برگردان به زبان ساده
قٰالُوا یٰا مُوسیٰ إِنَّ فِیهٰا قَوْماً جَبّٰارِینَ وَ إِنّٰا لَنْ نَدْخُلَهٰا حَتّٰی یَخْرُجُوا مِنْهٰا فَإِنْ یَخْرُجُوا مِنْهٰا فَإِنّٰا دٰاخِلُونَ (۲۲) قٰالَ رَجُلاٰنِ مِنَ اَلَّذِینَ یَخٰافُونَ أَنْعَمَ اَللّٰهُ عَلَیْهِمَا اُدْخُلُوا عَلَیْهِمُ اَلْبٰابَ فَإِذٰا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّکُمْ غٰالِبُونَ وَ عَلَی اَللّٰهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۲۳) قٰالُوا یٰا مُوسیٰ إِنّٰا لَنْ نَدْخُلَهٰا أَبَداً مٰا دٰامُوا فِیهٰا فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّکَ فَقٰاتِلاٰ إِنّٰا هٰاهُنٰا قٰاعِدُونَ (۲۴) قٰالَ رَبِّ إِنِّی لاٰ أَمْلِکُ إِلاّٰ نَفْسِی وَ أَخِی فَافْرُقْ بَیْنَنٰا وَ بَیْنَ اَلْقَوْمِ اَلْفٰاسِقِینَ (۲۵) قٰالَ فَإِنَّهٰا مُحَرَّمَةٌ عَلَیْهِمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فِی اَلْأَرْضِ فَلاٰ تَأْسَ عَلَی اَلْقَوْمِ اَلْفٰاسِقِینَ (۲۶)
هوش مصنوعی: گفتند: ای موسی، در آنجا گروهی زورمند وجود دارد و ما هرگز به آنجا قدم نخواهیم گذاشت تا آنان از آنجا خارج شوند. اگر آنان خارج شوند، ما وارد خواهیم شد. دو نفر از کسانی که از خداوند ترس داشتند، گفتند: به دروازه آنها وارد شوید و هنگامی که وارد شدید، قطعاً شما پیروز خواهید شد و بر خدا توکل کنید اگر مؤمن هستید. آنها دوباره گفتند: ای موسی، ما هرگز به اینجا وارد نخواهیم شد تا این افراد در آنجا هستند. پس برو تو و پروردگارت و با آنان بجنگید، ما اینجا نشستهایم. موسی گفت: پروردگارا، من جز خودم و برادرم را نمیتوانم مدیریت کنم، پس میان ما و این قوم فاسق جدایی بیفکن. خداوند فرمود: پس به درستی که برای آنان چهل سال حرمت دارد و در زمین سرگردان خواهند بود، پس بر این قوم فاسق غم نخور.
گفتند ای موسی بدرستی که در آن گروهی جبارانند و بدرستی که ما داخل نمیشویم در آن هرگز تا بیرون روند از آن پس اگر بیرون روند از آن پس بدرستی که ما داخل شنوندگانیم (۲۲) گفتند دو مرد از آنان که میترسیدند انعام کرد خدا بر آن دو که داخل شوید بر ایشان از آن در پس چون داخل شدید در آن پس بدرستی که شما غالبانید و بر خدا پس توکل کنید اگر هستید گروندگان (۲۳) گفتند ای موسی بدرستی که ما داخل نمیشویم در آن هرگز ما دام که باشند در آن پس برو تو و پروردگارت پس کارزار کنید که ما اینجا نشستههائیم (۲۴) گفت ای پروردگارم بدرستی که من مالک نیستم جز خودم و برادرم را پس جدایی انداز میان ما و میان گروه فاسقان (۲۵) گفت پس بدرستی که آن حرام گردانیده شده بر ایشان چهل سرگردان خواهید بود در زمین پس اندوه مدار بر گروه فاسقان (۲۶)
هوش مصنوعی: مردم به موسی گفتند که در آنجا گروهی زورمند و قدرتمند هستند و هرگز به آنجا وارد نمیشوند تا زمانی که آنها بیرون بروند. اگر آنها بیرون بروند، ما به جمعیت شما خواهیم پیوست. سپس دو نفر از کسانی که از جماعت میترسیدند، گفتند که خدا به آنان وعده داده که وارد شوید و اگر وارد شوید، شما پیروز خواهید شد. بنابراین به خدا توکل کنید اگر ایمان دارید. اما آنها دوباره به موسی گفتند که ما هرگز به آنجا نمیرویم تا زمانی که آنها در آنجا باشند و از او خواستند که خودش به همراه پروردگارش برود و بجنگد چون آنها در اینجا خواهند ماند. موسی در پیشگاه خداوند گفت که او و برادرش به تنهایی مسئولیت دارند و از خدا خواست که بین آنها و جمعیت فاسق جدایی بیندازد. خداوند به او پاسخ داد که آن جمعیت به مدت چهل سال راهی بیابان میشوند و موسی نباید نگران آن گروه فاسق باشد.
