گنجور

۶- آیات ۵۴ تا ۶۵

وَ إِذٰا جٰاءَکَ اَلَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِنٰا فَقُلْ سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلیٰ نَفْسِهِ اَلرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ تٰابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۵۴) وَ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ وَ لِتَسْتَبِینَ سَبِیلُ اَلْمُجْرِمِینَ (۵۵) قُلْ إِنِّی نُهِیتُ أَنْ أَعْبُدَ اَلَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ قُلْ لاٰ أَتَّبِعُ أَهْوٰاءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ مٰا أَنَا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۵۶) قُلْ إِنِّی عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ کَذَّبْتُمْ بِهِ مٰا عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ اَلْحُکْمُ إِلاّٰ لِلّٰهِ یَقُصُّ اَلْحَقَّ وَ هُوَ خَیْرُ اَلْفٰاصِلِینَ (۵۷) قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِیَ اَلْأَمْرُ بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِالظّٰالِمِینَ (۵۸) وَ عِنْدَهُ مَفٰاتِحُ اَلْغَیْبِ لاٰ یَعْلَمُهٰا إِلاّٰ هُوَ وَ یَعْلَمُ مٰا فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مٰا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّٰ یَعْلَمُهٰا وَ لاٰ حَبَّةٍ فِی ظُلُمٰاتِ اَلْأَرْضِ وَ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ یٰابِسٍ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (۵۹) وَ هُوَ اَلَّذِی یَتَوَفّٰاکُمْ بِاللَّیْلِ وَ یَعْلَمُ مٰا جَرَحْتُمْ بِالنَّهٰارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضیٰ أَجَلٌ مُسَمًّی ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۶۰) وَ هُوَ اَلْقٰاهِرُ فَوْقَ عِبٰادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکُمْ حَفَظَةً حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَحَدَکُمُ اَلْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنٰا وَ هُمْ لاٰ یُفَرِّطُونَ (۶۱) ثُمَّ رُدُّوا إِلَی اَللّٰهِ مَوْلاٰهُمُ اَلْحَقِّ أَلاٰ لَهُ اَلْحُکْمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ اَلْحٰاسِبِینَ (۶۲) قُلْ مَنْ یُنَجِّیکُمْ مِنْ ظُلُمٰاتِ اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً لَئِنْ أَنْجٰانٰا مِنْ هٰذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلشّٰاکِرِینَ (۶۳) قُلِ اَللّٰهُ یُنَجِّیکُمْ مِنْهٰا وَ مِنْ کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ (۶۴) قُلْ هُوَ اَلْقٰادِرُ عَلیٰ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذٰاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ اُنْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ اَلْآیٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ (۶۵)

و چون آیند ترا آنان که می‌گروند بآیتهای ما پس بگو سلام بر شما نوشته پروردگار شما بر خودش رحمت بدرستی که کسی کرد از شما بدی را بنادانی پس توبه کرد پس از آن و صالح شد پس بدرستی که خدا آمرزنده مهربانست (۵۴) و همچنین تفصیل می‌دهیم آیتها را و تا روشن شود راه گناهکاران (۵۵) بگو بدرستی که من نهی کرده شدم که بپرستم آنان که می‌خوانند از جز خدا بگو پیروی نمی‌کنم مرادهای شما را بحقیقت گمراه شده باشم آن‌گاه و نباشم از هدایت‌یافتگان (۵۶) بگو بدرستی که من بر دلیلی روشنم از پروردگارم و تکذیب کردید آن را نیست نزد من آنچه را می‌شتابید بآن نیست حکم مگر خدا را بیان می‌کند حق را و اوست بهترین حکم‌کنندگان (۵۷) بگو اگر آنکه بود نزد من آنچه بشتاب می‌خواهید آن را هر آینه گذارده شده بود کار میان من و میان شما و خدا داناتر است بستمکاران (۵۸) و نزد اوست کلیدهای غیب نمی‌دانید آن را مگر او و می‌داند آنچه در بیابان و دریاست و ساقط نمی‌شود هیچ برگی مگر که می‌داند آن را و نه دانه در تاریکیهای زمین و نه تری و نه خشکی مگر که در کتابی باشد روشن کننده (۵۹) و اوست که متوفی می‌کند شما را بشب و می‌داند آنچه کسب کردید بروز پس می‌انگیزاند شما را در روز تا تمام کرده شوند اجل نام برده شده پس بسوی اوست مرجع شما پس خبر دهد شما را بآنچه بودید که می‌کردید (۶۰) و اوست غالب فوق بندگانش و می‌فرستد بر شما نگهبانان تا چون بیاید یکی از شما را مرگ بمیرانند او را فرستاده‌های ما و ایشان تقصیر نمی‌کنند (۶۱) پس بازگردانیده می‌شوند بسوی خدا خداوندشان که حق است آگاه باشید مر او راست حکم و اوست سریع‌تر حساب‌کنندگان (۶۲) بگو کیست که می‌رهاند شما را از تاریکیهای برّ و بحر می‌خوانیدش بزاری و نهانی که اگر برهاند ما را از این هر آینه باشیم از شکرگزاران (۶۳) بگو خدا می‌رهاند شما را از آن و از هر اندوهی پس شما شرک می‌آورید (۶۴) بگو اوست قادر بر آنکه برانگیزد بر شما عذابی از زبرتان یا از زیر پاهاتان یا بهم اندازدتان گروه‌هایی غیر متفق و بچشاند برخی از شما را آسیب برخی بنگر چگونه می‌گردانیم آیتها را باشد که ایشان بفهمند (۶۵)

بر تو چون آیند آنان کز نشان
هست بر آیات ما ایمانشان
پس سلام آن قوم را گو بر شما
زآنکه در علم و عمل دارند پا
حاصل اینکه یافت این آیت نزول
بهر درویشان صابر بر رسول
فقر گرچه برده از بنیادشان
نیست چیزی غیر حق بر یادشان
جوعشان قوت است و عریانی لباس
در دل آزادند از حزن و هراس
بر یکی از کاملان در اشتغال
آمد الهام این چنین از ذوالجلال
کاین یم ای داناست مالامال دُر
یعنی از طاعات اهل راه پُر
آن متاعی کاندر این درگاه نیست
گر بیاری، طالبِ آن شاه غنی است
گفت یا رب، چیست آن بنما رهم
از کرم کن زآنچه گفتی آگهم
گفت آن باشد متاع انکسار
نیستی و عجز و فقر و اضطرار
ناامیدی، ناتوانی، بی کسی
ضعف و ناداری و فقد و مفلسی
گفت زآن رو بر رسول نیکنام
چونکه آیندت بر ایشان کن سلام
گو نوشته بر شما پروردگار
رحمت اندر ذات خود لیل و نهار
هر که کرد او از شما بد در عمل
جاهل از پاداش آن وز ماحصل
بعد ا ز آن پس توبه کرد از فعل خود
هم نمود اصلاح آن کردار بد
پس حق آمرزنده است و مهربان
بگذرد زود از خطای مجرمان
همچنین تفصیل بدهیم از کتاب
هر یک این آیات را با فصل و باب
تا شود روشن طریق مجرمین
باطل از حق فرق یابد همچنین
گو مرا نهی از پرستش کرده اند
آنچه را خوانید جز حق در پسند
