گنجور

۷- آیات ۳۳ تا ۳۷

إِنَّمٰا جَزٰاءُ اَلَّذِینَ یُحٰارِبُونَ اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی اَلْأَرْضِ فَسٰاداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلاٰفٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ اَلْأَرْضِ ذٰلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی اَلدُّنْیٰا وَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۳۳) إِلاَّ اَلَّذِینَ تٰابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۳۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّٰهَ وَ اِبْتَغُوا إِلَیْهِ اَلْوَسِیلَةَ وَ جٰاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۳۵) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لِیَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذٰابِ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ مٰا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۳۶) یُرِیدُونَ أَنْ یَخْرُجُوا مِنَ اَلنّٰارِ وَ مٰا هُمْ بِخٰارِجِینَ مِنْهٰا وَ لَهُمْ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۳۷)

نیست پاداش آنان که حرب می‌کنند با خدا و رسولش و می‌کوشند در زمین از راه فساد مگر آنکه کشته شوند یا برادر کرده شوند یا بریده شود دستهاشان و پاهاشان از خلاف یکدیگر یا رانده شوند از زمین آن مر ایشان‌راست خواری در دنیا و از برای ایشانست در آخرت عذابی بزرگ (۳۳) مگر آنان که توبه کردند پیش از آنکه دست یابید بر ایشان پس بدانید بدرستی که خدا آمرزنده مهربانست (۳۴) ای آن کسانی که ایمان آوردید بترسید از خدا و بجوئید بسوی او وسیله و جهاد کنید در راه او باشد که شما رستگار شوید (۳۵) بدرستی که آنان که کافر شدند اگر آنکه مر ایشان را آنچه در زمین است همه و مانند آن باشد با آنکه خود را باز خرند بآن از عذاب روز رستخیز که پذیرفته نشود از ایشان و از برای ایشانست عذابی دردناک (۳۶) می‌خواهند که بیرون روند از آتش و نیستند ایشان بیرون‌روندگان از آن و مر ایشان‌راست عذابیست دائمی (۳۷)

آمد آیت که جزای حاربین
با خدا و با رسول آمد چنین
یعنی آنها که کنند از فتنه حرب
با مسلمانان ز روی قتل و ضرب
می شتابند از فساد اندر زمین
بهر قتل و غارت و آشوب و کین
آنکه خون از معدلت ریزندشان
یا به دار از حلق آویزندشان
دست و پاشان یا ببرند از خلاف
از زمین رانندشان یا بی مصاف
آن چنان که هیچ در جایی مکان
کس به ایشان ندهد از روی امان
این است در دنیا بر ایشان خزی و بیم
هم عذاب آخرت باشد عظیم
مر محارب را که بر تخویف ناس
میکند عریان سلاح آن ناسپاس
در هر آن حالی چه زن باشد چه مرد
اندر این حکم است داخل بی نبرد
گر کسی را کُشته باشد کُشتنی است
وارث ار بخشد ز قتلش چاره نیست
وارث مقتول یعنی گر کند
عفو او را بایدش کُشتن به حد
ور بدون عفو باشد در قصاص
بایدش کُشتن ، ندارندش خلاص
پس کنندش صُلب ور برده است مال
قطع اطرافش کنند از امتثال
دست و پا یعنی برندش بر خلاف
پس کنندش نفی، دور از اختلاف
ور جراحت کرده حکمش دیگر است
بر قصاص و نفی هر دو درخور است
ور برهنه کرده باشد او سلاح
بی ز قتل و اخذ مال و افتضاح
بهر ترسانیدن کس نفی او
واجب آمد از بَلَد بی گفتگو
غیر از آنها که به توبه بگروند
پیش از آنکه سویشان قادر شوند
زآنکه از بعد ثبوت ار حاربی است
توبۀ او مانع حد هیچ نیست
حق بدانید اینکه آمرزنده است
هم رئوف و مهربان بر بنده است
گر محارب از عمل تائب شود
یاری اش بر اهل دین واجب شود
می بترسید از خدا ای مؤمنان
هم وسیله سوی او جویید هان
شد وسیله حفظ امر و نهی حق
فعل طاعت، ترک عصیان در نسق
هم جهاد اندر ره او با عدو
ظاهر و باطن به اخلاص نکو
تا شما گردید شاید رستگار
زآن وسایل گر که خواهد کردگار
