برگردان به زبان ساده
یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا اَلْخَمْرُ وَ اَلْمَیْسِرُ وَ اَلْأَنْصٰابُ وَ اَلْأَزْلاٰمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ اَلشَّیْطٰانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۹۰) إِنَّمٰا یُرِیدُ اَلشَّیْطٰانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ اَلْعَدٰاوَةَ وَ اَلْبَغْضٰاءَ فِی اَلْخَمْرِ وَ اَلْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اَللّٰهِ وَ عَنِ اَلصَّلاٰةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (۹۱) وَ أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ اِحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا عَلیٰ رَسُولِنَا اَلْبَلاٰغُ اَلْمُبِینُ (۹۲) لَیْسَ عَلَی اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ جُنٰاحٌ فِیمٰا طَعِمُوا إِذٰا مَا اِتَّقَوْا وَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ ثُمَّ اِتَّقَوْا وَ آمَنُوا ثُمَّ اِتَّقَوْا وَ أَحْسَنُوا وَ اَللّٰهُ یُحِبُّ اَلْمُحْسِنِینَ (۹۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لَیَبْلُوَنَّکُمُ اَللّٰهُ بِشَیْءٍ مِنَ اَلصَّیْدِ تَنٰالُهُ أَیْدِیکُمْ وَ رِمٰاحُکُمْ لِیَعْلَمَ اَللّٰهُ مَنْ یَخٰافُهُ بِالْغَیْبِ فَمَنِ اِعْتَدیٰ بَعْدَ ذٰلِکَ فَلَهُ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۹۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَقْتُلُوا اَلصَّیْدَ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزٰاءٌ مِثْلُ مٰا قَتَلَ مِنَ اَلنَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوٰا عَدْلٍ مِنْکُمْ هَدْیاً بٰالِغَ اَلْکَعْبَةِ أَوْ کَفّٰارَةٌ طَعٰامُ مَسٰاکِینَ أَوْ عَدْلُ ذٰلِکَ صِیٰاماً لِیَذُوقَ وَبٰالَ أَمْرِهِ عَفَا اَللّٰهُ عَمّٰا سَلَفَ وَ مَنْ عٰادَ فَیَنْتَقِمُ اَللّٰهُ مِنْهُ وَ اَللّٰهُ عَزِیزٌ ذُو اِنْتِقٰامٍ (۹۵) أُحِلَّ لَکُمْ صَیْدُ اَلْبَحْرِ وَ طَعٰامُهُ مَتٰاعاً لَکُمْ وَ لِلسَّیّٰارَةِ وَ حُرِّمَ عَلَیْکُمْ صَیْدُ اَلْبَرِّ مٰا دُمْتُمْ حُرُماً وَ اِتَّقُوا اَللّٰهَ اَلَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۹۶) جَعَلَ اَللّٰهُ اَلْکَعْبَةَ اَلْبَیْتَ اَلْحَرٰامَ قِیٰاماً لِلنّٰاسِ وَ اَلشَّهْرَ اَلْحَرٰامَ وَ اَلْهَدْیَ وَ اَلْقَلاٰئِدَ ذٰلِکَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ أَنَّ اَللّٰهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ (۹۷) اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ شَدِیدُ اَلْعِقٰابِ وَ أَنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۹۸) مٰا عَلَی اَلرَّسُولِ إِلاَّ اَلْبَلاٰغُ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تُبْدُونَ وَ مٰا تَکْتُمُونَ (۹۹) قُلْ لاٰ یَسْتَوِی اَلْخَبِیثُ وَ اَلطَّیِّبُ وَ لَوْ أَعْجَبَکَ کَثْرَةُ اَلْخَبِیثِ فَاتَّقُوا اَللّٰهَ یٰا أُولِی اَلْأَلْبٰابِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (۱۰۰) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیٰاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ وَ إِنْ تَسْئَلُوا عَنْهٰا حِینَ یُنَزَّلُ اَلْقُرْآنُ تُبْدَ لَکُمْ عَفَا اَللّٰهُ عَنْهٰا وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ (۱۰۱) قَدْ سَأَلَهٰا قَوْمٌ مِنْ قَبْلِکُمْ ثُمَّ أَصْبَحُوا بِهٰا کٰافِرِینَ (۱۰۲)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آوردهاید، بدانید که شراب، قمار، بتها و قرعهکشیها از اعمال شیطان هستند و باید از آنها دوری کنید تا موفق شوید. شیطان تنها میخواهد میان شما دشمنی و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و نماز بازدارد. آیا شما از این کارها دست میکشید؟ به خدا و پیامبرش اطاعت کنید و مراقب باشید؛ اگر روی بگردانید، بدانید که وظیفه پیامبر فقط ابلاغ رسالت است. بر کسانی که ایمان آورده و کارهای نیک انجام دادهاند، گناهی در آنچه میخورند نیست، اگر تقوا پیشه کنند و ایمان بیاورند و همچنان تقوا و نیکوکاری را حفظ کنند. خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
ای کسانی که ایمان آوردهاید، خداوند شما را به چیزی از شکار آزمایش خواهد کرد که با دستان و نیزههای خود میتوانید به آن دست یابید، تا معلوم شود چه کسی از او در نهان میترسد. هرکس پس از آن تجاوز کند، عذاب دردناکی خواهد داشت.
