گنجور

۱۱- آیات ۱۲۴ تا ۱۴۰

وَ إِذٰا جٰاءَتْهُمْ آیَةٌ قٰالُوا لَنْ نُؤْمِنَ حَتّٰی نُؤْتیٰ مِثْلَ مٰا أُوتِیَ رُسُلُ اَللّٰهِ اَللّٰهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسٰالَتَهُ سَیُصِیبُ اَلَّذِینَ أَجْرَمُوا صَغٰارٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ عَذٰابٌ شَدِیدٌ بِمٰا کٰانُوا یَمْکُرُونَ (۱۲۴) فَمَنْ یُرِدِ اَللّٰهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلاٰمِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّمٰا یَصَّعَّدُ فِی اَلسَّمٰاءِ کَذٰلِکَ یَجْعَلُ اَللّٰهُ اَلرِّجْسَ عَلَی اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۲۵) وَ هٰذٰا صِرٰاطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیماً قَدْ فَصَّلْنَا اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (۱۲۶) لَهُمْ دٰارُ اَلسَّلاٰمِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِیُّهُمْ بِمٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۲۷) وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمِیعاً یٰا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ قَدِ اِسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ اَلْإِنْسِ وَ قٰالَ أَوْلِیٰاؤُهُمْ مِنَ اَلْإِنْسِ رَبَّنَا اِسْتَمْتَعَ بَعْضُنٰا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنٰا أَجَلَنَا اَلَّذِی أَجَّلْتَ لَنٰا قٰالَ اَلنّٰارُ مَثْوٰاکُمْ خٰالِدِینَ فِیهٰا إِلاّٰ مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ (۱۲۸) وَ کَذٰلِکَ نُوَلِّی بَعْضَ اَلظّٰالِمِینَ بَعْضاً بِمٰا کٰانُوا یَکْسِبُونَ (۱۲۹) یٰا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیٰاتِی وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقٰاءَ یَوْمِکُمْ هٰذٰا قٰالُوا شَهِدْنٰا عَلیٰ أَنْفُسِنٰا وَ غَرَّتْهُمُ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا وَ شَهِدُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کٰانُوا کٰافِرِینَ (۱۳۰) ذٰلِکَ أَنْ لَمْ یَکُنْ رَبُّکَ مُهْلِکَ اَلْقُریٰ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهٰا غٰافِلُونَ (۱۳۱) وَ لِکُلٍّ دَرَجٰاتٌ مِمّٰا عَمِلُوا وَ مٰا رَبُّکَ بِغٰافِلٍ عَمّٰا یَعْمَلُونَ (۱۳۲) وَ رَبُّکَ اَلْغَنِیُّ ذُو اَلرَّحْمَةِ إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَ یَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِکُمْ مٰا یَشٰاءُ کَمٰا أَنْشَأَکُمْ مِنْ ذُرِّیَّةِ قَوْمٍ آخَرِینَ (۱۳۳) إِنَّ مٰا تُوعَدُونَ لَآتٍ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۱۳۴) قُلْ یٰا قَوْمِ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنِّی عٰامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ تَکُونُ لَهُ عٰاقِبَةُ اَلدّٰارِ إِنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلظّٰالِمُونَ (۱۳۵) وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ مِمّٰا ذَرَأَ مِنَ اَلْحَرْثِ وَ اَلْأَنْعٰامِ نَصِیباً فَقٰالُوا هٰذٰا لِلّٰهِ بِزَعْمِهِمْ وَ هٰذٰا لِشُرَکٰائِنٰا فَمٰا کٰانَ لِشُرَکٰائِهِمْ فَلاٰ یَصِلُ إِلَی اَللّٰهِ وَ مٰا کٰانَ لِلّٰهِ فَهُوَ یَصِلُ إِلیٰ شُرَکٰائِهِمْ سٰاءَ مٰا یَحْکُمُونَ (۱۳۶) وَ کَذٰلِکَ زَیَّنَ لِکَثِیرٍ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلاٰدِهِمْ شُرَکٰاؤُهُمْ لِیُرْدُوهُمْ وَ لِیَلْبِسُوا عَلَیْهِمْ دِینَهُمْ وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ مٰا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ مٰا یَفْتَرُونَ (۱۳۷) وَ قٰالُوا هٰذِهِ أَنْعٰامٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ لاٰ یَطْعَمُهٰا إِلاّٰ مَنْ نَشٰاءُ بِزَعْمِهِمْ وَ أَنْعٰامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهٰا وَ أَنْعٰامٌ لاٰ یَذْکُرُونَ اِسْمَ اَللّٰهِ عَلَیْهَا اِفْتِرٰاءً عَلَیْهِ سَیَجْزِیهِمْ بِمٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۱۳۸) وَ قٰالُوا مٰا فِی بُطُونِ هٰذِهِ اَلْأَنْعٰامِ خٰالِصَةٌ لِذُکُورِنٰا وَ مُحَرَّمٌ عَلیٰ أَزْوٰاجِنٰا وَ إِنْ یَکُنْ مَیْتَةً فَهُمْ فِیهِ شُرَکٰاءُ سَیَجْزِیهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ (۱۳۹) قَدْ خَسِرَ اَلَّذِینَ قَتَلُوا أَوْلاٰدَهُمْ سَفَهاً بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُوا مٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ اِفْتِرٰاءً عَلَی اَللّٰهِ قَدْ ضَلُّوا وَ مٰا کٰانُوا مُهْتَدِینَ (۱۴۰)

و چون آید ایشان را آیتی گویند هرگز نگرویم تا آنکه داده شویم مانند آنچه داده شد برسولان خدا خدا داناتر است که کجا می‌گرداند رسالتش را زود باشد که برسد آنان را که گناه کردند خواری نزد خدا و عذابی سخت بسبب بودنشان که مکر می‌کردند (۱۲۴) پس کسی که بخواهد خدا که راه نماید او را می‌گشاید سینه او را از برای اسلام و کسی را که بخواهد که اضلال کند او را می‌گرداند سینه او را تنگ بسیار تنگ گویا بالا می‌رود در آسمان همچنین می‌گرداند خدا عذاب را بر آنان که نمی‌گروند (۱۲۵) و اینست راه پروردگار تو که راست است بحقیقت تفصیل دادیم آیتها را برای گروهی که پند می‌پذیرند (۱۲۶) از برای ایشانست سرای سلامت نزد پروردگارشان و او ولی ایشانست بآنچه هستند که می‌کنند (۱۲۷) و روزی که حشر کند ایشان را همه ای گروه جن بحقیقت بسیار گردانیدید از آدمیان و گفتند دوستانشان از آدمیان پروردگار ما برخوردار شدند برخی از ما ببرخی و رسیدیم ما باجلمان که تعیین کردی از برای ما گفت آتش مسکن شماست جاودانیان در آن مگر آنچه خواست خدا بدرستی که پروردگار تو درست کردار داناست (۱۲۸) و همچنین صاحب اختیار می‌گردانیم برخی از ستمکاران را بر برخی بسبب آنچه هستند که کسب می‌کردند (۱۲۹) ای گروه جن و انس آیا نیامد شما را رسولانی چند از شما که بخوانند بر شما آیتهای مرا و بیم دهند شما را از رسیدن روزتان این روز گفتند گواهی دادیم بر خودهامان و فریب داد ایشان را زندگانی دنیا و گواهی دادند بر خودهاشان که ایشان بودند کافران (۱۳۰) آن از اینست که نیست پروردگارت هلاک‌کننده اهل قریه‌ها را بستم و اهلشان بشاند غافلان (۱۳۱) و از برای هر یک مراتبی است از آنچه کردند و نیست پروردگارت غافل از آنچه می‌کنند (۱۳۲) و پروردگارت بینیاز صاحب رحمت است اگر خواهد می‌برد شما را و جانشین می‌گرداند از بعد شما آنچه را خواهد هم چنان که پدید آورد شما را از فرزندان جمعی دیگر (۱۳۳) بدرستی که آنچه وعده کرده شده‌اید هر آینه آینده است و نیستید شما عاجزکنندگان (۱۳۴) بگو ای قوم من کار کنید بر وفق توانایی خود بدرستی که من عمل کننده‌ام پس زود باشد که بدانید کسی را که می‌باشد مر او را عاقبت آن سرای بدرستی که رستگار نمی‌شوند ستمکاران (۱۳۵) و گردانیدند از برای خدا از آنچه آفرید از کشت و شتر و گاو و گوسفند بهره پس گفتند این از برای خداست بگمان فاسدشان و این از برای انبازان ماست پس آنچه باشد از برای انبازانشان پس نمی‌رسد بخدا و آنچه باشد از برای خدا پس آن می‌رسد بانبازانشان بد است آنچه حکم می‌کنند (۱۳۶) و همچنین آرایش دادند از برای بسیاری از مشرکان کشتن اولادشان را انبازانشان تا هلاک سازند ایشان را و تا ملتبس گردانند بر ایشان دینشان را و اگر خواسته بود خدا نمی‌کردند آن را پس واگذار ایشان را بآنچه مبندند بدروغ (۱۳۷) و گفتند این شتر و گاو و گوسفند و کشتی است که حرام است نمی‌خورند آنها را مگر کسی که می‌خواهیم بگمان فاسدشان و شتر و گاو و گوسفند که حرام گردانیده شد پشتهاشان و شتر و گاو و گوسفندیست که یاد نمی‌کنند نام خدا را بر آنها دروغ بستنی بر او زود باشد که جزا دهد ایشان را بسبب بودنشان که افترا می‌کردند (۱۳۸) و گفتند آنچه در شکم این شتر و گاو و گوسفند است خالص از برای مردان ما است و حرام است بر جفتهای ما و اگر باشد مردار پس ایشان در آن انبازانند زود باشد جزا دهد ایشان را وصفشان بدرستی که او حکیم داناست (۱۳۹) بتحقیق زیان کردند آنان که کشتند اولادشان را بکم خردی بدون دانش و حرام گردانیدند آنچه روزی کردشان خدا از راه دروغ بستن بر خدا بدرستی که گمراه شدند و نبودند هدایت‌یافتگان (۱۴۰)

چون بر ایشان آیتی آید چنین
از حسد گویند ناریم از یقین