معنی شاید به فضل حق رجاست
نی که ظنّ و احتمال این نارواست
چونکه کِشتی، کِشتۀ خود بدروی
خرمن گندم نگردد جو ، جوی
بیم و امید از خصال مؤمن است
گرچه بر پاداش طاعت موقن است
مر که بیم از دانۀ پوسیده است
که نیاید چیزی ار کاری به دست
نان به مسکین می دهی با صد عبوس
نزد معبود آن نیرزد یک فلوس
میروی بهر غنیمت در جهاد
نی ز روی اعتقاد و انقیاد
گر نگردی کُشته و غالب شوی
بهره یابی از منال دنیوی
نی که اجری از خدا باشد تو را
جز که دل پاک از هوی باشد تو را
محض طاعت رو نمایی در جهاد
اجر وافی یابی از ربّ العباد
وآن عملها را بر اینسان مو به مو
هر چه کاری بدروی بی گفتگو
پس تو بیم از نیّت مغشوش دار
طاعت از اخلاص دل کن هوش دار
پس وسیله رو به حق آوردن است
طاعت از اخلاص کامل کردن است
ور که باشد حیدر و آلش بجاست
مهر ایشان هم وسیله بر خداست
هر که اندر مهر حق پاینده است
بندگان خالصش را بنده است
خاصه عبدی کو ولیّ غالب است
بر خلایق مهرش از حق واجب است
ای ولیّ حق به جان روشنت
در دو عالم دست ما و دامنت
ما همان طفلیم کز هر محنتی
میگریزد بر پدر بی خجلتی
گر خطائی آمد از ما در ظهور
تو مگیر از بستگان خود نفور
بر صفی، حق کرد اتمام نعم
خود تو دانی کز کجا بود آن کرم
دانی این یعنی که می داند صفی
کز کجا بود آن عنایات خفی
پس مگیر الطاف خویش از ما تو باز
زآنکه مفطوریم بر عشق و نیاز
وآن کسان که کافر و احمق شدند
ساجد هر چیز غیر از حق شدند
گر که ایشان را بود در کل حال
هر چه اندر عالم است از ملک و مال
یا دو چندان زآنچه باشد در زمین
تا فدای خود کنند آن را یقین
نفس خود را یعنی از آن واخرند
از عذاب یوم دین بی چون و چند
نیست آن مقبول ز ایشان، اَبیَن است
بی نیازی محض ذات ذوالمن است
بهر ایشان است خسران و هلاک
وآن عذاب بی حساب دردناک
هستشان خواهش که دور از فخ شوند
می برون از آتش دوزخ شوند
نیستند ایچ از برون آیندگان
در عذابند آن جماعت جاودان
باب جنّت سوی دوزخ شد چو باز
اهل نار آیند اندر اهتزاز
تا برون آیند زآن در از جحیم
بسته گردد در، شوند آنجا مقیم
این عیان بینیم ما با چشم حس
هم تو بینی گر که باشی ملتمس
مَردی ار بینی کریم و راستگو
پس تو را می آید آن خصلت نکو
خواهی آن را بهر خود واندر عمل
بخل و کذبت مانع است از ماحَصَل
باب جنّت بر تو باز از جود شد
چون نبودت آن صفت مسدود شد
مؤمنان دیدی که از بهر جهاد
چون روند از روی عشق و اعتقاد
نوبتی در همرهی مایل شدی
تن زدت ره، خائف و بَددل شدی
هر صفات نیک را دانی حسن
برخلافش لیک می بافی رسن
همچنین بینی که خصلت های بد
باب شادی جمله سازد بر تو سد
با عیالت خلق و خوی ار ناخوش است
جان تو ز ایشان فزون در آتش است
بینی آن همسایگان را صبح و شام
با وجود بینوایی شادکام
بر تو آن حالی که داری شد جحیم
بینی از دور ارچه جنّات نعیم
گر که دانی آن بهشت این دو زخ است
از چه راضی قلب و روحت بر فخ است
این نشانی بُد ز دوزخ وز بهشت
که نمودم باز ، بر نیکو سرشت
حیف کاندر گوش دیوت پنبه کرد
سر به گم از جمعه ات تا شنبه کرد
دزد نفست را نَبُرّی تا که دست
جمع مالت در سرا بی فایده است
۶- آیات ۲۷ تا ۳۲: وَ اُتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ اِبْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبٰا قُرْبٰاناً فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمٰا وَ لَمْ یُتَقَبَّلْ مِنَ اَلْآخَرِ قٰالَ لَأَقْتُلَنَّکَ قٰالَ إِنَّمٰا یَتَقَبَّلُ اَللّٰهُ مِنَ اَلْمُتَّقِینَ (۲۷) لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنِی مٰا أَنَا بِبٰاسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لِأَقْتُلَکَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ رَبَّ اَلْعٰالَمِینَ (۲۸) إِنِّی أُرِیدُ أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِی وَ إِثْمِکَ فَتَکُونَ مِنْ أَصْحٰابِ اَلنّٰارِ وَ ذٰلِکَ جَزٰاءُ اَلظّٰالِمِینَ (۲۹) فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ اَلْخٰاسِرِینَ (۳۰) فَبَعَثَ اَللّٰهُ غُرٰاباً یَبْحَثُ فِی اَلْأَرْضِ لِیُرِیَهُ کَیْفَ یُوٰارِی سَوْأَةَ أَخِیهِ قٰالَ یٰا وَیْلَتیٰ أَ عَجَزْتُ أَنْ أَکُونَ مِثْلَ هٰذَا اَلْغُرٰابِ فَأُوٰارِیَ سَوْأَةَ أَخِی فَأَصْبَحَ مِنَ اَلنّٰادِمِینَ (۳۱) مِنْ أَجْلِ ذٰلِکَ‌ کَتَبْنٰا عَلیٰ بَنِی إِسْرٰائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسٰادٍ فِی اَلْأَرْضِ فَکَأَنَّمٰا قَتَلَ اَلنّٰاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیٰاهٰا فَکَأَنَّمٰا أَحْیَا اَلنّٰاسَ جَمِیعاً وَ لَقَدْ جٰاءَتْهُمْ رُسُلُنٰا بِالْبَیِّنٰاتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیراً مِنْهُمْ بَعْدَ ذٰلِکَ فِی اَلْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ (۳۲)۸- آیات ۳۸ تا ۳۹: وَ اَلسّٰارِقُ وَ اَلسّٰارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمٰا جَزٰاءً بِمٰا کَسَبٰا نَکٰالاً مِنَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (۳۸) فَمَنْ تٰابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اَللّٰهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۳۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِنَّمٰا جَزٰاءُ اَلَّذِینَ یُحٰارِبُونَ اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی اَلْأَرْضِ فَسٰاداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلاٰفٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ اَلْأَرْضِ ذٰلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی اَلدُّنْیٰا وَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۳۳) إِلاَّ اَلَّذِینَ تٰابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۳۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّٰهَ وَ اِبْتَغُوا إِلَیْهِ اَلْوَسِیلَةَ وَ جٰاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۳۵) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لِیَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذٰابِ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ مٰا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۳۶) یُرِیدُونَ أَنْ یَخْرُجُوا مِنَ اَلنّٰارِ وَ مٰا هُمْ بِخٰارِجِینَ مِنْهٰا وَ لَهُمْ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۳۷)
هوش مصنوعی: تن punishment for those who wage war against God and His Messenger and seek corruption in the land includes being killed, crucified, having their hands and feet cut off from opposite sides, or being exiled from the land. This brings them disgrace in this world and a great punishment in the Hereafter. However, those who repent before you gain power over them should know that God is Forgiving and Merciful. O believers, fear God and seek a means of getting closer to Him, and strive in His way so that you may be successful. Indeed, if those who disbelieve had all that is in the earth and the same amount again to ransom themselves from the punishment of the Day of Resurrection, it would not be accepted from them, and they will face a painful punishment. They wish to escape from the Fire, but they will not be able to do so, and they will endure a lasting punishment.
