گنجور

۱۳- آیات ۱۱۹ تا ۱۴۲

فَغُلِبُوا هُنٰالِکَ وَ اِنْقَلَبُوا صٰاغِرِینَ (۱۱۹) وَ أُلْقِیَ اَلسَّحَرَةُ سٰاجِدِینَ (۱۲۰) قٰالُوا آمَنّٰا بِرَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۱۲۱) رَبِّ مُوسیٰ وَ هٰارُونَ (۱۲۲) قٰالَ فِرْعَوْنُ آمَنْتُمْ بِهِ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَکُمْ إِنَّ هٰذٰا لَمَکْرٌ مَکَرْتُمُوهُ فِی اَلْمَدِینَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْهٰا أَهْلَهٰا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ (۱۲۳) لَأُقَطِّعَنَّ أَیْدِیَکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ مِنْ خِلاٰفٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّکُمْ أَجْمَعِینَ (۱۲۴) قٰالُوا إِنّٰا إِلیٰ رَبِّنٰا مُنْقَلِبُونَ (۱۲۵) وَ مٰا تَنْقِمُ مِنّٰا إِلاّٰ أَنْ آمَنّٰا بِآیٰاتِ رَبِّنٰا لَمّٰا جٰاءَتْنٰا رَبَّنٰا أَفْرِغْ عَلَیْنٰا صَبْراً وَ تَوَفَّنٰا مُسْلِمِینَ (۱۲۶) وَ قٰالَ اَلْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسیٰ وَ قَوْمَهُ لِیُفْسِدُوا فِی اَلْأَرْضِ وَ یَذَرَکَ وَ آلِهَتَکَ قٰالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنٰاءَهُمْ وَ نَسْتَحْیِی نِسٰاءَهُمْ وَ إِنّٰا فَوْقَهُمْ قٰاهِرُونَ (۱۲۷) قٰالَ مُوسیٰ لِقَوْمِهِ اِسْتَعِینُوا بِاللّٰهِ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَلْأَرْضَ لِلّٰهِ یُورِثُهٰا مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ اَلْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (۱۲۸) قٰالُوا أُوذِینٰا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِیَنٰا وَ مِنْ بَعْدِ مٰا جِئْتَنٰا قٰالَ عَسیٰ رَبُّکُمْ أَنْ یُهْلِکَ عَدُوَّکُمْ وَ یَسْتَخْلِفَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ فَیَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ (۱۲۹) وَ لَقَدْ أَخَذْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِینَ وَ نَقْصٍ مِنَ اَلثَّمَرٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۱۳۰) فَإِذٰا جٰاءَتْهُمُ اَلْحَسَنَةُ قٰالُوا لَنٰا هٰذِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَطَّیَّرُوا بِمُوسیٰ وَ مَنْ مَعَهُ أَلاٰ إِنَّمٰا طٰائِرُهُمْ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۱۳۱) وَ قٰالُوا مَهْمٰا تَأْتِنٰا بِهِ مِنْ آیَةٍ لِتَسْحَرَنٰا بِهٰا فَمٰا نَحْنُ لَکَ بِمُؤْمِنِینَ (۱۳۲) فَأَرْسَلْنٰا عَلَیْهِمُ اَلطُّوفٰانَ وَ اَلْجَرٰادَ وَ اَلْقُمَّلَ وَ اَلضَّفٰادِعَ وَ اَلدَّمَ آیٰاتٍ مُفَصَّلاٰتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کٰانُوا قَوْماً مُجْرِمِینَ (۱۳۳) وَ لَمّٰا وَقَعَ عَلَیْهِمُ اَلرِّجْزُ قٰالُوا یٰا مُوسَی اُدْعُ لَنٰا رَبَّکَ بِمٰا عَهِدَ عِنْدَکَ لَئِنْ کَشَفْتَ عَنَّا اَلرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَکَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَکَ بَنِی إِسْرٰائِیلَ (۱۳۴) فَلَمّٰا کَشَفْنٰا عَنْهُمُ اَلرِّجْزَ إِلیٰ أَجَلٍ هُمْ بٰالِغُوهُ إِذٰا هُمْ یَنْکُثُونَ (۱۳۵) فَانْتَقَمْنٰا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنٰاهُمْ فِی اَلْیَمِّ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ کٰانُوا عَنْهٰا غٰافِلِینَ (۱۳۶) وَ أَوْرَثْنَا اَلْقَوْمَ اَلَّذِینَ کٰانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشٰارِقَ اَلْأَرْضِ وَ مَغٰارِبَهَا اَلَّتِی بٰارَکْنٰا فِیهٰا وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ اَلْحُسْنیٰ عَلیٰ بَنِی إِسْرٰائِیلَ بِمٰا صَبَرُوا وَ دَمَّرْنٰا مٰا کٰانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ مٰا کٰانُوا یَعْرِشُونَ (۱۳۷) وَ جٰاوَزْنٰا بِبَنِی إِسْرٰائِیلَ اَلْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلیٰ قَوْمٍ یَعْکُفُونَ عَلیٰ أَصْنٰامٍ لَهُمْ قٰالُوا یٰا مُوسَی اِجْعَلْ لَنٰا إِلٰهاً کَمٰا لَهُمْ آلِهَةٌ قٰالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ (۱۳۸) إِنَّ هٰؤُلاٰءِ مُتَبَّرٌ مٰا هُمْ فِیهِ وَ بٰاطِلٌ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۳۹) قٰالَ أَ غَیْرَ اَللّٰهِ أَبْغِیکُمْ إِلٰهاً وَ هُوَ فَضَّلَکُمْ عَلَی اَلْعٰالَمِینَ (۱۴۰) وَ إِذْ أَنْجَیْنٰاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ اَلْعَذٰابِ یُقَتِّلُونَ أَبْنٰاءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِسٰاءَکُمْ وَ فِی ذٰلِکُمْ بَلاٰءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ (۱۴۱) وَ وٰاعَدْنٰا مُوسیٰ ثَلاٰثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنٰاهٰا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقٰاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قٰالَ مُوسیٰ لِأَخِیهِ هٰارُونَ اُخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاٰ تَتَّبِعْ سَبِیلَ اَلْمُفْسِدِینَ (۱۴۲)

پس مغلوب شدند آنجا و برگشتند خوارشدگان (۱۱۹) و افکنده شدند ساحران سجده‌کنندگان (۱۲۰) گفتند گرویدیم به پروردگار جهانیان (۱۲۱) پروردگار موسی و هارون (۱۲۲) گفت فرعون آیا ایمان آوردید باو پیش از آنکه دستوری دهم شما را به درستی که این حیله بود که حیله کردید آن را در شهر تا بیرون کنید از آن اهلش را پس زود باشد که بدانید (۱۲۳) هر آنچه خواهم برید دستهاتان و پاهاتان را از خلاف یکدیگر پس هر آینه بر دار خواهم کرد شما را همه (۱۲۴) گفتند ما بپروردگارمان بازگشت‌کنندگانیم (۱۲۵) و بد نمی‌داری از ما مگر آنکه گرویدم بآیتهای پروردگارمان چون آمد ما را پروردگار ما بریز بر ما شکیبایی و بمیران ما را مسلمانان (۱۲۶) و گفتند آن جمع از قوم فرعون آیا وا می‌گذاری موسی و قومش را تا فساد کنند در زمین و واگذارد تو را گفت بزودی می‌کشیم پسران ایشان را و باقی می‌گذاریم زنانشان را و بدرستی که ما فوق ایشانیم غالبان (۱۲۷) گفت موسی مرقومش را یاری جویید بخدا و صبر کنید به درستی که زمین مر خدا راست بمیراث می‌دهد آن را بهر که می‌خواهد از بندگان خود و انجام کار از برای پرهیزکارانست (۱۲۸) گفتند رنجانیده شدیم پیش از آنکه بیایی ما را و از بعد آنکه آمدی ما را گفت شاید پروردگار شما که هلاک کند دشمن شما را و جانشین کند شما را در زمین پس خواهید دید که چگونه می‌کنید (۱۲۹) و بتحقیق گرفتیم ما آل فرعون را بقحط سالها و کمی از میوه‌ها باشد که ایشان پند گیرند (۱۳۰) پس چون آمد ایشان را خوبی گفتند مر ما راست این و اگر می‌رسید ایشان را بدی شوم می‌گرفتند بموسی و کسی که بود با او آگاه باشید جز این نیست که منشأ شرشان نزد خداست و لیکن بیشترشان نمی‌دانند (۱۳۱) و گفتند هرگاه بیاوری ما را بآن از آیتی تا سحر کنی ما را بآن پس نخواهیم بود مر تو را گروندگان (۱۳۲) پس فرستادیم بر ایشان طوفان و ملخ و کنه و وزغها و خون آیتهای مفصّل پس سرکشی کردند و بودند گروهی گناهکاران (۱۳۳) و چون واقع شد بر ایشان آن عذاب گفتند ای موسی بخان برای ما پروردگارت را بآنچه عهد کرده نزد تو اگر دفع کنی از ما عذاب را هر آینه بگرویم مر تو را و هر آینه فرستیم با تو بنی اسرائیل را (۱۳۴) پس چون دفع کردیم از ایشان عذاب را تا مدتی که ایشان رسیده‌اند آن‌گاه آنها پیمان می‌شکنند (۱۳۵) پس انتقام کشیدیم از ایشان پس غرق کردیمشان در دریا بآنکه ایشان تکذیب کردند بآیتهای ما و بودند از آنها بیخبران (۱۳۶) و میراث دادیم گروهی را آنان که بودند که ضعیف شمرده شده بودند در مشرقهای زمین و مغربهایش که برکت پدید آوردیم در آن و تمام شد کلمۀ پروردگارت که خوبست بر بنی اسرائیل بآنچه صبر کردند ایشان و خراب کردیم آنچه بودند که می‌ساختند فرعون و قومش و آنچه را که بودند برمی‌افراشتند (۱۳۷) و درگذرانیدیم بنی اسرائیل را از دریا پس گذشتند بر جمعی که پاس پرستش می‌داشتند بر بتهایی که مر ایشان را بود گفتند ای موسی بگردان از برای ما الهی هم چنان که مر ایشان‌راست الهان گفت به درستی که شما گروهی نادانانید (۱۳۸) به درستی که آنها تباه گردانیده شده آنچه آنها در آنند و باطل است آنچه هستند که می‌کنند (۱۳۹) گفت آیا غیر خدا بجویم برای شما الهی و او افزونی داد شما را بر جهانیان (۱۴۰) هنگامی که رهانیدیم شما را از آل فرعون که عذاب می‌کردند شما را بدترین عذاب می‌کشتند پسران شما را و زنده می‌گذاشتند زنان شما را و در آن بلائی بود از پروردگارتان بزرگ (۱۴۱) و وعده دادیم موسی را سی شب و تمام گردانیدیم آن را بده پس تمام شد وقت مقرر پروردگارش چهل شب و گفت موسی مر برادر خود هارون را که جانشین شو مرا در قومم و اصلاح کن و پیروی مکن راه فسادکنندگان را (۱۴۲)

گشت غالب امر حق اندر محل
باطل آنها هم که کردند از دغل
پس شدند آن جادوان مغلوب و پست
هم به فرعون عنود آمد شکست
غالب آنجا که شدی موسی به ساز
منهزم گشتند و خواران جمله باز
ساحران دیدند و دانستند چون
که بود از سِحر، این صورت برون
بلکه باشد معجزی از رب دین
پس در افتادند در رو ساجدین
گویی ایشان را کس افکندی به روی
تا شوند از نطق دل توحید گوی
قَالُواْ امَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِین
خالق موسی و هارون از یقین
گفت مر فرعون، آیا خود شما
بر وی آوردید ایمان برملا
پیش از آنکه من دهم دستوری ای
بر شما در رفع هر معذوری ای
این است تدبیری نهان کافکنده اید
در مدینه چون بر آن زیبنده اید
دست بر هم داده اید از سحر و فن
با وی اندر مصر پنهان نی علن
تا کنید از مصر ، اهلش را برون
بر شما خالص شود شه ر از نمون
زود باشد تا جزای فعل خود
باز دانید ار بود نیک ، ار که بد
می ببرّم دست و پاتان از خلاف
بر درخت آویزم اندر اعتساف
ساحران گفتند ما گردیم باز
جانب پروردگار بی نیاز
تو نگویی عیب ما در انتقام
جز که آوردیم ایمان در مقام
بر خدا و بر نشانی ها ی او
چونکه بر ما آمد از پیدای او
پس نترسیم از وعید قتل و مرگ
کآن بود ما را در ایمان ساز و برگ
باز گفتند آنکه ای پروردگار
ریز بر ما از شکیب اندر قرار
تا جزع ناریم اندر کار دین
هم بمیران بازمان از مسلمین
ز آل فرعون آنگهی اشرافشان
مر ورا گفتند از اجحافشان
داری آیا دست از موسی تو باز
هم ز قومش آن گروه فتنه ساز
تا کنند افساد اندر شهر ما
هم تو را موسی گذارد در عنا
گفت او پس در جواب قوم خود
از پی اسکاتشان در لوم خود
زود بُکشیم آن پسرهاشان تمام
زنده زنهاشان گذاریم از مقام
ما بر ایشانیم غالب وآن گروه
جمله مقهورند و از ما در ستوه
این چو بشنیدند اسرائیلیان
جانب موسی شدند از غم روان
قوم خود را گفت او زین ظلم و جبر
استعانت از خدا خواهید و صبر
مر زمین باشد ز حق میراث و او
هر که را خواهد دهد بی گفتگو
بر عباد خود ببخشد او زمین
عاقبت نیکوست بهر متقین
باز گفتند از طریق عجز پس
قبطیان ما را کنند آزار بس
پیش از آن کآیی تو ما را زین گروه
بود جان اندر عذاب و در ستوه
می بُکشتندی ز کین اخیار ما
متفق بودند در آزار ما
همچنین زآن پس که با این بیّنات
آمدی تو هستمان آن نائبات
گفت موسی شاید آن خلاّق پاک
تخم دشمن را براندازد ز خاک
مر شما را بعد ایشان در زمین
سازد از رحمت خلیفه و جانشین
واگذارد بر شما این بوم و بر
تا ببیند چون کنید از خیر و شرّ
زآن جهت فرمود بگرفتیم هین
آل فرعون آنچه بودی بِالسِّنین
ز آل فرعون اعنی از خدّام و رهط
مبتلاء گشتند بر تنگی و قحط
میوه هاشان یافت نقصان بر درخت
باغها گردید خشک و کار سخت
تا مگر گیرند زآن آسیب ، پند
کاین بود از کرده های ناپسند
این نشد بر پندشان لیکن سبب
بلکه می افزودشان کفر و غضب
نیکی ای چون آمد ایشان را به پیش
نسبتش دادند بر اقبال خویش
که بر این بودیم ما خود مستحق
باشد از عادات جاری نی ز حق
ور بر ایشان می رسیدی ابتلا
این بود، گفتند از موسی به ما
آن تطیّر که زدند از شرّ و خیر
نزد حق است آن نه از موسی و غیر
رنج و راحت، شرّ و خیر و نیک و بد
از خدا بر خلق پی در پی رسد
لیک این را می ندانند اکثری
چون نبردند از بهار جان، بری
قبطیان گفتند ای موسی به ما
هر چه آری آیت از قحط و عنا
که به زعم توست آنها معجزت
هم بود اظهار آنها جایزت
تا به جادو آوری ما را به دام
بر تو هرگز نگرویم از سحر خام
پس فرستادیم طوفانی عیان
ما بر ایشان بهر آثار و نشان
هست طوفان هر چه کآن آید به طوف
چون مطر یا سیل در هنگام خوف
یا که بُد موت مواشی و آبله
یا که طاعون یا که دیگر هایله
هم فرستادیم بر ایشان ملخ
همچنین قُمل که بُدشان سجن و فخ
قُمل، اشپش یا جراد بی پر است
یا کَنِه یا مورچه در دفتر است
هم ضَّفَادِع کآمد از هر بابشان
در طعام و جامه های خوابشان
هم دم اعنی آنچه خوردندی ز آب
داشت طعم و رنگ خون در انقلاب
این همه می بود آیت های ما
که مفصل شد بر ایشان هر کجا
سرکشی کردند از حکم و حدود
زآنکه می بودند قومی بس عنود
چون بر ایشان سخت می شد کار باز
سوی موسی می دویدند از نیاز
تا کند او رفع ز ایشان آن گزند
شرط میکردند کآیمان آورند
چونکه می شد دفع آن اندوه و غم
می فزودندی به طغیان و ستم
باز واقع چون بر ایشان شد عذاب
سوی موسی می نمودندی ایاب
گفتی ای موسی بخوان از بهر ما
رب خود را تا شود رفع این بلا
با تو از عهدی که کرد اندر ایاب
که نماید دعوتت را مستجاب
گر ز ما زایل نمایی این بلا
بر تو ایمان آوریم از صدق ما
با تو بفرستیم اسرائیلیان
تا بری هر جا که خواهیشان عیان
کشف پس کردیم چون ز ایشان عذاب
بر دعای موسی صاحب کتاب
تا زمانی که رسند ایشان بر آن
موت یا هنگام دیگر ز امتحان
بی توقف پس شکستندی عهود
تا دگر ره امتحانی رخ نمود
هست مروی آنکه موسی بیست سال
بود با فرعونیان اندر جدال
زآن زمان که ساحران را کرد پست
داد مر فرعون و قومش را شکست
یک نفر نآورد ایمان زآن گروه
بودشان گویی که دل از سنگ ، کوه
زآن جماعت پس کشیدیم انتقام
غرقشان کردیم در یم بالتمام
زآنکه آیتهای ما را بر دروغ
حمل کردند آن گروه بیفروغ
زآنکه بودند از مآلش بی خبر
وز عذابی کآید ایشان را به بر
شرح غرقه گشتن ایشان به یم
گفتهایم و بعد از این گوییم هم
بر ضعیفان همچنین دادیم ما
ارض را میراث از حکم قضا
یعنی اسرائیلیان که زیر دست
بر گروه قبطیان بودند و پست
چونکه شد فرعون و اتباعش تباه
وارث ایشان بر زمین گشتند و شاه
شرقها و غربها از ارض شام
در تصرف آمد ایشان را تمام
یا ز شرق و غرب باشد قصد این
که شدند آن قوم غالب در زمین
آن زمینی کاندر آن برکات ما
نازل است از اهتمام انبیا
وآن زمین شام و بیت المقدس است
نعمت و ارزانی اندر وی بس است
وعدة پروردگارت شد تمام
آل اسرائیل را نیکو و تام
از ره صبری که کردند آن گروه
بر مکاره همچو بحر و همچو کوه
هم نمودیم آن منازل را خراب
که بُد آنها را به فرعون انتساب
وآن حصار و کوشک های ساخته
که بُد از فرعونیان افراخته
آن عمارتهای عالی و ارجمند
قصرها و کاخهای بس بلند
وآنچه بود از باغهای کاشته
تاکها از چوب و نی افراشته
ذکر اینها می کند حق بر رسول
تا ز حال مشرکان ناید ملول