ای کسانی که ایمان آوردهاید، در حال احرام شکار نکنید. هرکس عمداً شکار کند، قصاصی به مانند آنچه را که کشته، بر او است، که باید به قضاوت دو نفر عادل از شما انجام شود و به کعبه ارسال گردد یا کفارهای که خوراکی برای مستمندان باشد، به جا آورد یا به اندازه آن روزه بگیرد تا عواقب کارش را بچشد. خدا به آنچه پیشتر انجام دادهاید، بخشیده و هرکس دوباره پیشهاش به ارتکاب گناه برگردد، خدا او را مجازات خواهد کرد و خدا از انتقامگیرندگان است.
شکار دریایی برای شما حلال است و خوراک آن، وسیلهای برای شما و مسافران میباشد، ولی شکار زمینی در حالی که در احرام هستید، بر شما حرام است و از خدا بترسید که به سوی او محشور میشوید. خداوند کعبه را خانهای حرام قرار داده که محوری برای مردم باشد و ماه حرام و هدایا و علامتها نیز برای همین است که بدانید خداوند به آنچه در آسمانها و زمین است، آگاه است و او به هر چیزی داناست.
بدانید که خدا سخت کیفر است و همواره بخشنده و مهربان. مسئولیت پیامبر فقط ابلاغ است و خدا به آنچه شما آشکار میکنید و آنچه پنهان میدارید، آگاه است. بگوید که زشتی و نیکی برابر نیستند، هرچند زشتی بیشتر به نظرتان بیاید. از خدا بترسید ای صاحبان عقل که شاید رستگار شوید.
ای کسانی که ایمان آوردهاید، درباره چیزهایی که اگر برای شما مطرح شوند، ممکن است ناخوشایند باشد، سوال نکنید و اگر در زمان نزول قرآن درباره آن سوال کنید، برایتان آشکار خواهد شد. خدا از آنها گذشته و او بخشنده و بردبار است. پیشینیان شما نیز درباره همین مسائل سوال کردند و در نهایت به کفر رسیدند.
ای آن کسانی که گرویدید جز این نیست که شراب و قمار و بتها و تیرهای قرعه پلید است از کردار شیطان پس دوری کنید از آنها باشد که شما رستگار شوید (۹۰) جز این نیست که میخواهید شیطان که بیندازد میان شما دشمنی و کینه در خمر و قمار و باز دارد شما را از یاد خدا و از نماز پس آیا هستید شما باز ایستادگان (۹۱) و فرمانبرید خدا و فرمانبرید رسول را و حذر کنید پس اگر اعراض کنید پس بدانید که نیست بر رسول ما مگر رسانیدن آثار (۹۲) نیست بر آنان که گرویدند و کردند کارهای شایسته گناهی در آنچه خوردند چون پرهیزکار شدند و گرویدند و کردند کارهای شایسته پس پرهیزکار شدند و گرویدند پس پرهیزکار شدند و نیکی کردند و خدا دوست دارد نیکوکاران را (۹۳) ای آن کسانی که گرویدید هر آینه میآزماید شما را خدا بچیزی از شکار که میرسد بآن دستهای شما و نیزههاتان تا جدا نماید خدا آن را که میترسید از او در نهانی پس کسی که تعدی کرد پس از آن پس او راست عذابی پر درد (۹۴) ای آن کسانی که گرویدید مکشید صید را و شما باشید محرمان و کسی که کشت آن را از شما از روی عمد پس جزائیست مثل آنچه را کشت از شتر و گاو و گوسفند که حکم کنند بآن دو صاحب عدالت از شما قربانی رسنده کعبه یا کفاره است طعام مسکینان یا برابر آن روزه تا بچشد بدی عقوبت کارش را عفو کرد خدا از آنچه گذشت و آنکه بازگشت کرد پس انتقام میکشد خدا از او و خدا غالب صاحب انتقام است (۹۵) حلال کرده شد برای شما شکار دریا و طعامش مایه تعیش برای شما و از برای قافله و حرام کرده شد بر شما شکار بیابان ما دام که باشید محرمان و بترسید از خدایی که بسوی او محشور میشوید (۹۶) گردانید خدا کعبه را خانه محترم بجهت قوام مردمان و ماه حرام و قربانی را و قلادهها آن از برای اینست که بدانید که خدا میداند آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و بدرستی که خدا بهمه چیز داناست (۹۷) بدانید که خدا سخت عقوبت است و بدرستی که خدا آمرزندۀ مهربانست (۹۸) نیست بر رسول مگر رسانیدن و خدا میداند آنچه آشکار میکنید و آنچه را پنهان میدارید (۹۹) بگوی یکسان نیست پلید و پاکیزه و اگر چه بشگفت آورده باشد ترا بسیاری پلید پس بترسید از خدای صاحبان خردها باشد که شما رستگار شوید (۱۰۰) ای آن کسانی که گرویدید میرسید از چیزهایی که اگر آشکار کرده شود مر شما را بد آید شما را و اگر بپرسید از آن هنگامی که فرو فرستاده میشود قرآن آشکار شود مر شما را در گذشت خدا از آن و خدا آمرزندۀ بردبار است (۱۰۱) بحقیقت سؤال کردند آن را جمعی پیش از شما پس گرویدند بآنها کافران (۱۰۲)
