گنجور

۷- آیات ۶۶ تا ۷۳

وَ کَذَّبَ بِهِ قَوْمُکَ وَ هُوَ اَلْحَقُّ قُلْ لَسْتُ عَلَیْکُمْ بِوَکِیلٍ (۶۶) لِکُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ (۶۷) وَ إِذٰا رَأَیْتَ اَلَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیٰاتِنٰا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتّٰی یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ وَ إِمّٰا یُنْسِیَنَّکَ اَلشَّیْطٰانُ فَلاٰ تَقْعُدْ بَعْدَ اَلذِّکْریٰ مَعَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (۶۸) وَ مٰا عَلَی اَلَّذِینَ یَتَّقُونَ مِنْ حِسٰابِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ لٰکِنْ ذِکْریٰ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۶۹) وَ ذَرِ اَلَّذِینَ اِتَّخَذُوا دِینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا وَ ذَکِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمٰا کَسَبَتْ لَیْسَ لَهٰا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیٌّ وَ لاٰ شَفِیعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ کُلَّ عَدْلٍ لاٰ یُؤْخَذْ مِنْهٰا أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ‌ أُبْسِلُوا بِمٰا کَسَبُوا لَهُمْ شَرٰابٌ مِنْ حَمِیمٍ وَ عَذٰابٌ أَلِیمٌ بِمٰا کٰانُوا یَکْفُرُونَ (۷۰) قُلْ أَ نَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَنْفَعُنٰا وَ لاٰ یَضُرُّنٰا وَ نُرَدُّ عَلیٰ أَعْقٰابِنٰا بَعْدَ إِذْ هَدٰانَا اَللّٰهُ کَالَّذِی اِسْتَهْوَتْهُ اَلشَّیٰاطِینُ فِی اَلْأَرْضِ حَیْرٰانَ لَهُ أَصْحٰابٌ یَدْعُونَهُ إِلَی اَلْهُدَی اِئْتِنٰا قُلْ إِنَّ هُدَی اَللّٰهِ هُوَ اَلْهُدیٰ وَ أُمِرْنٰا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۷۱) وَ أَنْ أَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ اِتَّقُوهُ وَ هُوَ اَلَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۷۲) وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ یَوْمَ یَقُولُ کُنْ فَیَکُونُ قَوْلُهُ اَلْحَقُّ وَ لَهُ اَلْمُلْکُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ عٰالِمُ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ وَ هُوَ اَلْحَکِیمُ اَلْخَبِیرُ (۷۳)

و تکذیب کردند آن را قوم تو و اوست حق بگو نیستم بر شما وکیل (۶۶) از برای هر چیزی وقتی تحقیقی است و زود باشد که بدانید (۶۷) و چون بینی کسانی را که گفتگو می‌کنند بعناد در آیتهای ما پس رو بگردان از ایشان تا در آیند در سخنی جز آن و اگر فراموش تو گرداند شیطان پس منشین پس از یاد آمدن با گروه ستمکاران (۶۸) و نیست بر آنان که می‌پرهیزند از حساب ایشان هیچ چیز و لیکن پند دادنیست باشد که ایشان بپرهیزند (۶۹) و واگذار آنان را که فرا گرفتند دینشان را ببازی و هزلی و بفریفت ایشان را زندگانی دنیا و پند ده بآن مبادا که گیرانیده شود نفسی بآنچه کسب کرد نیست مر او را از جز خدا دوستی و نه شفاعت‌کننده و اگر فدا دهد هر فدایی گرفته نشود از آن آن گروه آنانند که گیرانیده شدند بآنچه کسب کردند مر ایشان‌راست آشامیدنی از آب جوشان و عذابی دردناک بسبب آنچه بودند کافر می‌شدند (۷۰) بگو آیا بخوانیم از غیر خدا آنچه نفع نمی‌دهد ما را و ضرر نمی‌رساند ما را و باز پس رویم بر پاشنه‌هامان پس از آنکه هدایت کرد ما را خدا چون کسی که از راه بیرون برده باشند او را شیطانها در زمین حیران مر او را رفیقان باشند که می‌خوانده باشند بهدایت که بیا بجانب ما بگو بدرستی که هدایت خدا آنست هدایت و مأمور شده‌ایم که گردن نهیم بپروردگار جهانیان را (۷۱) و اینکه برپا بدارید نماز را و بپرهیزید از او و اوست آنکه بسوی او محشور خواهید شد (۷۲) و اوست که آفرید آسمانها و زمین را براستی و روزی که می‌گوید مر او را بشو پس می‌شود گفتش حق است و مر او راست پادشاهی که روزی که دمیده شود در صور دانای نهان و آشکار و اوست درست کردار آگاه (۷۳)

قوم تو پنداشتند آن را دروغ
اوست حق وز راستی دارد فروغ
گو نگهبان نیستم من بر شما
هر چه را وقتی بود در اقتضا
یعنی اندر وقت خود یابد قرار
هر چه کآن را هست سیری در مدار
زود باشد تا شما دانید باز
مر ورا نزد وقوع ار امتیاز
چون ببینی آن کسان را که کنند
خوض در آیات ما بر ریشخند
پس نما اعراض ز ایشان تا کنند
خوض در حرف دگر از ناپسند
ور فراموشت کند دیو لعین
ناگهان اعراض را از مشرکین
پس تو منشین با ستمکار از علن
بعد از آن کآمد به یادت آن سخن
سهو و نسیان بر پیمبر یا امام
نیست جایز ثابت است این در کلام
دیو را هم سوی ایشان نیست دست
ور نه بر احکام شرع آید شکست
چونکه نسیان است لازم در بشر