زآنکه ایشان را هم این فرهنگ بود
گیتی از نخوت بر آنها تنگ بود
بگذراندیم آل اسرائیل را
از یم و بشکافتیم آن نیل را
چون به قومی برگذشتند از عرب
که به بت بودند شاغل روز و شب
یَعکُفُون یعنی اقامت می کنند
بر بتان بهر پرستش از پسند
گفته اند آن بُد تماثیل بقر
که پرستیدند قومی بی خبر
مر به موسی قوم گفتند آن زمان
بهر ما می ساز تمثالی چنان
بر پرستش تا که داریم آن نگاه
آن چنان که هست ایشان را اِله
گفت موسی خود شما ورزید جهل
کاین پرستش را همی گیرید سهل
میکنید اعنی توهم در نهان
که عبادت کرد جز حق را توان
این گروه بت پرستان ز اشتراک
گشته اندر جهل و نادانی هلاک
بر هر آنچه در ویاند از آزمون
حق تعالی زودشان سازد نگون
دین ایشان زود گردد خوار و پست
وین بتان بر دست ما خواهد شکست
باطل است و زایل آنچه می کنند
از عبادتها بر اصنام نژند
گفت روزی مر علی(ع) را یک جهود
دفن پیغمبر نکردید از عهود
تا به دین خ ود نگردید اختلاف
گفت از او کردیم نی در او خلاف
بود در تفسیر قولش گفتگو
نی که در پیغمبری و احکام او
مر شما را خشک لیک از بحر، پا
ناشده گفتید با موسی که ما
از تو خواهیم اینکه رسم دین کنی
مر خدایان بهر ما تعیین کنی
همچنان که بت پرستان در نظر
بهر خود سازند اِله از چوب و زر
گفت موسی من کنم آیا طلب
بهرتان معبودی الاّ ذات رب
وآنگهی کو داد تفصیل از یقین
مر شما را بر تمام عالمین
یاد آرید آنکه برهاندیم ما
مر شما را ز آل فرعون دغا
که شما را می چشاندند از عذاب
رنج و سختی وین بود سوء العذاب
بهر قطع نسل و افناء وجود
آن پسرهاتان بکشتند از جحود
وآن زنان را زنده می بگذاشتند
که از ایشان چشم خدمت داشتند
وین بلائی بر شما بود آشکار
بس عظیم از جانب پروردگار
هم نجات از قومتان بُد نعمتی
از پس رنج فراوان راحتی
وعده موسی قوم خود را داده بود
کآورد از حق کتابی با نمود
گشت چون فرعون مستغرق در آب
خواست موسی تا فرستد حق کتاب
وحی بر وی شد پس از ربّ الانام
تا که گیرد روزه سی روز تمام
پس به طور آ، با تو تا گویم سخن
بوی ناخوش آیدش دید از دهن
کرد مسواک از پی سی روز و رفت
گفت صائم باش هم ده روز زفت
از تو بوی روزه آن مسواک برد
آنچه بود از مُشک بهتر پاک برد
گفت زآن دادیم وعده بر کتاب
از پس سی شب به موسی در خطاب
بود آن ذیقعده از روی کلام
بر ده دیگر به ذی حج شد تمام
پس شد آن میقات او در اربعین
تام از پروردگار عقل و دین
گشت تورات اندر آن ده روز بعد
هم به موسی نازل از میثاق و وعد
گفت موسی مر برادر را که من
میروم بر طور ز امر ذوالمنن
تا در آن میقات از پروردگار
بر من آید آن کتاب نامدار
تو ز من در قوم من شو جانشین
امر ایشان بر صلاح آر ای امین
پیروی ناور به راه مفسدان
کآن تو را بر عقل و دین دارد زیان
۱۲- آیات ۱۰۳ تا ۱۱۸: ثُمَّ بَعَثْنٰا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسیٰ بِآیٰاتِنٰا إِلیٰ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ فَظَلَمُوا بِهٰا فَانْظُرْ کَیْفَ کٰانَ عٰاقِبَةُ اَلْمُفْسِدِینَ (۱۰۳) وَ قٰالَ مُوسیٰ یٰا فِرْعَوْنُ إِنِّی رَسُولٌ مِنْ رَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۱۰۴) حَقِیقٌ عَلیٰ أَنْ لاٰ أَقُولَ عَلَی اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْحَقَّ قَدْ جِئْتُکُمْ بِبَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَرْسِلْ مَعِیَ بَنِی إِسْرٰائِیلَ (۱۰۵) قٰالَ إِنْ کُنْتَ جِئْتَ بِآیَةٍ فَأْتِ بِهٰا إِنْ کُنْتَ مِنَ اَلصّٰادِقِینَ (۱۰۶) فَأَلْقیٰ عَصٰاهُ فَإِذٰا هِیَ ثُعْبٰانٌ مُبِینٌ (۱۰۷) وَ نَزَعَ یَدَهُ فَإِذٰا هِیَ بَیْضٰاءُ لِلنّٰاظِرِینَ (۱۰۸) قٰالَ اَلْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ إِنَّ هٰذٰا لَسٰاحِرٌ عَلِیمٌ (۱۰۹) یُرِیدُ أَنْ یُخْرِجَکُمْ مِنْ أَرْضِکُمْ فَمٰا ذٰا تَأْمُرُونَ (۱۱۰) قٰالُوا أَرْجِهْ وَ أَخٰاهُ وَ أَرْسِلْ فِی اَلْمَدٰائِنِ حٰاشِرِینَ (۱۱۱) یَأْتُوکَ بِکُلِّ سٰاحِرٍ عَلِیمٍ (۱۱۲) وَ جٰاءَ اَلسَّحَرَةُ فِرْعَوْنَ قٰالُوا إِنَّ لَنٰا لَأَجْراً إِنْ کُنّٰا نَحْنُ اَلْغٰالِبِینَ (۱۱۳) قٰالَ نَعَمْ وَ إِنَّکُمْ لَمِنَ اَلْمُقَرَّبِینَ (۱۱۴) قٰالُوا یٰا مُوسیٰ إِمّٰا أَنْ تُلْقِیَ وَ إِمّٰا أَنْ نَکُونَ‌ نَحْنُ اَلْمُلْقِینَ (۱۱۵) قٰالَ أَلْقُوا فَلَمّٰا أَلْقَوْا سَحَرُوا أَعْیُنَ اَلنّٰاسِ وَ اِسْتَرْهَبُوهُمْ وَ جٰاؤُ بِسِحْرٍ عَظِیمٍ (۱۱۶) وَ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ مُوسیٰ أَنْ أَلْقِ عَصٰاکَ فَإِذٰا هِیَ تَلْقَفُ مٰا یَأْفِکُونَ (۱۱۷) فَوَقَعَ اَلْحَقُّ وَ بَطَلَ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۱۸)۱۴- آیات ۱۴۳ تا ۱۴۷: وَ لَمّٰا جٰاءَ مُوسیٰ لِمِیقٰاتِنٰا وَ کَلَّمَهُ رَبُّهُ قٰالَ رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیْکَ قٰالَ لَنْ تَرٰانِی وَ لٰکِنِ اُنْظُرْ إِلَی اَلْجَبَلِ فَإِنِ اِسْتَقَرَّ مَکٰانَهُ فَسَوْفَ تَرٰانِی فَلَمّٰا تَجَلّٰی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ خَرَّ مُوسیٰ‌ صَعِقاً فَلَمّٰا أَفٰاقَ قٰالَ سُبْحٰانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ اَلْمُؤْمِنِینَ (۱۴۳) قٰالَ یٰا مُوسیٰ إِنِّی اِصْطَفَیْتُکَ عَلَی اَلنّٰاسِ بِرِسٰالاٰتِی وَ بِکَلاٰمِی فَخُذْ مٰا آتَیْتُکَ وَ کُنْ مِنَ اَلشّٰاکِرِینَ (۱۴۴) وَ کَتَبْنٰا لَهُ فِی اَلْأَلْوٰاحِ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِیلاً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ فَخُذْهٰا بِقُوَّةٍ وَ أْمُرْ قَوْمَکَ یَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهٰا سَأُرِیکُمْ دٰارَ اَلْفٰاسِقِینَ (۱۴۵) سَأَصْرِفُ عَنْ آیٰاتِیَ اَلَّذِینَ یَتَکَبَّرُونَ فِی اَلْأَرْضِ بِغَیْرِ اَلْحَقِّ وَ إِنْ یَرَوْا کُلَّ آیَةٍ لاٰ یُؤْمِنُوا بِهٰا وَ إِنْ یَرَوْا سَبِیلَ اَلرُّشْدِ لاٰ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلاً وَ إِنْ یَرَوْا سَبِیلَ اَلغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبِیلاً ذٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ کٰانُوا عَنْهٰا غٰافِلِینَ (۱۴۶) وَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ لِقٰاءِ اَلْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاّٰ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۴۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

فَغُلِبُوا هُنٰالِکَ وَ اِنْقَلَبُوا صٰاغِرِینَ (۱۱۹) وَ أُلْقِیَ اَلسَّحَرَةُ سٰاجِدِینَ (۱۲۰) قٰالُوا آمَنّٰا بِرَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۱۲۱) رَبِّ مُوسیٰ وَ هٰارُونَ (۱۲۲) قٰالَ فِرْعَوْنُ آمَنْتُمْ بِهِ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَکُمْ إِنَّ هٰذٰا لَمَکْرٌ مَکَرْتُمُوهُ فِی اَلْمَدِینَةِ لِتُخْرِجُوا مِنْهٰا أَهْلَهٰا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ (۱۲۳) لَأُقَطِّعَنَّ أَیْدِیَکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ مِنْ خِلاٰفٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّکُمْ أَجْمَعِینَ (۱۲۴) قٰالُوا إِنّٰا إِلیٰ رَبِّنٰا مُنْقَلِبُونَ (۱۲۵) وَ مٰا تَنْقِمُ مِنّٰا إِلاّٰ أَنْ آمَنّٰا بِآیٰاتِ رَبِّنٰا لَمّٰا جٰاءَتْنٰا رَبَّنٰا أَفْرِغْ عَلَیْنٰا صَبْراً وَ تَوَفَّنٰا مُسْلِمِینَ (۱۲۶) وَ قٰالَ اَلْمَلَأُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ أَ تَذَرُ مُوسیٰ وَ قَوْمَهُ لِیُفْسِدُوا فِی اَلْأَرْضِ وَ یَذَرَکَ وَ آلِهَتَکَ قٰالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنٰاءَهُمْ وَ نَسْتَحْیِی نِسٰاءَهُمْ وَ إِنّٰا فَوْقَهُمْ قٰاهِرُونَ (۱۲۷) قٰالَ مُوسیٰ لِقَوْمِهِ اِسْتَعِینُوا بِاللّٰهِ وَ اِصْبِرُوا إِنَّ اَلْأَرْضَ لِلّٰهِ یُورِثُهٰا مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ اَلْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (۱۲۸) قٰالُوا أُوذِینٰا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَأْتِیَنٰا وَ مِنْ بَعْدِ مٰا جِئْتَنٰا قٰالَ عَسیٰ رَبُّکُمْ أَنْ یُهْلِکَ عَدُوَّکُمْ وَ یَسْتَخْلِفَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ فَیَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ (۱۲۹) وَ لَقَدْ أَخَذْنٰا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِینَ وَ نَقْصٍ مِنَ اَلثَّمَرٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ (۱۳۰) فَإِذٰا جٰاءَتْهُمُ اَلْحَسَنَةُ قٰالُوا لَنٰا هٰذِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَطَّیَّرُوا بِمُوسیٰ وَ مَنْ مَعَهُ أَلاٰ إِنَّمٰا طٰائِرُهُمْ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۱۳۱) وَ قٰالُوا مَهْمٰا تَأْتِنٰا بِهِ مِنْ آیَةٍ لِتَسْحَرَنٰا بِهٰا فَمٰا نَحْنُ لَکَ بِمُؤْمِنِینَ (۱۳۲) فَأَرْسَلْنٰا عَلَیْهِمُ اَلطُّوفٰانَ وَ اَلْجَرٰادَ وَ اَلْقُمَّلَ وَ اَلضَّفٰادِعَ وَ اَلدَّمَ آیٰاتٍ مُفَصَّلاٰتٍ فَاسْتَکْبَرُوا وَ کٰانُوا قَوْماً مُجْرِمِینَ (۱۳۳) وَ لَمّٰا وَقَعَ عَلَیْهِمُ اَلرِّجْزُ قٰالُوا یٰا مُوسَی اُدْعُ لَنٰا رَبَّکَ بِمٰا عَهِدَ عِنْدَکَ لَئِنْ کَشَفْتَ عَنَّا اَلرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَکَ وَ لَنُرْسِلَنَّ مَعَکَ بَنِی إِسْرٰائِیلَ (۱۳۴) فَلَمّٰا کَشَفْنٰا عَنْهُمُ اَلرِّجْزَ إِلیٰ أَجَلٍ هُمْ بٰالِغُوهُ إِذٰا هُمْ یَنْکُثُونَ (۱۳۵) فَانْتَقَمْنٰا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنٰاهُمْ فِی اَلْیَمِّ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا وَ کٰانُوا عَنْهٰا غٰافِلِینَ (۱۳۶) وَ أَوْرَثْنَا اَلْقَوْمَ اَلَّذِینَ کٰانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشٰارِقَ اَلْأَرْضِ وَ مَغٰارِبَهَا اَلَّتِی بٰارَکْنٰا فِیهٰا وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ اَلْحُسْنیٰ عَلیٰ بَنِی إِسْرٰائِیلَ بِمٰا صَبَرُوا وَ دَمَّرْنٰا مٰا کٰانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ مٰا کٰانُوا یَعْرِشُونَ (۱۳۷) وَ جٰاوَزْنٰا بِبَنِی إِسْرٰائِیلَ اَلْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلیٰ قَوْمٍ یَعْکُفُونَ عَلیٰ أَصْنٰامٍ لَهُمْ قٰالُوا یٰا مُوسَی اِجْعَلْ لَنٰا إِلٰهاً کَمٰا لَهُمْ آلِهَةٌ قٰالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ (۱۳۸) إِنَّ هٰؤُلاٰءِ مُتَبَّرٌ مٰا هُمْ فِیهِ وَ بٰاطِلٌ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۳۹) قٰالَ أَ غَیْرَ اَللّٰهِ أَبْغِیکُمْ إِلٰهاً وَ هُوَ فَضَّلَکُمْ عَلَی اَلْعٰالَمِینَ (۱۴۰) وَ إِذْ أَنْجَیْنٰاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ اَلْعَذٰابِ یُقَتِّلُونَ أَبْنٰاءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِسٰاءَکُمْ وَ فِی ذٰلِکُمْ بَلاٰءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ (۱۴۱) وَ وٰاعَدْنٰا مُوسیٰ ثَلاٰثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنٰاهٰا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقٰاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ قٰالَ مُوسیٰ لِأَخِیهِ هٰارُونَ اُخْلُفْنِی فِی قَوْمِی وَ أَصْلِحْ وَ لاٰ تَتَّبِعْ سَبِیلَ اَلْمُفْسِدِینَ (۱۴۲)
هوش مصنوعی: آن‌ها در آنجا شکست خوردند و با ذلت به عقب برگشتند. جادوگران سجده کردند و گفتند: «ایمان آوردیم به پروردگار جهانیان، پروردگار موسی و هارون.» فرعون گفت: «آیا پیش از آنکه به شما اجازه دهم به او ایمان آوردید؟ این مکر و فریبی است که در شهر کرده‌اید تا اهالی آن را از آنجا خارج کنید. به زودی خواهید دانست! » من دست‌ها و پاهایتان را از خلاف قطع می‌کنم و همه‌تان را به دار می‌زنم.» آن‌ها گفتند: «ما به پروردگارمان باز می‌گردیم و تو هیچ انتقادی از ما جز ایمان آوردن به آیات پروردگارمان نداری، زمانی که به ما رسید. پروردگارا، بر ما صبر بریز و ما را مسلمان بمیران.» و سران قوم فرعون گفتند: «آیا موسی و قومش را رها خواهی کرد تا در زمین فساد کنند و تو و خدایانت را رها کنند؟» فرعون گفت: «ما پسرانشان را می‌کشیم و زنانشان را زنده می‌گذاریم و ما بر آن‌ها تسلط داریم.» موسی به قومش گفت: «از خدا کمک بخواهید و صبر کنید. به یقین، زمین از آن خداست و آن را به هر یک از بندگانش که بخواهد ارث می‌دهد و عاقبت برای پرهیزکاران است.» آن‌ها گفتند: «پیش از آمدن تو، ما را آزار داده‌اند و بعد از آمدن تو هم آزارمان می‌دهند.» موسی گفت: «امید است پروردگارتان دشمن شما را هلاک کند و شما را در زمین جانشین کند و بنگرد که چگونه عمل می‌کنید.» و ما خانواده فرعون را به وسیله سال‌های قحطی و کاهش محصول‌ها آزمایش کردیم، شاید پند پذیرند. وقتی خیر و خوبی به آن‌ها می‌رسید، می‌گفتند: «این برای ماست» و اگر بدی به آن‌ها می‌رسید، به موسی و پیروانش بدشانسی می‌دادند. آگاه باشید، بدشانسی آن‌ها نزد خداست، اما بیشتر آن‌ها نمی‌دانند. آن‌ها گفتند: «هر نشانه‌ای که برای سحر کردن ما بیاوری، ما به تو ایمان نخواهیم آورد.» لذا ما بر آن‌ها طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون را به عنوان نشانه‌های واضح فرستادیم، اما آن‌ها متکبر شدند و قوم مجرمی بودند. هنگامی که این مصیبت بر آن‌ها نازل شد، گفتند: «ای موسی، از پروردگارت برای ما دعا کن به عهدی که با تو دارد. اگر از ما این مصیبت را برطرف کنی، ما به تو ایمان خواهیم آورد و بنی‌اسرائیل را با تو می‌فرستیم.» وقتی ما مصیبت را تا زمان معین که به آن‌ها رسیده بود، از آن‌ها برداشتیم، ناگهان بازمی‌گشتند. پس ما از آن‌ها انتقام گرفتیم و آن‌ها را در دریا غرق کردیم، زیرا به آیات ما دروغ می‌گفتند و از آن‌ها غافل بودند. و ما قومی را که تحت ظلم بودند، وارثان شرق و غرب زمین که در آن برکت نهاده‌ایم قرار دادیم و وعده نیکو پروردگارت بر بنی‌اسرائیل به خاطر صبوری‌شان محقق شد و آنچه فرعون و قومش می‌ساختند را نابود کردیم. ما بنی‌اسرائیل را از دریا عبور دادیم و به قومی برخوردند که بر سر بت‌های خود می‌نشستند و گفتند: «ای موسی، برای ما خدایی بساز همان‌طور که برای آن‌ها خدایانی هست.» موسی گفت: «شما قومی جاهل هستید. این‌ها به زودی نابود خواهند شد و آنچه انجام می‌دهند باطل است.» موسی گفت: «آیا جز خدا خدایی دیگر برای شما بجویم در حالی که او شما را بر جهانیان برتری داده است؟ و وقتی شما را از دست فرعون نجات دادیم که شما را تحت عذاب قرار می‌داد و پسران‌تان را می‌کشت و زنان‌تان را زنده می‌گذاشت، در این درد و بلا از پروردگارتان، آزمایشی بزرگ بود.» ما با موسی در مدت سی شب وعده گذاشتیم و این را به ده شب کامل کردیم، پس موعد پروردگارش به چهل شب کامل شد و موسی به برادرش هارون گفت: «در قوم من جانشین باش و اصلاح کن و از راه مفسدین پیروی نکن.»