گفت موسی بر مگردید از طریق
بر عقب ها وز فراخی سوی ضیق
هوش مصنوعی: موسی گفت: از راه برگشتید و به عقب برنگردید، از وسعت به سمت تنگنا نروید.
این ز ضعف و بی وثوقی بر خداست
پس به خسران بازگردید این جفاست
هوش مصنوعی: این مشکل به دلیل ضعف و عدم اطمینان شما به خداوند است. بنابراین، بهتر است به خودتان بیاندیشید و با تفکر در این موضوع، به خطاهای خود پی ببرید.
قوم گفتند، ای کلیم این سرزمین
جای جبّاران بود، نبود امین
هوش مصنوعی: مردم گفتند: ای موسی، این سرزمین محلّ ستمگران و زورمندان است و در آن امنیت وجود ندارد.
وآن گروهی پر نهیب و شوکتند
برتر از ما در قوام و قو ّتند
هوش مصنوعی: این گروه، با قدرت و بزرگی خود از ما برترند و در استقامت و توانایی نسبت به ما قویتر هستند.
نیست ما را طاقت نیرویشان
تا به جنگ آریم رو بر سویشان
هوش مصنوعی: ما توانایی مقابله با قدرت آنها را نداریم، بنابراین نمیتوانیم به سمتشان برویم و با آنها بجنگیم.
ما در آن داخل نگردیم از فسون
جز که جبّاران روند از آن برون
هوش مصنوعی: ما در آن مکان وارد نمیشویم جز زمانی که ستمگران از آنجا خارج شوند.
چون برون رفتند ما داخل شویم
تا نه ز ایشان خوار و مستأصل شویم
هوش مصنوعی: وقتی آنها خارج شدند، باید ما وارد شویم تا از تحقیر و ناامیدی دور بمانیم.
یوشع و کالب دو مرد حق پرست
قوم را گفتند از خوف شکست
هوش مصنوعی: یوشع و کالب دو مرد با ایمان به قوم خود گفتند که از ترس شکست نباید ناامید شوند.
سوی جبّاران ز باب قریه تنگ
اندر آیید از هر آن سو بی درنگ
هوش مصنوعی: از هر طرف به سوی قویترها و قدرتداران، بدون وقفه و تعلل، وارد میشود.
راه ندهید آنکه بر صحراء روند
گر کنید این در زمان بی پا شوند
هوش مصنوعی: هرگز به کسی که در بیابان قدم میزند راه ندهید؛ زیرا اگر در این در را به روی او بگشایید، او در زمان بیپایی و ناتوانی خواهد شد.
پس شما بی شک بر آنها غالبید
این کنید ار خیر خود را طالبید
هوش مصنوعی: پس بدون شک بر آنها پیروز خواهید شد، اگر به دنبال خیر و نیکی خود باشید، این کار را انجام دهید.
نیستند ایشان به غیر از جسم و تن
خالی از قلبند و بی عقل و فِطَن
هوش مصنوعی: آنها فقط جسم و بدن هستند و از قلب و عقل خالیاند.
تکیه بر پروردگار خود کنید
گر شما بر وعدة او مؤمنید
هوش مصنوعی: به پروردگار خود اتکا کنید اگر به وعدههای او ایمان دارید.
قوم گفتند این نخواهد شد هَگرز
که در آییم ایچ در این بوم و مرز
هوش مصنوعی: قوم گفتند که هرگز این اتفاق نخواهد افتاد، حتی اگر ما به این سرزمین و مرز وارد شویم.