ما به این ایمان مگر کآید به ما
مثل آنچه داده شد بر انبیا
حق تعالی خود بر این داناتر است
بر ر سالت تا چه نفسی درخور است
هم بر آن شایسته تر داند ورا
در رسالت خاص گرداند ورا
این نه بر مال است و جاه و نی به سن
بلکه خواهد عقل و قلب مطمئن
زود باشد که رسد بر آن کسان
که به کفر ایشان شدند از مجرمان
خواری و رسوایی از نزد خدا
هم عذابی سخت زآن کبر و ریا
از ره مکری که کردند آن کسان
از عناد و بددلی با مؤمنان
پس هر آن کس که می خواهد خدا
که نماید ره مر او را بر هدا
شرح صدر او را دهد بر متصل
هم بر اسلامش گشاید باب دل
وآنکه را خواهد که بگذارد فرو
پس بگرداند هم از ایمانش رو
سینه اش را تنگ سازد آن چنان
که گشایش را در او نبود زمان
سخت آید قول حقش از عمی
که رود خواهد تو گویی بر سما
خواهد اعنی تا گریزد در زمن
سوی گردون ز استماع آن سخن
همچنین سازد مسلط حق بر او
رجس یعنی لعنت و رنج دوتو
نی که حق مانع بود او را به حال
تا شود برهان جبری در فعال
بلکه چون او از حق آرد اعتراض
حق کند او را مدد در انقباض
چون ز حق خواهی هدایت یا رشد
مینماید او تو را بی شک مدد
ور نخواهی زو هدایت بد شود
بر تو ابواب هدایت سد شود
راست باشد وین ره از پروردگار
نیست در وی اعوجاج و اضطرار
ما بیان کردیم آیتها تمام
پند تا گیرند بر وی خاص و عام
این مر ایشان را سلامت خانه ای است
وز مکاره نزد حق کاشانه ای است
اندر آن باشند در امن و امان
از حوادث وز تصاریف زمان
او ولیّ است آن کسان را در دو کون
آنچه کردند از عمل هم یار و عون
یاد کن روزی که محشور این رمه
ز انس و جن گردند در موقف همه
یعنی اعضاء و قوی و ارکان و وهم
داند این داننده با عقل و فهم
پس به دیوان آید امر از کردگار
بر قَدِ استَکْثَرْتُم اعنی بیشمار
یافتید ار انسیان را کز شقاق
بر شما باشند تابع در سیاق
می بگویند اولیاشان از بشر
که به فرمانش ان بُدند از پا و سر
ربنَا استَمتَع بِبعضٍ بعضُنَا
زین گُره بودیم برخوردار ما
جن ز آدم،آدم از جن منتفع
بر مراد خود بُدندی مجتمع
ما به آن وقتی رسیدیم ای خدا
که مقرر کرده بودی بهر ما
وآن زمان بعث باشد یا که موت
اعتراف است این بر آنچه گشته فوت
یعنی از شیطان و اتباع هوی
آنچه طاعت کرده اند و اقتدی
گوید آتش جاودان جای شماست
جز که خواهد حق تعالی آنچه خواست
باشد آن پروردگارت بس حکیم
هم به حال انس و وضع جن ، علیم
همچنین بر بعضی از اهل ستم
ما مسلط بعض را سازیم هم
بر سزای آنچه کردند اکتساب
از معاصی وز مناهی بی حساب
حق چو راضی باشد از قومی کبیر
بهرشان اخیار را سازد امیر
ور نباشد راضی ، از اشرارشان
سویشان سازد مسلط بر نشان
تا که ایشان را بر اعمال قبیح
هم جزاء باشد به تعذیب صریح
زآنکه حق باشد مقلّب بر قلوب
خاصه بر قلب ملوک از زشت و خوب
ره غلط رفت ار که شاهی راه دان
آن مدان از شه ز شاهنشاه دان
گفت حیدر(ع) ترک معروف ار کنید
بر شما گردد مسلط هر پلید
ای گروه جن و انس اندر سبل
بر شما آیا ز حق نامد رسل
بر شما خواندند آیات و کتاب
بیمتان دادند از حشر و حساب
آن لِقَآء یومِکُم هذَا تمام
بود زین روز مهول و زین قیام
در جواب آیند ایشان که اعتراف
هستمان بر نفس خویش اندر خلاف
غرّه ایشان را حیات دنیوی
کرده بُد کز نفسشان بُد پیروی
شد فراموش آن گهآنشان موت و نشر
یادشان آورد هول روز حشر
پس گواهی بر نفوس خود دهند
که بُدند از کافران بد پسند
شأن ارسال رسولان از خداست
ذَلِک أن لَّم یکُنْ ربک بجاست
نیست مهلک بر قُری پروردگار
زآن ستمها که نمایند آشکار
وآنگهی باشند غافل آن فرق
سویشان نارفته پیغمبر ز حق
حجتش تا بر کسی ناید تمام
از ره تبلیغ و احکام و کلام
نه کسی گردد مؤاخذ زو به قهر
نه هلاک از اهل ده یا اهل شهر
ز اهل تکلیف ار غنی یا بینواست
هر کسی را در عملها رتبه هاست
نیست آن پروردگارت بی خبر
از فعال اهل خیر و اهل شرّ
هم بود پروردگارت بی نیاز
از عبادتهای خلقان جمله باز
بر خلایق ذات او ذو رحمت است
محض رحمت امر او بر طاعت است
تا که گردد موجب تجلیلشان
نی که خواهد نفعی از تکمیلشان
إن یشَأ یُذْهِبکُم ار خواهد برد
او شما را یعنی آنسان کآورد
وآنکه را خواهد نماید جانشین
بر شما بعد از شما اندر زمین
همچنان که کردتان اندر اثر
ظاهر از ذریّهای قومی دگر
که شما هستید آنها را نتاج
بس بود حق بر شما بی احتیاج
لیک ابقای شما سلطان جود
میکند محض ترحّم در نمود
غیر از این نبود به هر چه از رب دین
وعده داده می شوید، آمد یقین
هم شما عاجز کنندة حق نه اید
در فرار از قادر مطلق نه اید
گو کنید ای قوم هر کاری که آن
بر شما ممکن بود اندر مکان
آنچه یعنی در تمکّن هستتان
آن عمل آید به کفر از دستتان
زآنکه من هم عاملم اندر یقین
در شکیبائی و در ترویج دین
کرد خواهم آنچه بتوانم به کار
بخت و اقبال ار دهد پروردگار
زود باشد پس که تا دانید باز
آنکه هست او را ز عون بی نیاز
دار عقبی، نی سرای آب و گل
آخر نیکو و حال معتدل
زآنکه ظالم نیست هرگز رستگار
باش تا گلها پدید آید ز خار
می بگرداندند از بهر خدا
آنچه را او آفریده است از عطا
یعنی از اَنعام و حرث آن ابلهان
بهره دادی بر خدا و بر بتان
زعمشان بود اینکه تا بدهند سهم
بر خدا و بر شریکان بی ز فهم
می بگفتند این است مر حق را نصیب
وین بود حقّ شریکان از حبیب
آن نصیبی که شریکان را بود
پس نخواهد بر خدا هرگز رسد
وآنکه باشد مر خدا را بهره او
بر شریکان می رسد بی گفتگو
لاجرم بهر شریکان نیک تر
بهره بر میداشتند از ماحضَر
حق بود یعنی توانگر در بسیج
حاجتش نبود به مال خلق هیچ
وین شریکانی که از چوبند و سنگ
بس ضعیفند و فقیر و دست تنگ
حکم ایشان بس بد اندر قسمت است
کی خدا را با خلایق شرکت است
همچنین آراسته دیو لعین
بر کثیری از گروه مشرکین
قتل فرزندانشان را در عمل
آن شریکانشان که دیوند و دغل
قتل اولاد است قصد ا ز آنکه سهل
دختران را می بکشتندی ز جهل
مینمودند آنچه بُد مقدورشان
دختران را زنده اندر گورشان
کشتن دختر روا می داشتند
بهر خویش آن ننگ می پنداشتند
یا که بر تحریک سدنه جاهلان
طفل خود کُشتندی از بهر بتان
بود بس شایع خود این فعل شنیع
اندر اعراب از شریف و از وضیع
یا که دیوان یا که خدام حرم
داشتندی بازشان بر آن ستم
تا برند از راهشان زآن فعل شوم
دینشان پوشند بر لبس رسوم
ور خدا می خواست این فعل خسیس
کس نمی کردی به اغوای بلیس
پس مر ایشان را به حال خود گذار
زآنچه بستند افتراء بر کردگار
گفتی این اَ نعام و حرث از اختیار
بهر ما باشد حرام و ناگوار
کس نبخشد هم نباید خورد از آن
جز که ما خواهیم و بدهیم از عیان
شرح آن بگذشت اندر مائده
نیست بر تکرار شرحش فائده
چارپایان را حرام است ار سوار
کس شود یا بر نهد بر پشت بار
هم بر آن اَنعام می نارند یاد
اسم حق را در مقام اعتماد
نسبتش دادند بر حق ز افتراء
زود یابند از دروغ خود جزاء
هم بگفتند آنچه باشد در بطون
چارپایان را به وجه آزمون
خالص است و خاص بر مردان ما
هم محرّم بهر ازواج و نسا
زنده گر باشد و گر میته است لیک
مرد و زن باشند در اکلش شریک
زود ایشان را دهد پاداش حق
وصف کردند آنچه بر کذب آن فرق
حق حکیم اندر امور و علت است
آگه از اسرار حلّ و حرمت است
در زیان ماندند و گم کردند ره
آنکه فرزندان بکشتند از سفه
بی ز علمی یعنی آن از جهل بود
قتل فرزندان بر ایشان سهل بود
دختران را بعضی اعراب از غرور
زنده میکردند بر ناحق به گور
یا بُد از ترس اسیری در سبب
قتل و غارت بُد چو شایع در عرب
یا ز ترس آنکه بایدشان جهاز
داد وقت شوهر از هر چیز باز
حق تعالی رزقشان می داد و جان
وآن سفیهان را بُد این عزم و گمان
ساختند آن را حرام از ناروا
که بر ایشان کرده بُد روزی خدا
زآنچه بستند افتراء بر حق ز جهل
گم شدند و گمرهیشان شد به سهل
هم نباشند آن گروه از مهتدین
اندر آئین صواب و راه دین