پس مغلوب شدند آنجا و برگشتند خوارشدگان (۱۱۹) و افکنده شدند ساحران سجده‌کنندگان (۱۲۰) گفتند گرویدیم به پروردگار جهانیان (۱۲۱) پروردگار موسی و هارون (۱۲۲) گفت فرعون آیا ایمان آوردید باو پیش از آنکه دستوری دهم شما را به درستی که این حیله بود که حیله کردید آن را در شهر تا بیرون کنید از آن اهلش را پس زود باشد که بدانید (۱۲۳) هر آنچه خواهم برید دستهاتان و پاهاتان را از خلاف یکدیگر پس هر آینه بر دار خواهم کرد شما را همه (۱۲۴) گفتند ما بپروردگارمان بازگشت‌کنندگانیم (۱۲۵) و بد نمی‌داری از ما مگر آنکه گرویدم بآیتهای پروردگارمان چون آمد ما را پروردگار ما بریز بر ما شکیبایی و بمیران ما را مسلمانان (۱۲۶) و گفتند آن جمع از قوم فرعون آیا وا می‌گذاری موسی و قومش را تا فساد کنند در زمین و واگذارد تو را گفت بزودی می‌کشیم پسران ایشان را و باقی می‌گذاریم زنانشان را و بدرستی که ما فوق ایشانیم غالبان (۱۲۷) گفت موسی مرقومش را یاری جویید بخدا و صبر کنید به درستی که زمین مر خدا راست بمیراث می‌دهد آن را بهر که می‌خواهد از بندگان خود و انجام کار از برای پرهیزکارانست (۱۲۸) گفتند رنجانیده شدیم پیش از آنکه بیایی ما را و از بعد آنکه آمدی ما را گفت شاید پروردگار شما که هلاک کند دشمن شما را و جانشین کند شما را در زمین پس خواهید دید که چگونه می‌کنید (۱۲۹) و بتحقیق گرفتیم ما آل فرعون را بقحط سالها و کمی از میوه‌ها باشد که ایشان پند گیرند (۱۳۰) پس چون آمد ایشان را خوبی گفتند مر ما راست این و اگر می‌رسید ایشان را بدی شوم می‌گرفتند بموسی و کسی که بود با او آگاه باشید جز این نیست که منشأ شرشان نزد خداست و لیکن بیشترشان نمی‌دانند (۱۳۱) و گفتند هرگاه بیاوری ما را بآن از آیتی تا سحر کنی ما را بآن پس نخواهیم بود مر تو را گروندگان (۱۳۲) پس فرستادیم بر ایشان طوفان و ملخ و کنه و وزغها و خون آیتهای مفصّل پس سرکشی کردند و بودند گروهی گناهکاران (۱۳۳) و چون واقع شد بر ایشان آن عذاب گفتند ای موسی بخان برای ما پروردگارت را بآنچه عهد کرده نزد تو اگر دفع کنی از ما عذاب را هر آینه بگرویم مر تو را و هر آینه فرستیم با تو بنی اسرائیل را (۱۳۴) پس چون دفع کردیم از ایشان عذاب را تا مدتی که ایشان رسیده‌اند آن‌گاه آنها پیمان می‌شکنند (۱۳۵) پس انتقام کشیدیم از ایشان پس غرق کردیمشان در دریا بآنکه ایشان تکذیب کردند بآیتهای ما و بودند از آنها بیخبران (۱۳۶) و میراث دادیم گروهی را آنان که بودند که ضعیف شمرده شده بودند در مشرقهای زمین و مغربهایش که برکت پدید آوردیم در آن و تمام شد کلمۀ پروردگارت که خوبست بر بنی اسرائیل بآنچه صبر کردند ایشان و خراب کردیم آنچه بودند که می‌ساختند فرعون و قومش و آنچه را که بودند برمی‌افراشتند (۱۳۷) و درگذرانیدیم بنی اسرائیل را از دریا پس گذشتند بر جمعی که پاس پرستش می‌داشتند بر بتهایی که مر ایشان را بود گفتند ای موسی بگردان از برای ما الهی هم چنان که مر ایشان‌راست الهان گفت به درستی که شما گروهی نادانانید (۱۳۸) به درستی که آنها تباه گردانیده شده آنچه آنها در آنند و باطل است آنچه هستند که می‌کنند (۱۳۹) گفت آیا غیر خدا بجویم برای شما الهی و او افزونی داد شما را بر جهانیان (۱۴۰) هنگامی که رهانیدیم شما را از آل فرعون که عذاب می‌کردند شما را بدترین عذاب می‌کشتند پسران شما را و زنده می‌گذاشتند زنان شما را و در آن بلائی بود از پروردگارتان بزرگ (۱۴۱) و وعده دادیم موسی را سی شب و تمام گردانیدیم آن را بده پس تمام شد وقت مقرر پروردگارش چهل شب و گفت موسی مر برادر خود هارون را که جانشین شو مرا در قومم و اصلاح کن و پیروی مکن راه فسادکنندگان را (۱۴۲)
هوش مصنوعی: در آنجا شکست خوردند و با حالتی ذلت‌بار بازگشتند و سحره سجده‌کننده گفتند: «به پروردگار جهانیان و پروردگار موسی و هارون ایمان آورده‌ایم». فرعون از آنها پرسید: «آیا پیش از آنکه به شما دستور دهم به او ایمان آوردید؟ شما تنها برای این که می‌خواستید اهل این سرزمین را بیرون کنید، این حیله را کردید. به زودی می‌فهمید.» او تهدید کرد که دست‌ها و پاهایشان را به طور متقاطع قطع می‌کند و سپس همه را به دار می‌زند. آنها پاسخ دادند: «ما به پروردگارمان بازخواهیم گشت و از تو نهراسیم؛ زیرا به آیات پروردگارمان ایمان آوردیم.» آن جمع از قوم فرعون نگران بودند و به فرعون گفتند: «آیا می‌گذاری موسی و قومش در زمین فساد کنند؟» فرعون گفت: «به زودی پسرانشان را می‌کشیم و زنانشان را باقی می‌گذاریم. ما بر آنها غالب هستیم.» موسی به قومش گفت: «به خدا توکل کنید و صبر کنید؛ زیرا این زمین که خدا به بندگانش می‌دهد، برای هر که بخواهد، خواهد بود و عاقبت برای پرهیزکاران است.» آنها گفتند: «قبل از اینکه تو بیایی ما را عذاب کردند و حالا هم که آمدی.» موسی گفت: «شاید پروردگارتان دشمنان شما را هلاک کند و شما را جانشین آنها کند؛ آنگاه خواهید دید که چه می‌کنید.» ما آل فرعون را به قحطی و کمبود محصولات دچار کردیم تا پند بگیرند. وقتی خوبی به آنها می‌رسید، می‌گفتند: «این برای ماست» و اگر بدی به آنها می‌رسید، آن را به موسی و همراهانش نسبت می‌دادند. در حالی که منشأ شرشان نزد خدا بود و بیشترشان نمی‌دانستند. آنها گفتند: «اگر معجزه‌ای بیاوری که ما را تحت تأثیر قرار دهد، به تو ایمان می‌آوریم.» پس ما بر آنها بلاهایی چون طوفان، ملخ، قورباغه و خون فرستادیم، اما آنها گردنکشی کردند. وقتی عذاب بر آنها نازل شد، گفتند: «ای موسی، برای ما پروردگارت را بخوان و اگر عذاب را از ما برگردانی، ما به تو ایمان خواهیم آورد و بنی‌اسرائیل را با تو خواهیم فرستاد.» وقتی ما عذاب را از آنها برمی‌داشتیم، آنها پیمان می‌شکستند. بنابراین ما از آنها انتقام گرفتیم و آنها را در دریا غرق کردیم، زیرا آیات ما را انکار کردند و از آنها بی‌خبر بودند. ما به بنی‌اسرائیل ارث دادیم، آنها که به عنوان ضعیف شمرده می‌شدند. وعده‌ی پروردگار ما برای بنی‌اسرائیل به تحقق پیوست و ما آنچه را قوم فرعون می‌ساختند، ویران کردیم. بنی‌اسرائیل پس از عبور از دریا، بر قومی گذشتند که به بت‌پرستی مشغول بودند و از موسی خواستند که برای شان الهی بسازد. موسی به آنها گفت: «شما نادانید.» او به آنها یادآوری کرد که آنچه می‌پرستند، باطل است و خدا شما را بر جهانیان برتری داده است. ما شما را از عذاب آل فرعون نجات دادیم که بدترین عذاب را به شما می‌رساندند. ما به موسی وعده دادیم که سی شب باشد و آن را به چهل شب کامل کردیم و به برادرش هارون گفت: «جای من در قومم بایست و اصلاح کن و از راه فسادکنندگان پیروی نکرده.»
گشت غالب امر حق اندر محل
باطل آنها هم که کردند از دغل
هوش مصنوعی: فرمان و حقیقت بر محیطی که باطل است غالب شده است. حتی کسانی که با فریبکاری اقدام کردند، در این راستا شکست خورده‌اند.
پس شدند آن جادوان مغلوب و پست
هم به فرعون عنود آمد شکست
هوش مصنوعی: سپس آن جادوگران شکست خوردند و در نتیجه، فرعون سرسخت نیز متحمل شکست شد.
غالب آنجا که شدی موسی به ساز
منهزم گشتند و خواران جمله باز
هوش مصنوعی: غالباً وقتی که تو به مقام موسی می‌رسی، سازندگان و کسانی که در برابر تو بودند، شکست خورده و خوار می‌شوند.
ساحران دیدند و دانستند چون
که بود از سِحر، این صورت برون
هوش مصنوعی: ساحران متوجه شدند و فهمیدند که این چهره از کجا و چگونه بر اثر سحر و جادو ظاهر شده است.
بلکه باشد معجزی از رب دین
پس در افتادند در رو ساجدین
هوش مصنوعی: آنگونه که به نظر می‌رسد، این حادثه از جانب خداوند نشانه‌ای شگفت‌انگیز است. بنابراین، آن گروه در حال عبادت و سجده به زمین افتادند.
گویی ایشان را کس افکندی به روی
تا شوند از نطق دل توحید گوی
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که این افراد به‌گونه‌ای به زمین افتاده‌اند که از دل و زبانی که به توحید اشاره دارد، می‌توانند صحبت کنند و بیان روشنی از آن داشته باشند.
قَالُواْ امَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِین
خالق موسی و هارون از یقین
هوش مصنوعی: آنها گفتند: ما به پروردگار جهانیان که خالق موسی و هارون است، ایمان آوردیم و به یقین به او اعتقاد داریم.
گفت مر فرعون، آیا خود شما
بر وی آوردید ایمان برملا
هوش مصنوعی: فرعون گفت: آیا شما خودتان به او ایمان آوردید و آن را علنی کردید؟
پیش از آنکه من دهم دستوری ای
بر شما در رفع هر معذوری ای
هوش مصنوعی: قبل از آنکه من دستوری به شما بدهم تا هر مشکلی را حل کنید، توجه کنید که.
این است تدبیری نهان کافکنده اید
در مدینه چون بر آن زیبنده اید
هوش مصنوعی: این یک نقشه پنهانی است که در شهر قرار داده‌اید، زیرا بر آن مناسب و زیبنده است.
دست بر هم داده اید از سحر و فن
با وی اندر مصر پنهان نی علن
هوش مصنوعی: شما با مهارت و هنر خاصی در مصر با او معامله می‌کنید، ولی این کارها به صورت مخفی و نه علنی انجام می‌شود.
تا کنید از مصر ، اهلش را برون
بر شما خالص شود شه ر از نمون
هوش مصنوعی: اگر از سرزمین مصر، اهالی آن را بیرون کنید، آن وقت پادشاهی شما به زیبایی و خالصی تبدیل خواهد شد.
زود باشد تا جزای فعل خود
باز دانید ار بود نیک ، ار که بد
هوش مصنوعی: به زودی خواهید فهمید که نتیجه کارهای خودتان چیست، چه اگر خوب باشد و چه اگر بد.
می ببرّم دست و پاتان از خلاف
بر درخت آویزم اندر اعتساف
هوش مصنوعی: من تو را می‌برم و دست و پایت را به درختی می‌آویزم تا از خطا و اشتباهات دور بمانی.
ساحران گفتند ما گردیم باز
جانب پروردگار بی نیاز
هوش مصنوعی: ساحران اعلام کردند که به سوی پروردگار بی‌نیاز، بازگشته‌اند و از او طلب کمک می‌کنند.
تو نگویی عیب ما در انتقام
جز که آوردیم ایمان در مقام
هوش مصنوعی: تو نگو که عیب ما در انتقام است، چرا که ما ایمان را در جایگاه بالاتری قرار داده‌ایم.
بر خدا و بر نشانی ها ی او
چونکه بر ما آمد از پیدای او
هوش مصنوعی: به خدا و نشانه‌های او به این دلیل توجه می‌کنیم که وجود او در میان ما نمایان شده است.
پس نترسیم از وعید قتل و مرگ
کآن بود ما را در ایمان ساز و برگ
هوش مصنوعی: پس نباید از تهدیدها و خطرات مرگ و کشته‌شدن بترسیم، زیرا این تهدیدها ما را در مسیر ایمان و تقویت عقیده‌مان یاری می‌کنند.
باز گفتند آنکه ای پروردگار
ریز بر ما از شکیب اندر قرار
هوش مصنوعی: آن کسانی که می‌گویند، ای پروردگار، بر ما رحمت فرود بیاور و به ما صبر عطا کن تا در آرامش بمانیم.
تا جزع ناریم اندر کار دین
هم بمیران بازمان از مسلمین
هوش مصنوعی: اگر در کار دین دچار ترس و ناامیدی شویم، بهتر است که از جمع مسلمانان فاصله بگیریم و حتی جان خود را فدای این راه کنیم.
ز آل فرعون آنگهی اشرافشان
مر ورا گفتند از اجحافشان
هوش مصنوعی: از خاندان فرعون، آن زمان که اشراف و بزرگانشان به ظلم و ستم خود اعتراف کردند و از آن سوءاستفاده‌ها سخن گفتند.
داری آیا دست از موسی تو باز
هم ز قومش آن گروه فتنه ساز
هوش مصنوعی: آیا تو همچنان از موسی دست می‌کشی و از آن گروه فتنه‌گر که از قوم او هستند، فاصله می‌گیری؟
تا کنند افساد اندر شهر ما
هم تو را موسی گذارد در عنا
هوش مصنوعی: برای اینکه در شهر ما فساد و فریبکاری به وجود آید، تو هم به گونه‌ای مانند موسی در برابر این مشکلات قرار می‌گیری.
گفت او پس در جواب قوم خود
از پی اسکاتشان در لوم خود
هوش مصنوعی: او در پاسخ به قومش گفت که به دنبال سکوت آنها در سرزمین خود است.
زود بُکشیم آن پسرهاشان تمام
زنده زنهاشان گذاریم از مقام
هوش مصنوعی: باید به سرعت جوانان را از میان برداریم و تمام زنان را از جایگاه خود پایین آوریم.
ما بر ایشانیم غالب وآن گروه
جمله مقهورند و از ما در ستوه
هوش مصنوعی: ما بر آن‌ها تسلط داریم و آن‌ها همگی تحت فشارند و از دست ما ناامید شده‌اند.
این چو بشنیدند اسرائیلیان
جانب موسی شدند از غم روان
هوش مصنوعی: وقتی اسرائیلیان این را شنیدند، به طرف موسی رفتند و از شدت اندوه و نگرانی به او پناه آوردند.
قوم خود را گفت او زین ظلم و جبر
استعانت از خدا خواهید و صبر
هوش مصنوعی: او به قومی که خطاب می‌کند می‌گوید: از خدا کمک بگیرید و صبر کنید تا از این ظلم و فشار رهایی یابید.
مر زمین باشد ز حق میراث و او
هر که را خواهد دهد بی گفتگو
هوش مصنوعی: زمین از آنِ حق است و هر کس را که بخواهد، بدون هیچ بحث و جدلی به او می‌دهد.
بر عباد خود ببخشد او زمین
عاقبت نیکوست بهر متقین
هوش مصنوعی: خداوند به بندگان خود زمین را به عنوان پاداش می‌دهد و سرانجام خوب برای پرهیزکاران خواهد بود.
باز گفتند از طریق عجز پس
قبطیان ما را کنند آزار بس
هوش مصنوعی: گفتند که از راه ناتوانی، قبطی‌ها به ما آسیب خواهند زد.
پیش از آن کآیی تو ما را زین گروه
بود جان اندر عذاب و در ستوه
هوش مصنوعی: قبل از اینکه تو به جمع ما بیایی، جان ما در عذاب و رنج بود.
می بُکشتندی ز کین اخیار ما
متفق بودند در آزار ما
هوش مصنوعی: بعضی از دشمنان ما، به خاطر کینه و دشمنی، به طور مشترک اقدام به آزار ما می‌کنند.
همچنین زآن پس که با این بیّنات
آمدی تو هستمان آن نائبات
هوش مصنوعی: وقتی که با این نشانه‌ها و دلیل‌ها به حقیقت رسیدی، تو دیگر از آن حالت و موقعیت ویژه خارج نخواهی شد.
گفت موسی شاید آن خلاّق پاک
تخم دشمن را براندازد ز خاک
هوش مصنوعی: موسی گفت: شاید آن خالق بی‌نظیر، بذر دشمن را از روی زمین برطرف کند.
مر شما را بعد ایشان در زمین
سازد از رحمت خلیفه و جانشین
هوش مصنوعی: خداوند شما را پس از آن‌ها در زمین قرار می‌دهد، به خاطر رحمت و محبت خلیفه و جانشین.
واگذارد بر شما این بوم و بر
تا ببیند چون کنید از خیر و شرّ
هوش مصنوعی: به شما می‌سپارد این زمین و آسمان تا ببیند چه نیک و بدی انجام می‌دهید.
زآن جهت فرمود بگرفتیم هین
آل فرعون آنچه بودی بِالسِّنین
هوش مصنوعی: به همین دلیل فرمان داد که بگیرید و به دقت مراقب باشید که آل فرعون چه کارهایی انجام داده‌اند در طول سال‌ها.
ز آل فرعون اعنی از خدّام و رهط
مبتلاء گشتند بر تنگی و قحط
هوش مصنوعی: از خانواده فرعون که منظور خدمتکاران و نزدیکان اوست، دچار تنگ دستی و کمبود منابع شدند.
میوه هاشان یافت نقصان بر درخت
باغها گردید خشک و کار سخت
هوش مصنوعی: میوه‌های درختان کم شده و باغ‌ها خشک و بی‌ثمر شده‌اند و این موضوع کار را دشوار کرده است.
تا مگر گیرند زآن آسیب ، پند
کاین بود از کرده های ناپسند
هوش مصنوعی: شاید از آن خطرات عبرت بگیرند و بفهمند که این نتیجه کارهای نادرست خودشان است.
این نشد بر پندشان لیکن سبب
بلکه می افزودشان کفر و غضب
هوش مصنوعی: این موضوع تأثیری بر نصیحت‌های آن‌ها نداشت، بلکه باعث افزایش کفر و خشم در آن‌ها شد.
نیکی ای چون آمد ایشان را به پیش
نسبتش دادند بر اقبال خویش
هوش مصنوعی: وقتی نیکی و خیری به آنها رسید، آن را به خودشان نسبت دادند و فکر کردند که به خاطر شایستگی‌هایشان به آن دست یافته‌اند.
که بر این بودیم ما خود مستحق
باشد از عادات جاری نی ز حق
هوش مصنوعی: ما خود را شایسته‌ی رفتارهایی می‌دانیم که از عادات معمول ناشی می‌شود، نه از اصول حق و حقیقت.
ور بر ایشان می رسیدی ابتلا
این بود، گفتند از موسی به ما
هوش مصنوعی: اگر بر آنها می‌رسیدی، دردی که دچارش می‌شدی همین بود که گفتند این از موسی به ما رسیده است.
آن تطیّر که زدند از شرّ و خیر
نزد حق است آن نه از موسی و غیر
هوش مصنوعی: آن بدشانسی یا خوش‌شانسی که به انسان‌ها می‌رسد، تنها به دست خداوند است و نه به دست موسی یا دیگران.
رنج و راحت، شرّ و خیر و نیک و بد
از خدا بر خلق پی در پی رسد
هوش مصنوعی: رنج و لذت، بدی و خوبی، همه اینها به دست خداوند بر مردم مرتب و پیوسته می‌آید.
لیک این را می ندانند اکثری
چون نبردند از بهار جان، بری
هوش مصنوعی: اکثر مردم این را نمی‌دانند، زیرا نتوانسته‌اند از زیبایی و شادی‌های بهار زندگی خود بهره‌برداری کنند.
قبطیان گفتند ای موسی به ما
هر چه آری آیت از قحط و عنا
هوش مصنوعی: قبطیان به موسی گفتند: "هر نشانه‌ای که بخواهی برای ما بیاوری، حتی اگر نشان‌دهنده قحطی و مشکلات باشد، ما به آن اعتنا نمی‌کنیم."
که به زعم توست آنها معجزت
هم بود اظهار آنها جایزت
هوش مصنوعی: به نظر تو، آنچه که آنها می‌گویند معجزه توست و بیان آن برایت مجاز است.
تا به جادو آوری ما را به دام
بر تو هرگز نگرویم از سحر خام
هوش مصنوعی: هرچند که ممکن است با جادو و سحر تو ما را به دام بیندازی، اما هرگز تحت تأثیر فریب‌هایت قرار نخواهیم گرفت.
پس فرستادیم طوفانی عیان
ما بر ایشان بهر آثار و نشان
هوش مصنوعی: پس شاهدان عینی را بر سر آنها فرستادیم تا نشانه‌ها و آثار ما را نشان دهند.
هست طوفان هر چه کآن آید به طوف
چون مطر یا سیل در هنگام خوف
هوش مصنوعی: هر چه طوفانی به سوی ما بیاید، همانند باران یا سیلی در زمان ترس و نگرانی است.
