبر. به عبارت دیگر، به فساد اخلاقی در سیستمهای قضایی و اداری اشاره دارد.
می بگویند اینکه غفران از اِله
زود ما را میرسد در هر گناه
هوش مصنوعی: میگویند که بخشش و عفو الهی به سرعت به ما میرسد و ما میتوانیم به خاطر هر گناهی امیدوار به آمرزش باشیم.
خویش آمرزیده دانستی ز رب
شب ز جرم روز و روز از جرم شب
هوش مصنوعی: برخی از انسانها خود را بخشوده میدانند و از خداوند میخواهند که شب را به خاطر گناهان روز و روز را به خاطر گناهان شب ببخشد. در واقع، آنها به دنبال آمرزش و رهایی از عواقب کارهای نادرست خود هستند.
هم گر آید مثل آن آراسته
آن کسان را از متاع و خواسته
هوش مصنوعی: اگرچه آن افراد با زیبایی و ظاهری آراسته وارد میشوند، اما باز هم این ظاهر نمیتواند ارزش واقعی آنها را تعیین کند.
یعنی از کالای دنیا مثل آن
گر بیاید هم بر ایشان رایگان
هوش مصنوعی: اگر کالا یا چیزی از دنیا مانند آن بیاید، برای آنها رایگان خواهد بود.
باز خواهند آنکه گیرند از انام
آنچه را حق کرده بر ایشان حرام
هوش مصنوعی: باز خواهند گرفت کسانی که از مردم، آنچه که خداوند برایشان حرام کرده، به چنگ آورند.
با چنین اصرار بر اخذ حرام
چشم دارند از خدا غفران تام
هوش مصنوعی: با این همه پافشاری بر گرفتن چیزهای حرام، چگونه میتوانند از خدا انتظار بخشش کامل داشته باشند؟
باز نگرفته است آیا در حساب
حق بر ایشان هیچ میثاق کتاب
هوش مصنوعی: آیا در حساب خداوند نسبت به این افراد هیچ پیمان و معاهدهای وجود ندارد؟
که نگویند آن جماعت بر خدا
غیر حق حرفی به نزد مدعا
هوش مصنوعی: ای کاش آن گروه، سخنی نگوید که به خدا نسبت نادرست و بیاساسی بدهد.
خوانده اند آن را که می باشد در آن
وین ندیدند اندر او فاش و عیان
هوش مصنوعی: گفتهاند که در اینجا حقیقتی وجود دارد، اما بسیاری نتوانستهاند آن را بهراحتی ببینند.
مر سرای آخرت نیکوتر است
آن کسانی را که تقوی درخور است
هوش مصنوعی: سرای آخرت برای کسانی که تقوا دارند بهتر و پسندیدهتر است.
نیستشان آیا تعقل اندکی
بر صلاح و بر فساد خود یکی
هوش مصنوعی: آیا آنها اندکی هم فکر و تعقل ندارند تا به خوب و بد خود پی ببرند؟
وآن کسان را که تمسّک بر کتاب
هست و از تحریف دارند اجتناب
هوش مصنوعی: افرادی که به کتاب پایبند هستند و از تحریف آن دوری میکنند، باید مورد احترام و حمایت قرار گیرند.
نیستشان ز احکام تورات انحراف
یا به قرآن کرده باشند اعتراف
هوش مصنوعی: آنها از دستورات تورات خارج نشدهاند و هرگز به قرآن اعتراف نکردهاند.
هم بپا دارند بر نیکی نماز
کآن بود بنیاد طاعات و نیاز
هوش مصنوعی: نماز را برپا دارند و به نیکی انجام دهند، زیرا که این عمل اساس عبادات و نیازهاست.
نزد ما ضایع نگردد یک تسو
مزدشان کآرند بر اصلاح رو
هوش مصنوعی: در نزد ما، هیچ یک از تلاشها و زحمات آنان بینتیجه نمیماند، زیرا آنها برای اصلاح شرایط و بهبود اوضاع تلاش میکنند.
زآن زم ان کن یاد از بهر نشان
کوه را برداشتیم از فوقشان
هوش مصنوعی: به یاد آن زمان، علامتی از کوه برداشتیم تا یادآور باشد.
زآنکه بر احکام تورات از دغل
بودشان اهمال در حین عمل
هوش مصنوعی: زیرا در هنگام عمل نسبت به احکام تورات سستی و بیتوجهی داشتند.
ظنّشان بود اینکه کوه آید فرود
بر سر ایشان سراسر در سجود
هوش مصنوعی: آنها گمان میکردند که کوه بر سرشان فرود خواهد آمد و تماماً در حال سجود خواهد بود.
نیم رخ بر سجده، نیمی بر جبل
تا بر ایشان کی فتد کوه از محل
هوش مصنوعی: نیمهی چهرهاش به سجده و نیمهی دیگرش به کوه است تا ببیند آیا کوه میتواند از جای خود بلند شود یا نه.
می بگیرید از کمال جد و جهد
بر شما دادیم آن چه از روی عهد
هوش مصنوعی: ما با تلاش و کوشش بسیار به شما آنچه را که طبق پیمان داده بودیم، میدهیم.
آن زمان گفتیم یعنی در خطاب
که بگیرید آنچه حکم است از کتاب
هوش مصنوعی: در آن زمان ما گفتیم که باید آنچه را که در کتاب آمده است، بگیرید و عمل کنید.
یاد آرید آنچه می باشد در او
از عهود و امر و نهی و فعل و خو
هوش مصنوعی: به خاطر بیاورید آنچه در او وجود دارد از پیمانها، دستورات، نهیها، اعمال و خصوصیات.
تا شما باشید مر پرهیزکار
اهل دین را در عداد و در شمار
هوش مصنوعی: تا وقتی که شما در میانید، پرهیزکاران دین را نیز در شمار آدمهای عاقل و با ایمان قرار میدهید.