شد به فکری غافل از فکر دگر
هست ز اوصاف طبیعت وز مزاج
وز طبیعت آدمی هم لاعلاج
همچو نسیان از صفات عارضی است
نسبتش بر دیو دادن دور نیست
مسلمین گفتند ما را در طواف
ترک ممکن نیست از اهل خلاف
چونکه بنشینیم در بیت الحرام
غیر سخریت ندارند از کلام
منع نتوانیم کرد از خوضشان
هم نه دوری زآن گروه بد زبان
آمد آیت که نمی باشد بر آن
که بپرهیزد ز خوض کافران
از حساب اهل خوض او را یکی
یعنی از اجرام ایشان اندکی
لیک بایدشان که تا بدهند پند
هم بترسانندشان از هر گزند
شاید ایشان می بپرهیزند از آن
از کراهت یا حیایی در زمان
واگذار آنها که بگرفتند چند
دین خود را لعب و لهو و ریشخند
زندگیِ دنیی آنها را فریب
داده وز دین نیستشان یک جو نصیب
پند بر قرآنشان ده تا هلاک
مر مسلّم ناید ایشان را به باک
آنچه کرده نفسشان کسب از عمل
برخلاف امر خلاّق اجل
نفس مخذول آنکه او نبود مطیع
نیستش جز حق ولی ای یا شفیع
ور ز روی فرض خواهد تا فداء
نفس دیگر را دهد اندر بلاء
تا خَرَد خود را به تبدیل از عذاب
حق نگیرد زو عوض اندر حساب
آن گروهند آنکه بسپرده شدند
بر عذاب از اکتساب ناپسند
هست ایشان را شرابی از حمیم
هم عذابی ز آتش دوزخ الیم
زآن سبب کایشان بدان کافر شدند
ز امر و نهی حق همی سر وا زدند
گو که بپرستیم آیا ما جز او
آنچه نبود نفع و ضرّش یک تسو
در پرستش نیست در وی انتفاع
نه زیانی ترک او را بی نزاع
باز بر اعقاب کردیم از جحود
بعد از آنکه راه بر ما حق نمود
باز ما از دین حق گردیم چون
آنکه شیطانش ربوده از جنون
در زمین حیران و او را همرهان
بر طریق راست خوانندش عیان
زآن طرف خوانند دیوانش به خویش
که بیا بر سوی ما بگذر ز کیش
حاصل آن کس کو شود مرتد به دین
شد مذبذب در میان آن و این
زآن طرف خوانندش اهل حق به راه
زین طرف غولان به سنگستان و چاه
او مردد در میان از بانگ غول
وز صدای همرهان ذی عقول
تا به سوی آن رود یا سوی این
مانده سرگردان و حیران در زمین
گو که دین حق بود آن راه راست
که به ما فرموده امر از آنچه خواست
تا که ما گردن گذاریم از یقین
امر آن پروردگار عالمین
وینکه هم داریم برپا این نماز
هم در اهمالش ز حق ترسید باز
اوست آن کس که به سویش بر جزا
در قیامت مجتمع گردیم ما
اوست آن کس کاین سماوات و زمین
بِالْحق اینسان کرد خلق اعنی متین
یا ز بِالْحق قصد برپا بودن است
حاجت او را هم نه بر افزودن است
آن چنان کش در نخستین آفرید
بر همان قدر و شرف باشد پدید
یا ز بِالْحق قصد اظهار حق است
چون صنایع را ز صانع رونق است
فعل بر فاعل نشان روشن است
نیست محتاج دلیل، این ابین است
گفت زآن فرعون، کبود آن خدا
گفت موسی، خالق ارض و سما
این دلیل از بهر فهم عامه است
چونکه بینند این رقوم از خامه است
ور نه عیب است ار کسی آرد دلیل
بر وجود موجد از عقل کلیل
هر دلیلی زآنکه هم مخلوق اوست
عقل در هستی خود مسبوق اوست
حاصل این ارض و سماء از خلقتش
هم بود آثار وحدانیّتش
یاد کن روزی که کُن گوید خدا
پس بباشد زآن کلام جان فزا
حشر اموات است از این کُن مراد
همچنین احیای ایشان در معاد
گوید او یعنی که در یوم النشور
مر ذراری را درآیید از قبور
قول او حق است و نافذ در زمان
حشر گردند این خلایق بر نشان
همچنان که روز اول گفت، باش
خلق شد پس هر یک از اشیاء به جاش
باشد او را پادشاهی نیز هم
که دمیده میشود در صور دم
نیست باقی کس ز مخلوقات او
تا که از شاهی نماید گفتگو
مُلک عاریّت به کس باقی کی است
هر شیء اندر شاهی او لاشیء است
او بود دانندة غیب و شهود
یعنی آن ملکوت و ملک با نمود
غیب مطلق، عالَم عِلم الله است
وآن مضافی غیب ملکوت شه است
هم حکیم است او به بعث و حشر ناس
هم خبیر از وجه و وقتش در اساس
۶- آیات ۵۴ تا ۶۵: وَ إِذٰا جٰاءَکَ اَلَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِنٰا فَقُلْ سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلیٰ نَفْسِهِ اَلرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ تٰابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۵۴) وَ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ وَ لِتَسْتَبِینَ سَبِیلُ اَلْمُجْرِمِینَ (۵۵) قُلْ إِنِّی نُهِیتُ أَنْ أَعْبُدَ اَلَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ قُلْ لاٰ أَتَّبِعُ أَهْوٰاءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ مٰا أَنَا مِنَ اَلْمُهْتَدِینَ (۵۶) قُلْ إِنِّی عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ کَذَّبْتُمْ بِهِ مٰا عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ اَلْحُکْمُ إِلاّٰ لِلّٰهِ یَقُصُّ اَلْحَقَّ وَ هُوَ خَیْرُ اَلْفٰاصِلِینَ (۵۷) قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِی مٰا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِیَ اَلْأَمْرُ بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِالظّٰالِمِینَ (۵۸) وَ عِنْدَهُ مَفٰاتِحُ اَلْغَیْبِ لاٰ یَعْلَمُهٰا إِلاّٰ هُوَ وَ یَعْلَمُ مٰا فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مٰا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّٰ یَعْلَمُهٰا وَ لاٰ حَبَّةٍ فِی ظُلُمٰاتِ اَلْأَرْضِ وَ لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ یٰابِسٍ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (۵۹) وَ هُوَ اَلَّذِی یَتَوَفّٰاکُمْ بِاللَّیْلِ وَ یَعْلَمُ مٰا جَرَحْتُمْ بِالنَّهٰارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضیٰ أَجَلٌ مُسَمًّی ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۶۰) وَ هُوَ اَلْقٰاهِرُ فَوْقَ عِبٰادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْکُمْ حَفَظَةً حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَحَدَکُمُ اَلْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنٰا وَ هُمْ لاٰ یُفَرِّطُونَ (۶۱) ثُمَّ رُدُّوا إِلَی اَللّٰهِ مَوْلاٰهُمُ اَلْحَقِّ أَلاٰ لَهُ اَلْحُکْمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ اَلْحٰاسِبِینَ (۶۲) قُلْ مَنْ یُنَجِّیکُمْ مِنْ ظُلُمٰاتِ اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً لَئِنْ أَنْجٰانٰا مِنْ هٰذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ اَلشّٰاکِرِینَ (۶۳) قُلِ اَللّٰهُ یُنَجِّیکُمْ مِنْهٰا وَ مِنْ کُلِّ کَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِکُونَ (۶۴) قُلْ هُوَ اَلْقٰادِرُ عَلیٰ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذٰاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ اُنْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ اَلْآیٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ (۶۵)۸- آیات ۷۴ تا ۹۰: وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً إِنِّی أَرٰاکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ (۷۴) وَ کَذٰلِکَ نُرِی إِبْرٰاهِیمَ مَلَکُوتَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ اَلْمُوقِنِینَ (۷۵) فَلَمّٰا جَنَّ عَلَیْهِ اَللَّیْلُ رَأیٰ کَوْکَباً قٰالَ هٰذٰا رَبِّی فَلَمّٰا أَفَلَ قٰالَ لاٰ أُحِبُّ اَلْآفِلِینَ (۷۶) فَلَمّٰا رَأَی اَلْقَمَرَ بٰازِغاً قٰالَ هٰذٰا رَبِّی فَلَمّٰا أَفَلَ قٰالَ لَئِنْ لَمْ یَهْدِنِی رَبِّی لَأَکُونَنَّ مِنَ اَلْقَوْمِ اَلضّٰالِّینَ (۷۷) فَلَمّٰا رَأَی اَلشَّمْسَ بٰازِغَةً قٰالَ هٰذٰا رَبِّی هٰذٰا أَکْبَرُ فَلَمّٰا أَفَلَتْ قٰالَ یٰا قَوْمِ إِنِّی بَرِیءٌ مِمّٰا تُشْرِکُونَ (۷۸) إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ حَنِیفاً وَ مٰا أَنَا مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۷۹) وَ حٰاجَّهُ قَوْمُهُ قٰالَ أَ تُحٰاجُّونِّی فِی اَللّٰهِ وَ قَدْ هَدٰانِ وَ لاٰ أَخٰافُ مٰا تُشْرِکُونَ بِهِ إِلاّٰ أَنْ یَشٰاءَ رَبِّی شَیْئاً وَسِعَ رَبِّی کُلَّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً أَ فَلاٰ تَتَذَکَّرُونَ (۸۰) وَ کَیْفَ أَخٰافُ مٰا أَشْرَکْتُمْ وَ لاٰ تَخٰافُونَ أَنَّکُمْ أَشْرَکْتُمْ بِاللّٰهِ مٰا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ عَلَیْکُمْ سُلْطٰاناً فَأَیُّ اَلْفَرِیقَیْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۸۱) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إِیمٰانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولٰئِکَ لَهُمُ اَلْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ (۸۲) وَ تِلْکَ حُجَّتُنٰا آتَیْنٰاهٰا إِبْرٰاهِیمَ عَلیٰ قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجٰاتٍ مَنْ نَشٰاءُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ (۸۳) وَ وَهَبْنٰا لَهُ إِسْحٰاقَ وَ یَعْقُوبَ کُلاًّ هَدَیْنٰا وَ نُوحاً هَدَیْنٰا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ دٰاوُدَ وَ سُلَیْمٰانَ وَ أَیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسیٰ وَ هٰارُونَ وَ کَذٰلِکَ‌ نَجْزِی اَلْمُحْسِنِینَ (۸۴) وَ زَکَرِیّٰا وَ یَحْییٰ وَ عِیسیٰ وَ إِلْیٰاسَ کُلٌّ مِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۸۵) وَ إِسْمٰاعِیلَ وَ اَلْیَسَعَ وَ یُونُسَ وَ لُوطاً وَ کلاًّ فَضَّلْنٰا عَلَی اَلْعٰالَمِینَ (۸۶) وَ مِنْ آبٰائِهِمْ وَ ذُرِّیّٰاتِهِمْ وَ إِخْوٰانِهِمْ وَ اِجْتَبَیْنٰاهُمْ وَ هَدَیْنٰاهُمْ إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ (۸۷) ذٰلِکَ هُدَی اَللّٰهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ لَوْ أَشْرَکُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۸۸) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحُکْمَ وَ اَلنُّبُوَّةَ فَإِنْ یَکْفُرْ بِهٰا هٰؤُلاٰءِ فَقَدْ وَکَّلْنٰا بِهٰا قَوْماً لَیْسُوا بِهٰا بِکٰافِرِینَ (۸۹) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ هَدَی اَللّٰهُ فَبِهُدٰاهُمُ اِقْتَدِهْ قُلْ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِنْ هُوَ إِلاّٰ ذِکْریٰ لِلْعٰالَمِینَ (۹۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ کَذَّبَ بِهِ قَوْمُکَ وَ هُوَ اَلْحَقُّ قُلْ لَسْتُ عَلَیْکُمْ بِوَکِیلٍ (۶۶) لِکُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ (۶۷) وَ إِذٰا رَأَیْتَ اَلَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیٰاتِنٰا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتّٰی یَخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیْرِهِ وَ إِمّٰا یُنْسِیَنَّکَ اَلشَّیْطٰانُ فَلاٰ تَقْعُدْ بَعْدَ اَلذِّکْریٰ مَعَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (۶۸) وَ مٰا عَلَی اَلَّذِینَ یَتَّقُونَ مِنْ حِسٰابِهِمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ لٰکِنْ ذِکْریٰ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۶۹) وَ ذَرِ اَلَّذِینَ اِتَّخَذُوا دِینَهُمْ لَعِباً وَ لَهْواً وَ غَرَّتْهُمُ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا وَ ذَکِّرْ بِهِ أَنْ تُبْسَلَ نَفْسٌ بِمٰا کَسَبَتْ لَیْسَ لَهٰا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیٌّ وَ لاٰ شَفِیعٌ وَ إِنْ تَعْدِلْ کُلَّ عَدْلٍ لاٰ یُؤْخَذْ مِنْهٰا أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ‌ أُبْسِلُوا بِمٰا کَسَبُوا لَهُمْ شَرٰابٌ مِنْ حَمِیمٍ وَ عَذٰابٌ أَلِیمٌ بِمٰا کٰانُوا یَکْفُرُونَ (۷۰) قُلْ أَ نَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَنْفَعُنٰا وَ لاٰ یَضُرُّنٰا وَ نُرَدُّ عَلیٰ أَعْقٰابِنٰا بَعْدَ إِذْ هَدٰانَا اَللّٰهُ کَالَّذِی اِسْتَهْوَتْهُ اَلشَّیٰاطِینُ فِی اَلْأَرْضِ حَیْرٰانَ لَهُ أَصْحٰابٌ یَدْعُونَهُ إِلَی اَلْهُدَی اِئْتِنٰا قُلْ إِنَّ هُدَی اَللّٰهِ هُوَ اَلْهُدیٰ وَ أُمِرْنٰا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۷۱) وَ أَنْ أَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ اِتَّقُوهُ وَ هُوَ اَلَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۷۲) وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ یَوْمَ یَقُولُ کُنْ فَیَکُونُ قَوْلُهُ اَلْحَقُّ وَ لَهُ اَلْمُلْکُ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ عٰالِمُ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ وَ هُوَ اَلْحَکِیمُ اَلْخَبِیرُ (۷۳)
هوش مصنوعی: قومی که تو در میانشان هستی، به درستی که حق است، کافر شده‌اند. به آنها بگو: «من بر شما تسلط ندارم؛ هر خبری یک زمان مشخص دارد و شما به زودی خواهید دانست.» وقتی دیدی آنهایی که در آیات ما غوطه‌ور می‌شوند، از آنها دوری کن تا به بحثی غیر از آن برسند و اگر شیطان تو را فراموش کند، بعد از یادآوری، با جماعت ظالمین ننشین. بر کسانی که تقوا دارند، هیچ حسابی لازم نیست، بلکه این یادآوری ممکن است سبب تقواشان شود. بگذار کسانی که دینشان را بازی و سرگرمی قرار داده‌اند و زندگی دنیا آنها را فریب داده، به حال خودشان باشند. یادت باشد که هیچ نفسی به سبب اعمالش به گناه نتواند عذرخواهی کند، چرا که در برابر خدا هیچ سرپرست یا شفاعتی نخواهد داشت و اگر هر گونه عذری هم بیاورد، مورد قبول واقع نخواهد شد. اینان کسانی هستند که به سبب اعمالشان در عذابند و برایشان آبی داغ و عذابی دردناک است به خاطر کفرشان. بگو: «آیا ما به غیر از خدا چیزی را بخوانیم که نه به ما نفع می‌دهد و نه ضرر؟ آیا بعد از آنکه خدا ما را هدایت کرد، مانند کسی می‌مانیم که شیاطین او را در زمین به حیرت وامیدارند در حالی که دوستانش او را به هدایت دعوت می‌کنند؟ بگو: «هدایت خدا همان هدایت واقعی است و ما فرمان داده شده‌ایم که برای پروردگار جهانیان تسلیم شویم و نماز را برپا داریم و از او بترسیم که به سوی او محشور می‌شویم.» او کسی است که آسمان‌ها و زمین را به حق خلق کرده و روزی که می‌گوید: «باش»، این قول حق است و سلطنت آن روز از آن اوست، روزی که در صور دمیده می‌شود؛ او عالم به غیب و شهادت است و اوست حکیم و آگاه.