هوش مصنوعی: ای کسانی که ایمان آوردهاید، بدانید که شراب و قمار و پرستش بتها و تیرهای قرعه، اعمالی ناپاک از جانب شیطان هستند، پس از آنها دوری کنید تا رستگار شوید. شیطان میخواهد از طریق شراب و قمار، کینه و دشمنی را میان شما بیفکند و شما را از یاد خدا و نماز بازدارد؛ آیا باز هم خواهید ایستاد؟ به فرمان خدا و پیامبرش عمل کنید و از معصیت پرهیز کنید. اگر از دستورات ما رویگردان شوید، بدانید که وظیفهی پیامبر تنها رساندن پیام خداوند است. برای کسانی که ایمان آورده و کارهای نیک انجام دادهاند، در آنچه که میخورند گناهی نیست، مادامی که پرهیزکار باشند و کارهای شایستهای انجام دهند. خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
ای مؤمنان، خداوند شما را با چیزی از شکار که به دستهای شما و نیزههایتان میرسد، میآزماید تا آنکه خداوند، ترسپیشگان را از غیرت الهی جدا کند. هرکس که به عمد شکار را بگيرد، باید مطابق آنچه که شکار کرده، قربانی انجام دهد یا کفارهای برای مسکینان بپردازد. همچنین برای او روزهای مقرر است تا عذاب کارش را بچشد. خداوند از آنچه در گذشته انجام دادهاید، عفو میکند و هرکس بازگشت کند، مجازات خواهد شد و خداوند قدرت و انتقامگیری دارد.
شکار دریا و غذاهای آن برای شما حلال است و برای قافلهها مایهی زندگی به شمار میآید؛ اما شکار بیابان حرام است، تا زمانی که در حالت احرام باشید. از خدایی که به سوی او محشور خواهید شد، بترسید. خداوند کعبه را به عنوان خانهای محترم برای مردم قرار داده است و ماه حرام و قربانیها نیز برای همین منظور است. خداوند میداند آنچه در آسمانها و زمین واقع است و او به همه چیز آگاه است.
بدانید که خداوند سختگیر در عذاب و در عین حال بخشنده و مهربان است. هیچچیز بر عهدهی پیامبر نیست جز رساندن پیام. خداوند آنچه را که شما ریشهگری میکنید و پنهان میدارید، میداند. بگویید: پلید و پاکیزه یکسان نیستند، اگرچه بسیاری از پلیدها شما را شگفتزده کنند؛ پس از خداوند که صاحب خرد است، بترسید تا رستگار شوید.
ای مؤمنان، از چیزهایی که اگر آشکار شود به شما آسیب میزند، دوری کنید و اگر در زمان نازل شدن قرآن سؤال کنید، خداوند از شما میگذرد و او بخشنده و بردبار است. حقیقت این است که گروهای پیش از شما نیز سؤال کردند و به آنها کفر ورزیدند.
ای گروه مؤمنان خمر و قمار
بر شما و أنصَابُ و َ أزلَام است عار
هوش مصنوعی: ای مؤمنان! نوشیدنیهای الکی و قمار بازی و همهی نشانههای باطل، باعث ننگ و عیب شماست.
رجس یعنی آنچه عقل و شرع از آن
دارد استنکار و اکراهی عیان
هوش مصنوعی: رجس به معنای چیزی است که عقل و دین به طور واضح از آن نفرت دارند و آن را ناپسند میشمارند.
چه نجس العین باشد آن پلید
یا نجاست اندر آن نبود پدید
هوش مصنوعی: آن پلید، هر چقدر هم که زشت و آلوده باشد، در واقع در حقیقتش هیچ نجاست و آلودگی دیده نمیشود.
فعل شیطان است و اصل افتضاح
دوری از وی مر شما را شد فلاح
هوش مصنوعی: دور ماندن از شیطان، باعث زشت و ناپسند شدن کارها میشود و در واقع، نجات و رستگاری شما در نزدیکی به اوست.
زو نمایید اجتناب از اختیار
تا به حق گردید شاید رستگار
هوش مصنوعی: از انتخابهای نادرست دوری کنید تا به حقیقت برسید و شاید نجات پیدا کنید.
خمر، هر چیزی بود کآن مُسکر است
عقل استعمال آن را منکر است
هوش مصنوعی: هر چیزی که باعث مستی یا زوال عقل شود، در حقیقت خمر محسوب میشود و عقل و خرد به ما میگویند که باید از استفاده از آن پرهیز کنیم.