۱۰- آیات ۹۹ تا ۱۲۳: وَ هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجْنٰا بِهِ نَبٰاتَ کُلِّ شَیْ‌ءٍ فَأَخْرَجْنٰا مِنْهُ خَضِراً نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَرٰاکِباً وَ مِنَ اَلنَّخْلِ مِنْ طَلْعِهٰا قِنْوٰانٌ دٰانِیَةٌ وَ جَنّٰاتٍ مِنْ أَعْنٰابٍ وَ اَلزَّیْتُونَ وَ اَلرُّمّٰانَ مُشْتَبِهاً وَ غَیْرَ مُتَشٰابِهٍ اُنْظُرُوا إِلیٰ ثَمَرِهِ إِذٰا أَثْمَرَ وَ یَنْعِهِ إِنَّ فِی ذٰلِکُمْ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۹۹) وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ اَلْجِنَّ وَ خَلَقَهُمْ وَ خَرَقُوا لَهُ بَنِینَ وَ بَنٰاتٍ بِغَیْرِ عِلْمٍ سُبْحٰانَهُ وَ تَعٰالیٰ عَمّٰا یَصِفُونَ (۱۰۰) بَدِیعُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ أَنّٰی یَکُونُ لَهُ وَلَدٌ وَ لَمْ تَکُنْ لَهُ صٰاحِبَةٌ وَ خَلَقَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ (۱۰۱) ذٰلِکُمُ اَللّٰهُ رَبُّکُمْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ خٰالِقُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ فَاعْبُدُوهُ‌ وَ هُوَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَکِیلٌ (۱۰۲) لاٰ تُدْرِکُهُ اَلْأَبْصٰارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ اَلْأَبْصٰارَ وَ هُوَ اَللَّطِیفُ اَلْخَبِیرُ (۱۰۳) قَدْ جٰاءَکُمْ بَصٰائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِیَ فَعَلَیْهٰا وَ مٰا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ (۱۰۴) وَ کَذٰلِکَ نُصَرِّفُ اَلْآیٰاتِ وَ لِیَقُولُوا دَرَسْتَ وَ لِنُبَیِّنَهُ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (۱۰۵) اِتَّبِعْ مٰا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَ أَعْرِضْ عَنِ اَلْمُشْرِکِینَ (۱۰۶) وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ مٰا أَشْرَکُوا وَ مٰا جَعَلْنٰاکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً وَ مٰا أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ (۱۰۷) وَ لاٰ تَسُبُّوا اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ فَیَسُبُّوا اَللّٰهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذٰلِکَ زَیَّنّٰا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلیٰ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِمٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۰۸) وَ أَقْسَمُوا بِاللّٰهِ جَهْدَ أَیْمٰانِهِمْ لَئِنْ جٰاءَتْهُمْ آیَةٌ لَیُؤْمِنُنَّ بِهٰا قُلْ إِنَّمَا اَلْآیٰاتُ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ مٰا یُشْعِرُکُمْ أَنَّهٰا إِذٰا جٰاءَتْ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۰۹) وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصٰارَهُمْ کَمٰا لَمْ یُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ نَذَرُهُمْ فِی طُغْیٰانِهِمْ یَعْمَهُونَ (۱۱۰) وَ لَوْ أَنَّنٰا نَزَّلْنٰا إِلَیْهِمُ اَلْمَلاٰئِکَةَ وَ کَلَّمَهُمُ اَلْمَوْتیٰ وَ حَشَرْنٰا عَلَیْهِمْ کُلَّ شَیْ‌ءٍ قُبُلاً مٰا کٰانُوا لِیُؤْمِنُوا إِلاّٰ أَنْ یَشٰاءَ اَللّٰهُ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ یَجْهَلُونَ (۱۱۱) وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنٰا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیٰاطِینَ اَلْإِنْسِ وَ اَلْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلیٰ بَعْضٍ زُخْرُفَ اَلْقَوْلِ غُرُوراً وَ لَوْ شٰاءَ رَبُّکَ مٰا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ مٰا یَفْتَرُونَ (۱۱۲) وَ لِتَصْغیٰ إِلَیْهِ أَفْئِدَةُ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ لِیَرْضَوْهُ وَ لِیَقْتَرِفُوا مٰا هُمْ مُقْتَرِفُونَ (۱۱۳) أَ فَغَیْرَ اَللّٰهِ أَبْتَغِی حَکَماً وَ هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ إِلَیْکُمُ اَلْکِتٰابَ مُفَصَّلاً وَ اَلَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ فَلاٰ تَکُونَنَّ مِنَ اَلْمُمْتَرِینَ (۱۱۴)وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لاٰ مُبَدِّلَ لِکَلِمٰاتِهِ وَ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۱۱۵) وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی اَلْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ اَلظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاّٰ یَخْرُصُونَ (۱۱۶) إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ مَنْ یَضِلُّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ (۱۱۷) فَکُلُوا مِمّٰا ذُکِرَ اِسْمُ اَللّٰهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ بِآیٰاتِهِ مُؤْمِنِینَ (۱۱۸) وَ مٰا لَکُمْ أَلاّٰ تَأْکُلُوا مِمّٰا ذُکِرَ اِسْمُ اَللّٰهِ عَلَیْهِ وَ قَدْ فَصَّلَ لَکُمْ مٰا حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلاّٰ مَا اُضْطُرِرْتُمْ إِلَیْهِ وَ إِنَّ کَثِیراً لَیُضِلُّونَ بِأَهْوٰائِهِمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِینَ (۱۱۹) وَ ذَرُوا ظٰاهِرَ اَلْإِثْمِ وَ بٰاطِنَهُ إِنَّ اَلَّذِینَ یَکْسِبُونَ اَلْإِثْمَ سَیُجْزَوْنَ بِمٰا کٰانُوا یَقْتَرِفُونَ (۱۲۰) وَ لاٰ تَأْکُلُوا مِمّٰا لَمْ یُذْکَرِ اِسْمُ اَللّٰهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ اَلشَّیٰاطِینَ لَیُوحُونَ إِلیٰ أَوْلِیٰائِهِمْ لِیُجٰادِلُوکُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ (۱۲۱) أَ وَ مَنْ کٰانَ مَیْتاً فَأَحْیَیْنٰاهُ وَ جَعَلْنٰا لَهُ نُوراً یَمْشِی بِهِ فِی اَلنّٰاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی اَلظُّلُمٰاتِ لَیْسَ بِخٰارِجٍ مِنْهٰا کَذٰلِکَ زُیِّنَ لِلْکٰافِرِینَ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۲۲) وَ کَذٰلِکَ جَعَلْنٰا فِی کُلِّ قَرْیَةٍ أَکٰابِرَ مُجْرِمِیهٰا لِیَمْکُرُوا فِیهٰا وَ مٰا یَمْکُرُونَ إِلاّٰ بِأَنْفُسِهِمْ وَ مٰا یَشْعُرُونَ (۱۲۳)۱۲- آیات ۱۴۱ تا ۱۴۸: وَ هُوَ اَلَّذِی أَنْشَأَ جَنّٰاتٍ مَعْرُوشٰاتٍ وَ غَیْرَ مَعْرُوشٰاتٍ وَ اَلنَّخْلَ وَ اَلزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُکُلُهُ وَ اَلزَّیْتُونَ وَ اَلرُّمّٰانَ مُتَشٰابِهاً وَ غَیْرَ مُتَشٰابِهٍ کُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذٰا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصٰادِهِ وَ لاٰ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْرِفِینَ (۱۴۱) وَ مِنَ اَلْأَنْعٰامِ حَمُولَةً وَ فَرْشاً کُلُوا مِمّٰا رَزَقَکُمُ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعُوا خُطُوٰاتِ اَلشَّیْطٰانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ (۱۴۲) ثَمٰانِیَةَ أَزْوٰاجٍ مِنَ اَلضَّأْنِ اِثْنَیْنِ وَ مِنَ اَلْمَعْزِ اِثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ اَلْأُنْثَیَیْنِ أَمَّا اِشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحٰامُ اَلْأُنْثَیَیْنِ نَبِّئُونِی بِعِلْمٍ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۴۳) وَ مِنَ اَلْإِبِلِ اِثْنَیْنِ وَ مِنَ اَلْبَقَرِ اِثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ اَلْأُنْثَیَیْنِ أَمَّا اِشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحٰامُ اَلْأُنْثَیَیْنِ أَمْ کُنْتُمْ شُهَدٰاءَ إِذْ وَصّٰاکُمُ اَللّٰهُ بِهٰذٰا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ‌ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً لِیُضِلَّ اَلنّٰاسَ بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۱۴۴) قُلْ لاٰ أَجِدُ فِی مٰا أُوحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّماً عَلیٰ طٰاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلاّٰ أَنْ یَکُونَ مَیْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَیْرِ اَللّٰهِ بِهِ فَمَنِ اُضْطُرَّ غَیْرَ بٰاغٍ وَ لاٰ عٰادٍ فَإِنَّ رَبَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۴۵) وَ عَلَی اَلَّذِینَ هٰادُوا حَرَّمْنٰا کُلَّ ذِی ظُفُرٍ وَ مِنَ اَلْبَقَرِ وَ اَلْغَنَمِ حَرَّمْنٰا عَلَیْهِمْ شُحُومَهُمٰا إِلاّٰ مٰا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمٰا أَوِ اَلْحَوٰایٰا أَوْ مَا اِخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذٰلِکَ جَزَیْنٰاهُمْ بِبَغْیِهِمْ وَ إِنّٰا لَصٰادِقُونَ (۱۴۶) فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ وٰاسِعَةٍ وَ لاٰ یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ اَلْقَوْمِ اَلْمُجْرِمِینَ (۱۴۷) سَیَقُولُ اَلَّذِینَ أَشْرَکُوا لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ مٰا أَشْرَکْنٰا وَ لاٰ آبٰاؤُنٰا وَ لاٰ حَرَّمْنٰا مِنْ شَیْ‌ءٍ کَذٰلِکَ کَذَّبَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتّٰی ذٰاقُوا بَأْسَنٰا قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنٰا إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاَّ اَلظَّنَّ وَ إِنْ أَنْتُمْ إِلاّٰ تَخْرُصُونَ (۱۴۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ إِذٰا جٰاءَتْهُمْ آیَةٌ قٰالُوا لَنْ نُؤْمِنَ حَتّٰی نُؤْتیٰ مِثْلَ مٰا أُوتِیَ رُسُلُ اَللّٰهِ اَللّٰهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسٰالَتَهُ سَیُصِیبُ اَلَّذِینَ أَجْرَمُوا صَغٰارٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ عَذٰابٌ شَدِیدٌ بِمٰا کٰانُوا یَمْکُرُونَ (۱۲۴) فَمَنْ یُرِدِ اَللّٰهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلاٰمِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّمٰا یَصَّعَّدُ فِی اَلسَّمٰاءِ کَذٰلِکَ یَجْعَلُ اَللّٰهُ اَلرِّجْسَ عَلَی اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۲۵) وَ هٰذٰا صِرٰاطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیماً قَدْ فَصَّلْنَا اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (۱۲۶) لَهُمْ دٰارُ اَلسَّلاٰمِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ هُوَ وَلِیُّهُمْ بِمٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۲۷) وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمِیعاً یٰا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ قَدِ اِسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ اَلْإِنْسِ وَ قٰالَ أَوْلِیٰاؤُهُمْ مِنَ اَلْإِنْسِ رَبَّنَا اِسْتَمْتَعَ بَعْضُنٰا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنٰا أَجَلَنَا اَلَّذِی أَجَّلْتَ لَنٰا قٰالَ اَلنّٰارُ مَثْوٰاکُمْ خٰالِدِینَ فِیهٰا إِلاّٰ مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ (۱۲۸) وَ کَذٰلِکَ نُوَلِّی بَعْضَ اَلظّٰالِمِینَ بَعْضاً بِمٰا کٰانُوا یَکْسِبُونَ (۱۲۹) یٰا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیٰاتِی وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقٰاءَ یَوْمِکُمْ هٰذٰا قٰالُوا شَهِدْنٰا عَلیٰ أَنْفُسِنٰا وَ غَرَّتْهُمُ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا وَ شَهِدُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کٰانُوا کٰافِرِینَ (۱۳۰) ذٰلِکَ أَنْ لَمْ یَکُنْ رَبُّکَ مُهْلِکَ اَلْقُریٰ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهٰا غٰافِلُونَ (۱۳۱) وَ لِکُلٍّ دَرَجٰاتٌ مِمّٰا عَمِلُوا وَ مٰا رَبُّکَ بِغٰافِلٍ عَمّٰا یَعْمَلُونَ (۱۳۲) وَ رَبُّکَ اَلْغَنِیُّ ذُو اَلرَّحْمَةِ إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَ یَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِکُمْ مٰا یَشٰاءُ کَمٰا أَنْشَأَکُمْ مِنْ ذُرِّیَّةِ قَوْمٍ آخَرِینَ (۱۳۳) إِنَّ مٰا تُوعَدُونَ لَآتٍ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۱۳۴) قُلْ یٰا قَوْمِ اِعْمَلُوا عَلیٰ مَکٰانَتِکُمْ إِنِّی عٰامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ تَکُونُ لَهُ عٰاقِبَةُ اَلدّٰارِ إِنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلظّٰالِمُونَ (۱۳۵) وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ مِمّٰا ذَرَأَ مِنَ اَلْحَرْثِ وَ اَلْأَنْعٰامِ نَصِیباً فَقٰالُوا هٰذٰا لِلّٰهِ بِزَعْمِهِمْ وَ هٰذٰا لِشُرَکٰائِنٰا فَمٰا کٰانَ لِشُرَکٰائِهِمْ فَلاٰ یَصِلُ إِلَی اَللّٰهِ وَ مٰا کٰانَ لِلّٰهِ فَهُوَ یَصِلُ إِلیٰ شُرَکٰائِهِمْ سٰاءَ مٰا یَحْکُمُونَ (۱۳۶) وَ کَذٰلِکَ زَیَّنَ لِکَثِیرٍ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ قَتْلَ أَوْلاٰدِهِمْ شُرَکٰاؤُهُمْ لِیُرْدُوهُمْ وَ لِیَلْبِسُوا عَلَیْهِمْ دِینَهُمْ وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ مٰا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ مٰا یَفْتَرُونَ (۱۳۷) وَ قٰالُوا هٰذِهِ أَنْعٰامٌ وَ حَرْثٌ حِجْرٌ لاٰ یَطْعَمُهٰا إِلاّٰ مَنْ نَشٰاءُ بِزَعْمِهِمْ وَ أَنْعٰامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهٰا وَ أَنْعٰامٌ لاٰ یَذْکُرُونَ اِسْمَ اَللّٰهِ عَلَیْهَا اِفْتِرٰاءً عَلَیْهِ سَیَجْزِیهِمْ بِمٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۱۳۸) وَ قٰالُوا مٰا فِی بُطُونِ هٰذِهِ اَلْأَنْعٰامِ خٰالِصَةٌ لِذُکُورِنٰا وَ مُحَرَّمٌ عَلیٰ أَزْوٰاجِنٰا وَ إِنْ یَکُنْ مَیْتَةً فَهُمْ فِیهِ شُرَکٰاءُ سَیَجْزِیهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَکِیمٌ عَلِیمٌ (۱۳۹) قَدْ خَسِرَ اَلَّذِینَ قَتَلُوا أَوْلاٰدَهُمْ سَفَهاً بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُوا مٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ اِفْتِرٰاءً عَلَی اَللّٰهِ قَدْ ضَلُّوا وَ مٰا کٰانُوا مُهْتَدِینَ (۱۴۰)
هوش مصنوعی: وقتی که نشانه‌ای به آنها می‌رسد، می‌گویند: «ما هرگز ایمان نخواهیم آورد، مگر اینکه مانند آنچه به پیامبران خدا داده شده، به ما نیز داده شود.» خداوند به خوبی می‌داند رسالت خود را در کجا قرار دهد. کسانی که مرتکب گناه شده‌اند، عذابشان نزد خدا کوچک و عذابی سخت در انتظارشان است به خاطر مکرهایی که داشتند. هر کس را که خدا بخواهد هدایت کند، سینه‌اش را برای اسلام می‌گشاید و هر کس را که بخواهد گمراه کند، سینه‌اش را تنگ و حراسان می‌سازد، گویی به آسمان بالا می‌رود. اینگونه خداوند پلیدی را بر کسانی که ایمان نمی‌آورند، قرار می‌دهد. این راه راست پروردگار توست که ما آیات را برای قومی که پند می‌گیرند، تبیین کرده‌ایم. آن‌ها در نزد پروردگارشان خانه‌ای از سلام دارند و او ولی آنهاست به خاطر کردارهایی که انجام داده‌اند. و روزی که همه را جمع می‌کند، ای جمعیت جن، شما بسیار از انسان‌ها بهره بردید. دوستانشان از انسان‌ها گفتند: «پروردگارا! برخی از ما از برخی دیگر بهره‌مند شدند تا به مهلت مقرر خود برسیم.» خداوند فرمود: «آتش منزلگاه شماست و همیشه در آن خواهید ماند، مگر آنچه خدا بخواهد. پروردگار تو حکیم و داناست.» به همین ترتیب ما برخی از ظالمان را به برخی دیگر نزدیک می‌کنیم به خاطر اعمالی که انجام می‌دهند. ای جمعیت جن و انسان‌ها! آیا به شما رسولانی از خودتان نیامدند که آیات مرا برای شما بیان کنند و شما را از ملاقات روزتان بترسانند؟ آنها شهادت دادند که بر خودشان گواهی می‌دهند و زندگی دنیا آنها را فریب داده است و بر خودشان شهادت دادند که کافر بودند. این به خاطر آن است که پروردگارت، شهرها را به ظلم هلاک نمی‌کند، در حالی که اهلش غافلند. و برای هر گروه درجاتی از اعمالشان است و پروردگارت بر آنچه انجام می‌دهند غافل نیست. پروردگار تو بی‌نیاز و صاحب رحمت است، اگر بخواهد، شما را برطرف می‌کند و از بعد شما هر کس را که بخواهد می‌آورد، همان‌گونه که شما را از نسل قومی دیگر به وجود آورد. بی‌تردید آنچه به شما وعده داده‌اند، حتمی است و شما نمی‌توانید در آن راهی پیدا کنید. بگو: «ای قوم من! بر اساس موقعیت خود عمل کنید، من هم عمل می‌کنم و به زودی خواهید دانست سرنوشت کدام‌یک از ما خوب خواهد بود، چرا که یقیناً ستم‌کاران رستگار نخواهند شد.» آنها برای خداوند از محصولات کشاورزی و دام‌های خود، سهمی را تعیین کردند و گفتند: «این برای خداوند است بر اساس ادعای ما و این برای شریکان ماست.» حال آنچه برای شریکانشان است، به خدا نمی‌رسد و آنچه مربوط به خداست، به شریکانشان می‌رسد. چقدر بد داوری می‌کنند! و همچنین بسیاری از مشرکان کشتن فرزندان خود را زینت بخشیدند تا آنها را به انحراف بکشند و دینشان را بی‌ارزش کنند و اگر خدا می‌خواست، این کار را نمی‌کردند. آنها را به حال خود رها کن و آنچه را که افتراء می‌زنند. و گفتند: «اینها دام و محصولات ما حرام است، جز برای کسانی که ما بخواهیم.» و برخی دام‌ها را به زعم خود حرام کردند و نام خدا را بر آن‌ها نمی‌برند، این افترائی به اوست. خداوند به زودی جزای آنان را خواهد داد. و گفتند: «آنچه در شکم این دام‌هاست، مختص مردان ماست و بر زنان ما حرام است، و اگر مرده باشد، آنها نیز شریک ما هستند.» خداوند به زودی جزای این توصیفشان را خواهد داد؛ چرا که او حکیم و داناست. کسانی که به نادانی فرزندان خود را می‌کشند و آنچه را که خدا به آن‌ها ارزانی داشته محروم می‌کنند، قطعاً ضرر کرده‌اند و از راه راست گمراه شده‌اند.