و تکذیب کردند آن را قوم تو و اوست حق بگو نیستم بر شما وکیل (۶۶) از برای هر چیزی وقتی تحقیقی است و زود باشد که بدانید (۶۷) و چون بینی کسانی را که گفتگو می‌کنند بعناد در آیتهای ما پس رو بگردان از ایشان تا در آیند در سخنی جز آن و اگر فراموش تو گرداند شیطان پس منشین پس از یاد آمدن با گروه ستمکاران (۶۸) و نیست بر آنان که می‌پرهیزند از حساب ایشان هیچ چیز و لیکن پند دادنیست باشد که ایشان بپرهیزند (۶۹) و واگذار آنان را که فرا گرفتند دینشان را ببازی و هزلی و بفریفت ایشان را زندگانی دنیا و پند ده بآن مبادا که گیرانیده شود نفسی بآنچه کسب کرد نیست مر او را از جز خدا دوستی و نه شفاعت‌کننده و اگر فدا دهد هر فدایی گرفته نشود از آن آن گروه آنانند که گیرانیده شدند بآنچه کسب کردند مر ایشان‌راست آشامیدنی از آب جوشان و عذابی دردناک بسبب آنچه بودند کافر می‌شدند (۷۰) بگو آیا بخوانیم از غیر خدا آنچه نفع نمی‌دهد ما را و ضرر نمی‌رساند ما را و باز پس رویم بر پاشنه‌هامان پس از آنکه هدایت کرد ما را خدا چون کسی که از راه بیرون برده باشند او را شیطانها در زمین حیران مر او را رفیقان باشند که می‌خوانده باشند بهدایت که بیا بجانب ما بگو بدرستی که هدایت خدا آنست هدایت و مأمور شده‌ایم که گردن نهیم بپروردگار جهانیان را (۷۱) و اینکه برپا بدارید نماز را و بپرهیزید از او و اوست آنکه بسوی او محشور خواهید شد (۷۲) و اوست که آفرید آسمانها و زمین را براستی و روزی که می‌گوید مر او را بشو پس می‌شود گفتش حق است و مر او راست پادشاهی که روزی که دمیده شود در صور دانای نهان و آشکار و اوست درست کردار آگاه (۷۳)
هوش مصنوعی: قوم تو این حقایق را انکار کردند و من وکیل شما نیستم. برای هر چیزی زمان مشخصی وجود دارد و شما به زودی از آن آگاه خواهید شد. هرگاه افرادی را ببینی که با لجاجت در آیات ما بحث می‌کنند، از آنها روی برگردان تا سخنی دیگر بگویند. اگر شیطان باعث فراموشی تو شد، پس بعد از به یاد آوردن، با گروه ستمکاران نشین. برای کسانی که از حساب آن‌ها می‌ترسند، هیچ نگرانی نیست، اما ممکن است به آنها پند داده شود تا از این وضعیت پرهیز کنند. بگذار هرکس که دینش را به بازی و سرگرمی گرفته، در زندگی دنیا غرق شود. به آنها پند بده تا گرفتار چیزهایی نشوند که به جز خدا هیچ دوستی ندارند و هیچ شفیعی وجود ندارد. حتی اگر هر چه را که دارند فدای آن کنند، پذیرفته نمی‌شود. آن‌ها کسانی هستند که به خاطر اعمالشان گرفتار شده‌اند و عذاب سختی خواهند داشت به خاطر کفرشان. بگو آیا می‌خواهیم به غیر از خدا چیزی را بخوانیم که نه نفعی به ما می‌رساند و نه ضرری؟ آیا می‌خواهیم پس از هدایت خدا، به عقب بازگردیم مانند کسی که شیطان‌ها او را در زمین سرگردان کرده‌اند؟ آنها که او را به هدایت می‌خوانند، بگویند به سوی ما بیایید. بگو به درستی که هدایت خدا، هدایت واقعی است و ما مأمور شده‌ایم که تسلیم پروردگار جهانیان باشیم. همچنین، باید نماز را برپا داریم و از او بپرهیزیم، زیرا اوست که همه به سوی او محشور خواهیم شد. اوست که آسمان‌ها و زمین را با حقیقت آفریده و در روزی که می‌گوید "شو"، حقیقتا می‌شود. او پادشاهی است که در روز دمیده شدن به صور، دانای به پنهان و آشکار است و او کاملاً درستکار و آگاه است.
قوم تو پنداشتند آن را دروغ
اوست حق وز راستی دارد فروغ
هوش مصنوعی: قوم تو فکر کردند که آنچه او می‌گوید دروغ است، در حالی که حقیقت در کلام او وجود دارد و از راستی‌اش نور می‌تابد.
گو نگهبان نیستم من بر شما
هر چه را وقتی بود در اقتضا
هوش مصنوعی: من نگهبان شما نیستم و هر چیزی که باید در موقعیت مناسب خود اتفاق بیفتد، خواهد افتاد.
یعنی اندر وقت خود یابد قرار
هر چه کآن را هست سیری در مدار
هوش مصنوعی: انسان در زمان مناسب خود به آرامش می‌رسد و هر چیزی که در حرکت است، بالاخره به مقصد خود می‌رسد.
زود باشد تا شما دانید باز
مر ورا نزد وقوع ار امتیاز
هوش مصنوعی: به زودی متوجه خواهید شد که او دوباره به دنبال موقعیتی برای به دست آوردن امتیاز است.
چون ببینی آن کسان را که کنند
خوض در آیات ما بر ریشخند
هوش مصنوعی: وقتی افرادی را می‌بینی که آیات ما را به سخره می‌گیرند و در آن‌ها بازی می‌کنند، باید بدانید که این رفتار ناشایست است.