نیست پاداش آنان که حرب می‌کنند با خدا و رسولش و می‌کوشند در زمین از راه فساد مگر آنکه کشته شوند یا برادر کرده شوند یا بریده شود دستهاشان و پاهاشان از خلاف یکدیگر یا رانده شوند از زمین آن مر ایشان‌راست خواری در دنیا و از برای ایشانست در آخرت عذابی بزرگ (۳۳) مگر آنان که توبه کردند پیش از آنکه دست یابید بر ایشان پس بدانید بدرستی که خدا آمرزنده مهربانست (۳۴) ای آن کسانی که ایمان آوردید بترسید از خدا و بجوئید بسوی او وسیله و جهاد کنید در راه او باشد که شما رستگار شوید (۳۵) بدرستی که آنان که کافر شدند اگر آنکه مر ایشان را آنچه در زمین است همه و مانند آن باشد با آنکه خود را باز خرند بآن از عذاب روز رستخیز که پذیرفته نشود از ایشان و از برای ایشانست عذابی دردناک (۳۶) می‌خواهند که بیرون روند از آتش و نیستند ایشان بیرون‌روندگان از آن و مر ایشان‌راست عذابیست دائمی (۳۷)
هوش مصنوعی: کسانی که با خدا و پیامبرش به جنگ می‌پردازند و در زمین فساد ایجاد می‌کنند، پاداشی نخواهند داشت، مگر اینکه کشته شوند، یا به اسارت بروند، یا دست و پایشان به صورت متقابل قطع شود، یا از سرزمینشان طرد شوند. برای این افراد در دنیا خواری و در آخرت عذاب بزرگی وجود دارد. البته کسانی که قبل از اینکه به آنها دسترسی پیدا کنید، توبه کنند، می‌توانند مورد رحمت خداوند قرار گیرند. ای مومنانی که به خدا ایمان آورده‌اید، از خدا بترسید و وسیله‌ای برای نزدیک‌تر شدن به او بیابید و در راه او جهاد کنید تا نجات پیدا کنید. در حقیقت، کسانی که کافر شده‌اند، اگر تمام آنچه در زمین است و مانند آن را داشته باشند و برای نجات خود از عذاب روز قیامت آن را بپردازند، از ایشان پذیرش نخواهد شد و برایشان عذابی دردناک خواهد بود. آنها می‌خواهند از آتش جهنم خارج شوند، اما نمی‌توانند و برایشان عذابی دائمی وجود دارد.
آمد آیت که جزای حاربین
با خدا و با رسول آمد چنین
هوش مصنوعی: به دنبال آگاهی و نشانه‌ای بود که مجازات کسانی که در برابر خدا و پیامبر به فساد می‌پردازند، مشخص شده است.
یعنی آنها که کنند از فتنه حرب
با مسلمانان ز روی قتل و ضرب
هوش مصنوعی: کسانی که به خاطر کشتن و ضرب و شتم، با مسلمانان درگیر می‌شوند و فتنه به راه می‌اندازند.
می شتابند از فساد اندر زمین
بهر قتل و غارت و آشوب و کین
هوش مصنوعی: آنها به سرعت در حال حرکت هستند تا در زمین فساد ایجاد کنند و به کشتن، غارت، آشوب و انتقام‌جویی بپردازند.
آنکه خون از معدلت ریزندشان
یا به دار از حلق آویزندشان
هوش مصنوعی: کسانی که به خاطر عدالت تو خونشان بر زمین می‌ریزد یا بر دار آویخته می‌شوند.
دست و پاشان یا ببرند از خلاف
از زمین رانندشان یا بی مصاف
هوش مصنوعی: آن‌ها یا به زور وادار به رفتن می‌شوند، یا اینکه بدون مبارزه و خونریزی از زمین بیرونشان می‌کنند.
آن چنان که هیچ در جایی مکان
کس به ایشان ندهد از روی امان
هوش مصنوعی: در اینجا به وضوح بیان می‌شود که هیچ‌کس در جایی برای آنان جا نمی‌دهد و همه از آنها در امان هستند.
این است در دنیا بر ایشان خزی و بیم
هم عذاب آخرت باشد عظیم
هوش مصنوعی: در دنیا، آن‌ها با سختی و ترس روبرو هستند و عذاب آخرت نیز برایشان بسیار بزرگ و دردناک خواهد بود.
مر محارب را که بر تخویف ناس
میکند عریان سلاح آن ناسپاس
هوش مصنوعی: کسی که با ترساندن مردم به جنگ و درگیری می‌پردازد، باید به سلاح‌های خود توجه کند و بی‌آنکه ملاحظه‌ای داشته باشد، در برابر مردم قرار بگیرد.
