گنجور

۱۱- آیات ۴۶ تا ۴۹

وَ قَفَّیْنٰا عَلیٰ آثٰارِهِمْ بِعِیسَی اِبْنِ مَرْیَمَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ آتَیْنٰاهُ اَلْإِنْجِیلَ فِیهِ هُدیً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ هُدیً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ (۴۶) وَ لْیَحْکُمْ أَهْلُ اَلْإِنْجِیلِ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فِیهِ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ (۴۷) وَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلْکِتٰابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ عَمّٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْحَقِّ لِکُلٍّ جَعَلْنٰا مِنْکُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهٰاجاً وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ لٰکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فِی مٰا آتٰاکُمْ فَاسْتَبِقُوا اَلْخَیْرٰاتِ إِلَی اَللّٰهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ (۴۸) وَ أَنِ اُحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ وَ اِحْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ مٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ إِلَیْکَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمٰا یُرِیدُ اَللّٰهُ أَنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلنّٰاسِ لَفٰاسِقُونَ (۴۹)

و از پی در آوردیم بر اثرهاشان عیسی پسر مریم را در حالی که تصدیق کننده بوده از آنچه پیش از اوست از توریة و دادیم او را انجیل که در آن هدایتی است و نوری و تصدیق‌کننده است مر آنچه را باشد میان دو دستش از توریة و هدایت و پندیست از برای پرهیزکاران (۴۶) و باید حکم کنند اهل انجیل بآنچه فرو فرستاد خدا در آن و کسی که حکم نکرد بآنچه فرستاد خدا پس آن گروه ایشانند فاسقان (۴۷) و فرستادیم بتو کتاب را براستی باور دارنده مر آنچه باشد میان دو دستش از کتاب و نگهبانست بر آن پس حکم کن میانشان بآنچه فرو فرستاده خدا و پیروی مکن مرادهای ایشان را بمیل از آنچه آمد فرا از حق از برای هر یک گردانیدیم از شما شریعتی و راه روشنی و اگر خواستی خدا هر آینه کردمی شما را امتی واحد و لیکن تا بیازماید شما را در آنچه داد شما را پس پیشی گیرید یکدیگر را بخوبیها بسوی خداست مرجع شما همه پس خبر می‌دهد شما را بآنچه بودید در آن اختلاف می‌کردید (۴۸) و آنکه حکم کن میانشان بآنچه فرو فرستاد خدا و پیروی مکن خواهشهای ایشان را و بترس از ایشان که بفتنه اندازندت از برخی آنچه فرو فرستاد خدا بتو پس اگر برگردند پس بدان که جز این نیست که می‌خواهد خدا که برساند ایشان را ببرخی گناهانشان و بدرستی که بسیاری از مردمان هر آینه فاسقند (۴۹)

وز پی آنها که بودند انبیا
بر اثرهاشان در آوردیم ما
عیسی مریم رسول پاک را
روشنی ّ دیدة افلاک را
کو مصد ّق بود بر آنها که پیش
ما فرستادیم از آیات خویش
بود آن تورات مر تنزیل را
پس به او دادیم ما انجیل را
رهنما بود او به توحید و به نور
همچنین بر علم احکام و امور
بر طریق حق تعالی روشنی
هم مصد ّق مر به تورات سنی
هم بر آنچه بود از تورات پیش
در اصول و در فروع از دین و کیش
بود ارشادی خلایق را به حق
متقین را وعظ و پندی بر نسق
حکم تا از وی کنند اهلش عیان
بر هر آنچه بُد ز حق نازل در آن
پس از آن کردند ترسایان عدول
بر هوی و میل نفس بی اصول
وآنکه نکند حکم بر آنچه از وجوه
گشته نازل فاسقانند این گروه
هم به سویت ای رسول مس تطاب
نازل از ما شد به صدق و حق کتاب
هم موافق، هم مطابق، بالیقین
با هر آن چیزی که آمد پیش از این
از کتب و آیات صدق منزله
حل شود زو تا امور مشکله
هم مهیمن بر وی اعنی بر کتاب
کز حق آمد با نبییّن بر صواب
تا شود معلوم از آن گر ناحقی
داده رخ ز اهل کتاب از منطقی
یعنی ار تحریف حکمی کرده اند
ناحقی بر جای حق آورده اند
زو شود مکشوف آن اسرارها
یعنی از قرآن رموز کارها
هر چه شد تبدیل از احکام اِله
باشد او بر سُقم و صحتها گواه
حکم می کن پس تو بر صدق و صواب
بین ایشان یعنی ارباب کتاب
بر هر آنچه بر تو بفرستاده حق
در قصاص و رجم و احکام و نسق