و چون آید ایشان را آیتی گویند هرگز نگرویم تا آنکه داده شویم مانند آنچه داده شد برسولان خدا خدا داناتر است که کجا می‌گرداند رسالتش را زود باشد که برسد آنان را که گناه کردند خواری نزد خدا و عذابی سخت بسبب بودنشان که مکر می‌کردند (۱۲۴) پس کسی که بخواهد خدا که راه نماید او را می‌گشاید سینه او را از برای اسلام و کسی را که بخواهد که اضلال کند او را می‌گرداند سینه او را تنگ بسیار تنگ گویا بالا می‌رود در آسمان همچنین می‌گرداند خدا عذاب را بر آنان که نمی‌گروند (۱۲۵) و اینست راه پروردگار تو که راست است بحقیقت تفصیل دادیم آیتها را برای گروهی که پند می‌پذیرند (۱۲۶) از برای ایشانست سرای سلامت نزد پروردگارشان و او ولی ایشانست بآنچه هستند که می‌کنند (۱۲۷) و روزی که حشر کند ایشان را همه ای گروه جن بحقیقت بسیار گردانیدید از آدمیان و گفتند دوستانشان از آدمیان پروردگار ما برخوردار شدند برخی از ما ببرخی و رسیدیم ما باجلمان که تعیین کردی از برای ما گفت آتش مسکن شماست جاودانیان در آن مگر آنچه خواست خدا بدرستی که پروردگار تو درست کردار داناست (۱۲۸) و همچنین صاحب اختیار می‌گردانیم برخی از ستمکاران را بر برخی بسبب آنچه هستند که کسب می‌کردند (۱۲۹) ای گروه جن و انس آیا نیامد شما را رسولانی چند از شما که بخوانند بر شما آیتهای مرا و بیم دهند شما را از رسیدن روزتان این روز گفتند گواهی دادیم بر خودهامان و فریب داد ایشان را زندگانی دنیا و گواهی دادند بر خودهاشان که ایشان بودند کافران (۱۳۰) آن از اینست که نیست پروردگارت هلاک‌کننده اهل قریه‌ها را بستم و اهلشان بشاند غافلان (۱۳۱) و از برای هر یک مراتبی است از آنچه کردند و نیست پروردگارت غافل از آنچه می‌کنند (۱۳۲) و پروردگارت بینیاز صاحب رحمت است اگر خواهد می‌برد شما را و جانشین می‌گرداند از بعد شما آنچه را خواهد هم چنان که پدید آورد شما را از فرزندان جمعی دیگر (۱۳۳) بدرستی که آنچه وعده کرده شده‌اید هر آینه آینده است و نیستید شما عاجزکنندگان (۱۳۴) بگو ای قوم من کار کنید بر وفق توانایی خود بدرستی که من عمل کننده‌ام پس زود باشد که بدانید کسی را که می‌باشد مر او را عاقبت آن سرای بدرستی که رستگار نمی‌شوند ستمکاران (۱۳۵) و گردانیدند از برای خدا از آنچه آفرید از کشت و شتر و گاو و گوسفند بهره پس گفتند این از برای خداست بگمان فاسدشان و این از برای انبازان ماست پس آنچه باشد از برای انبازانشان پس نمی‌رسد بخدا و آنچه باشد از برای خدا پس آن می‌رسد بانبازانشان بد است آنچه حکم می‌کنند (۱۳۶) و همچنین آرایش دادند از برای بسیاری از مشرکان کشتن اولادشان را انبازانشان تا هلاک سازند ایشان را و تا ملتبس گردانند بر ایشان دینشان را و اگر خواسته بود خدا نمی‌کردند آن را پس واگذار ایشان را بآنچه مبندند بدروغ (۱۳۷) و گفتند این شتر و گاو و گوسفند و کشتی است که حرام است نمی‌خورند آنها را مگر کسی که می‌خواهیم بگمان فاسدشان و شتر و گاو و گوسفند که حرام گردانیده شد پشتهاشان و شتر و گاو و گوسفندیست که یاد نمی‌کنند نام خدا را بر آنها دروغ بستنی بر او زود باشد که جزا دهد ایشان را بسبب بودنشان که افترا می‌کردند (۱۳۸) و گفتند آنچه در شکم این شتر و گاو و گوسفند است خالص از برای مردان ما است و حرام است بر جفتهای ما و اگر باشد مردار پس ایشان در آن انبازانند زود باشد جزا دهد ایشان را وصفشان بدرستی که او حکیم داناست (۱۳۹) بتحقیق زیان کردند آنان که کشتند اولادشان را بکم خردی بدون دانش و حرام گردانیدند آنچه روزی کردشان خدا از راه دروغ بستن بر خدا بدرستی که گمراه شدند و نبودند هدایت‌یافتگان (۱۴۰)
هوش مصنوعی: وقتی گروهی از مردم آیتی از خداوند را مشاهده می‌کنند، می‌گویند که هرگز به آن ایمان نخواهند آورد تا زمانی که هم مانند رسولان خدا به آنها داده شود. خداوند بهتر می‌داند که رسالتش را در کجا قرار دهد و به زودی کسانی را که گناه کردند با عذابی سخت و رسوایی مواجه خواهد کرد. هرکس که بخواهد خداوند راهنماییش کند، سینه‌اش را برای پذیرش اسلام باز می‌کند و کسی که بخواهد او را گمراه کند، سینه‌اش را تنگ می‌گرداند، انگار که به آسمان بالا می‌رود. اینگونه خداوند عذاب را بر آنانی که ایمان نمی‌آورند می‌فرستد. این است راهی که پروردگارت درست کرده و آیاتش را برای اندیشمندان به وضوح بیان کرده است. برای آن‌ها، جایگاه امن نزد پروردگارشان خواهد بود و او ولی و سرپرست ایشان است. روزی که خداوند همه را جمع کند، جن و انسان‌ها به خاطر گناهانشان با یکدیگر صحبت می‌کنند و برخی از آنان حسرت می‌خورند که چرا دوستانشان از مخلوقات دیگر استفاده کردند. آن‌ها به آتش جاودانی خواهند رفت مگر آنچه خدا بخواهد، زیرا پروردگار تو به خوبی می‌داند چه می‌کند. خداوند برخی از ستمگران را به خاطر اعمالشان بر برخی دیگر مسلط می‌سازد. آیا پیامبرانی از میان شما نیامدند که آیات خدا را بر شما بخوانند و شما را از روز قیامت بترسانند؟ آنان بر خود گواهی می‌دهند که از کافران هستند و این به این دلیل است که پروردگارت هیچ کس را هلاک نمی‌کند و غافل نیست. هرکس که بخواهد خداوند می‌تواند شما را از بین ببرد و جانشینی برایتان قرار دهد، همانطور که شما را از نسل‌های پیشین آفرید. به حقیقت وعده‌هایی که به شما داده شده، حتماً محقق خواهد شد و شما نمی‌توانید از آن فرار کنید. به مردم بگو که طبق توانایی‌های خود کار کنید، من نیز طبق توانایی خود عمل می‌کنم. به زودی خواهید دانست که عاقبت کدام یک به سرای نجات می‌رسد و ستمکاران نخواهند رستگار شد. برخی از مردم به دروغ قسم می‌خورند که قسمت‌هایی از مخلوقات خداوند، متعلق به خدا و برخی دیگر برای شریکانشان است. این باورهای نادرست آن‌ها باعث می‌شود که عدالت خداوند را زیر سوال ببرند. آن‌ها همچنین به کشتن فرزندان خود روی می‌آورند و دین خود را به صورت نادرست تحریف می‌کنند. اگر خداوند می‌خواست، این کارها را بر آنان تحمیل نمی‌کرد. در نهایت، آن‌ها به جرم افترا به خدا سزا می‌بینند و در خطر عذاب شدید قرار دارند. کسانی که فرزندان خود را بدون علم و بر اساس خرافات می‌کشند، به حقیقت زیان کرده و از هدایت دور شده‌اند.
چون بر ایشان آیتی آید چنین
از حسد گویند ناریم از یقین
هوش مصنوعی: وقتی نشانه‌ای از حقایق برای آنها می‌آید، به خاطر حسادتشان می‌گویند اینها واقعی نیستند.
ما به این ایمان مگر کآید به ما
مثل آنچه داده شد بر انبیا
هوش مصنوعی: ما تنها به شیوه‌ایی ایمان داریم که اگر چیزی به ما داده شود، مشابه آنچه به پیامبران داده شده است، باشد.
حق تعالی خود بر این داناتر است
بر ر سالت تا چه نفسی درخور است
هوش مصنوعی: خداوند خود بهتر می داند که چه اندازه علم و دانش برای تو مناسب است و چه مقدار برای تو قابل تحمل است.
هم بر آن شایسته تر داند ورا
در رسالت خاص گرداند ورا
هوش مصنوعی: او را بیشتر شایسته می‌داند و به او مسئولیت ویژه‌ای می‌دهد.
این نه بر مال است و جاه و نی به سن
بلکه خواهد عقل و قلب مطمئن
هوش مصنوعی: اینکه می‌گوید، ثروت و مقام و سن اهمیت ندارند، بلکه آنچه اهمیت دارد، داشتن عقل و قلبی آرام و مطمئن است.