در هر آن حالی چه زن باشد چه مرد
اندر این حکم است داخل بی نبرد
هوش مصنوعی: در هر لحظه و وضعیتی، چه زن باشد چه مرد، همه تحت این قاعده و قانون قرار دارند و بدون هیچ جنگ و نزاعی، در این حکم شریک هستند.
گر کسی را کُشته باشد کُشتنی است
وارث ار بخشد ز قتلش چاره نیست
هوش مصنوعی: اگر کسی را به قتل رسانده باشد، او نیز باید مجازات شود. حتی اگر وارث مقتول بخواهد از قصاص گذشت کند، باز هم راهی برای فرار از عواقب این عمل وجود ندارد.
وارث مقتول یعنی گر کند
عفو او را بایدش کُشتن به حد
هوش مصنوعی: اگر وارث کسی که کشته شده است، عفو کند، باید به اندازه‌ای که او را کشته‌اند، اجازه دهد که آن فرد زندگی کند.
ور بدون عفو باشد در قصاص
بایدش کُشتن ، ندارندش خلاص
هوش مصنوعی: اگر کسی بخواهد که بدون بخشش با قصاص رفتار کند، باید او را کشت، چرا که هیچ راه فراری برایش وجود ندارد.
پس کنندش صُلب ور برده است مال
قطع اطرافش کنند از امتثال
هوش مصنوعی: اگر او را از بدن جدا کنند، یا اگر مال و اموالش را بگیرند، باید او را از اطرافش دور کنند تا از اطاعت بازماند.
دست و پا یعنی برندش بر خلاف
پس کنندش نفی، دور از اختلاف
هوش مصنوعی: دست و پا یعنی اینکه تو را از مسیر اصلی دور نکنند و از راهت منحرف نسازند، به طوری که در کارهایت تفاوت و تناقضی به وجود نیاید.
ور جراحت کرده حکمش دیگر است
بر قصاص و نفی هر دو درخور است
هوش مصنوعی: اگر کسی جراحتی وارد کرده باشد، در این صورت باید طبق حکم متفاوتی رفتار کرد و قصاص و عذرخواهی هر دو لازم است.
ور برهنه کرده باشد او سلاح
بی ز قتل و اخذ مال و افتضاح
هوش مصنوعی: اگر او سلاحی برهنه کرده باشد، بدون اینکه در پی کشتن یا تصاحب مال و ایجاد رسوایی باشد،
بهر ترسانیدن کس نفی او
واجب آمد از بَلَد بی گفتگو
هوش مصنوعی: برای ترساندن کسی، لازم است که او را از محیط و جایگاهش بیرون کرد، بدون شک و تردید.
غیر از آنها که به توبه بگروند
پیش از آنکه سویشان قادر شوند
هوش مصنوعی: جز کسانی که قبل از آنکه به سویشان قدرتی برسد، به توبه و بازگشت روی می‌آورند.
زآنکه از بعد ثبوت ار حاربی است
توبۀ او مانع حد هیچ نیست
هوش مصنوعی: اگر شخصی به خاطر گذشته‌اش، در صدد جنگ و خشونت باشد، توبه او هیچ مانع یا حدی ایجاد نمی‌کند.
حق بدانید اینکه آمرزنده است
هم رئوف و مهربان بر بنده است
هوش مصنوعی: بدانید که خداوند بخشنده، مهربان و دلسوز بر بندگانش است.
گر محارب از عمل تائب شود
یاری اش بر اهل دین واجب شود
هوش مصنوعی: اگر کسی که در برابر دین و مذهب عمل کرده و دشمنی کرده، از کار خود پشیمان شود، کمک به او بر مسلمانان واجب است.
می بترسید از خدا ای مؤمنان
هم وسیله سوی او جویید هان
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، از خدا بترسید و تلاش کنید تا به او نزدیک شوید.
شد وسیله حفظ امر و نهی حق
فعل طاعت، ترک عصیان در نسق
هوش مصنوعی: حق نسبت به کارها و رفتارهای ما، دستوری دارد که رعایت آن واجب است. برای حفظ این دستور، اطاعت از آن لازم است و باید از نافرمانی دوری کنیم.
هم جهاد اندر ره او با عدو
ظاهر و باطن به اخلاص نکو
هوش مصنوعی: هم در برابر دشمنان خارجی و هم در درون خود، باید با نیت خالص و صداقت در راه او تلاش کرد.