فرقه ای گویند چون فرموده حق
حکم کن فرض است ما را بر فرق
گر کنند اعنی ترافع بی دغل
جانب حکام ما اهل ملل
حکم کردن بهر ایشان واجب است
واندر این آراء امّت غالب است
فرقه ای گویند حکم اختیار
بر قبول و رد بود هم بر قرار
نیست منسوخ اعنی آن حکم نخست
که به تخییر آمد از حق یا که سست
گفته می کن حکم گر خواهی تو خود
ور نه سوی شرع خودشان ساز رد
حاکمان آن شریعت تا کنند
حکم بر وفق کتاب ارجمند
جز که نبود حکم حق در شرعشان
یا کتاب حق ز اصل و فرعشان
پس بود اجراء حکم از واجبات
واندر این قول است اجماع ثقات
ز آرزوهاشان مکن هم پیروی
زآنچه آمد بر تو تا غافل شوی
هم ز حکم راست جویی انحراف
بر کلام و میل ایشان ز اختلاف
در میان هر گروهی از شما
شرع و راهی وضع فرمودیم ما
مر شما کاهل کتاب از ایزدید
امت موسی و عیسی و احمدید
شرع و منهاجی که بود آن حق و راست
در شما حق کرد وضع از آنچه خواست
بُد مناسب یعنی آن در هر زمان
بهر نظم روزگار مردمان
نه که می بود آن ارادة بر گزاف
از تناسب تا که باشد برخلاف
مر شریعت در لغت شد راه آب
دین به وی تشبیهش آمد بر صواب
دین هم آمد، داری ار عقل و ادب
بر حیات سرمدی ای جان سبب
ور که حق می خواست می کردندتان
امتی واحد شما را در جهان
لیک خواهد مر شما را آزمود
بر هر آنچه دادتان از نفع و سود
پس شما گیرید سبقت یا کرام
جانب خیرات و نیکی بالتمام
بازگشت جمله باشد سوی حق
قطره ها راجع شود بر جوی حق
پس خبر خواهد نمود او بر شما
چون رسد وقت جزاء دادن بجا
بر هر آن چیزی که در وی اختلاف
میکنید از شرع و دین بی خلاف
واینکه فرمایی تو حکم اندر حدود
بینشان یعنی نصاری و یهود
بر هر آنچه بر تو بفرستاده حق
نی به وفق میل و آراء فرق
میمکن بر میل ایشان پیروی
کن حذر کز فتنه شان گمره شوی
یَفتِنُوک َ اعنی که از عذرت یهود
افکنند اندر ضلالی در حدود
وعدة ایمان دهندت از دغل
وآن نباشد غیر تزویر و حیل
پس کنند اعراض گر از سوء رای
پس بدان که باز میخواهد خدای
که عقوبت های بعضی از ذنوب
جانب ایشان رساند بالوجوب
یعنی آن اعراضشان گردد سبب
کافکند از جرمهاشان پرده رب
هم عقوبتهای دنیا و آخرت
سوی ایشان رو کند بی معذرت
از جلاء و قتل و جزیه، ضرب و شتم
که به دنیا بهره شان گردیده حتم
تا دگر چبود عِقاب اخروی
داند آن را حق بر آن قوم غوی
فاسقانند اکثر مردم یقین
تو مشو ز انکار ایشان دل غمین
انبیاء را بوده اند از منکران
ز اهل ادیان و ملل در هر زمان
این نه مخصوص تو است و دور تو
گر یهودان منکرند از فور تو
مر یهودان بعد از آن گفتند ما
نیستیم از قلب بر حُکمت رضا
۱۰- آیات ۴۲ تا ۴۵: سَمّٰاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکّٰالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جٰاؤُکَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ‌ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُقْسِطِینَ (۴۲) وَ کَیْفَ یُحَکِّمُونَکَ وَ عِنْدَهُمُ اَلتَّوْرٰاةُ فِیهٰا حُکْمُ اَللّٰهِ ثُمَّ یَتَوَلَّوْنَ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ مٰا أُولٰئِکَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۴۳) إِنّٰا أَنْزَلْنَا اَلتَّوْرٰاةَ فِیهٰا هُدیً وَ نُورٌ یَحْکُمُ بِهَا اَلنَّبِیُّونَ اَلَّذِینَ أَسْلَمُوا لِلَّذِینَ هٰادُوا وَ اَلرَّبّٰانِیُّونَ وَ اَلْأَحْبٰارُ بِمَا اُسْتُحْفِظُوا مِنْ کِتٰابِ اَللّٰهِ وَ کٰانُوا عَلَیْهِ شُهَدٰاءَ فَلاٰ تَخْشَوُا اَلنّٰاسَ وَ اِخْشَوْنِ وَ لاٰ تَشْتَرُوا بِآیٰاتِی ثَمَناً قَلِیلاً وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْکٰافِرُونَ (۴۴) وَ کَتَبْنٰا عَلَیْهِمْ فِیهٰا أَنَّ اَلنَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ اَلْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَ اَلْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ اَلْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ اَلسِّنَّ بِالسِّنِّ وَ اَلْجُرُوحَ قِصٰاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفّٰارَةٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۴۵)۱۲- آیات ۵۰ تا ۵۴: أَ فَحُکْمَ اَلْجٰاهِلِیَّةِ یَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اَللّٰهِ حُکْماً لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ (۵۰) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّخِذُوا اَلْیَهُودَ وَ اَلنَّصٰاریٰ أَوْلِیٰاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیٰاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۵۱) فَتَرَی اَلَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ یُسٰارِعُونَ فِیهِمْ یَقُولُونَ نَخْشیٰ أَنْ تُصِیبَنٰا دٰائِرَةٌ فَعَسَی اَللّٰهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَیُصْبِحُوا عَلیٰ مٰا أَسَرُّوا فِی أَنْفُسِهِمْ نٰادِمِینَ (۵۲) وَ یَقُولُ اَلَّذِینَ آمَنُوا أَ هٰؤُلاٰءِ اَلَّذِینَ أَقْسَمُوا بِاللّٰهِ جَهْدَ أَیْمٰانِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَکُمْ حَبِطَتْ أَعْمٰالُهُمْ فَأَصْبَحُوا خٰاسِرِینَ (۵۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اَللّٰهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ یُجٰاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ لاٰ یَخٰافُونَ لَوْمَةَ لاٰئِمٍ ذٰلِکَ فَضْلُ اَللّٰهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ وٰاسِعٌ عَلِیمٌ (۵۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ قَفَّیْنٰا عَلیٰ آثٰارِهِمْ بِعِیسَی اِبْنِ مَرْیَمَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ آتَیْنٰاهُ اَلْإِنْجِیلَ فِیهِ هُدیً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ هُدیً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ (۴۶) وَ لْیَحْکُمْ أَهْلُ اَلْإِنْجِیلِ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فِیهِ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ (۴۷) وَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلْکِتٰابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ عَمّٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْحَقِّ لِکُلٍّ جَعَلْنٰا مِنْکُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهٰاجاً وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ لٰکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فِی مٰا آتٰاکُمْ فَاسْتَبِقُوا اَلْخَیْرٰاتِ إِلَی اَللّٰهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ (۴۸) وَ أَنِ اُحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ وَ اِحْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ مٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ إِلَیْکَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمٰا یُرِیدُ اَللّٰهُ أَنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلنّٰاسِ لَفٰاسِقُونَ (۴۹)
هوش مصنوعی: پس ما اثرات آنها را با عیسی پسر مریم دنبال کردیم که تصدیق‌کننده‌ی آنچه پیش از او از تورات بود، بود و به او انجیل دادیم که در آن هدایت و نور وجود دارد و تصدیق‌کننده‌ی آنچه پیش از خود از تورات بود و همچنین هدایت و موعظه‌ای برای پرهیزگاران است. اهل انجیل باید براساس آنچه خداوند در آن نازل کرده، حکم کنند و هر کس به آنچه خداوند نازل کرده حکم نکند، از فاسقان به شمار می‌رود. ما کتاب را با حق به سوی تو نازل کردیم، که تصدیق‌کننده‌ی آنچه پیش از خود از کتاب‌هاست و بر آن‌ها نیز مسلط است. بنابراین، بین آنها براساس آنچه خداوند نازل کرده حکم کن و از هوا و هوس آنها پیروی مکن؛ زیرا برای هر یک از شما شرعه و روش معینی قرار داده‌ایم. اگر خداوند می‌خواست، شما را یک امت واحد قرار می‌داد، اما می‌خواهد شما را در آنچه به شما داده آزمایش کند. پس در کارهای نیکو به سوی خدا شتاب کنید؛ همگی بازگشت شما به سوی اوست و او به شما خبر خواهد داد که در آنچه بین شما اختلاف داشته‌اید، چه بوده است. و حکم کن بین آنها به آنچه خداوند نازل کرده و از هوای نفس آنها پیروی مکن و از آنها بپرهیز که تو را از بعضی از آنچه خداوند به تو نازل کرده، منحرف کنند. اگر آنها روگردان شدند، بدان که خداوند می‌خواهد بعضی از گناهانشان را به آنها بچشاند و بسیاری از مردم قطعا فاسقند.