یا که بُد موت مواشی و آبله
یا که طاعون یا که دیگر هایله
هوش مصنوعی: آیا مرگ دام‌ها و بیماری آبله پیش می‌آید یا طاعون و یا دیگر بلاها؟
هم فرستادیم بر ایشان ملخ
همچنین قُمل که بُدشان سجن و فخ
هوش مصنوعی: ما بر آن‌ها ملخ و شپش فرستادیم تا عذاب و سختی برایشان باشد.
قُمل، اشپش یا جراد بی پر است
یا کَنِه یا مورچه در دفتر است
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف حشرات کوچک و بی‌پر می‌پردازد و به علاوه، به وجود مورچه‌ها و دیگر حشرات در یک دفتر اشاره دارد. در واقع، اشاره به این دارد که این موجودات کوچک می‌توانند در اطراف ما وجود داشته باشند و زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار دهند.
هم ضَّفَادِع کآمد از هر بابشان
در طعام و جامه های خوابشان
هوش مصنوعی: قورباغه‌ها از هر جهتی به غذا و لباس خوابشان هجوم آورده‌اند.
هم دم اعنی آنچه خوردندی ز آب
داشت طعم و رنگ خون در انقلاب
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی بیان می‌کند که می‌توان از آب چیزی خورد و حالتی شبیه طعم و رنگ خون را تجربه کرد، به این معنی که ممکن است در چیزهایی که به ظاهر بی‌ضرر هستند، ویژگی‌های عمیق و پیچیده‌تری نهفته باشد. به عبارتی دیگر، ممکن است به ظاهر چیزهایی سالم و ساده باشند ولی دارای ویژگی‌هایی باشند که احساسات و تجربیات عمیق‌تری را القا کنند.
این همه می بود آیت های ما
که مفصل شد بر ایشان هر کجا
هوش مصنوعی: ما اینقدر نشانه‌ها و علامت‌‌های واضحی داریم که در هر کجا دیدند، برایشان روشن و واضح شده است.
سرکشی کردند از حکم و حدود
زآنکه می بودند قومی بس عنود
هوش مصنوعی: آنها از دستورات و قوانین سرپیچی کردند چون گروهی بسیار لجوج و stubborn بودند.
چون بر ایشان سخت می شد کار باز
سوی موسی می دویدند از نیاز
هوش مصنوعی: وقتی که کار برای آن‌ها دشوار می‌شد، از روی حاجت به سوی موسی می‌رفتند.
تا کند او رفع ز ایشان آن گزند
شرط میکردند کآیمان آورند
هوش مصنوعی: برای رفع آسیب‌هایی که به آنها وارد می‌شد، شرط می‌کردند که ایمان بیاورند.
چونکه می شد دفع آن اندوه و غم
می فزودندی به طغیان و ستم
هوش مصنوعی: زمانی که تلاش می‌کردند تا اندوه و غم را از خود دور کنند، این احساسات به طغیان و ظلم بیشتری دامن می‌زد.
باز واقع چون بر ایشان شد عذاب
سوی موسی می نمودندی ایاب
هوش مصنوعی: وقتی عذاب بر آن‌ها نازل شد، به سوی موسی مراجعه می‌کردند و به سوی او بازمی‌گشتند.
گفتی ای موسی بخوان از بهر ما
رب خود را تا شود رفع این بلا
هوش مصنوعی: گفتی ای موسی، به خاطر ما خداوندت را بخوان تا این مصیبت از ما برطرف شود.
با تو از عهدی که کرد اندر ایاب
که نماید دعوتت را مستجاب
هوش مصنوعی: با تو از قول و قراری که در سفر گذاشتیم، یادآوری می‌کنم که چگونه دعوتت، موفق و پذیرفته می‌شود.
گر ز ما زایل نمایی این بلا
بر تو ایمان آوریم از صدق ما
هوش مصنوعی: اگر این مصیبت را از ما دور کنی، ما به صداقت تو ایمان خواهیم آورد.
با تو بفرستیم اسرائیلیان
تا بری هر جا که خواهیشان عیان
هوش مصنوعی: با تو بفرستیم یهودی‌ها تا به هر جایی که می‌خواستی بروند.
کشف پس کردیم چون ز ایشان عذاب
بر دعای موسی صاحب کتاب
هوش مصنوعی: ما به خاطر دعای موسی، که صاحب کتاب است، عذابشان را از آنها برداشتیم.
تا زمانی که رسند ایشان بر آن
موت یا هنگام دیگر ز امتحان
هوش مصنوعی: تا وقتی که آنها به آن مرگ برسند یا در زمان‌های دیگر امتحان شوند.
بی توقف پس شکستندی عهود
تا دگر ره امتحانی رخ نمود
هوش مصنوعی: بدون وقفه، پیمان‌ها شکسته می‌شود تا راهی جدید برای آزمایش نمایان شود.
هست مروی آنکه موسی بیست سال
بود با فرعونیان اندر جدال
هوش مصنوعی: شخصی وجود دارد که به مدت بیست سال با فرعونیان در نبرد و مبارزه بود، مشابه داستان موسی.
زآن زمان که ساحران را کرد پست
داد مر فرعون و قومش را شکست
هوش مصنوعی: از زمانی که خداوند قدرت جادوگران را سست کرد، فرعون و قومش را شکست داد.
یک نفر نآورد ایمان زآن گروه
بودشان گویی که دل از سنگ ، کوه
هوش مصنوعی: هیچ‌کس از آن جمع به ایمان نرسید، گویی دل‌هایشان از سنگ و محکم‌تر از کوه است.
زآن جماعت پس کشیدیم انتقام
غرقشان کردیم در یم بالتمام
هوش مصنوعی: از آن گروه فاصله گرفتیم و انتقام خود را گرفتیم، به طوری که آنها به طور کامل در دریایی غرق شدند.
زآنکه آیتهای ما را بر دروغ
حمل کردند آن گروه بیفروغ
هوش مصنوعی: چون آن گروه کم‌نور و بی‌فایده، نشانه‌های ما را به دروغ تفسیر کردند.
زآنکه بودند از مآلش بی خبر
وز عذابی کآید ایشان را به بر
هوش مصنوعی: چون آن‌ها از عاقبت کار خود بی‌خبرند و از عذابی که در انتظارشان است بی‌اطلاع‌اند، بی‌خیال و بی‌دقت زندگی می‌کنند.
شرح غرقه گشتن ایشان به یم
گفتهایم و بعد از این گوییم هم
هوش مصنوعی: آنها را به دریا گفتارها غرق کرده‌ایم و بعد از این نیز سخن خواهیم گفت.
بر ضعیفان همچنین دادیم ما
ارض را میراث از حکم قضا
هوش مصنوعی: ما به ضعیفان زمین را به عنوان میراث و حق از طرف تقدیر عطا کردیم.
یعنی اسرائیلیان که زیر دست
بر گروه قبطیان بودند و پست
هوش مصنوعی: اسرائیلی‌ها که تحت سلطه و فشار قبطی‌ها قرار داشتند و از جایگاه پایین‌تری برخوردار بودند.
چونکه شد فرعون و اتباعش تباه
وارث ایشان بر زمین گشتند و شاه
هوش مصنوعی: زمانی که فرعون و پیروانش نابود شدند، وارثان آنها بر زمین قدرت یافتند و به سلطنت رسیدند.
شرقها و غربها از ارض شام
در تصرف آمد ایشان را تمام
هوش مصنوعی: سرزمین شام، به‌طور کامل در اختیار آن‌ها قرار گرفت و مناطق شرقی و غربی آن تحت کنترلشان درآمد.
یا ز شرق و غرب باشد قصد این
که شدند آن قوم غالب در زمین
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که ممکن است افرادی از شرق یا غرب بخواهند به‌دست آوردن قدرت و به تسخیر درآوردن زمین بپردازند. در واقع، اشاره به این دارد که گروهی از نقاط مختلف جهان در تلاش هستند تا بر سرزمین‌ها تسلط پیدا کنند.
آن زمینی کاندر آن برکات ما
نازل است از اهتمام انبیا
هوش مصنوعی: آن زمینی که برکات ما در آن نازل می‌شود، به خاطر تلاش و کوشش پیامبران است.
وآن زمین شام و بیت المقدس است
نعمت و ارزانی اندر وی بس است
هوش مصنوعی: این سرزمین شام و بیت المقدس است که در آن نعمت‌ها و فراوانی بسیاری وجود دارد.
وعدة پروردگارت شد تمام
آل اسرائیل را نیکو و تام
هوش مصنوعی: پروردگار به تمامی آل اسرائیل وعده داده بود که به آن‌ها احسان و نعمت‌های کامل عطا کند.
از ره صبری که کردند آن گروه
بر مکاره همچو بحر و همچو کوه
هوش مصنوعی: آن گروه با صبر و حوصله‌ای که نشان دادند، به اندازه دریا عمیق و همچون کوه استوار شدند.
هم نمودیم آن منازل را خراب
که بُد آنها را به فرعون انتساب
هوش مصنوعی: ما آن مکان‌ها را که به فرعون نسبت داده می‌شد، ویران کردیم.
وآن حصار و کوشک های ساخته
که بُد از فرعونیان افراخته
هوش مصنوعی: این جمله به اشیاء و بناهایی اشاره دارد که توسط فرعونیان ساخته شده‌اند، مانند دیوارها و قلعه‌هایی که به صورت محکم و با دقت طراحی شده‌اند. داستان به عظمت و مهارت ساخت این سازه‌ها در زمان‌های قدیم اشاره می‌کند.
آن عمارتهای عالی و ارجمند
قصرها و کاخهای بس بلند
هوش مصنوعی: ساختمان‌های بزرگ و با ارزش، قصرها و کاخ‌های بسیار بلند و باشکوه.
وآنچه بود از باغهای کاشته
تاکها از چوب و نی افراشته
هوش مصنوعی: در باغ‌هایی که پر از درختان انگور هستند، بذرها و نهال‌ها با چوب و نی برای نگهداری و حمایت از آن‌ها استفاده شده‌اند.
ذکر اینها می کند حق بر رسول
تا ز حال مشرکان ناید ملول
هوش مصنوعی: یادآوری این موضوعات را خدا بر پیامبر انجام می‌دهد تا او از حال مشرکان دلسرد نشود.