مَیسِر، اقسام قمار است از شناخت
وآنچه بتوان کرد از وی برد و باخت
هوش مصنوعی: در قمارهایی که امکان برنده شدن و باختن وجود دارد، بسته به آگاهی و شناخت افراد، نوعهای مختلفی وجود دارد که میتوانند بر اساس آنها تصمیم بگیرند.
معنی أنصَابُ و َأزلَام از نشان
پیش از این با شرح و بسط آمد بیان
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که نشانهها و قرعهکشیها که قبلاً توضیح داده شدهاند، با توضیحات کامل و جامع بررسی شدند.
غیر از این نبود که دیو کج نهاد
بینتان زآن خواهد اندازد عناد
هوش مصنوعی: جز این نیست که دیو بدطینتی به شما نگاه میکند و از همین رو میخواهد که بین شما کینه و دشمنی ایجاد کند.
بازتان از ذکر دارد وز نماز
پس شما زآن ایستید آیا که باز
هوش مصنوعی: شما در حال یادگیری و ذکر هستید و از نماز فاصله گرفتهاید. آیا نمیخواهید از این حالت دور شوید و به سوی آنچه که فراموش کردهاید، بازگردید؟
از خدا و از رسول او بَرید
طاعت اندر امر و نهی ار سرورید
هوش مصنوعی: اگر از خدا و پیامبر او دوری کنید و از حقایق الهی و دستوراتشان پیروی نکنید، باید در زندگی خود با مشکلات و دشواریهایی روبهرو شوید.
پس کنید از ترک فرمانش حذر
ور کنید اعراض ز امر مستقر
هوش مصنوعی: از دستورات او دوری کنید و از مخالفت با فرمانهای ثابتش اجتناب کنید.
پس بدانید اینکه نبود بر رسول
جز بلاغی در فروع و در اصول
هوش مصنوعی: پس بدانید که آنچه بر پیامبر نازل شد، تنها رسالت و تبلیغی در مسائل اصلی و فرعی دین بود.
نیست بر آن کو به ایمان کرده رو
باشد اعمالش به نزد حق نکو
هوش مصنوعی: هیچکس نمیتواند به کسی ایمان داشته باشد که اعمالش در پیشگاه خداوند پسندیده نیست.
مر گناهی زآنچه خورده است از حرام
گر نبوده مشرک او بر حق به نام
هوش مصنوعی: اگر کسی از حرام چیزی خورده باشد، اما مشرک نباشد و ایمانش به حق باشد، گناهش کمتر از آنچه که خورده است خواهد بود.
بلکه ثابت بوده در ایمان خود
هم بر اعمال نکو و احسان خود
هوش مصنوعی: به جای اینکه در ایمان خود دچار تردید شوی، بر کارهای نیک و خیرخواهانهات نیز پافشاری و تأکید کن.
مستمر پس گشته بر تقوای خویش
راسخ اندر حرمت شرک و بدیش
هوش مصنوعی: او به خوبی و با جدیت بر اساس اصول خود پایبند است و در احترام به دین و دوری از هرگونه شرک و بدعت مستحکم و ثابت قدم شده است.
مستمر پس در اطاعت و اتَّقَی
هم بود اعمال نیکش برملا
هوش مصنوعی: او همیشه در پی اطاعت و پرهیز از ناپسندیها بود، به همین خاطر اعمال نیک او آشکار شد.
حق که نیکوکاری و نیکی از اوست
مرد نیکوکار را دارد به دوست
هوش مصنوعی: نیکی و نیکوکاری از خداوند سرچشمه میگیرد و انسان نیکوکار، محبوب و مورد توجه اوست.
اهل توحید و طریقت بالیقین
کرده تحقیق اندر این آیت چنین
هوش مصنوعی: افراد متعهد به یکتاپرستی و روش معنوی، با اطمینان و یقین به بررسی و تحلیل این نشانه پرداختهاند.
که بود عرفان، وصول سالکان
بر مقام معرفت بعد العیان
هوش مصنوعی: عرفان، رسیدن سالکان به مقام شناخت و درک عمیق پس از تجربه و مشاهده است.
هست احسان کشف از این عرفان که گفت
بعد ایمان گوهری بنهفته سُفت
هوش مصنوعی: عمل نیک و نوعدوستی نتیجهای از درک عمیق و شناخت واقعی است که پس از ایمان به دست میآید، این درک میتواند به گنجینهای پنهان منتهی شود.
از پس ثُم اتَّقَواْ و امَنُواْ
کرده اشعارت به ثُم أحسَنُواْ
هوش مصنوعی: پس از اینکه تقوای الهی پیشه کنید و ایمان داشته باشید، به خوبیها و نیکیها روی آورید.
بعد ایمان یعنی از عبد و ملوک
بر شما فرض است عرفان و سلوک
هوش مصنوعی: پس از ایمان، بر شما واجب است که درباره شناخت خدا و سیر و سلوک روحانی، هم از جانب بندگان و هم از طرف پادشاهان، توجه کنید.