زود باشد که رسد بر آن کسان
که به کفر ایشان شدند از مجرمان
هوش مصنوعی: به زودی روزی خواهد رسید که آنهایی که به خاطر کفرشان مجازات شده‌اند، متوجه عواقب کارهای نادرست خود خواهند شد.
خواری و رسوایی از نزد خدا
هم عذابی سخت زآن کبر و ریا
هوش مصنوعی: افت و ذلت ناشی از گرفتن جایگاه پایین در نزد خداوند، عذابی دردناک‌تر از کبر و ریاکاری است.
از ره مکری که کردند آن کسان
از عناد و بددلی با مؤمنان
هوش مصنوعی: افرادی که به خاطر دشمنی و کینه‌توزی با مؤمنان، نقشه‌های مکارانه‌ای کشیدند، از راه‌های خاص و پنهانی اقدام کردند.
پس هر آن کس که می خواهد خدا
که نماید ره مر او را بر هدا
هوش مصنوعی: هر کسی که می‌خواهد خداوند را ببیند، باید راه هدایت را در پیش گیرد.
شرح صدر او را دهد بر متصل
هم بر اسلامش گشاید باب دل
هوش مصنوعی: شخصی با دل گسترده و روشن به ارتباط با دیگران می‌پردازد و این موضوع باعث می‌شود که درک بهتری از دین اسلام پیدا کرده و قلبش به روی آن باز شود.
وآنکه را خواهد که بگذارد فرو
پس بگرداند هم از ایمانش رو
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد که به دیگران بی‌اعتنایی کند و آنها را از خود دور سازد، در واقع از ایمان خود نیز دور می‌شود.
سینه اش را تنگ سازد آن چنان
که گشایش را در او نبود زمان
هوش مصنوعی: دلش آن‌قدر تنگ می‌شود که دیگر جایی برای گشادگی و آرامش ندارد و احساس خفقان می‌کند.
سخت آید قول حقش از عمی
که رود خواهد تو گویی بر سما
هوش مصنوعی: ناباوری و سختی در پذیرش حقیقت وجود دارد، هنگامی که حقیقتی بیان می‌شود، گویی که آن حقیقت به آسمان‌ها پرواز خواهد کرد.
خواهد اعنی تا گریزد در زمن
سوی گردون ز استماع آن سخن
هوش مصنوعی: می‌خواهد بگریزد از زمان و به آسمان برود، چون آن سخن را شنیده است.
همچنین سازد مسلط حق بر او
رجس یعنی لعنت و رنج دوتو
هوش مصنوعی: این جمله بیان می‌کند که وقتی فردی تحت سلطه حق و عدل قرار می‌گیرد، ممکن است با لعن و رنج مواجه شود. به طور کلی، این امر نشان‌دهنده تأثیرات منفی و دشواری‌هایی است که ممکن است به دلیل پافشاری بر حق و حقیقت بر فرد تحمیل شود.
نی که حق مانع بود او را به حال
تا شود برهان جبری در فعال
هوش مصنوعی: اگر کسی به حق و حقیقت پایبند باشد، آن حق مانع از فعالیت‌های او خواهد شد و باعث می‌شود که در نهایت از اجبارها و ناچاری‌ها رها شود.
بلکه چون او از حق آرد اعتراض
حق کند او را مدد در انقباض
هوش مصنوعی: اگر او از حق شکایت کند، حق به او کمک می‌دهد تا از تنگنا خارج شود.
چون ز حق خواهی هدایت یا رشد
مینماید او تو را بی شک مدد
هوش مصنوعی: وقتی از خدا هدایت یا پیشرفت بخواهی، او بدون تردید به تو کمک می‌کند.
ور نخواهی زو هدایت بد شود
بر تو ابواب هدایت سد شود
هوش مصنوعی: اگر از او راهنمایی نخواهی، درب‌های هدایت برای تو بسته خواهد شد.
راست باشد وین ره از پروردگار
نیست در وی اعوجاج و اضطرار
هوش مصنوعی: این راه راست و مستقیم است و از جانب خداوند آمده است، در آن هیچ کجی و ناپایداری وجود ندارد.
ما بیان کردیم آیتها تمام
پند تا گیرند بر وی خاص و عام
هوش مصنوعی: ما تمام نشانه‌ها و درس‌ها را به وضوح بیان کردیم تا هم عامه مردم و هم خواص از آن بهره‌مند شوند.
این مر ایشان را سلامت خانه ای است
وز مکاره نزد حق کاشانه ای است
هوش مصنوعی: این افراد در خانه‌ای امن و آسوده زندگی می‌کنند و در نزد پروردگار، جایگاهی پاک و خالص دارند.
اندر آن باشند در امن و امان
از حوادث وز تصاریف زمان
هوش مصنوعی: در آن محل، افرادی وجود دارند که از خطرات و تغییرات زمان در امان و در امنیت به سر می‌برند.
او ولیّ است آن کسان را در دو کون
آنچه کردند از عمل هم یار و عون
هوش مصنوعی: او ولیّ و سرپرست کسانی است که در این دنیاست و در آخرت، هر آنچه که انجام داده‌اند، در این مسیر همراهمان و کمک‌کار ما خواهد بود.
یاد کن روزی که محشور این رمه
ز انس و جن گردند در موقف همه
هوش مصنوعی: یاد کن روزی را که این گله از انسان‌ها و جن‌ها جمع خواهند شد و در یک مکان معین حاضر خواهند بود.
یعنی اعضاء و قوی و ارکان و وهم
داند این داننده با عقل و فهم
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که اعضا و توانایی‌ها و اجزای وجود انسان، به خوبی می‌دانند که این آگاهی از کجا می‌آید و ما چگونه می‌توانیم با عقل و درک خود به دانایی دست پیدا کنیم. در واقع، همه‌ی قوت‌ها و اندیشه‌ها، در یک هماهنگی متقابل، به درک و شناخت می‌رسند.
پس به دیوان آید امر از کردگار
بر قَدِ استَکْثَرْتُم اعنی بیشمار
هوش مصنوعی: پس در روز قیامت فرمان الهی صادر می‌شود که شما بر اساس کارهای خود به صف‌هایی درآیید، به تعداد بسیار.
یافتید ار انسیان را کز شقاق
بر شما باشند تابع در سیاق
هوش مصنوعی: اگر انسان‌هایی را یافتید که از آن‌ها جدا شده‌اید، به دنبال شما می‌آیند و در مسیر شما قرار می‌گیرند.
می بگویند اولیاشان از بشر
که به فرمانش ان بُدند از پا و سر
هوش مصنوعی: می‌گویند که بزرگان و پیشوایان آنها از انسان‌ها هستند که به فرمان او از سر و پا در آمده‌اند.
ربنَا استَمتَع بِبعضٍ بعضُنَا
زین گُره بودیم برخوردار ما
هوش مصنوعی: ما از لذت بخشی یکدیگر بهره‌مند بودیم، مانند گره‌ای که به هم متصل است.
جن ز آدم،آدم از جن منتفع
بر مراد خود بُدندی مجتمع
هوش مصنوعی: این جمله به معنای ارتباط و تأثیر متقابل میان انسان و جن است. در آن، این اشاره شده که آدمی می‌تواند از وجود جن بهره‌مند شود و هر دو در راستای خواسته‌های خود به هم مرتبط و متکی هستند. به عبارتی، وجود هر یک به دیگری کمک می‌کند تا به اهداف خود برسند.
ما به آن وقتی رسیدیم ای خدا
که مقرر کرده بودی بهر ما
هوش مصنوعی: ما به زمانی رسیدیم، ای خدا، که تو برای ما مقدر کرده بودی.
وآن زمان بعث باشد یا که موت
اعتراف است این بر آنچه گشته فوت
هوش مصنوعی: در آن زمان که روز قیامت فرار ستی، یا در زمان مرگ، انسان به چیزهایی که از دست داده است، اعتراف خواهد کرد.
یعنی از شیطان و اتباع هوی
آنچه طاعت کرده اند و اقتدی
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افرادی که دنبال شیطان و هوس‌های نفسانی خود هستند، از آنچه که برتر است، پیروی نمی‌کنند و در اعمال خود به تقوا و اطاعت از حق توجه ندارند.
گوید آتش جاودان جای شماست
جز که خواهد حق تعالی آنچه خواست
هوش مصنوعی: این متن به این معناست که آتش جاودان و ابدی در انتظار شماست، مگر اینکه خداوند با اراده خود بخواهد چیز دیگری برایتان مقدر کند. به نوعی اشاره به این دارد که سرنوشت انسان‌ها به دست خداوند است و ممکن است تغییر کند.
باشد آن پروردگارت بس حکیم
هم به حال انس و وضع جن ، علیم
هوش مصنوعی: پروردگارت بسیار دانا و حکیم است و به حال انسان‌ها و جن‌ها آگاه است.
همچنین بر بعضی از اهل ستم
ما مسلط بعض را سازیم هم
هوش مصنوعی: برخی از ظالمین را ممکن است بر برخی دیگر مسلط کنیم.
بر سزای آنچه کردند اکتساب
از معاصی وز مناهی بی حساب
هوش مصنوعی: به خاطر کارهایی که انجام داده‌اند و گناهان و نافرمانی‌های فراوانی که مرتکب شده‌اند، باید مجازات شوند.
حق چو راضی باشد از قومی کبیر
بهرشان اخیار را سازد امیر
هوش مصنوعی: وقتی خداوند از گروهی راضی باشد، برای آن‌ها بهترین‌ها را به عنوان رهبر انتخاب می‌کند.
ور نباشد راضی ، از اشرارشان
سویشان سازد مسلط بر نشان
هوش مصنوعی: اگر کسی راضی نباشد، از افراد بدکار به سمت آنها سوق داده می‌شود و بر آنها تسلط پیدا می‌کند.
تا که ایشان را بر اعمال قبیح
هم جزاء باشد به تعذیب صریح
هوش مصنوعی: تا زمانی که آن‌ها به عمل‌های زشت خود، جزای عذاب آشکار نداشته باشند.