گو نگردم تابع اهوائتان
گمره آیم گر شوم تابع بر آن
من نباشم وآنگهی از مهتدین
گو منم بر حجتی از رب دین
مشرکان گفتند تا چند از عذاب
میکنی تخویف ما را در خطاب
از عقوبت آنچه بتوانی به ما
وارد آور تا ببینیم از قضا
آمد این آیت به وجه انحصار
که منم بر حجت از پروردگار
میکنید آنچه شما تکذیب آن
مر شریک آرید او را از بتان
نیست آن در نزد من یعنی عذاب
که شما بر وی کنید اینسان شتاب
ز آسمان گویید بر ما سنگ بار
نیست آن با من، بود با کردگار
حکم در تعجیل و تأخیر عذاب
نیست جز حق را و این باشد صواب
حق بود با قصه های صدق راست
که نمود اخبار بر چیزی که خواست
اوست خَیرُ الفَاصِلِین یعنی خدا
حق و باطل را ز هم سازد جدا
گو اگر در نزد من بودی عذاب
یا بر آن قادر بُدم در هیچ باب
کی بُدی حاجت بر استعجالتان
امر واقع گشته بُد در حالتان
یعنی اندر بین ما با صد شتاب
گشته بودی آنچه باید ز انقلاب
مینمودم بر شما جاری به خشم
آنچه دارم بر نزولش باز چشم
یعنی ار بر دست من بودی بلا
کرده بودم بر شما نازل به جا
لیک حق بر ظالمان داناتر است
تا بر ایشان کی زمان کیفر است
هم به نزد اوست مخزنهای غیب
کس نداند غیر او مأوای غیب
وآنچه باشد در میان بحر و برّ
از جماد و از نبات و جانور
یا مراد از بحر و برّ اندر وجود
عالم غیب است و اعیان شهود
یا مراد از جهر و سرّ ممکنات
همچنان کاندر بهار و دی نبات
در بهاران سرکشد از هر شجر
صد هزار اشکوفه و برگ و ثمر
چون خزان آید عروس نوبهار
ریزد از تن حلّه های مستعار
کس ندانست این همه فرّ و شئون
بر کجا رفت از کجا آمد برون
هیچ برگی می نیفتد از درخت
جز که او می داند آن را هم به سخت
هم نیفتد دانه ای اندر زمین
تا در آن ظلمت شود روشن جبین
هم نباشد نامی از خشک و ترش
کآن نباشد ثبت اندر دفترش
لوح محفوظ است مقصود از کتاب
کاندر او اشیاست ثبت از فصل و باب
یا که علم حق کز آن دریا چو موج
گشت ظاهر جمله اشیاء فوج فوج
یعنی آنچه هست در غیب و شهود
جمله ثبت لوح علم است از حدود
علم ذاتی آن کتاب انور است
که ورا تفصیل و اجمال اندر است
اوست آن کس که بخواباند به شب
مر شما را تا بمانید از تعب
روحتان در شب کند قبض او به حسب
هم بداند روز کردید آنچه کسب
اختصاص نسبت شب بهر نوم
هست عادت و اکتساب از بهر یوم
پس برانگیزاند اندر روزتان
موت و بعث کل ز جزئی می بدان
ثابت است این موت و بعث اندر بشر
تا زمان زندگی آید به سر
خوابی آید مر شما را بس گران
که میسّر نیست بیداری از آن
سوی او گردید بر تفصیل باز
بر حقیقت رو نمایید از مجاز
در قیامت پس کند آگاهتان
زآنچه باشد از عمل همراهتان
یعنی اندر شب چو جیفه از کمین
میشوید افکنده بر روی زمین
زآنچه کردستید در روز اکتساب
حق بود آگاه، وز آن دارد حساب
پس بمیراند شما را سر به سر
پس به حشر از بعثتان بدهد خبر
قدرت حق است فوق بندگان
وآنچه باشد در گمان این و آن
می فرستد هم نگهبان از کمین
بر شما یعنی کرام الکاتبین
تا که باشد مشرف احوالتان
آورند اندر حساب اعمالتان
موت آید تا یکی را از شما
جانش بردارد ملایک بر سما
زآن توفّی هیچشان تقصیر نیست
واندر آن تقدیم یا تأخیر نیست
چارده تن از ملَک تنزیل را
تابعند آن جمله عزرائیل را
هفت از رحمت دگر هفت از غضب
وز شئون عقل و نفس اندر طلب
نفس باشد جمله میلش بر هوی
بهر او مُردن بود قهر و بلا
عقل باشد جمله اُنسش با صلاح
بهر او مُردن بود فوز و فلاح
هفت اعضاء هر یکی را دو ملک
بر ظهور خیر و شرّ باشد محک
پس به حکم ثُم رُدّواْ سوی حق
بازگردند این تمام ماخَلَق
آنکه او مولاست بی فقد و قصور
بندگان خویش را اندر امور
می بدانید اینکه حکم از وی بود
هم وی اسرع بر حساب نیک و بد
گو که از ظلمات برّ و بحر هم
که رهانَد مر شما را دم به دم
یعنی اندر هر دمی در بحر و برّ
مبتلاء باشند قومی در نظر
زآن همه حیرانی و اندوه و درد
کیست برهاننده جز خلاّق فرد
منجی خود را ز روی اضطرار
خود شما خوانید پنهان و آشکار
خواندن از روی تضرّع هم خفاء
از زبان و قلب باشد در دعاء
می بگویند ار که زین محنت نجات
بدهد او داریم بر شکر التفات
گو خدا بخشد نجات از آن ظلم
وز هر آن کَربی که آید در قلم
پس به شرک آیند باز از آزمون
بر نشان ثُم أنْتُم تُشْرِکُون
گو توانا باشد او کز فوقتان
بر فرستد حق عذابی بس گران
یا که از تحت قدمهاتان چو آب
همچو بر فرعونیان جو شد عذاب
حاکم ظالم، عذاب فوق دان
ظلم او بر حلق کافر طوق دان
وآن زنان و بندگان بد معاش
آن عذاب تحت رِجلند و بلاش
یا درآمیزد گروه اندر گروه
مر شما را با هم از روی ستوه
هر گروهی را به یک میل و هوی
وآن دگر را برخلاف مدعی
تا که انجامد تخالف بر قتال
سالها مانید با هم در جدال
یا که بعضی را چشاند از شما
رنج بعض دیگر از هر ناروا
وین شقوقش در خلایق بی حد است
با تو بینی بی جهت شخصی بد است
بوده نی در مُلک و مالی شرکتی
بأس بعض این است در هر نسبتی
بین که گردانیم چون آیات را
تا مگر فهمند زآن اوقات را
۵- آیات ۴۵ تا ۵۳: فَقُطِعَ دٰابِرُ اَلْقَوْمِ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا وَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۴۵) قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَخَذَ اَللّٰهُ سَمْعَکُمْ وَ أَبْصٰارَکُمْ وَ خَتَمَ عَلیٰ قُلُوبِکُمْ مَنْ إِلٰهٌ غَیْرُ اَللّٰهِ یَأْتِیکُمْ بِهِ اُنْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ اَلْآیٰاتِ ثُمَّ هُمْ یَصْدِفُونَ (۴۶) قُلْ أَ رَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتٰاکُمْ عَذٰابُ اَللّٰهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ یُهْلَکُ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلظّٰالِمُونَ (۴۷)وَ مٰا نُرْسِلُ اَلْمُرْسَلِینَ إِلاّٰ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ فَمَنْ آمَنَ وَ أَصْلَحَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۴۸) وَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا یَمَسُّهُمُ اَلْعَذٰابُ بِمٰا کٰانُوا یَفْسُقُونَ (۴۹) قُلْ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزٰائِنُ اَللّٰهِ وَ لاٰ أَعْلَمُ اَلْغَیْبَ وَ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ إِنِّی مَلَکٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاّٰ مٰا یُوحیٰ إِلَیَّ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی اَلْأَعْمیٰ وَ اَلْبَصِیرُ أَ فَلاٰ تَتَفَکَّرُونَ (۵۰) وَ أَنْذِرْ بِهِ اَلَّذِینَ یَخٰافُونَ أَنْ یُحْشَرُوا إِلیٰ رَبِّهِمْ لَیْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِیٌّ وَ لاٰ شَفِیعٌ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۵۱) وَ لاٰ تَطْرُدِ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدٰاةِ وَ اَلْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ مٰا عَلَیْکَ مِنْ حِسٰابِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ مٰا مِنْ حِسٰابِکَ عَلَیْهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَکُونَ مِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۵۲) وَ کَذٰلِکَ فَتَنّٰا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لِیَقُولُوا أَ هٰؤُلاٰءِ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْهِمْ مِنْ بَیْنِنٰا أَ لَیْسَ اَللّٰهُ بِأَعْلَمَ بِالشّٰاکِرِینَ (۵۳)۷- آیات ۶۶ تا ۷۳: وَ کَذَّبَ بِهِ قَوْمُکَ وَ هُوَ اَلْحَقُّ قُلْ لَسْتُ عَلَیْکُمْ بِوَکِیلٍ (۶۶) لِکُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ (۶۷) وَ إِذٰا رَأَیْتَ اَلَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیٰاتِنٰا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتّٰی یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ وَ إِمّٰا یُنْسِیَنَّکَ اَلشَّیْطٰانُ فَلاٰ تَقْعُدْ بَعْدَ اَلذِّکْریٰ مَعَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (۶۸) وَ مٰا عَلَی اَلَّذِینَ یَتَّقُونَ مِنْ حِسٰابِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ لٰکِنْ ذِکْریٰ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۶۹) وَ ذَرِ اَلَّذِینَ اِتَّخَذُوا دِینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا وَ ذَکِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمٰا کَسَبَتْ لَیْسَ لَهٰا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیٌّ وَ لاٰ شَفِیعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ کُلَّ عَدْلٍ لاٰ یُؤْخَذْ مِنْهٰا أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ‌ أُبْسِلُوا بِمٰا کَسَبُوا لَهُمْ شَرٰابٌ مِنْ حَمِیمٍ وَ عَذٰابٌ أَلِیمٌ بِمٰا کٰانُوا یَکْفُرُونَ (۷۰) قُلْ أَ نَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَنْفَعُنٰا وَ لاٰ یَضُرُّنٰا وَ نُرَدُّ عَلیٰ أَعْقٰابِنٰا بَعْدَ إِذْ هَدٰانَا اَللّٰهُ کَالَّذِی اِسْتَهْوَتْهُ اَلشَّیٰاطِینُ فِی اَلْأَرْضِ حَیْرٰانَ لَهُ أَصْحٰابٌ یَدْعُونَهُ إِلَی اَلْهُدَی اِئْتِنٰا قُلْ إِنَّ هُدَی اَللّٰهِ هُوَ اَلْهُدیٰ وَ أُمِرْنٰا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۷۱) وَ أَنْ أَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ اِتَّقُوهُ وَ هُوَ اَلَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۷۲) وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ یَوْمَ یَقُولُ کُنْ فَیَکُونُ قَوْلُهُ اَلْحَقُّ وَ لَهُ اَلْمُلْکُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ عٰالِمُ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ وَ هُوَ اَلْحَکِیمُ اَلْخَبِیرُ (۷۳)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ إِذٰا جٰاءَکَ اَلَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِنٰا فَقُلْ سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلیٰ نَفْسِهِ اَلرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ تٰابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۵۴) وَ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ وَ لِتَسْتَبِینَ سَبِیلُ اَلْمُجْرِمِینَ (۵۵) قُلْ إِنِّی نُهِیتُ أَنْ أَعْبُدَ اَلَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ قُلْ لاٰ أَتَّبِعُ أَهْوٰاءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ مٰا أَنَا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۵۶) قُلْ إِنِّی عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ کَذَّبْتُمْ بِهِ مٰا عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ اَلْحُکْمُ إِلاّٰ لِلّٰهِ یَقُصُّ اَلْحَقَّ وَ هُوَ خَیْرُ اَلْفٰاصِلِینَ (۵۷) قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِیَ اَلْأَمْرُ بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِالظّٰالِمِینَ (۵۸) وَ عِنْدَهُ مَفٰاتِحُ اَلْغَیْبِ لاٰ یَعْلَمُهٰا إِلاّٰ هُوَ وَ یَعْلَمُ مٰا فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مٰا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّٰ یَعْلَمُهٰا وَ لاٰ حَبَّةٍ فِی ظُلُمٰاتِ اَلْأَرْضِ وَ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ یٰابِسٍ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (۵۹) وَ هُوَ اَلَّذِی یَتَوَفّٰاکُمْ بِاللَّیْلِ وَ یَعْلَمُ مٰا جَرَحْتُمْ بِالنَّهٰارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضیٰ أَجَلٌ مُسَمًّی ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۶۰) وَ هُوَ اَلْقٰاهِرُ فَوْقَ عِبٰادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکُمْ حَفَظَةً حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَحَدَکُمُ اَلْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنٰا وَ هُمْ لاٰ یُفَرِّطُونَ (۶۱) ثُمَّ رُدُّوا إِلَی اَللّٰهِ مَوْلاٰهُمُ اَلْحَقِّ أَلاٰ لَهُ اَلْحُکْمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ اَلْحٰاسِبِینَ (۶۲) قُلْ مَنْ یُنَجِّیکُمْ مِنْ ظُلُمٰاتِ اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً لَئِنْ أَنْجٰانٰا مِنْ هٰذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلشّٰاکِرِینَ (۶۳) قُلِ اَللّٰهُ یُنَجِّیکُمْ مِنْهٰا وَ مِنْ کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ (۶۴) قُلْ هُوَ اَلْقٰادِرُ عَلیٰ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذٰاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ اُنْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ اَلْآیٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ (۶۵)
هوش مصنوعی: وقتی کسانی که به آیات ما ایمان دارند به سراغ تو می‌آیند، به آن‌ها بگو سلام بر شما. پروردگارتان بر خودش رحمت را نوشته است که هر کس از شما گناهی کند به نادانی، سپس توبه کند و اصلاح کند، او بخشنده و مهربان است. ما آیات را به دقت بیان می‌کنیم تا راه مجرمین روشن شود. بگو من از عبادت کسانی که غیر از خدا می‌خوانید نهی شده‌ام. بگو من از خواسته‌های شما پیروی نمی‌کنم، زیرا اگر این کار را می‌کردم، قطعاً گمراه می‌شدم و از هدایت‌یافتگان نبودم. بگو من بر دلیل روشن از سوی پروردگارم هستم و شما به آن کافر هستید. آن‌چه شما به سرعت از من می‌خواهید، نزد من نیست. حکم تنها برای خداست که حق را بیان می‌کند و او بهترین داوران است. بگو اگر آن‌چه شما می‌خواهید نزد من بود، کار بین من و شما زودتر پایان می‌یافت و خدا داناتر به ستمگران است. او کلیدهای غیب را در دست دارد و جز او کسی آن‌ها را نمی‌داند. او می‌داند چه چیزی در خشکی و دریا وجود دارد و هیچ برگی نمی‌افتد مگر این‌که او آن را می‌داند و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین و هیچ‌تر و خشکی وجود ندارد مگر در کتابی روشن. اوست که شما را در شب می‌گیرد و آن‌چه در روز انجام داده‌اید را می‌داند، سپس شما را در آن باز می‌گرداند تا به اتمام یک مدت معلوم برسید. سپس به سوی او برگشت شماست و او شما را به آن‌چه انجام داده‌اید آگاه می‌کند. او متولی بر بندگانش است و بر شما محافظانی می‌فرستد تا وقتی مرگ یکی از شما برسد، فرشتگان ما او را می‌گیرند و آن‌ها هیچ کوتاهی نمی‌کنند. سپس به سوی خدا، پروردگار حق شما برگشت داده می‌شوید. آگاه باشید که حکومت فقط برای اوست و او سریع‌ترین حسابرس‌هاست. بگو چه کسی شما را از تاریکی‌های خشکی و دریا نجات می‌دهد؟ او را با صدق و پنهانی دعا می‌کنید که اگر ما را از این نجات دهد، قطعاً از شکرگزاران خواهیم بود. بگو خدا شما را از آن و از هر گرفتاری دیگری نجات می‌دهد، اما شما هنوز شرک می‌ورزید. بگو او قادر است که بر شما عذابی از بالای سرتان یا از زیر پاهایتان بفرستد یا شما را گروه‌گروه کند و به بعضی از شما سختی بعضی دیگر را بچشاند. بنگرید که چگونه آیات را به گونه‌ای تنظیم می‌کنیم تا شاید بفهمند.
و چون آیند ترا آنان که می‌گروند بآیتهای ما پس بگو سلام بر شما نوشته پروردگار شما بر خودش رحمت بدرستی که کسی کرد از شما بدی را بنادانی پس توبه کرد پس از آن و صالح شد پس بدرستی که خدا آمرزنده مهربانست (۵۴) و همچنین تفصیل می‌دهیم آیتها را و تا روشن شود راه گناهکاران (۵۵) بگو بدرستی که من نهی کرده شدم که بپرستم آنان که می‌خوانند از جز خدا بگو پیروی نمی‌کنم مرادهای شما را بحقیقت گمراه شده باشم آن‌گاه و نباشم از هدایت‌یافتگان (۵۶) بگو بدرستی که من بر دلیلی روشنم از پروردگارم و تکذیب کردید آن را نیست نزد من آنچه را می‌شتابید بآن نیست حکم مگر خدا را بیان می‌کند حق را و اوست بهترین حکم‌کنندگان (۵۷) بگو اگر آنکه بود نزد من آنچه بشتاب می‌خواهید آن را هر آینه گذارده شده بود کار میان من و میان شما و خدا داناتر است بستمکاران (۵۸) و نزد اوست کلیدهای غیب نمی‌دانید آن را مگر او و می‌داند آنچه در بیابان و دریاست و ساقط نمی‌شود هیچ برگی مگر که می‌داند آن را و نه دانه در تاریکیهای زمین و نه تری و نه خشکی مگر که در کتابی باشد روشن کننده (۵۹) و اوست که متوفی می‌کند شما را بشب و می‌داند آنچه کسب کردید بروز پس می‌انگیزاند شما را در روز تا تمام کرده شوند اجل نام برده شده پس بسوی اوست مرجع شما پس خبر دهد شما را بآنچه بودید که می‌کردید (۶۰) و اوست غالب فوق بندگانش و می‌فرستد بر شما نگهبانان تا چون بیاید یکی از شما را مرگ بمیرانند او را فرستاده‌های ما و ایشان تقصیر نمی‌کنند (۶۱) پس بازگردانیده می‌شوند بسوی خدا خداوندشان که حق است آگاه باشید مر او راست حکم و اوست سریع‌تر حساب‌کنندگان (۶۲) بگو کیست که می‌رهاند شما را از تاریکیهای برّ و بحر می‌خوانیدش بزاری و نهانی که اگر برهاند ما را از این هر آینه باشیم از شکرگزاران (۶۳) بگو خدا می‌رهاند شما را از آن و از هر اندوهی پس شما شرک می‌آورید (۶۴) بگو اوست قادر بر آنکه برانگیزد بر شما عذابی از زبرتان یا از زیر پاهاتان یا بهم اندازدتان گروه‌هایی غیر متفق و بچشاند برخی از شما را آسیب برخی بنگر چگونه می‌گردانیم آیتها را باشد که ایشان بفهمند (۶۵)
هوش مصنوعی: وقتی افرادی که به آیات ما ایمان آورده‌اند به سوی تو بیایند، بگو: «سلام بر شما. پروردگارتان رحمت را بر خود نوشته است. اگر کسی از شما بدی کند و سپس توبه کند و اصلاح شود، خداوند آمرزنده و مهربان است.» ما آیات خود را به تفصیل بیان می‌کنیم تا راه گناهکاران روشن شود. بگو: «من از عبادت کسانی که جز خدا را می‌خوانند، نهی شده‌ام. من پیروی خواسته‌های شما نمی‌کنم، چرا که از حقیقت گمراه شده‌ام و از هدایت‌یافتگان نیستم.» بگو: «من بر دلیلی روشن از پروردگارم قرار دارم، در حالی که شما آن را انکار کردید. آنچه شما به دنبال آن هستید، نزد من نیست و حکم فقط در دست خداست که حق را بیان می‌کند و او بهترین داوران است.» بگو: «اگر آنچه را می‌خواهید، نزد من بود، میان من و شما قطعاً حکم می‌شد، و خداوند به نافرمانان بهتر آگاه است.» کلیدهای غیب تنها نزد اوست و هیچ چیز نه در خشکی و نه در دریا نیست که او از آن آگاه نباشد. هیچ برگی نمی‌افتد مگر اینکه او آن را می‌داند و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین و هیچ تر و خشکی نیست که در کتاب روشنی نباشد. اوست که شما را در شب می‌میراند و آنچه را در روز کسب کرده‌اید می‌داند. سپس شما را در روز برمی‌انگیزاند تا مدت مشخصی به پایان برسد و بازگشت شما به سوی اوست تا شما را از کارهایی که انجام داده‌اید خبر دهد. او بر بندگانش غالب است و نگهبانانی بر شما می‌فرستد. وقتی مرگ یکی از شما فرا رسد، فرستادگان ما او را می‌گیرند و در این کار قصوری ندارند. سپس به سوی خداوندشان بازگردانده می‌شوند که دانا است و او بهترین داور است. بگو: «کیست که شما را از تاریکی‌های خشکی و دریا نجات می‌دهد؟ او را در حال دعا و پنهانی می‌خوانید که اگر ما را نجات بدهد، قطعاً شکر گزار خواهیم بود.» بگو: «خداوند شما را از این و از هر اندوهی نجات می‌دهد، اما شما باز هم شرک می‌آورید.» بگو: «او قادر است عذابی از بالای سرتان یا از زیر پایتان بر شما نازل کند یا شما را به گروه‌های مختلفی تبدیل کند و بعضی از شما را آسیب بزند. ببینید چگونه آیات خود را دگرگون می‌کنیم تا بفهمید.