پس نما اعراض ز ایشان تا کنند
خوض در حرف دگر از ناپسند
هوش مصنوعی: از آنها فاصله بگیر تا درباره موضوع دیگری صحبت کنند که نامناسب است.
ور فراموشت کند دیو لعین
ناگهان اعراض را از مشرکین
هوش مصنوعی: اگر شیطان ناگهان تو را فراموش کند، باید از مشرکان دوری کنی.
پس تو منشین با ستمکار از علن
بعد از آن کآمد به یادت آن سخن
هوش مصنوعی: پس تو در کنار ستمکاران ننشین، چرا که این را به یاد داشته باش که آن سخن (عبرت) بعداً به یادت خواهد آمد.
سهو و نسیان بر پیمبر یا امام
نیست جایز ثابت است این در کلام
هوش مصنوعی: سهو و فراموشی برای پیامبر یا امام امکان‌پذیر نیست و این موضوع در گفته‌های علمی مورد تأکید قرار گرفته است.
دیو را هم سوی ایشان نیست دست
ور نه بر احکام شرع آید شکست
هوش مصنوعی: دیو و نیروهای شر باید همواره از آن‌ها دور بمانند، وگرنه ممکن است قوانین دین و شریعت دچار نقص و شکست شوند.
چونکه نسیان است لازم در بشر
شد به فکری غافل از فکر دگر
هوش مصنوعی: از آنجا که فراموشی جزو ویژگی‌های انسان است، به همین خاطر باید به موضوعی توجه کرد که از آن غافل می‌مانیم.
هست ز اوصاف طبیعت وز مزاج
وز طبیعت آدمی هم لاعلاج
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ویژگی‌ها و خصوصیات طبیعی انسان و مزاج او به گونه‌ای است که تغییر ناپذیر و دائمی باقی می‌ماند. به عبارتی، برخی از صفات و روحیه‌ی انسان به صورت ذاتی و بدون امکان تغییر است.
همچو نسیان از صفات عارضی است
نسبتش بر دیو دادن دور نیست
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که فراموشی (نسیان) یکی از ویژگی‌های زائل‌شونده است و نسبت دادن آن به دیوانگی یا رفتارهای غیرعادی دور از ذهن نیست. به عبارت دیگر، فراموش کردن، یک حالت موقتی است که می‌تواند به راحتی به دیگران یا شرایط خاص نسبت داده شود.
مسلمین گفتند ما را در طواف
ترک ممکن نیست از اهل خلاف
هوش مصنوعی: مسلمانان بیان می‌کنند که ما نمی‌توانیم طواف را ترک کنیم، زیرا این کار از ناحیه کسانی که با ما مخالفند امکان‌پذیر نیست.
چونکه بنشینیم در بیت الحرام
غیر سخریت ندارند از کلام
هوش مصنوعی: وقتی که در مکان مقدس و مورد احترام نشسته‌ایم، جز سخنان بی‌ارزش و بی‌معنا چیزی شنیده نمی‌شود.
منع نتوانیم کرد از خوضشان
هم نه دوری زآن گروه بد زبان
هوش مصنوعی: ما نمی‌توانیم مانع از ورود آنها به کار شویم و از آن گروه بدزبان هم نمی‌توانیم دور بمانیم.
آمد آیت که نمی باشد بر آن
که بپرهیزد ز خوض کافران
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که نشانه‌ای آمده است که نشان می‌دهد فردی باید از رفتن به دلایلی که ممکن است او را به سمت کافران بکشاند، دوری کند. در واقع، هشدار و آگاهی درباره‌ی انتخاب مسیر درست و پرهیز از تأثیرات منفی دیگران است.
از حساب اهل خوض او را یکی
یعنی از اجرام ایشان اندکی
هوش مصنوعی: از میان افراد غوطه‌ور در علم، تنها یک بخش از وجود او را می‌توان دریافت کرد.
لیک بایدشان که تا بدهند پند
هم بترسانندشان از هر گزند
هوش مصنوعی: اما باید به آن‌ها یادآوری کرد که نه تنها نصیحت کنند، بلکه باید آن‌ها را از هر خطری نیز بترسانند.
شاید ایشان می بپرهیزند از آن
از کراهت یا حیایی در زمان
هوش مصنوعی: شاید آنها به خاطر نارضایتی یا خجالت از انجام کاری پرهیز کنند.
واگذار آنها که بگرفتند چند
دین خود را لعب و لهو و ریشخند
هوش مصنوعی: ترک کن افرادی را که دین و ایمان خود را به بازی و سرگرمی و تمسخر سپرده‌اند.
زندگیِ دنیی آنها را فریب
داده وز دین نیستشان یک جو نصیب
هوش مصنوعی: زندگی دنیوی آن‌ها را به اشتباه انداخته و از دین، حتی اندکی بهره‌ای ندارند.
پند بر قرآنشان ده تا هلاک
مر مسلّم ناید ایشان را به باک
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که باید به افراد هشدار داد و راهنمایی کرد تا به عاقبت کارهای خود بیندیشند و از دست رفتن و نابودی خود جلوگیری کنند. در واقع، اهمیت آگاهی و پند گرفتن از آموزه‌ها و تجربیات زندگی را نشان می‌دهد تا از عواقب ناگوار مصون بمانند.
آنچه کرده نفسشان کسب از عمل
برخلاف امر خلاّق اجل
هوش مصنوعی: آنچه که افراد به‌دست می‌آورند، ناشی از اعمال‌شان است که با اراده و فرمان خالق بزرگ در تضاد است.
نفس مخذول آنکه او نبود مطیع
نیستش جز حق ولی ای یا شفیع
هوش مصنوعی: نفس انسان که بر آن فائق نشده، به جز حق هیچ چیز را نمی‌پذیرد و تسلیم نمی‌شود. اما ای شفیع! تو باید در این زمینه کمک کنی.