تا که جبّاران در آنجا ساکنند
هم ندارد سود هیچ این وعظ و پند
هوش مصنوعی: تا زمانی که ستمگران در آنجا حضور دارند، هیچ سودی از این نصیحت و اندرز نخواهد بود.
از دو تن باور تو ای موسی سخن
می نمایی نز ده و صد انجمن
هوش مصنوعی: ای موسی، سخنان تو را از دو نفر میشنوی، در حالی که این حرفها در دهها و صدها جمع و انجمن مطرح میشود.
رو تو با پروردگارت در قتال
ما نشینیم اندر اینجا بی سؤال
هوش مصنوعی: ما در اینجا با تو و پروردگارت در جنگ نیستیم و نیازی به پرسش نیست.
قصد ایشان بود هارون زآن کلام
زآنکه سیّد خواند، قوم او را به نام
هوش مصنوعی: هارون به دلیل آن سخن قصد داشت که او را به عنوان سید معرفی کند، و به همین خاطر مردم او را به آن نام خطاب کردند.
چون ز موسی بود او اکبر به سال
سیّدش زآن قوم خواندی در مقال
هوش مصنوعی: او که در بین قوم موسی بزرگتر است، در سی سالگی به عنوان رهبر و پیشوای آن قوم شناخته میشود.
قصدشان یا بوده ربّ العالمین
جنگ کن یعنی حق ار هستت معین
هوش مصنوعی: هدفشان این است که با پروردگار جهانیان به جنگ بپردازند، یعنی اگر حقیقتی در وجود تو وجود دارد، آن را مشخص کن.
نیست بر ما حاجت ار یارت رب است
این جهت بر جهل ایشان اقرب است
هوش مصنوعی: ما به حمایت و یاری دیگران نیازی نداریم، زیرا اگر یار ما خدا باشد، این موضوع به نسبت نادانی آنان نزدیکتر است.
حاصل اندر قوم زین ره شد نزاع
مینکردند اندر آن امر اجتماع
هوش مصنوعی: در بین مردم، نتیجه این موضوع باعث بروز اختلاف و مشاجره شد. آنها در مورد این موضوع اجتماعی به بحث و نزاع پرداختند.
گفت موسی کای خداوند احد
من نی ام مالک به جز بر نفس خود
هوش مصنوعی: موسی گفت: ای خداوند یگانه، من مالک هیچ چیز جز نفس خود نیستم.
هم برادر کوست هارون یار من
ز ابتدا ء بود او معین در کار من
هوش مصنوعی: برادر من که همچون هارون به من کمک میکند، از همان ابتدا در کارهایم یاور و یاریدهندهام بوده است.
نیست با من قوم یعنی متفق
جز قلیلی از گروه منفرق
هوش مصنوعی: با من قومی نیست که همنظر و همعقیده باشند، جز تعداد کمی از افرادی که با من تفاوت دارند.
پس میان ما و قوم فاسقین
تو جدایی اف کن ای سلطان دین
هوش مصنوعی: ای سلطان دین، میان ما و افرادی که نادرست و فاسق هستند، فاصلهای ایجاد کن.
گفت حق پس گشت بر ایشان حرام
تا چهل سال آن زمین پاک نام
هوش مصنوعی: چون حق (حقایق و دستورات الهی) را بیان کرد، بر آنها حرام شد آن سرزمین به مدت چهل سال، بنابراین آن زمین به عنوان زمین پاک شناخته شد.
یعنی ارض مقدس از عصیانشان
سازم اندر تیه سرگردانشان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که من میخواهم سرزمین مقدس را از نافرمانیهای آنها پاک کنم و به آن حالت قبلی و آرامش بازگردانم، تا آنها در بیراهگی و بلاتکلیفی رها نشوند.
پس پشیمان گشت موسی زآن دعاء
سوی او آمد خطاب از کبریاء
هوش مصنوعی: موسی از آن درخواست خود پشیمان شد و به سوی او ندا رسید از عظمت و بزرگی.