بر تو چون آیند آنان کز نشان
هست بر آیات ما ایمانشان
هوش مصنوعی: وقتی کسانی که به نشانه‌ها و آیات ما ایمان دارند، به سمت تو بیایند، باید بدانند که این ایمان نتیجهٔ دریافت نشانه‌هاست.
پس سلام آن قوم را گو بر شما
زآنکه در علم و عمل دارند پا
هوش مصنوعی: پس به آن قوم سلامی بفرست که در علم و عمل پایدار و استوار هستند.
حاصل اینکه یافت این آیت نزول
بهر درویشان صابر بر رسول
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این نشانه و دلیل خاصی برای کسانی که صبر و استقامت دارند و به پیامبر اعتقاد دارند، نازل شده است. به عبارتی، این آیه به درویشان صابری که به پیامبر ایمان دارند، مربوط می‌شود.
فقر گرچه برده از بنیادشان
نیست چیزی غیر حق بر یادشان
هوش مصنوعی: فقر هرچند که بر بنیان‌های آن‌ها تأثیر گذاشته، اما چیزی جز حق در ذهنشان باقی نمانده است.
جوعشان قوت است و عریانی لباس
در دل آزادند از حزن و هراس
هوش مصنوعی: گرسنگی برای آنها قوتی است و کمبود پوشش، آنها را آزار نمی‌دهد؛ در دل آزادی دارند و از غم و ترس رنج نمی‌برند.
بر یکی از کاملان در اشتغال
آمد الهام این چنین از ذوالجلال
هوش مصنوعی: الهام و الهام‌گیری از جانب خداوند بر یکی از انسان‌های کامل نازل شد.
کاین یم ای داناست مالامال دُر
یعنی از طاعات اهل راه پُر
هوش مصنوعی: این دریا که تو دانایی، پر از جواهرات است، یعنی از اعمال نیک و طاعات کسانی که در این مسیر گام برمی‌دارند، پُر شده است.
آن متاعی کاندر این درگاه نیست
گر بیاری، طالبِ آن شاه غنی است
هوش مصنوعی: اگر این کالا در این درگاه موجود نیست، حتی اگر هم بیاوری، باز هم خواستار آن فقط فردی ثروتمند و توانگر خواهد بود.
گفت یا رب، چیست آن بنما رهم
از کرم کن زآنچه گفتی آگهم
هوش مصنوعی: ای پروردگار، به من نشان بده آنچه را که درباره‌اش صحبت کردی. با لطف و بخشندگی‌ات راهنمایی‌ام کن تا از آن آگاهی پیدا کنم.
گفت آن باشد متاع انکسار
نیستی و عجز و فقر و اضطرار
هوش مصنوعی: او می‌گوید که عدم نیاز و وابستگی به دیگران، نشان‌دهنده سلامت و توانمندی واقعی است. عجز و فقر و اضطرار نشانه‌های ضعف هستند و فردی که از چنین شرایطی آزاد باشد، ارزشمندتر است.
ناامیدی، ناتوانی، بی کسی
ضعف و ناداری و فقد و مفلسی
هوش مصنوعی: ناامیدی و ناتوانی باعث احساس تنهایی و ضعف می‌شود؛ همچنین کمبود و فقر هم انسان را در موقعیت نامطلوبی قرار می‌دهد.
گفت زآن رو بر رسول نیکنام
چونکه آیندت بر ایشان کن سلام
هوش مصنوعی: فرمود که به خاطر خوب نام بودن پیامبر، هرگاه آنها به نزد تو بیایند، به آنها سلام کن.
گو نوشته بر شما پروردگار
رحمت اندر ذات خود لیل و نهار
هوش مصنوعی: پروردگار رحمت، در ذات خود شب و روز را بر شما مقرر کرده است.
هر که کرد او از شما بد در عمل
جاهل از پاداش آن وز ماحصل
هوش مصنوعی: هر کسی از شما بدی کند، در حقیقت نادانی است که از عواقب عمل خود بی‌خبر است و از نتیجه کارش آگاه نیست.
بعد ا ز آن پس توبه کرد از فعل خود
هم نمود اصلاح آن کردار بد
هوش مصنوعی: پس از آن، او از کارهای خود پشیمان شد و تصمیم گرفت که رفتار نادرست خود را اصلاح کند.
پس حق آمرزنده است و مهربان
بگذرد زود از خطای مجرمان
هوش مصنوعی: خداوند آمرزنده و مهربان است و به راحتی از اشتباهات گناهکاران عبور می‌کند.
همچنین تفصیل بدهیم از کتاب
هر یک این آیات را با فصل و باب
هوش مصنوعی: در اینجا قصد داریم به تفصیل هر یک از آیات را بررسی کنیم و آن‌ها را با فصول و بخش‌های مختلف کتاب مرتبط سازیم.
تا شود روشن طریق مجرمین
باطل از حق فرق یابد همچنین
هوش مصنوعی: برای اینکه راه الگوهای گناهکار از حقیقت مشخص شود و بتوان آن‌ها را از هم بازشناخت.