تا شما گردید شاید رستگار
زآن وسایل گر که خواهد کردگار
هوش مصنوعی: تا زمانی که شما بتوانید به رستگاری دست یابید، از وسایلی که در اختیار دارید بهره ببرید، اگر خدا بخواهد.
معنی شاید به فضل حق رجاست
نی که ظنّ و احتمال این نارواست
هوش مصنوعی: معنی این جمله این است که احتمالاً به لطف خداوند، موضوعی درست است و نیازی به شک و تردید در این مورد نیست، زیرا این نوع شک کردن نادرست است.
چونکه کِشتی، کِشتۀ خود بدروی
خرمن گندم نگردد جو ، جوی
هوش مصنوعی: زمانی که کشتی (زندگی) به سمت هدفش حرکت می‌کند، بر سر راهش، در برابر سختی‌ها و چالش‌ها قرار می‌گیرد. در این مسیر، ممکن است به چیزهایی برخورد کند که نمی‌تواند به راحتی آن‌ها را دست کم بگیرد، مانند گندم‌هایی که زیر جو پنهان شده‌اند. به عبارتی، در زندگی نباید انتظارات غیرواقعی داشت و باید با واقعیت‌ها و موانع روبه‌رو شد.
بیم و امید از خصال مؤمن است
گرچه بر پاداش طاعت موقن است
هوش مصنوعی: بترس و امیدوار بودن جزو ویژگی‌های مؤمن است، هر چند او به پاداش اعمال نیک خود مطمئن است.
مر که بیم از دانۀ پوسیده است
که نیاید چیزی ار کاری به دست
هوش مصنوعی: شخصی که از چیزهای بی‌ارزش و بی‌فایده هراسان است، هرگز نمی‌تواند به چیزی دست یابد یا عملی انجام دهد.
نان به مسکین می دهی با صد عبوس
نزد معبود آن نیرزد یک فلوس
هوش مصنوعی: اگر تو به فردی نیازمند نان می‌دهی اما با چهره‌ای گرفته و عبوس این کار را انجام می‌دهی، این عمل نزد خداوند ارزشی ندارد حتی به اندازه یک سکه هم.
میروی بهر غنیمت در جهاد
نی ز روی اعتقاد و انقیاد
هوش مصنوعی: تو برای به دست آوردن این غنیمت‌ها به میدان جنگ می‌روی، نه از روی باور قلبی یا تسلیم شدن.
گر نگردی کُشته و غالب شوی
بهره یابی از منال دنیوی
هوش مصنوعی: اگر به دنبال پیروزی نباشی و از زحمات دنیا بهره‌مند نشوی، چیزی از منال و لذت‌های دنیوی نصیب‌ت نخواهد شد.
نی که اجری از خدا باشد تو را
جز که دل پاک از هوی باشد تو را
هوش مصنوعی: اگر نیایش و عمل تو از دل خالص و به دور از هوا و هوس باشد، به جز خداوند کسی دیگر تو را پاداش نمی‌دهد.
محض طاعت رو نمایی در جهاد
اجر وافی یابی از ربّ العباد
هوش مصنوعی: برای نشان دادن اطاعت و فرمان‌برداری‌ات، در جهاد تلاش کن تا مزد و پاداش کامل از پروردگار را به دست آوری.
وآن عملها را بر اینسان مو به مو
هر چه کاری بدروی بی گفتگو
هوش مصنوعی: این کارها را به طور دقیق و با جزئیات انجام بده، هر کاری که به عهده‌ات گذاشته شده بدون هیچ بحث و گفتگویی.
پس تو بیم از نیّت مغشوش دار
طاعت از اخلاص دل کن هوش دار
هوش مصنوعی: پس از نیت‌های ناخالص و آشفته بپرهیز و در عبادت، با دل خالص و هوشیار باش.
پس وسیله رو به حق آوردن است
طاعت از اخلاص کامل کردن است
هوش مصنوعی: برای رسیدن به حقیقت، باید با خلوص نیت عبادت کرد.
ور که باشد حیدر و آلش بجاست
مهر ایشان هم وسیله بر خداست
هوش مصنوعی: اگر کسی مانند حیدر و خاندان او باشد، محبت آنها نیز وسیله‌ای برای نزدیکی به خداوند است.