ور ز روی فرض خواهد تا فداء
نفس دیگر را دهد اندر بلاء
هوش مصنوعی: اگر به طور فرضی کسی بخواهد جان خود را فدای دیگری کند، این کار را در زمان سختی و بلا انجام خواهد داد.
تا خَرَد خود را به تبدیل از عذاب
حق نگیرد زو عوض اندر حساب
هوش مصنوعی: انسان باید از عذاب الهی دوری کند و به هوش و خرد خود تکیه کند تا بتواند در زندگی‌اش تغییرات مثبتی ایجاد کند و به خوبی در حساب و کتاب خویش برسد.
آن گروهند آنکه بسپرده شدند
بر عذاب از اکتساب ناپسند
هوش مصنوعی: آن دسته افرادی هستند که به خاطر اعمال ناپسند خود در معرض عذاب قرار گرفته‌اند و به نوعی به مجازات سپرده شده‌اند.
هست ایشان را شرابی از حمیم
هم عذابی ز آتش دوزخ الیم
هوش مصنوعی: این افراد مشغول نوشیدن شرابی خوش‌طعم و گرم هستند، اما در عین حال، عذاب‌هایی از آتش جهنم نیز آن‌ها را تهدید می‌کند.
زآن سبب کایشان بدان کافر شدند
ز امر و نهی حق همی سر وا زدند
هوش مصنوعی: به همین دلیل آنها کافر شدند و از دستورات و نهی‌های خداوند سرپیچی کردند.
گو که بپرستیم آیا ما جز او
آنچه نبود نفع و ضرّش یک تسو
هوش مصنوعی: اگر بگوییم که تنها او را پرستش کنیم، آیا غیر از او چیزی هست که نفع و ضرر آن معلوم باشد؟
در پرستش نیست در وی انتفاع
نه زیانی ترک او را بی نزاع
هوش مصنوعی: در عبادت و پرستش او نه فایده‌ای است و نه ضرری. بنابراین، به دوری از او نیازی نیست و نباید در این زمینه جدل و منازعه‌ای کرد.
باز بر اعقاب کردیم از جحود
بعد از آنکه راه بر ما حق نمود
هوش مصنوعی: ما دوباره به عقب برگشتیم و از نادانی خود آگاه شدیم، پس از آنکه حقیقت به ما روشن شد.
باز ما از دین حق گردیم چون
آنکه شیطانش ربوده از جنون
هوش مصنوعی: ما دوباره از راه درست دور می‌شویم، مانند کسی که شیطان او را به دیوانگی کشانده است.
در زمین حیران و او را همرهان
بر طریق راست خوانندش عیان
هوش مصنوعی: در زمین حیران و با گروهی از همراهان، او را به روشنی و به وضوح به مسیر درست راهنمایی می‌کنند.
زآن طرف خوانند دیوانش به خویش
که بیا بر سوی ما بگذر ز کیش
هوش مصنوعی: از آن طرف کسی می‌خواند که به خود می‌گوید، بیا و از آیین ما عبور کن.
حاصل آن کس کو شود مرتد به دین
شد مذبذب در میان آن و این
هوش مصنوعی: کسی که از دین خود برمی‌گردد، به نوعی در سردرگمی و بلاتکلیفی قرار می‌گیرد، زیرا نه به دین قبلی‌اش تعلق دارد و نه به دین جدیدی گرایش پیدا کرده است.
زآن طرف خوانندش اهل حق به راه
زین طرف غولان به سنگستان و چاه
هوش مصنوعی: از آن سو، اهل حقیقت او را می‌خوانند و به این سو، غول‌ها در سنگستان و چاه‌ها منتظرند.
او مردد در میان از بانگ غول
وز صدای همرهان ذی عقول
هوش مصنوعی: او در میان صداهای هولناک غول و صدای همراهان با عقل خود، در بلاتکلیفی و تردید قرار دارد.
تا به سوی آن رود یا سوی این
مانده سرگردان و حیران در زمین
هوش مصنوعی: شخصی در حال گشت و گذار است و نمی‌داند به کدام سمت برود، در حالی که در زمین در حال سردرگمی و حیرت به سر می‌برد.
گو که دین حق بود آن راه راست
که به ما فرموده امر از آنچه خواست
هوش مصنوعی: هر چند که حق و حقیقت آن راهی است که به ما تعلیم داده شده، ولی به ما از چیزهایی که خود خواسته‌ایم، دستور داده شده است.
تا که ما گردن گذاریم از یقین
امر آن پروردگار عالمین
هوش مصنوعی: زمانی که ما از یقین و باور به امر پروردگار عالم سر تسلیم فرود آوریم، باید خود را به او بسپاریم.
وینکه هم داریم برپا این نماز
هم در اهمالش ز حق ترسید باز
هوش مصنوعی: ما در حال برپایی نماز هستیم، اما از نارسایی و سستی در آن، به خاطر حق و حقیقت نگران هستیم.
اوست آن کس که به سویش بر جزا
در قیامت مجتمع گردیم ما
هوش مصنوعی: او خود کسی است که در روز قیامت ما به سوی او جمع خواهیم شد تا جزا بگیریم.
اوست آن کس کاین سماوات و زمین
بِالْحق اینسان کرد خلق اعنی متین
هوش مصنوعی: او کسی است که این آسمان‌ها و زمین را به حق اینچنین خلق کرد، یعنی به صورت محکم و استوار.