گو مرا نهی از پرستش کرده اند
آنچه را خوانید جز حق در پسند
هوش مصنوعی: به من گفته‌اند که از پرستش چیزی جز حقیقت دست بردارم و هر آنچه که جز خداوند است را نپرستم.
گو نگردم تابع اهوائتان
گمره آیم گر شوم تابع بر آن
هوش مصنوعی: اگر بخواهم پیرو خواسته‌های شما شوم، به بی‌راهه می‌روم. اما اگر به آنچه حق است پایبند باشم، راه را پیدا خواهم کرد.
من نباشم وآنگهی از مهتدین
گو منم بر حجتی از رب دین
هوش مصنوعی: من نبودم و اگر کسانی از هدایت‌یافتگان درباره‌ام بگویند که من حجتی از سوی پروردگار دین هستم، این درست نیست.
مشرکان گفتند تا چند از عذاب
میکنی تخویف ما را در خطاب
هوش مصنوعی: مشرکان می‌گویند تا چه زمانی ما را به خاطر ترس از عذاب، تهدید می‌کنی؟
از عقوبت آنچه بتوانی به ما
وارد آور تا ببینیم از قضا
هوش مصنوعی: هر چه می‌توانی از عواقب و مجازات‌ها به ما برسان، تا ببینیم که سرنوشت چه می‌آورد.
آمد این آیت به وجه انحصار
که منم بر حجت از پروردگار
هوش مصنوعی: این آیه به طور خاص بیانگر این است که من، به عنوان حجت و نماینده‌ای از سوی پروردگار، آمده‌ام و این پیام به وضوح نمایانگر این حقیقت است.
میکنید آنچه شما تکذیب آن
مر شریک آرید او را از بتان
هوش مصنوعی: شما کارهایی انجام می‌دهید که آن‌ها را انکار می‌کنید، در حالی که شریک شما از میان بت‌هاست.
نیست آن در نزد من یعنی عذاب
که شما بر وی کنید اینسان شتاب
هوش مصنوعی: عذاب برای من به معنای آن چیزی نیست که شما با این سرعت بر او حمله‌ور می‌شوید.
ز آسمان گویید بر ما سنگ بار
نیست آن با من، بود با کردگار
هوش مصنوعی: آسمان بر ما سنگ نمی‌بارد، آنچه با من است، مربوط به خداوند است.
حکم در تعجیل و تأخیر عذاب
نیست جز حق را و این باشد صواب
هوش مصنوعی: سرنوشت و زمانبندی عذاب‌ها تنها در دست حق است و این موضوع کاملاً درست و منطقی است.
حق بود با قصه های صدق راست
که نمود اخبار بر چیزی که خواست
هوش مصنوعی: حق و حقیقت با داستان‌های واقعی و راستین خود را نشان می‌دهد و اخبار و اطلاعاتی که حقیقت را می‌طلبند، به آن چیزی اشاره می‌کنند که در این راستا خواسته شده است.
اوست خَیرُ الفَاصِلِین یعنی خدا
حق و باطل را ز هم سازد جدا
هوش مصنوعی: او بهترین داوران است، یعنی خداوند حق را از باطل جدا می‌کند.
گو اگر در نزد من بودی عذاب
یا بر آن قادر بُدم در هیچ باب
هوش مصنوعی: اگر تو پیش من بودی، می‌توانستم تو را عذاب دهم یا بر این کار توانا باشم، اما در هیچ موردی این کار را نمی‌کنم.
کی بُدی حاجت بر استعجالتان
امر واقع گشته بُد در حالتان
هوش مصنوعی: هرگز نیازی به عجله در کارها نداشتی، زیرا آنچه باید اتفاق بیفتد، خود به خود در زمان مناسب رخ می‌دهد.
یعنی اندر بین ما با صد شتاب
گشته بودی آنچه باید ز انقلاب
هوش مصنوعی: یعنی در میان ما، با سرعتی بالا، آنچه لازم بود به خاطر تغییرات حادث شد.
مینمودم بر شما جاری به خشم
آنچه دارم بر نزولش باز چشم
هوش مصنوعی: من به خاطر خشم و ناراحتی‌ام، آنچه دارم را به روی شما رها می‌کنم و دوباره به آن نگاه می‌کنم.
یعنی ار بر دست من بودی بلا
کرده بودم بر شما نازل به جا
هوش مصنوعی: اگر اختیار دستهام در دست من بود، حتماً مصیبت را بر شما نازل می‌کردم.
لیک حق بر ظالمان داناتر است
تا بر ایشان کی زمان کیفر است
هوش مصنوعی: اما حقیقت این است که خداوند بر ظالمین آگاه‌تر است و از زمان مجازات آن‌ها بهتر مطلع است.
هم به نزد اوست مخزنهای غیب
کس نداند غیر او مأوای غیب
هوش مصنوعی: همه چیز به نزد اوست و اوست که از رازهای پنهان آگاه است. هیچ‌کس غیر از او از مکانی که رازها در آن قرار دارند، خبر ندارد.
وآنچه باشد در میان بحر و برّ
از جماد و از نبات و جانور
هوش مصنوعی: هر چیزی که در هزینه دریا و خشکی وجود دارد، چه بی‌جان باشد، چه گیاه و چه جانور.
یا مراد از بحر و برّ اندر وجود
عالم غیب است و اعیان شهود
هوش مصنوعی: مقصود از دریا و خشکی، در وجود عالم غیب و تصاویر حقیقت‌هاست.
یا مراد از جهر و سرّ ممکنات
همچنان کاندر بهار و دی نبات
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که خواسته یا هدف از آشکار و پنهان بودن موجودات مانند تغییرات طبیعی در فصل بهار و زمستان است. به عبارت دیگر، هر دو حالت وجودی، یعنی آنچه که علنی است و آنچه که در خفا می‌ماند، به نحوی با هم مرتبط‌اند و در چرخه طبیعی زندگی شکلی از تنوع و تحول را ایجاد می‌کنند.
در بهاران سرکشد از هر شجر
صد هزار اشکوفه و برگ و ثمر
هوش مصنوعی: در فصل بهار، از هر درخت جوانه‌ها، برگ‌ها و میوه‌های فراوانی ظهور می‌کند.
چون خزان آید عروس نوبهار
ریزد از تن حلّه های مستعار
هوش مصنوعی: وقتی فصل پاییز فرامی‌رسد، عروس بهار لباس‌های زیبا و رنگارنگش را از تن می‌کَنَد و ویران می‌شود.
کس ندانست این همه فرّ و شئون
بر کجا رفت از کجا آمد برون
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌داند این همه زیبایی و ویژگی‌ها از کجا منشا گرفته و به کجا هدایت شده‌اند.
هیچ برگی می نیفتد از درخت
جز که او می داند آن را هم به سخت
هوش مصنوعی: هیچ برگی از درخت نمی‌افتد مگر اینکه خداوند از آن آگاه است، حتی اگر سقوط آن برگ به سختی باشد.