کی رسد ایمان مؤمن بر کمال
تا نیابد فعل و خُلقش اعتدال
هوش مصنوعی: ایمان مؤمن به کمال نمیرسد تا زمانی که افعال و خلق و خوی او به توازن و اعتدال نرسد.
وآن میسّر نیست جز با معرفت
زآن شود تکمیل افعال و صفت
هوش مصنوعی: عبارت به این معناست که رسیدن به کمال در اعمال و صفات تنها با شناخت و آگاهی ممکن است. بدون داشتن معرفت و درک صحیح، انجام کارهای نیک و صفتهای مثبت ناممکن است.
شرح این گفتیم در تفسیر پیش
باز هم گوییم اندر جای خویش
هوش مصنوعی: ما قبلاً در تفسیر این موضوع صحبت کردیم، اما در موقع مناسب دوباره به آن اشاره خواهیم کرد.
ای گروه مؤمنان اندر عمل
آزماید حق شما را از محل
هوش مصنوعی: ای جمع مؤمنان، خداوند شما را در عمل آزمایش میکند تا جایگاهتان را مشخص کند.
در گهِ احرام بر، چیزی ز صید
تا که دارد زهد و پرهیزی ز صید
هوش مصنوعی: در آستانهی پرهیز و عبادت، هیچ چیز از شکار وجود ندارد، چون بر اساس زهد و خودداری از گناه است که پرهیزگار میتواند خود را حفظ کند.
شیء اندک که رسد دست و رماح
مر شما را بر وی و هست آن جناح
هوش مصنوعی: چیز کمی که به دست و تیر برسد، شما را به آن سمت میبرد و آن چیز هم در این جهت قرار دارد.
تا خدا داند کز او ترسنده کیست
در مقام ترک و تقوی بنده کیست
هوش مصنوعی: فقط خدا میداند که در زمان دوری از گناه و رعایت تقوا، چه کسی واقعاً از او میترسد و چه کسی در مقام بندگی قرار دارد.
یعنی آید علم غیبش در شهود
بر مطیع و عاصی آن چیزی که بود
هوش مصنوعی: یعنی علم و دانشاش به شکل واضح و روشن برای کسانی که فرمانبردار و نافرمان هستند، آشکار میشود.
عین ثابت داشت هر نوع اقتضا
گردد اندر خلق ظاهر جا به جا
هوش مصنوعی: هر موجودی که در این دنیا وجود دارد، نشانگر خواستهها و نیازهای مختلف است. این نیازها و خواستهها در هر فرد و موجودی به شکل خاصی نمایان میشود.
پس هر آن کس ترسد از حق او به غیب
هست اعمالش بری ز اغراض و عیب
هوش مصنوعی: هر کسی که از خدا بترسد و نگران عملش باشد، بهطور پنهانی از نیتهای نادرست و نقصها دور خواهد ماند.
پس هر آن کز حد گذشت از اختیار
واندر اِحرام او کند صیدی شکار
هوش مصنوعی: هر کسی که از مرز اختیار خود عبور کند، درحالیکه در حال احرام است، به شکار میافتد.
بعد ذَلِک پس بر او باشد عذاب
آن زمان کآید به خواری در حساب
هوش مصنوعی: پس از آن، عذاب بر او خواهد بود زمانی که در قیامت با حالتی خوار و ذلیل وارد حسابرسی شود.
صید نکُشید ای گروه مؤمنان
تا شما باشید مُحرم در مکان
هوش مصنوعی: ای گروه مؤمنان، شکار نکنید تا زمانی که شما در این مکان به حالت احرام درآمدهاید.
وآنکه بُکشد صید بر عمد از شما
مثل آنچه کُشته، پس بدهد جزا
هوش مصنوعی: اگر کسی به عمد شکار را بکشد، باید پاسخگو باشد و مجازات آن را بدهد.
از تعمّد کُشت صیدی را کسی
قصد از عمد او بُد ار دانی بسی
هوش مصنوعی: اگر کسی به عمد شکاری را کشته باشد، باید بدانی که این کار نشاندهندهی نیت و قصد اوست.
ور نه قتل صید بر عمد و خطاء
هر دو ممنوع است و فرض آمد فِداء
هوش مصنوعی: در هر حال کشتن جانوران، چه عمدی و چه سهوی، هر دو ممنوع است و در چنین شرایطی لازم است جبران شود.
مثل آنچه کُشته ، فرض است از نعم
در فداء از اشتر و گاو و غنم
هوش مصنوعی: شبیه آنچه که کشته شده، از نعمتها به عنوان فدای شتر، گاو و گوسفند تصور میشود.
آنچه بر وی حکم عدلین از شما
صادق آید که مماثل شد هَدی
هوش مصنوعی: هر چیزی که از جانب شما به عنوان حکم درست و عادلانه بر او صادر شود، همانند هدیهای است که به او تقدیم میشود.