یا ز بِالْحق قصد برپا بودن است
حاجت او را هم نه بر افزودن است
هوش مصنوعی: آیا به خاطر حقیقت می‌خواهد که استوار باشد، نیازی به افزودن خواسته‌های او نیست.
آن چنان کش در نخستین آفرید
بر همان قدر و شرف باشد پدید
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آغاز به وجود آمده، به همان مقدار و ارزش وجودی خود باقی خواهد ماند.
یا ز بِالْحق قصد اظهار حق است
چون صنایع را ز صانع رونق است
هوش مصنوعی: در اینجا به این نکته اشاره شده است که اگر کسی به گفتن حقیقت یا ابراز آن می‌پردازد، مانند این است که صنایع و هنرها از وجود خالق و سازنده خود رونق می‌گیرند. به عبارتی، بیان حقیقت و ظهور آن باعث ایجاد جلا و زیبایی در زندگی می‌شود، همان‌طور که هنرها و صنایع در دستان خالق خود به شکوفایی می‌رسند.
فعل بر فاعل نشان روشن است
نیست محتاج دلیل، این ابین است
هوش مصنوعی: عملی که از کسی صادر می‌شود، به وضوح نشان‌دهندهٔ وجود او است و نیازی به دلیل و استدلال برای اثبات آن نیست؛ این خود نشانه‌ای از وجود اوست.
گفت زآن فرعون، کبود آن خدا
گفت موسی، خالق ارض و سما
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هنگامی که فرعون از قدرت و بزرگی خود می‌گوید، خداوند به موسی یادآوری می‌کند که او خالق زمین و آسمان است و تنها قدرت واقعی در دست اوست.
این دلیل از بهر فهم عامه است
چونکه بینند این رقوم از خامه است
هوش مصنوعی: این نوشته برای درک عموم مردم است، زیرا آنها وقتی این متن‌ها را می‌بینند، از قلم نویسنده آگاه می‌شوند.
ور نه عیب است ار کسی آرد دلیل
بر وجود موجد از عقل کلیل
هوش مصنوعی: اگر کسی بخواهد وجود موجد را تنها با عقل محدود خود اثبات کند، در واقع ایرادی جدی دارد.
هر دلیلی زآنکه هم مخلوق اوست
عقل در هستی خود مسبوق اوست
هوش مصنوعی: هر نشانه و دلیلی که وجود دارد، از آن جهت که همه مخلوق خداوند هستند، عقل انسان نیز در شناخت و درک هستی خود، به وجود او پیش‌مقدمه‌ای نیاز دارد.
حاصل این ارض و سماء از خلقتش
هم بود آثار وحدانیّتش
هوش مصنوعی: نتیجه‌ی آفرینش این زمین و آسمان نشانه‌هایی از یگانگی و وحدت خداوند است.
یاد کن روزی که کُن گوید خدا
پس بباشد زآن کلام جان فزا
هوش مصنوعی: به یاد بیاور روزی را که خداوند سخن می‌گوید، پس از آن کلامی که جان را شاداب می‌کند، باقی خواهد ماند.
حشر اموات است از این کُن مراد
همچنین احیای ایشان در معاد
هوش مصنوعی: زندگی پس از مرگ و برانگیختن مردگان در روز قیامت به این معناست که باید به احیای آنان در آن روز توجه کرد. این مفهوم نشان‌دهنده این است که در فردای قیامت، مردگان خواهند شد و به حیات دوباره نائل می‌آیند.
گوید او یعنی که در یوم النشور
مر ذراری را درآیید از قبور
هوش مصنوعی: او می‌گوید که در روز قیامت، مردگان از قبرهایشان بیرون خواهند آمد.
قول او حق است و نافذ در زمان
حشر گردند این خلایق بر نشان
هوش مصنوعی: قول خدا حقیقت دارد و در روز قیامت، تمام انسان‌ها با نشانه‌های خود حاضر خواهند شد.
همچنان که روز اول گفت، باش
خلق شد پس هر یک از اشیاء به جاش
هوش مصنوعی: هر چیز به هنگام آفرینش بر اساس فرمان اولیه به وجود آمد و هر کدام در جای خود قرار گرفتند.
باشد او را پادشاهی نیز هم
که دمیده میشود در صور دم
هوش مصنوعی: او نیز روزی پادشاهی خواهد داشت، زمانی که در روز قیامت به صدای شیپور «صور» دمیده شود.
نیست باقی کس ز مخلوقات او
تا که از شاهی نماید گفتگو
هوش مصنوعی: هیچ‌کس از مخلوقات خدا باقی نمانده است که با او به گفتگو بپردازد و از ویژگی‌های او صحبت کند.
مُلک عاریّت به کس باقی کی است
هر شیء اندر شاهی او لاشیء است
هوش مصنوعی: هیچ کسی نمی‌تواند همیشه مالک چیزی باشد، زیرا هر چیز در سلطنت او در واقع بی‌ارزش است.
او بود دانندة غیب و شهود
یعنی آن ملکوت و ملک با نمود
هوش مصنوعی: او آگاه به اسرار پنهان و نمایان است، یعنی آنچه در عالم غیب و عالم شهود وجود دارد.
غیب مطلق، عالَم عِلم الله است
وآن مضافی غیب ملکوت شه است
هوش مصنوعی: عالمی که به طور کامل در آن چیزها پنهان و معلوم نیست، از آنِ علم خداوند است. و آنچه از این عالم می‌دانیم، مربوط به دنیای ملکوتی و معنوی است.
هم حکیم است او به بعث و حشر ناس
هم خبیر از وجه و وقتش در اساس
هوش مصنوعی: او هم دانشمند است در مورد روز قیامت و بعثت انسان‌ها، و هم از زمان و چگونگی آن به خوبی آگاه است.