زآنکه حق باشد مقلّب بر قلوب
خاصه بر قلب ملوک از زشت و خوب
هوش مصنوعی: دلیل این که حقیقت می‌تواند دل‌ها را دگرگون کند، به ویژه دل‌های پادشاهان، در تغییر زشتی و زیبایی آن‌هاست.
ره غلط رفت ار که شاهی راه دان
آن مدان از شه ز شاهنشاه دان
هوش مصنوعی: اگر کسی در مسیر نادرستی قدم گذاشته باشد، نباید به او لقب شاهی بدهی، زیرا فقط کسی که درک عمیقی از مقام سلطنت را داشته باشد، شایسته‌ی این عنوان است.
گفت حیدر(ع) ترک معروف ار کنید
بر شما گردد مسلط هر پلید
هوش مصنوعی: امام علی (ع) فرمایش کردند: اگر از کارهای نیک و پسندیده دست بکشید، بر شما تسلط می‌یابد هر شخص ناپاک و زشت.
ای گروه جن و انس اندر سبل
بر شما آیا ز حق نامد رسل
هوش مصنوعی: ای گروه جن و انسان، آیا پیامبران از طرف حق به سوی شما نیامده‌اند تا شما را به راه راست هدایت کنند؟
بر شما خواندند آیات و کتاب
بیمتان دادند از حشر و حساب
هوش مصنوعی: بر شما آیات و کتاب خوانده‌اند و درباره‌ی زندگی پس از مرگ و حساب و کتاب شما توضیح داده‌اند.
آن لِقَآء یومِکُم هذَا تمام
بود زین روز مهول و زین قیام
هوش مصنوعی: این دیدار شما در این روز، نتیجه‌ای نهایی و کامل است از این روز بزرگ و این قیام.
در جواب آیند ایشان که اعتراف
هستمان بر نفس خویش اندر خلاف
هوش مصنوعی: دسترسی به حقیقت در درون خود را نمی‌توان انکار کرد و این آگاهی از خود، نوعی شناخت از نقاط قوت و ضعف ماست که در برابر دیگران مطرح می‌شود.
غرّه ایشان را حیات دنیوی
کرده بُد کز نفسشان بُد پیروی
هوش مصنوعی: ایشان به زندگی دنیوی خود مغرور شده بودند و از نفس خود پیروی می‌کردند.
شد فراموش آن گهآنشان موت و نشر
یادشان آورد هول روز حشر
هوش مصنوعی: در آن زمان، نشانه‌های مرگ و رستاخیز فراموش شده بودند و تنها یادآوری آنها، وحشت روز قیامت را به همراه داشت.
پس گواهی بر نفوس خود دهند
که بُدند از کافران بد پسند
هوش مصنوعی: آنان شهادت می‌دهند که خودشان نیز از میان کافران ناپسند بوده‌اند.
شأن ارسال رسولان از خداست
ذَلِک أن لَّم یکُنْ ربک بجاست
هوش مصنوعی: فرستادن پیامبران از سوی خداوند امری شایسته و منطقی است، زیرا اگر خداوند وجود نداشت، نیازی به این کار نبود.
نیست مهلک بر قُری پروردگار
زآن ستمها که نمایند آشکار
هوش مصنوعی: هیچگاه ستم‌هایی که به وضوح رخ می‌دهند، نمی‌توانند بر سرنوشت مردمان خاصی که تحت لطف پروردگار هستند، تاثیرگذار باشند.
وآنگهی باشند غافل آن فرق
سویشان نارفته پیغمبر ز حق
هوش مصنوعی: آنها در حال غفلت هستند و حتی به سمت پیامبری که از حق آمده است توجه ندارند.
حجتش تا بر کسی ناید تمام
از ره تبلیغ و احکام و کلام
هوش مصنوعی: استدلال او تا زمانی که به طور کامل به کسی نرسد، از راه تبلیغ، احکام و سخن گفتن است.
نه کسی گردد مؤاخذ زو به قهر
نه هلاک از اهل ده یا اهل شهر
هوش مصنوعی: نه کسی به خاطر او عذاب می‌بیند و نه از ساکنان ده یا شهر، آسیبی به او می‌رسد.
ز اهل تکلیف ار غنی یا بینواست
هر کسی را در عملها رتبه هاست
هوش مصنوعی: اگر فردی از اهل تکلیف باشد، چه ثروتمند باشد و چه فقیر، هر کس در اعمال خود جایگاه و مرتبه‌ای دارد.
نیست آن پروردگارت بی خبر
از فعال اهل خیر و اهل شرّ
هوش مصنوعی: پروردگارت از کارهای نیکوکاران و بدکاران بی‌خبر نیست.
هم بود پروردگارت بی نیاز
از عبادتهای خلقان جمله باز
هوش مصنوعی: پروردگارت از عبادت‌های تمام مخلوقات بی‌نیاز است و نیازی به آن‌ها ندارد.
بر خلایق ذات او ذو رحمت است
محض رحمت امر او بر طاعت است
هوش مصنوعی: خداوند تنها رحمت است و همه موجودات تحت تاثیر رحمت او قرار دارند. او همیشه فرمان می‌دهد که بندگانش از دستوراتش پیروی کنند.
تا که گردد موجب تجلیلشان
نی که خواهد نفعی از تکمیلشان
هوش مصنوعی: تا زمانی که باعث بزرگداشت و ارج‌گذاری آنها بشوم، نفعی از اصلاح و رشد آن‌ها نخواهم داشت.
إن یشَأ یُذْهِبکُم ار خواهد برد
او شما را یعنی آنسان کآورد
هوش مصنوعی: اگر بخواهد، شما را از بین می‌برد، همان‌طور که شما را به وجود آورده است.
وآنکه را خواهد نماید جانشین
بر شما بعد از شما اندر زمین
هوش مصنوعی: و کسی را که بخواهد، جانشین شما در زمین قرار می‌دهد.
همچنان که کردتان اندر اثر
ظاهر از ذریّهای قومی دگر
هوش مصنوعی: در این شعر به این موضوع اشاره دارد که انسان‌ها تحت تأثیر رفتار و ویژگی‌های اطرافیان و قوم خود قرار می‌گیرند. به طور کلی، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بر کردار و رفتار افراد، به ویژه بر نسل‌های بعدی، قابل مشاهده است.
که شما هستید آنها را نتاج
بس بود حق بر شما بی احتیاج
هوش مصنوعی: شما کسانی هستید که نیازی به دیگران ندارید و این واضح است که حق بر شما به اعتبار شماست.
لیک ابقای شما سلطان جود
میکند محض ترحّم در نمود
هوش مصنوعی: ولی عطای شما به عنوان پادشاه، تنها از روی ترحم و رحمتی که دارید، ادامه دارد.
غیر از این نبود به هر چه از رب دین
وعده داده می شوید، آمد یقین
هوش مصنوعی: جز این نیست که هر آنچه پروردگار دین وعده داده باشد، به یقین محقق خواهد شد.
هم شما عاجز کنندة حق نه اید
در فرار از قادر مطلق نه اید
هوش مصنوعی: شما نمی‌توانید حق را نادیده بگیرید و از قدرت مطلق فرار کنید.
گو کنید ای قوم هر کاری که آن
بر شما ممکن بود اندر مکان
هوش مصنوعی: ای قوم، هر کاری که از دستتان برمی‌آید و در توان شماست، انجام دهید.
آنچه یعنی در تمکّن هستتان
آن عمل آید به کفر از دستتان
هوش مصنوعی: هر چیزی که در توان و اختیار شماست، ممکن است به اعمالی منجر شود که در نهایت به بی‌ایمانی و کفر منتهی شود.
زآنکه من هم عاملم اندر یقین
در شکیبائی و در ترویج دین
هوش مصنوعی: چونکه من هم در تلاش هستم و با اعتماد کامل به صبر و ترویج دین مشغولم.
کرد خواهم آنچه بتوانم به کار
بخت و اقبال ار دهد پروردگار
هوش مصنوعی: من تلاش می‌کنم تا هر کاری که در توان دارم را انجام دهم، و اگر خداوند به من شانس و بهره‌ای بدهد، از آن استفاده خواهم کرد.
زود باشد پس که تا دانید باز
آنکه هست او را ز عون بی نیاز
هوش مصنوعی: به زودی شما متوجه خواهید شد که آن کسی که به او نیاز دارید، خود را از کمک دیگران بی‌نیاز می‌سازد.
دار عقبی، نی سرای آب و گل
آخر نیکو و حال معتدل
هوش مصنوعی: سرای آب و گل، یعنی دنیای مادی، به مرور زمان تغییر می‌کند و شرایط ایده‌آل و خوشایند در نهایت به دست می‌آید. به عبارتی، زندگی دنیایی نمی‌تواند پایدار و همیشگی باشد و در نهایت هر چیزی به سوی مقصد نیکو و آرامش‌ بخش خود می‌رود.
زآنکه ظالم نیست هرگز رستگار
باش تا گلها پدید آید ز خار
هوش مصنوعی: چونکه ستمکار هرگز نجات نمی‌یابد، پس تو همواره درحالت خوشبختی باقی بمان تا زیبایی‌ها مانند گل‌ها از میان مشکلات و سختی‌ها نمایان شوند.
می بگرداندند از بهر خدا
آنچه را او آفریده است از عطا
هوش مصنوعی: آنچه که خداوند آفریده است، به خاطر لطف و رحمتش، در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
یعنی از اَنعام و حرث آن ابلهان
بهره دادی بر خدا و بر بتان
هوش مصنوعی: این عبارت بیانگر این است که افراد نادان و جاهل، از نعمت‌ها و محصولات کشاورزی خداوند و نعمت‌های دیگر استفاده می‌کنند، ولی در عوض به جیز و مجسمه‌ها و چیزهای بی‌ارزش اعتقاد و توجه دارند. به نوعی، این رفتار آنها نشان‌دهنده ناآگاهی و بی‌ارزشی اعتقاداتشان است.