هم نیفتد دانه ای اندر زمین
تا در آن ظلمت شود روشن جبین
هوش مصنوعی: تا زمانی که دانه‌ای در زمین ناافتد، هرگز در آن تاریکی نور و روشنی به وجود نخواهد آمد.
هم نباشد نامی از خشک و ترش
کآن نباشد ثبت اندر دفترش
هوش مصنوعی: وقتی که نامی از شیرینی و تلخی وجود نداشته باشد، هیچ trace ای از آن در زندگی‌اش ثبت نخواهد شد.
لوح محفوظ است مقصود از کتاب
کاندر او اشیاست ثبت از فصل و باب
هوش مصنوعی: کتابخانه بزرگ و ازلی در واقع همان لوح محفوظ است که در آن همه چیز به‌دقت ثبت شده و شامل نکات و مطالبی از فصل‌ها و موضوع‌های مختلف است.
یا که علم حق کز آن دریا چو موج
گشت ظاهر جمله اشیاء فوج فوج
هوش مصنوعی: یا اینکه علم حقی که مانند دریاست و هنگامی که موج برمی‌خیزد، همه چیز به صورت گروه‌گروه نمایان می‌شود.
یعنی آنچه هست در غیب و شهود
جمله ثبت لوح علم است از حدود
هوش مصنوعی: هر چیزی که در دنیا و عالم غیب وجود دارد، همه‌اش در لوح علم به ثبت رسیده و محدود به مرزهاست.
علم ذاتی آن کتاب انور است
که ورا تفصیل و اجمال اندر است
هوش مصنوعی: علم واقعی همانند کتابی مقدس و نورانی است که در آن جزئیات و کلیات در کنار هم وجود دارند و به طور عمیق و جامع توضیح داده شده‌اند.
اوست آن کس که بخواباند به شب
مر شما را تا بمانید از تعب
هوش مصنوعی: او کسی است که شما را در شب آرامش می‌بخشد تا از خستگی و دشواری‌های روز دور شوید و استراحت کنید.
روحتان در شب کند قبض او به حسب
هم بداند روز کردید آنچه کسب
هوش مصنوعی: در شب، روح شما به اعتباری از او می‌زند و شما بر اساس آنچه در روز عمل کرده‌اید، متوجه می‌شوید که چه چیزی به دست آورده‌اید.
اختصاص نسبت شب بهر نوم
هست عادت و اکتساب از بهر یوم
هوش مصنوعی: ویژگی شب به خواب و استراحت مربوط است و این در حالی است که روز برای فعالیت و کار کردن مناسب است.
پس برانگیزاند اندر روزتان
موت و بعث کل ز جزئی می بدان
هوش مصنوعی: پس در روز قیامت، مرگ و رستاخیز همه افراد از جزئیات زندگی آن‌ها به وجود می‌آید.
ثابت است این موت و بعث اندر بشر
تا زمان زندگی آید به سر
هوش مصنوعی: مرگ و رستاخیز در انسان‌ها امری حتمی است تا زمانی که زندگی به پایان برسد.
خوابی آید مر شما را بس گران
که میسّر نیست بیداری از آن
هوش مصنوعی: خواب عجیبی برای شما خواهد آمد که به راحتی نمی‌توانید از آن بیدار شوید.
سوی او گردید بر تفصیل باز
بر حقیقت رو نمایید از مجاز
هوش مصنوعی: به سوی او بروید و موضوعات را به طور دقیق بررسی کنید، حقیقت را از الفاظ و معانی سطحی جدا نمایید.
در قیامت پس کند آگاهتان
زآنچه باشد از عمل همراهتان
هوش مصنوعی: در روز قیامت، شما را از اعمالی که همراهتان بوده است، آگاه خواهند کرد.
یعنی اندر شب چو جیفه از کمین
میشوید افکنده بر روی زمین
هوش مصنوعی: در شب، مانند چیزی که به طور ناخواسته و بی‌فایده بر روی زمین افتاده، از کمین خارج می‌شود.
زآنچه کردستید در روز اکتساب
حق بود آگاه، وز آن دارد حساب
هوش مصنوعی: از آنچه در روز به دست آوردید، آگاه باشید که بر آن حسابی وجود دارد.
پس بمیراند شما را سر به سر
پس به حشر از بعثتان بدهد خبر
هوش مصنوعی: پس شما را کاملاً نابود می‌کند و سپس در قیامت خبر از بازگشتتان را می‌دهد.
قدرت حق است فوق بندگان
وآنچه باشد در گمان این و آن
هوش مصنوعی: قدرت خداوند از تمامی بندگان بالاتر است و هر چیزی که در نظر مردم باشد، در حقیقت نمی‌تواند بر آن حقیقت تاثیر بگذارد.
می فرستد هم نگهبان از کمین
بر شما یعنی کرام الکاتبین
هوش مصنوعی: نگهبانی از سوی خداوند شما را مراقبت می‌کند و در حال ثبت کردارهای شماست، همان‌طور که فرشتگان نیکوکار این کار را انجام می‌دهند.
تا که باشد مشرف احوالتان
آورند اندر حساب اعمالتان
هوش مصنوعی: تا زمانی که وضعیت شما مورد توجه قرار گیرد، اعمالتان را در محاسبه‌ها به حساب می‌آورند.
موت آید تا یکی را از شما
جانش بردارد ملایک بر سما
هوش مصنوعی: مرگ می‌آید تا جان یکی از شما را بستاند و فرشتگان در آسمان مشغول هستند.
زآن توفّی هیچشان تقصیر نیست
واندر آن تقدیم یا تأخیر نیست
هوش مصنوعی: هیچ‌کدام از آن‌ها در این موضوع دخالت نداشته و تقصیری از آن‌ها نیست و در این زمینه هم تأخیر یا پیش‌دستی وجود ندارد.
چارده تن از ملَک تنزیل را
تابعند آن جمله عزرائیل را
هوش مصنوعی: چهل و چهار نفر از فرشتگان نازل شده به فرمان خدا هستند و در این میان، عزرائیل نیز به عنوان یکی از آن‌ها حضور دارد.
هفت از رحمت دگر هفت از غضب
وز شئون عقل و نفس اندر طلب
هوش مصنوعی: در اینجا به معنای آنچه در زندگی وجود دارد اشاره می‌شود. هفت مورد از رحمت و خیر وجود دارد و هفت مورد از غضب و سخت‌گیری. همچنین انسان‌ها به دنبال شناخت عقل و نفس خود هستند و تلاش می‌کنند تا حقیقت را درک کنند.
نفس باشد جمله میلش بر هوی
بهر او مُردن بود قهر و بلا
هوش مصنوعی: نفس انسان به تمایلات و خواسته‌های خود گرایش دارد و در این مسیر، مرگ و مشکلاتی که پیش می‌آید، برای او حاکی از سختی و چالش است.