هر که اندر مهر حق پاینده است
بندگان خالصش را بنده است
هوش مصنوعی: هر کسی که در محبت و دوستی خدا پایدار باشد، به بندگان واقعی و خالص او احترام می‌گذارد و به آنها خدمت می‌کند.
خاصه عبدی کو ولیّ غالب است
بر خلایق مهرش از حق واجب است
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که بنده‌ای که ولیّ و سرپرست است، بر دیگران تسلط دارد و محبت او از سوی حق بر همگان ضروری و لازم است.
ای ولیّ حق به جان روشنت
در دو عالم دست ما و دامنت
هوش مصنوعی: ای ولیّ حق، به جان روشنت در این دو جهان، دست ما به دامن توست.
ما همان طفلیم کز هر محنتی
میگریزد بر پدر بی خجلتی
هوش مصنوعی: ما همان کودکانیم که از هر سختی و مشکل فرار می‌کنیم، بدون اینکه شرمنده پدر خود باشیم.
گر خطائی آمد از ما در ظهور
تو مگیر از بستگان خود نفور
هوش مصنوعی: اگر اشتباهی از جانب ما در حضور تو رخ دهد، از خویشاوندان خود متنفر نباش.
بر صفی، حق کرد اتمام نعم
خود تو دانی کز کجا بود آن کرم
هوش مصنوعی: در گروهان‌ها، خداوند نعمت‌های خودش را به‌پایان می‌رساند و تو می‌دانی که آن لطف و کرم از کجا سرچشمه می‌گیرد.
دانی این یعنی که می داند صفی
کز کجا بود آن عنایات خفی
هوش مصنوعی: می‌دانی که این نشان‌دهنده‌ی آگاهی اوست که از کجا آن لطف‌های پنهانی ناشی می‌شود.
پس مگیر الطاف خویش از ما تو باز
زآنکه مفطوریم بر عشق و نیاز
هوش مصنوعی: لطف و محبت خود را از ما دور نکن، زیرا ما به عشق و نیاز طبیعی خود عادت کرده‌ایم.
وآن کسان که کافر و احمق شدند
ساجد هر چیز غیر از حق شدند
هوش مصنوعی: کسانی که به کفر و جهل دچار شدند، به هر چیزی جز حقیقت سجده کردند و عبادت کردند.
گر که ایشان را بود در کل حال
هر چه اندر عالم است از ملک و مال
هوش مصنوعی: اگر آن‌ها در هر شرایطی هر چه در دنیا وجود دارد از جمله قدرت و ثروت را داشته باشند، باز هم به حال آنها فرقی نخواهد کرد.
یا دو چندان زآنچه باشد در زمین
تا فدای خود کنند آن را یقین
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که یکی از افراد حاضر در زمین، حاضر است هر چیزی را که در اختیاردارد، به خاطر محبوبش فدای او کند و ارزش آن را بیشتر از آنچه که هست بداند.
نفس خود را یعنی از آن واخرند
از عذاب یوم دین بی چون و چند
هوش مصنوعی: نفس خود را از عذاب روز جزا دور کن، زیرا هیچ شکی در آن وجود ندارد.
نیست آن مقبول ز ایشان، اَبیَن است
بی نیازی محض ذات ذوالمن است
هوش مصنوعی: آنچه از ایشان مورد پذیرش نیست، واضح است که خود خداوند بی‌نیاز مطلق است.
بهر ایشان است خسران و هلاک
وآن عذاب بی حساب دردناک
هوش مصنوعی: برای آن‌ها خسارت و نابودی وجود دارد و عذاب بی‌پایان و دردناک منتظرشان است.
هستشان خواهش که دور از فخ شوند
می برون از آتش دوزخ شوند
هوش مصنوعی: آنها آرزو دارند که از فخر و خودپسندی دور شوند و به همین خاطر از آتش دوزخ رهایی یابند.
نیستند ایچ از برون آیندگان
در عذابند آن جماعت جاودان
هوش مصنوعی: هیچ کس از بیرون نمی‌آید، بلکه آن گروه جاودان در عذاب هستند.
باب جنّت سوی دوزخ شد چو باز
اهل نار آیند اندر اهتزاز
هوش مصنوعی: وقتی که اهل جهنم به سمت جهنم حرکت می‌کنند، در باغ بهشت نیز تلاطم و جنب و جوش ایجاد می‌شود.