کرد باید ذبح هَدی اندر حرم
حکم چون بر بَالِغَ الْکَعبه است هم
هوش مصنوعی: باید در حرم، قربانی را ذبح کرد، زیرا حکم این است که قربانی در کنار کعبه انجام شود.
یا بود کفارة جرمش طعام
بر مساکین یا به قدر آن صیام
هوش مصنوعی: یا باید که به جای جریمهاش غذایی به فقرا بدهد، یا به اندازهی آن روزه بگیرد.
روزه قدر قوت هر مسکین بود
معنی أو عدلُ ذَلِک این بود
هوش مصنوعی: روزه قدر، حمایت و قوتی است برای هر نیازمند، و این نشانهای از عدالت است.
تا چشد او سختی فعل بدش
وآن برون رفتن ز اندازه و حدش
هوش مصنوعی: تا زمانی که او سختی و عواقب کار بدش را نچشد، از حد و مرز خود خارج نمیشود.
حق گذشت و عفو کرد از ماسَلَف
کرد ابوالبشر ار که صیدی را تلف
هوش مصنوعی: حق (خدا) از خطاها و گناهان گذشته ما گذشت و ما را بخشید، همانطور که پدر انسانها (آدم) نیز وقتی که یکی از مخلوقاتش (صید) را از دست داد، عذرش را پذیرفت.
وآنکه برگردد به مثل این عمل
حق کِشد زو انتقام اندر محل
هوش مصنوعی: کسی که به عمل ناپسند دیگران بازگردد، خداوند از او انتقام میگیرد و بر او ظلم خواهد کرد.
زآنکه حق در حکم خود بس غالب است
در تمرّد انتقامش واجب است
هوش مصنوعی: چون حق در قضاوت خود بسیار نیرومند است، در مقابل سرپیچی از آن، انتقامش لازم و ضروری است.
صید دریا بر شما باشد حلال
گر محلید ، ار که مُحرم بی سؤال
هوش مصنوعی: اگر در دریای صید به شما اجازه داده شده که ماهی بگیرید، این کار برای شما حلال است، حتی اگر با پرسش و کنکاشی همراه نباشد.
نزد بعضی آن سمک باشد به جنس
نزد ما آن ماهی ای کو راست فلس
هوش مصنوعی: برخی آن را سمک میدانند، ولی برای ما آن ماهی است که فلسهایش راست و صحیح است.
هم کنید آن را شکار و هم طعام
کآن شما را شد متاع اعنی به کام
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که چیزی را که به دست میآورید، هم میتوانید به عنوان شکار استفاده کنید و هم به عنوان غذا، زیرا آن چیز برای شما سود و منفعتی خواهد داشت.
همچنین آن کاروانان را رواست
کز قدیدش توشه گیرند ار که خواست
هوش مصنوعی: آن کاروانها حق دارند از بار و غنایم او استفاده کنند، در صورتی که او بخواهد.
صید برّی هم شما را شد حرام
تا در اِحرامید از حد و مقام
هوش مصنوعی: شما به واسطهی احرام و شرایط خاص آن، شکار جانوری که در خشکی است بر شما حرام شده است.
وز خدا ترسید از اعلی و دون
و َاتَّقُواْ الله إلَیهِ تُحشَرُون
هوش مصنوعی: از خدا بترسید، زیرا همه شما به سوی او برخواهید گشت و حسابوکتابی خواهید داشت.
مُحرمی گر کرد صیدی شد حرام
بر وی و بر مُحرم دیگر تمام
هوش مصنوعی: اگر کسی در حالت احرام مرتکب عملی شود که به آن «صید» میگویند، برای او و دیگران که در همان حالت هستند، شکارکردن ممنوع میشود.
ور مُحلی کرد صیدی ، صید او
هست بر مُحرم محرّم، نی نکو
هوش مصنوعی: اگر کسی در حرم مرتکب عملی ناپسند شود، این عمل برای او عذابآور است و نه برای دیگران.
لیک نبود این بیان بی اختلاف
هم صفی در شرح آن نبود معاف
هوش مصنوعی: اما این بیان بدون اختلاف نمیتواند باشد؛ زیرا هیچ کس در تفسیر آن همراستا و همنظر نیست و از آن معاف نیست.
هست اندر مذهب جعفر به نام
گر مُحل ، صیدی نماید در مقام
هوش مصنوعی: در مذهب امام جعفر صادق، اگر کسی در مقام و مرتبهای باشد، میتواند شکار کند، حتی اگر در ظاهر اشکالی داشته باشد.
خود حرام است آن به مُحرم بالیقین
عامه هم گویند بعضی این چنین
هوش مصنوعی: شخصی به یقین میگوید که چیزی که حرام است، به طور واضح و مسلم بر همه حرام است، و بعضیها هم اینگونه بیان میکنند.
کعبه را کرده است حق بیت الحرام
امر مردم تا بر او یابد قیام
هوش مصنوعی: خداوند خانه کعبه را مکانی مقدس قرار داده و به مردم دستور داده است که در آنجا حضور یابند و عبادت کنند تا به نیایش و قیام بپردازند.