عقل باشد جمله اُنسش با صلاح
بهر او مُردن بود فوز و فلاح
هوش مصنوعی: عقل را هر چه که ضرورت داشته باشد، بهشت و خوشی او در گرو صلاح و درستی است، و اگر کسی برای این هدف بمیرد، به سعادت و رستگاری دست پیدا کرده است.
هفت اعضاء هر یکی را دو ملک
بر ظهور خیر و شرّ باشد محک
هوش مصنوعی: این بیت به ویژگی‌ها و مسئولیت‌های هفت بخش مختلف وجود انسان اشاره دارد. هر یک از این بخش‌ها تحت تأثیر دو نیرو، یکی نیک و دیگری شر، قرار دارد و به همین خاطر باید مورد ارزیابی و سنجش قرار گیرند. بنابراین، هر عضو و جنبه‌ای از وجود انسان به نوعی در معرض تأثیرات مثبت و منفی قرار دارد و افراد باید در انتخاب‌هایشان دقت کنند.
پس به حکم ثُم رُدّواْ سوی حق
بازگردند این تمام ماخَلَق
هوش مصنوعی: بنابراین، به فرمان او به سوی حقیقت بازمی‌گردند، چرا که این هدف نهایی تمام آنچه آفریده شده است.
آنکه او مولاست بی فقد و قصور
بندگان خویش را اندر امور
هوش مصنوعی: کسی که سرپرست و فرمانروای واقعی است، در هیچ زمانی از نیاز و نقص بندگان خود غافل نمی‌ماند و در کارهایشان به آن‌ها توجه دارد.
می بدانید اینکه حکم از وی بود
هم وی اسرع بر حساب نیک و بد
هوش مصنوعی: می‌دانید که هر چیزی که نامش به او مرتبط است، او برای حسابرسی خوب و بد، بسیار سریع عمل می‌کند.
گو که از ظلمات برّ و بحر هم
که رهانَد مر شما را دم به دم
هوش مصنوعی: اگرچه ممکن است از سختی‌ها و تاریکی‌ها نجات پیدا کنی، اما این نجات هر لحظه نیازمند توجه و آگاهی است.
یعنی اندر هر دمی در بحر و برّ
مبتلاء باشند قومی در نظر
هوش مصنوعی: در هر لحظه، گروهی در دریا و زمین با مشکلات و دشواری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند و این وضعیت برای دیگران قابل مشاهده است.
زآن همه حیرانی و اندوه و درد
کیست برهاننده جز خلاّق فرد
هوش مصنوعی: از تمامی این حیرت، اندوه و درد، چه کسی می‌تواند نجات‌بخش باشد جز خدای یکتا و بی‌نظیر؟
منجی خود را ز روی اضطرار
خود شما خوانید پنهان و آشکار
هوش مصنوعی: شما به خاطر نیاز و فشارهایی که دارید، از دلایل پنهان و آشکارتان به دنبال نجات‌دهنده خود هستید.
خواندن از روی تضرّع هم خفاء
از زبان و قلب باشد در دعاء
هوش مصنوعی: خواندن دعا باید با دل و زبان نسبت به خداوند با خلوص و خضوع باشد.
می بگویند ار که زین محنت نجات
بدهد او داریم بر شکر التفات
هوش مصنوعی: می‌گویند اگر کسی بتواند ما را از این درد و رنج نجات دهد، باید از او به خاطر لطف و توجهش سپاسگزاری کنیم.
گو خدا بخشد نجات از آن ظلم
وز هر آن کَربی که آید در قلم
هوش مصنوعی: خداوند مرا از ظلم و ستم نجات دهد و از هر مشکلی که پیش می‌آید، رهایی بخشم.
پس به شرک آیند باز از آزمون
بر نشان ثُم أنْتُم تُشْرِکُون
هوش مصنوعی: آنان پس از آزمایش دوباره به سمت شرک می‌روند و باز هم به پرستی معبودهای دیگر رو می‌آورند.
گو توانا باشد او کز فوقتان
بر فرستد حق عذابی بس گران
هوش مصنوعی: هر کس که قدرتی دارد، از بالاترین مقام می‌تواند عذاب سختی را بر ما نازل کند.
یا که از تحت قدمهاتان چو آب
همچو بر فرعونیان جو شد عذاب
هوش مصنوعی: اگر از زیر پای شما آبی روان شود، برای شما عذابی همچون عذاب فرعونیان خواهد شد.
حاکم ظالم، عذاب فوق دان
ظلم او بر حلق کافر طوق دان
هوش مصنوعی: حاکم ستمگر، عذابی شدید دارد که ظلم او مانند طوقی بر گردن کافر قرار می‌گیرد.
وآن زنان و بندگان بد معاش
آن عذاب تحت رِجلند و بلاش
هوش مصنوعی: زنان و بندگان که روزگار خوبی ندارند، تحت عذاب و رنج قرار دارند و وضعشان سخت است.
یا درآمیزد گروه اندر گروه
مر شما را با هم از روی ستوه
هوش مصنوعی: گروهی با گروه دیگر مخلوط می‌شوند و شما را هم به دلیل کلافگی و ناامیدی با خودشان درگیر می‌کنند.
هر گروهی را به یک میل و هوی
وآن دگر را برخلاف مدعی
هوش مصنوعی: هر کسانی برای خود تمایلات و خواسته‌هایی دارند که ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد و برخی دیگر پیرو خواسته‌ای کاملاً مخالف باشند.
تا که انجامد تخالف بر قتال
سالها مانید با هم در جدال
هوش مصنوعی: تا زمانی که دشمنی به نبرد کشیده شود، سال‌ها در کشمکش و درگیری با یکدیگر باقی خواهید ماند.
یا که بعضی را چشاند از شما
رنج بعض دیگر از هر ناروا
هوش مصنوعی: برخی از مردم را به خاطر ظلم و کارهای ناپسند دیگران، به رنج‌هایی دچار می‌کنید.
وین شقوقش در خلایق بی حد است
با تو بینی بی جهت شخصی بد است
هوش مصنوعی: این ابراز می‌کند که شکاف‌ها و تفاوت‌های انسانی بسیار زیاد و نامحدود است و اینکه انسان‌ها به راحتی می‌توانند به قضاوت نادرستی درباره یکدیگر بپردازند.
بوده نی در مُلک و مالی شرکتی
بأس بعض این است در هر نسبتی
هوش مصنوعی: در این دنیا هیچ چیزی از دیدگاه مالی و ملکی نمی‌تواند به تنهایی و کاملاً مستقل وجود داشته باشد، بلکه هر چیزی با توجه به ارتباطات و نسبت‌هایی که با دیگران دارد، معنا پیدا می‌کند و در این موجودیت‌های مشترک، برخی از مشکلات و چالش‌ها نیز وجود دارد.
بین که گردانیم چون آیات را
تا مگر فهمند زآن اوقات را
هوش مصنوعی: به این فکر کنیم که چگونه آیات را تفسیر کنیم تا شاید مردم از آن زمان‌ها درک بهتری پیدا کنند.