تا برون آیند زآن در از جحیم
بسته گردد در، شوند آنجا مقیم
هوش مصنوعی: تا زمانی که از آن در جهنم خارج شوند، در بسته می‌شود و آنها در آنجا قرار می‌گیرند.
این عیان بینیم ما با چشم حس
هم تو بینی گر که باشی ملتمس
هوش مصنوعی: این را با چشم خود می‌بینیم و احساس می‌کنیم، و تو هم اگر توجه کنی، می‌توانی آن را ببینی.
مَردی ار بینی کریم و راستگو
پس تو را می آید آن خصلت نکو
هوش مصنوعی: اگر مردی را ببینی که بخشنده و راستگو است، بدان که آن ویژگی‌های نیکو به تو نیز می‌آید.
خواهی آن را بهر خود واندر عمل
بخل و کذبت مانع است از ماحَصَل
هوش مصنوعی: اگر چیزی را برای خود می‌خواهی، بدان که در عمل، بخل و دروغ مانع دست‌یابی به آن است.
باب جنّت بر تو باز از جود شد
چون نبودت آن صفت مسدود شد
هوش مصنوعی: درِ بهشت به روی تو باز شده است، چرا که وقتی تو آن ویژگی نیکو را نداری، درِ بسته نمی‌ماند.
مؤمنان دیدی که از بهر جهاد
چون روند از روی عشق و اعتقاد
هوش مصنوعی: مؤمنان را دیدی که وقتی به جهاد می‌روند، این کار را با عشق و ایمان انجام می‌دهند.
نوبتی در همرهی مایل شدی
تن زدت ره، خائف و بَددل شدی
هوش مصنوعی: در مرحله‌ای که با دیگران همراه شدی، به ناگاه دل‌تنگ و ترسان شدی و از مسیر خود منحرف گشتی.
هر صفات نیک را دانی حسن
برخلافش لیک می بافی رسن
هوش مصنوعی: هر ویژگی خوب و مثبت را که بشناسی، به طور طبیعی ویژگی‌های بد و منفی آن نیز وجود دارد؛ اما تو با این وجود، دلیلی برای گله‌گذاری و شکایت نداری.
همچنین بینی که خصلت های بد
باب شادی جمله سازد بر تو سد
هوش مصنوعی: می‌توانی ببینی که ویژگی‌های منفی در زندگی، به عنوان مانعی بر سر راه خوشی و شادی تو عمل می‌کند.
با عیالت خلق و خوی ار ناخوش است
جان تو ز ایشان فزون در آتش است
هوش مصنوعی: اگر رفتار همسرت نسبت به تو ناپسند باشد، انگار که جان تو در آتش است و این درد اوضاع سخت‌تر از چیزی است که دیگران متوجه می‌شوند.
بینی آن همسایگان را صبح و شام
با وجود بینوایی شادکام
هوش مصنوعی: می‌بینی که همسایه‌ها صبح و عصر با وجود فقر و تنگدستی، شاد و خوشحال زندگی می‌کنند.
بر تو آن حالی که داری شد جحیم
بینی از دور ارچه جنّات نعیم
هوش مصنوعی: حالتی که اکنون داری، مانند جهنم است؛ حتی اگر از دور به بهشت‌های نعمت نگاه کنی.
گر که دانی آن بهشت این دو زخ است
از چه راضی قلب و روحت بر فخ است
هوش مصنوعی: اگر می‌دانی آن بهشتی که در آن دو زخم نهفته است، دلیل رضایت قلب و روحت از زیبایی چیست.
این نشانی بُد ز دوزخ وز بهشت
که نمودم باز ، بر نیکو سرشت
هوش مصنوعی: این نشانه‌ای بود از جهنم و بهشت که دوباره به آن اشاره کردم، برای کسانی که نیکو و با ایمان هستند.
حیف کاندر گوش دیوت پنبه کرد
سر به گم از جمعه ات تا شنبه کرد
هوش مصنوعی: متاسفانه، گوش دیو را پر از پنبه کرده‌اند و او از جمعه تا شنبه گم شده است.
دزد نفست را نَبُرّی تا که دست
جمع مالت در سرا بی فایده است
هوش مصنوعی: اگر نفس سرکش خود را کنترل نکنی، تلاش‌های تو برای جمع‌آوری ثروت در زندگی‌ات بی‌فایده خواهد بود.