زعمشان بود اینکه تا بدهند سهم
بر خدا و بر شریکان بی ز فهم
هوش مصنوعی: به نظر آن‌ها این بود که می‌توانند سهمی از خدا و همراهانش را بگیرند، بدون اینکه درک درستی از این موضوع داشته باشند.
می بگفتند این است مر حق را نصیب
وین بود حقّ شریکان از حبیب
هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده که این حالت، نتیجه‌ی حقیقت و واقعیت است، و این سهمی است که دوستداران از عشق و محبت دریافت می‌کنند.
آن نصیبی که شریکان را بود
پس نخواهد بر خدا هرگز رسد
هوش مصنوعی: هر نصیبی که برای دیگران تعیین شده است، هرگز به خداوند نخواهد رسید.
وآنکه باشد مر خدا را بهره او
بر شریکان می رسد بی گفتگو
هوش مصنوعی: هر کس که بهره‌مند از خدا باشد، بی‌تردید بهره‌اش به دیگران نیز می‌رسد و این مورد هیچ بحث و جدلی ندارد.
لاجرم بهر شریکان نیک تر
بهره بر میداشتند از ماحضَر
هوش مصنوعی: به ناچار به سهم بیشتری از ما از جمع حاضر می‌بردند برای شریکان نیک.
حق بود یعنی توانگر در بسیج
حاجتش نبود به مال خلق هیچ
هوش مصنوعی: حق این است که یک توانگر برای برآورده کردن نیازهایش نیازی به مال و دارایی دیگران ندارد.
وین شریکانی که از چوبند و سنگ
بس ضعیفند و فقیر و دست تنگ
هوش مصنوعی: این هم‌نشینانی که از چوب و سنگ ساخته شده‌اند، بسیار ضعیف، فقیر و در مضیقه هستند.
حکم ایشان بس بد اندر قسمت است
کی خدا را با خلایق شرکت است
هوش مصنوعی: سرنوشت آن‌ها به‌طور بدی رقم خورده است، زیرا خداوند به‌طور مشترک با انسان‌ها در امور آن‌ها دخالت دارد.
همچنین آراسته دیو لعین
بر کثیری از گروه مشرکین
هوش مصنوعی: دیو بدخواه به زیبایی خود را به گروه زیادی از مشرکان نشان داده است.
قتل فرزندانشان را در عمل
آن شریکانشان که دیوند و دغل
هوش مصنوعی: فرزندانشان را به خاطر کارهای نادرست و فریبکارانه شریکان خود به قتل می‌رسانند.
قتل اولاد است قصد ا ز آنکه سهل
دختران را می بکشتندی ز جهل
هوش مصنوعی: مقصود از این سخن این است که اگر کسی هدفش کشتن فرزندان باشد، بدون شک به آسانی به قتل دختران نیز خواهد پرداخت؛ زیرا این عمل ناشی از جهالت و ناآگاهی است.
مینمودند آنچه بُد مقدورشان
دختران را زنده اندر گورشان
هوش مصنوعی: دختران را که در گذشته زنده به خاک می‌سپردند، آنچه در توان داشتند، انجام می‌دادند.
کشتن دختر روا می داشتند
بهر خویش آن ننگ می پنداشتند
هوش مصنوعی: کشتن دختران را برای خودشان صحیح و مجاز می‌دانستند، زیرا آن را ننگی بر خود می‌شمردند.
یا که بر تحریک سدنه جاهلان
طفل خود کُشتندی از بهر بتان
هوش مصنوعی: شاید بر اثر تحریک نادانی، به خاطر عشق به بت‌ها، فرزند خود را فدای آنان کردی.
بود بس شایع خود این فعل شنیع
اندر اعراب از شریف و از وضیع
هوش مصنوعی: این عمل زشت در میان عرب‌ها، چه درمیان افراد شریف و چه بین افراد ناتوان، بسیار رواج دارد.
یا که دیوان یا که خدام حرم
داشتندی بازشان بر آن ستم
هوش مصنوعی: یا دیوانگی و یا خدمتگزاران حرم، همه بر آن ظلم و ستم جمع شده‌اند.
تا برند از راهشان زآن فعل شوم
دینشان پوشند بر لبس رسوم
هوش مصنوعی: عوامل منفی و ناپسند باعث می‌شوند که دین و مذهب آنها تحت تأثیر قرار گیرد و رسومات و رفتارهای غیرمناسبی را بر زبان بیاورند.
ور خدا می خواست این فعل خسیس
کس نمی کردی به اغوای بلیس
هوش مصنوعی: اگر خدا می‌خواست که آدمی چنین کار زشتی کند، هیچ‌کس نمی‌توانست او را به گمراهی بکشد.
پس مر ایشان را به حال خود گذار
زآنچه بستند افتراء بر کردگار
هوش مصنوعی: پس آنها را به حال خود بگذار، زیرا چنین چیزی که درباره خدا گفته‌اند، دروغ و تهمت است.
گفتی این اَ نعام و حرث از اختیار
بهر ما باشد حرام و ناگوار
هوش مصنوعی: تو گفتی که این حیوانات و زمین کشاورزی برای ما حرام و ناگوار است و ما در انتخاب و استفاده از آن‌ها مختار نیستیم.
کس نبخشد هم نباید خورد از آن
جز که ما خواهیم و بدهیم از عیان
هوش مصنوعی: هرگز از چیزی که دیگران نمی‌خواهند نباید استفاده کرد، مگر اینکه خودمان بخواهیم و آن را به‌طور روشن و آزادانه به دیگران بدهیم.
شرح آن بگذشت اندر مائده
نیست بر تکرار شرحش فائده
هوش مصنوعی: توضیحات و تفاسیر درباره موضوعی که قبلاً بیان شده، دیگر فایده‌ای ندارد و تکرار آن تنها موجب اتلاف وقت می‌شود.
چارپایان را حرام است ار سوار
کس شود یا بر نهد بر پشت بار
هوش مصنوعی: سوار کردن و بارگذاری بر روی حیوانات چهارپا برای انسان‌ها ناپسند و ناخوشایند است.
هم بر آن اَنعام می نارند یاد
اسم حق را در مقام اعتماد
هوش مصنوعی: آنها هم به آن دام‌ها ناز و نوازش می‌کنند و هم یاد اسم خدا را در موقعیتی که به او اعتماد دارند، در دل دارند.
نسبتش دادند بر حق ز افتراء
زود یابند از دروغ خود جزاء
هوش مصنوعی: کسانی که به دیگران اتهام می‌زنند و حقیقت را تحریف می‌کنند، به زودی از دروغ‌های خود نتیجه و پاداش خواهند گرفت.
هم بگفتند آنچه باشد در بطون
چارپایان را به وجه آزمون
هوش مصنوعی: آنچه در دل چارپایان نهفته است، به صورت آزمایش بیان کردند.
خالص است و خاص بر مردان ما
هم محرّم بهر ازواج و نسا
هوش مصنوعی: این متن به ارتباطات و تعلقات خاص مردان اشاره دارد که در این زمینه، برخی از زنان و ازدواج‌ها برای آن‌ها ممنوع است. به نوعی می‌توان گفت که در این روابط، برخی موارد برای مردان مشمول محدودیت‌هایی است.
زنده گر باشد و گر میته است لیک
مرد و زن باشند در اکلش شریک
هوش مصنوعی: حیات و مرگ چه فرقی برای او دارد، اما مرد و زن در خوردن و زندگی با هم شریک هستند.
زود ایشان را دهد پاداش حق
وصف کردند آنچه بر کذب آن فرق
هوش مصنوعی: به زودی خداوند پاداش آنها را می‌دهد، چرا که آنچه را بیان کردند، با حقیقت تفاوت دارد و دروغ است.
حق حکیم اندر امور و علت است
آگه از اسرار حلّ و حرمت است
هوش مصنوعی: حقیقت و دانایی در امور و علل وجود دارد و از رازهای حل و حرمتی آگاه است.
در زیان ماندند و گم کردند ره
آنکه فرزندان بکشتند از سفه
هوش مصنوعی: آنهایی که فرزندان خود را به نادانی از دست دادند، در زیان و سرگردانی باقی ماندند و راه خود را گم کردند.
بی ز علمی یعنی آن از جهل بود
قتل فرزندان بر ایشان سهل بود
هوش مصنوعی: بدون دانش، انسان‌ها دچار جهل می‌شوند و در نتیجه، کشتار فرزندان برای آن‌ها آسان می‌گردد.
دختران را بعضی اعراب از غرور
زنده میکردند بر ناحق به گور
هوش مصنوعی: برخی از اعراب به خاطر غرور و تعصبات خود، دخترانشان را به ناحق زنده به گور می‌کردند.
یا بُد از ترس اسیری در سبب
قتل و غارت بُد چو شایع در عرب
هوش مصنوعی: به خاطر ترس از اسیری و به دنبال دلایل قتل و غارت، مانند چیزی که در عرب شایع و معروف شده است.
یا ز ترس آنکه بایدشان جهاز
داد وقت شوهر از هر چیز باز
هوش مصنوعی: به خاطر ترس از اینکه باید به آن‌ها جهیزیه بدهند، در زمان ازدواج، از هر چیز دیگری خودداری می‌کنند.
حق تعالی رزقشان می داد و جان
وآن سفیهان را بُد این عزم و گمان
هوش مصنوعی: خداوند روزی آن‌ها را تامین می‌کرد و این نادانان در اشتباه و توهم بودند.
ساختند آن را حرام از ناروا
که بر ایشان کرده بُد روزی خدا
هوش مصنوعی: آنها چیزی را به‌طور ناحق حرام کردند که خداوند یک روزی برایشان مقدر کرده بود.
زآنچه بستند افتراء بر حق ز جهل
گم شدند و گمرهیشان شد به سهل
هوش مصنوعی: از آنچه که به ناحق بر حق نسبت دادند، به خاطر نادانی گمشده و به آسانی در گمراهی افتادند.
هم نباشند آن گروه از مهتدین
اندر آئین صواب و راه دین
هوش مصنوعی: اگر آن گروه از هدایت‌شدگان در راه صحیح و دین حضور نداشته باشند، پس بودنشان بی‌فایده است.