همچنین ماه حرام آن کوست چار
هم دگر هدی و قَلآئِد بالمدار
هوش مصنوعی: شبیه به ماه حرام، آن شخصی است که چهار ویژگی خوب دارد: هدایت و راهنمایی و زینتهای جالب در اطرافش.
اول این سوره شرح آن تمام
گفته شد ز اقوال جمله خاص و عام
هوش مصنوعی: در آغاز این سوره، توضیحات کامل و دقیقی درباره نظرات خاص و عمومی ارائه شده است.
این بر آن باشد که دانند ، آن خدا
داند آنچه در زمین است و سما
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که تنها خداوند بر همه چیزهای موجود در زمین و آسمان آگاه است و هیچ کس دیگری نمیتواند به اندازه او از تمامی حالات و رازهای جهان خبر داشته باشد.
هم به تحقیق اوست دانا بالتمام
بر هر آن شیء که دارد وصف و نام
هوش مصنوعی: او به حقیقت دانایی است کامل که بر هر چیز شناخته شده و نامدار آگاهی دارد.
می بدانید اینکه حق باشد شدید
در عقوبت سخت یعنی در وعید
هوش مصنوعی: این گفته به این معناست که اگر چیزی حق و درست باشد، ممکن است عواقب سخت و عذابآوری برای کسانی که آن را نادیده میگیرند یا به آن عمل نمیکنند، در پی داشته باشد.
هم غفور و مهربان بر آنکه او
از حرام وی بگردانید رو
هوش مصنوعی: خداوند هم بسیار بخشنده و مهربان است و هم بر کسانی که از راه حرام دوری میکنند، توجه خاصی دارد.
می نباشد جز رساندن بر رسول
کو شود خوشنود نفسی یا ملول
هوش مصنوعی: تنها هدف می نباید جز این باشد که پیام را به فرستادهای برسانیم که یا او را خوشحال کند یا ناراحت.
میبداند آن خدای جهر و سرّ
آنچه را ظاهر کنید و مستتر
هوش مصنوعی: خداوند همه چیز را میداند، چه آنچه را که آشکار میکنید و چه رازهایی که در دل دارید.
گو نباشد مستوی پاک و پلید
ور تو آیی بر شگفت از مامَزید
هوش مصنوعی: اگرچه چیزهای خوب و بد به نظر میرسند، وقتی تو بیایی، همه چیز به حالت شگفتانگیز و غیرمنتظره درمیآید.
یعنی از بسیاری خُبث درون
پاک اندک بِه ز ناپاک فزون
هوش مصنوعی: از بسیاری بدیهای درون، داشتن اندکی پاکی بهتر از داشتن زیاد ناپاکی است.
پس بترسید از حق ای اهل عقول
رستگی یابید شاید در قبول
هوش مصنوعی: پس ای اهل خرد، از حق بترسید و به درستی و رستگاری دست پیدا کنید، شاید بتوانید آنچه را که باید بپذیرید، بپذیرید.
ای مسلمانان نپرسید از رسول
آنچه گردید از جواب آن ملول
هوش مصنوعی: ای مسلمانان، از پیامبر پرسش نکنید که چه اتفاقی افتاده، زیرا از پاسخ آن او ناراحت خواهد شد.
یعنی از چیزی که گر ظاهر شود
موجب اندوهتان در سِرّ شود
هوش مصنوعی: اگر چیزی که برملا شود، باعث ناراحتیتان شود، بهتر است آن را در دل نگه دارید.
ور که میپرسید هیچ از امر و نهی
آن شود ظاهر شما را وقت وحی
هوش مصنوعی: اگر کسی از شما دربارهی امر و نهی الهی بپرسد، در آن زمان است که حقیقت وحی برای شما روشن و نمایان میشود.
عفو کرده حق شما را زآن سؤال
کز نبی پرسید با صد قیل و قال
هوش مصنوعی: خداوند شما را مورد بخشش قرار داده است به خاطر سؤالی که با آن همه بحث و جدل از پیامبر پرسیدید.
غیر موقع بس سؤالات از رسول
مینمودی مردمان بوالفضول
هوش مصنوعی: مردم بیجا و به موقع از پیامبر سؤالات زیادی میپرسیدند.
یا ز روی سخریت یا امتحان
یا ز نادانی و تعطیل زمان
هوش مصنوعی: یا به خاطر طبع سخنسنجیات، یا برای امتحان، یا به دلیل نادانی و بیتوجهی به زمان.
از سؤال مردمان شد در غضب
آن رسول بردبار منتجب
هوش مصنوعی: مردم از پرسشهای خود باعث خشم پیامبر صبر و شکیبایی شدند که برگزیده بود.
خواست فاروق معظم عذر و عفو
از پیمبر زآن جسارت ها و سهو
هوش مصنوعی: فاروق اعظم از پیامبر درخواست عذرخواهی و بخشش دارد به خاطر جسارتها و اشتباهاتی که انجام داده است.