زآنکه ایشان را هم این فرهنگ بود
گیتی از نخوت بر آنها تنگ بود
هوش مصنوعی: زیرا این افراد هم چنین بینشی دارند، دنیا برای آنها به خاطر تکبر و خودبینی تنگ و محدود است.
بگذراندیم آل اسرائیل را
از یم و بشکافتیم آن نیل را
هوش مصنوعی: ما قوم اسرائیل را از دریا عبور دادیم و آن نیل را شکافتیم.
چون به قومی برگذشتند از عرب
که به بت بودند شاغل روز و شب
هوش مصنوعی: وقتی به گروهی از عرب‌ها که مشغول پرستش بت‌ها بودند، رسیدند و روز و شب به این کار مشغول بودند.
یَعکُفُون یعنی اقامت می کنند
بر بتان بهر پرستش از پسند
هوش مصنوعی: آن‌ها به خاطر پرستش، بر بت‌ها می‌ایستند و در کنار آن‌ها اقامت می‌کنند.
گفته اند آن بُد تماثیل بقر
که پرستیدند قومی بی خبر
هوش مصنوعی: گفته‌اند که آن مجسمه‌های گاو که گروهی نادان آنها را می‌پرستیدند، به همان شکل بوده است.
مر به موسی قوم گفتند آن زمان
بهر ما می ساز تمثالی چنان
هوش مصنوعی: مردم به موسی گفتند که برای ما مجسمه‌ای بساز که شبیه به آن چیزی باشد که می‌خواهیم.
بر پرستش تا که داریم آن نگاه
آن چنان که هست ایشان را اِله
هوش مصنوعی: این بیت بدین معناست که باید بر عبادت و پرستش توجه کنیم و به آن نگاهی بیندازیم که همان‌طور که هست، به حقیقت وجود این پرستی‌ها و ارادت‌ها توجه کنیم.
گفت موسی خود شما ورزید جهل
کاین پرستش را همی گیرید سهل
هوش مصنوعی: موسی به آنها گفت شما خود در جهل و ناآگاهی قرار دارید، چرا که این نوع پرستش را به سادگی می‌پذیرید.
میکنید اعنی توهم در نهان
که عبادت کرد جز حق را توان
هوش مصنوعی: برای بیان این مفهوم می‌توان گفت: در دل خود تصوری از عبادت دارید، اما واقعاً تنها خداوند شایسته پرستش است و هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند مورد عبادت قرار گیرد.
این گروه بت پرستان ز اشتراک
گشته اندر جهل و نادانی هلاک
هوش مصنوعی: این گروه بت پرست به خاطر نادانی و جهل خود دچار فریب و نابودی شده‌اند.
بر هر آنچه در ویاند از آزمون
حق تعالی زودشان سازد نگون
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آن وجود دارد به آزمایش حق تعالی از آنها برمی‌خیزد و به زودی نابود می‌شود.
دین ایشان زود گردد خوار و پست
وین بتان بر دست ما خواهد شکست
هوش مصنوعی: ایمان آنها به زودی بی‌ارزش و بی‌پناه خواهد شد و این بت‌ها به دست ما خواهند شکست.
باطل است و زایل آنچه می کنند
از عبادتها بر اصنام نژند
هوش مصنوعی: آنچه مردم به عنوان عبادت برای بت‌ها انجام می‌دهند، باطل و ناپایدار است.
گفت روزی مر علی(ع) را یک جهود
دفن پیغمبر نکردید از عهود
هوش مصنوعی: روزی یک یهودی به علی(ع) گفت که چرا پیامبر را دفن نکردید و این کار را به تأخیر انداختید.
تا به دین خ ود نگردید اختلاف
گفت از او کردیم نی در او خلاف
هوش مصنوعی: تا زمانی که به خودت نگریسته‌ای، اختلاف را از خودت دور کن؛ چون در درون تو هیچ تناقضی وجود ندارد.
بود در تفسیر قولش گفتگو
نی که در پیغمبری و احکام او
هوش مصنوعی: در توضیح سخنش بحث و گفت و گو وجود دارد، زیرا موضوع به پیامبری و قوانین او مربوط می‌شود.
مر شما را خشک لیک از بحر، پا
ناشده گفتید با موسی که ما
هوش مصنوعی: شما از خشکی دور هستید، اما با اینکه هنوز از دریا قدم برنداشته‌اید، به موسی می‌گویید که ما...
از تو خواهیم اینکه رسم دین کنی
مر خدایان بهر ما تعیین کنی
هوش مصنوعی: از تو خواهش می‌کنیم که راه و رسم دین را به ما آموزش بدهی و برای ما مشخص کنی که چه چیزی را باید به عنوان خدایان خود بپرستیم.
همچنان که بت پرستان در نظر
بهر خود سازند اِله از چوب و زر
هوش مصنوعی: آنگونه که بت‌پرستان برای خود از چوب و طلا خدایانی می‌سازند، انسان‌ها نیز می‌توانند برای خود اعتقادات و ارزش‌هایی را خلق کنند که به آن‌ها وابسته باشند.
گفت موسی من کنم آیا طلب
بهرتان معبودی الاّ ذات رب
هوش مصنوعی: موسی گفت: آیا جز ذات پروردگار، معبودی دیگری برای شما وجود دارد که من از شما طلب کنم؟
وآنگهی کو داد تفصیل از یقین
مر شما را بر تمام عالمین
هوش مصنوعی: سپس کسی به شما شرح و تفصیل چیزی را که به آن یقین دارید داده است، که مربوط به تمام عالم‌هاست.
یاد آرید آنکه برهاندیم ما
مر شما را ز آل فرعون دغا
هوش مصنوعی: به خاطر بیاورید کسی را که ما شما را از ظلم و ستم آل فرعون نجات دادیم.
که شما را می چشاندند از عذاب
رنج و سختی وین بود سوء العذاب
هوش مصنوعی: آنها شما را با آزار و سختی آشنا می‌کردند و این، نوعی عذاب بد بود.
بهر قطع نسل و افناء وجود
آن پسرهاتان بکشتند از جحود
هوش مصنوعی: برای از بین بردن نسل و نابودی وجود آن پسرهایتان، آنها را به خاطر کفر و نادانی کشتند.
وآن زنان را زنده می بگذاشتند
که از ایشان چشم خدمت داشتند
هوش مصنوعی: زنان را زنده می‌گذاشتند تا از آنها بهره‌برداری کنند و به خدمتشان نیاز داشته باشند.
وین بلائی بر شما بود آشکار
بس عظیم از جانب پروردگار
هوش مصنوعی: این مصیبت بزرگی که بر شما نازل شده، به وضوح از طرف خداوند است.
هم نجات از قومتان بُد نعمتی
از پس رنج فراوان راحتی
هوش مصنوعی: نجات و رهایی از مشکلات شما، نعمتی است که بعد از تحمل دردها و زحمت‌های بسیار به دست آمده است.
وعده موسی قوم خود را داده بود
کآورد از حق کتابی با نمود
هوش مصنوعی: موسی به قوم خود وعده داده بود که از جانب حق، کتابی برای آن‌ها بیاورد که نشانه‌های آن را به وضوح نشان دهد.
گشت چون فرعون مستغرق در آب
خواست موسی تا فرستد حق کتاب
هوش مصنوعی: وقتی فرعون در آب غرق شد، موسی خواست که خداوند کتابی را نازل کند.
وحی بر وی شد پس از ربّ الانام
تا که گیرد روزه سی روز تمام
هوش مصنوعی: وحی از سوی خالق جهانیان به او نازل شد تا بتواند به مدت سی روز روزه بگیرد.
پس به طور آ، با تو تا گویم سخن
بوی ناخوش آیدش دید از دهن
هوش مصنوعی: پس این گونه است که وقتی با تو صحبت کنم، بوی ناخوشایندی از دهانم به مشامش می‌رسد.
کرد مسواک از پی سی روز و رفت
گفت صائم باش هم ده روز زفت
هوش مصنوعی: او به مدت سی روز مسواک زد و سپس رفت و گفت: ای روزه‌دار، حتی ده روز هم باید با جدیت ادامه دهی.
از تو بوی روزه آن مسواک برد
آنچه بود از مُشک بهتر پاک برد
هوش مصنوعی: از تو بوی خوشی مانند عطر خوش مشکی به مشام می‌رسد که نشان‌دهنده‌ی پاکی و لطافت است.
گفت زآن دادیم وعده بر کتاب
از پس سی شب به موسی در خطاب
هوش مصنوعی: خداوند به موسی گفت که پس از گذشت سی شب، وعده‌ای که به او داده بودیم، تحقق خواهد یافت و با او سخن خواهیم گفت.
بود آن ذیقعده از روی کلام
بر ده دیگر به ذی حج شد تمام
هوش مصنوعی: در آن زمان خاص (ذیقعده)، به دلیل سخنی که گفته شد، به ماه ذی‌حج تبدیل شد و همه چیز کامل شد.
پس شد آن میقات او در اربعین
تام از پروردگار عقل و دین
هوش مصنوعی: پس آن زمان مقرر برای او، که در چهل روز و به طور کامل از جانب خداوند عقل و دین به او عطا شده بود.
گشت تورات اندر آن ده روز بعد
هم به موسی نازل از میثاق و وعد
هوش مصنوعی: در آن ده روز، تورات به موسی نازل شد تا او به عهد و وعده‌ای که با خدا داشت، عمل کند.
گفت موسی مر برادر را که من
میروم بر طور ز امر ذوالمنن
هوش مصنوعی: موسی به برادرش گفت که من به کوه طور می‌روم تا از امر خداوند باخبر شوم.
تا در آن میقات از پروردگار
بر من آید آن کتاب نامدار
هوش مصنوعی: تا زمانی که آن کتاب مشهور از جانب پروردگار به من نازل شود.
تو ز من در قوم من شو جانشین
امر ایشان بر صلاح آر ای امین
هوش مصنوعی: تو به جای من در جمع ما برای انجام امور آنها بر راه درست و نیک هدایت کن، ای مورد اعتماد.
پیروی ناور به راه مفسدان
کآن تو را بر عقل و دین دارد زیان
هوش مصنوعی: پیروی از افرادی که راه نادرست را طی می‌کنند، به عقل و دین تو آسیب می‌زند.