که مباش اندوهناک از فاسقان
گر که اندر تیه ماندند این زمان
هوش مصنوعی: نه از فاسقان غمگین باش، چرا که این زمان، گروهی در سختی و سردرگمی به سر میبرند.
زآنکه ایشان ز امر حق سَر وا زدند
مورد نفرین پیغمبر شدند
هوش مصنوعی: چون ایشان از فرمان حق سرپیچی کردند، به نفرین پیامبر دچار شدند.
مستحق بودند بر نفرین تو
سر چو بکشیدند از تمکین تو
هوش مصنوعی: آنها سزاوار نفرین تو بودند، زیرا با سر به آنچه تو میخواستی بیاعتنایی کردند.
یا مخاطب بُد به لَاتَأس آن رسول
کو ز قصۀ تیه موسی شد ملول
هوش مصنوعی: ای شنونده، نگران نباش! آن پیامبری که در داستان سرگردانی موسی خسته شد، با امید و اعتماد به آینده پیش میرفت.
حق تعالی گوید او را کای امین
تو مشو ز احوال آن مرد م غمین
هوش مصنوعی: خداوند میفرماید: ای امین، نگران وضعیت آن شخص غمگین نباش.
ز امر موسی چون همی سر وازدند
لایق آن تیه و آن حیرت شدند
هوش مصنوعی: وقتی موسی (علیهالسلام) به فرمان الهی به دشت و بیابان رفت، افرادی که همراه او بودند شایسته آن تجربه و آن حیرت بزرگ شد.
ماجرای تیه و اسرائیلیان
گر همی خواهی تو از تاریخ خوان
هوش مصنوعی: اگر میخواهی درباره داستان تیه و بنیاسرائیل بیشتر بدانی، بهتر است از کتابهای تاریخی مطالعه کنی.
جای شرحش جمله در تفسیر نیست
گرچه بر من مشکل این تحریر نیست
هوش مصنوعی: جای توضیح این موضوع در کلمات نمیگنجند، هرچند که نوشتن آن برای من دشوار نیست.
میکند تأیید حقم در کلام
تا به نظم آرم حکایت ها تمام
هوش مصنوعی: خداوند در کلامم به من اطمینان میدهد تا بتوانم تمام داستانها و روایتها را به نظم درآورم.
لیک زآن ترسم که عمر آخر شود
ناتمام از نظم، این دفتر شود
هوش مصنوعی: اما از این میترسم که عمرم به پایان برسد و نتوانم این دفتر شعر را به پایان برسانم.
زآن در این تفسیرِ بکرِ منحصر
آنچه لازم نیست سازم مختصر
هوش مصنوعی: از آن درک ویژه و یکتا، آنچه ضروری نیست را به صورت خلاصه بیان میکنم.
شد صفی را سال بر نزدیک شصت
مر غنیمت دانم از عمر آنچه هست
هوش مصنوعی: به سالهای نزدیک به شصت نزدیک میشوم، و اکنون هر لحظه از عمرم را که دارم، به عنوان فرصتی ارزشمند میشمارم.
بل به توفیق خداوند ودود
سازم این تفسیر را منظوم زود
هوش مصنوعی: با کمک خداوند مهربان، این تفسیر را به زودی به صورت شعر آماده خواهم کرد.
زآن بسی دارم به نظمش اهتمام
تا مگر گردد به عون حق تمام
هوش مصنوعی: به خاطر آنکه بسیار به سرودن و نظم شعر اهمیت میدهم، امیدوارم با کمک خداوند این کار به پایان برسد.
یک دو سال دیگر از پروردگار
باشم از توفیق و عمر امیدوار
هوش مصنوعی: در یک یا دو سال آینده، امیدوارم که از سوی خداوند توفیق و عمر بیشتری نصیبم شود.
ای خدا از راه احسان و کرم
کش یکی بر سیّئات من قلم
هوش مصنوعی: ای خدا، با لطف و رحمتت، خواهش میکنم که یک قلم بر گناهان من بکشی و آنها را محو کنی.
قوّتم بر نظم این تفسیر بخش
صحت و امنیّت و تقریر بخش
هوش مصنوعی: قدرت و توانمندی من در این موضوع، به خاطر صحت، ایمنی و وضوحی است که به این تفسیر بخشیدهام.