گفت از ما بگذر ار سر زد گناه
بودمان چون جاهلیّت رسم و راه
هوش مصنوعی: اگر از ما بگذری، اشتباهات ما به خاطر نادانی و جهل بود.
یافت این آیت در این موقع نزول
بهر ترک آن سؤالات از رسول
هوش مصنوعی: این آیه در این زمان نازل شد تا پیامبر از پاسخ دادن به آن سوالات معاف شود.
هیچ مینفزاید آنها بر شما
غیر اندوه و مشقت و ابتلا
هوش مصنوعی: هیچ چیزی جز ناراحتی، سختی و آزمایش برای شما به ارمغان نمیآورند.
حق بود آمرزگار و بردبار
نیست عاجل بر عقوبت هیچ بار
هوش مصنوعی: خداوند آمرزنده و صبور است و به سرعت به عذاب کسی نمیرسد.
مینمودندی سؤال از چیزها
قوم از پیغمبران پیش از شما
هوش مصنوعی: قوم پیش از شما از پیامبران درباره مسائل و موضوعات مختلف سؤال میکردند.
پس بدان گشتند قوم از کافران
بر عقوبت شد سبب بر ناگهان
هوش مصنوعی: پس بدانید که چون کافران به عذاب گرفتار شدند، این حادثه ناگهانی و به دلیل اعمال خودشان بود.
از صفی بشنو مقامات سؤال
پس بکار از تجربت بر بی ملال
هوش مصنوعی: از صفی (گروهی از مردم) بشنوید که چگونه باید سوالات را مطرح کنید و از تجربیات خود به کار بگیرید، بدون اینکه خسته شوید.
اول آن مسئول بنگر در شئون
از تو کم باشد به وجهی یا فزون
هوش مصنوعی: نخست به مسئول خود دقت کن؛ اگر در کارها کمکاری میکند یا برعکس، بیش از حد عمل میکند.
گر فزون باشد مراعات ادب
شرط باشد در سؤال و در طلب
هوش مصنوعی: اگر رعایت ادب بیشتر باشد، باید در پرسش و درخواست نیز این ادب رعایت شود.
نیست لایق کز بزرگی، کوچکی
پرسد آن کش نیست حاجت اندکی
هوش مصنوعی: کسی که بزرگ و محترم است، نباید از فردی کوچک و کمقدر چیزی بخواهد یا سوال کند. انسان بزرگ نباید به نیازهای اندک کوچکترها توجه کند.
ور که محتاج است هم بر آن سؤال
معرفت می بایدش در وقت و حال
هوش مصنوعی: اگر کسی به چیزی نیاز دارد، باید در هر زمان و موقعیتی در مورد معرفت و آگاهی آن سوال کند و جستجو کند.
گر ندیم شاه گوید در سلام
آنچه شب می گفت وقت چنگ و جام
هوش مصنوعی: اگر شاه بگوید در سلام، آنچه را که شب هنگام در هنگام نواختن چنگ و نوشیدن جام گفته بودیم، چه خواهد شد؟
مر زبانش را ببرند از وجوب
یا زنند او را به داری یا به چوب
هوش مصنوعی: اگر زبان او را قطع کنند و یا او را با دار مجازات کنند یا به وسیله چوب کتک بزنند، چنین مجازاتی بر او واجب نیست.
تا چه جای آنکه دور است از طریق
نه ندیم است و نه همسر نه رفیق
هوش مصنوعی: تا چه اندازه ممکن است که شخصی که از راه و مسیر دور افتاده، نه با دوست و همنشینی باشد و نه همسری در کنار خود داشته باشد؟
رتبۀ مسئول پس اندر سؤال
بین که شرط اول است آن در خصال
هوش مصنوعی: در مورد مقام و مسئولیت، باید توجه کرد که اولین شرط برای ورود به این مقام، داشتن ویژگیهای مناسب است.
ثانی اندر مرتبۀ خود، بین که چیست
آنچه پرسی هست حدت یا که نیست
هوش مصنوعی: در جایگاه خودت نگاه کن و ببین که آنچه میپرسی، آیا حد و مرزی دارد یا خیر.
در سیم بنگر چه باشد فائده
آن سخن برجاست یا بی قائده
هوش مصنوعی: به نیکویی به آنچه در کلام تو وجود دارد، فکر کن و ببین آیا آن سخن سودمند و ارزشمند است یا اینکه بیقاعده و بیپایه است.
گر که پرسیدی و گفتندت جواب
حاصلش آب است بهرت یا سراب
هوش مصنوعی: اگر از کسی بپرسی و او به تو بگوید که نتیجهی آن چیزی که به دنبالش هستی، آب است یا سراب، منظورش این است که آنچه به دنبالش میگردی واقعی و حقیقی نیست. در واقع، ممکن است در ظاهر چیزی جذاب و دلپذیر به نظر برسد، اما در حقیقت، فاقد ارزش و واقعیت است.