و از پی در آوردیم بر اثرهاشان عیسی پسر مریم را در حالی که تصدیق کننده بوده از آنچه پیش از اوست از توریة و دادیم او را انجیل که در آن هدایتی است و نوری و تصدیق‌کننده است مر آنچه را باشد میان دو دستش از توریة و هدایت و پندیست از برای پرهیزکاران (۴۶) و باید حکم کنند اهل انجیل بآنچه فرو فرستاد خدا در آن و کسی که حکم نکرد بآنچه فرستاد خدا پس آن گروه ایشانند فاسقان (۴۷) و فرستادیم بتو کتاب را براستی باور دارنده مر آنچه باشد میان دو دستش از کتاب و نگهبانست بر آن پس حکم کن میانشان بآنچه فرو فرستاده خدا و پیروی مکن مرادهای ایشان را بمیل از آنچه آمد فرا از حق از برای هر یک گردانیدیم از شما شریعتی و راه روشنی و اگر خواستی خدا هر آینه کردمی شما را امتی واحد و لیکن تا بیازماید شما را در آنچه داد شما را پس پیشی گیرید یکدیگر را بخوبیها بسوی خداست مرجع شما همه پس خبر می‌دهد شما را بآنچه بودید در آن اختلاف می‌کردید (۴۸) و آنکه حکم کن میانشان بآنچه فرو فرستاد خدا و پیروی مکن خواهشهای ایشان را و بترس از ایشان که بفتنه اندازندت از برخی آنچه فرو فرستاد خدا بتو پس اگر برگردند پس بدان که جز این نیست که می‌خواهد خدا که برساند ایشان را ببرخی گناهانشان و بدرستی که بسیاری از مردمان هر آینه فاسقند (۴۹)
هوش مصنوعی: ما به عیسی پسر مریم وحی کردیم که او تصدیق‌کننده‌ی آنچه قبل از خود بود یعنی تورات است و انجیل را به او دادیم که در آن هدایت و نور است و تصدیق‌کننده‌ی آنچه را که در دست دارد از تورات و راهنمایی و پندی برای پرهیزکاران است. اهل انجیل باید بر اساس آنچه خدا نازل کرده قضاوت کنند و هرکس که بر اساس آن قضاوت نکند، فاسق است. ما به تو کتابی نازل کردیم که به آنچه در اختیارش است، ایمان دارد و نگهبان آن است، بنابراین باید میان آنها بر اساس آنچه خدا نازل کرده، قضاوت کنی و از خواسته‌های آنها که از حق دور شده‌اند، پیروی نکن. ما برای هر یک از شما شریعت و راهی روشن قرار داده‌ایم و اگر خدا می‌خواست، شما را امتی واحد قرار می‌داد، اما این گونه است که خدا شما را در آنچه به شما داده، می‌آزماید. شما باید یکدیگر را به خوبی‌ها تشویق کنید زیرا بازگشت شما به سوی خداست و او به شما خبر می‌دهد که در آنچه با هم اختلاف داشته‌اید، چه بوده است. باید میان آنها بر اساس آنچه خدا نازل کرده قضاوت کنی و از خواسته‌های آنها بترسی که تو را به فتنه بیندازند. اگر آنها از تو برگردند، بدان که خدا می‌خواهد برخی از گناهانشان را بر آنها تحمیل کند و بسیاری از مردم فاسق هستند.
وز پی آنها که بودند انبیا
بر اثرهاشان در آوردیم ما
هوش مصنوعی: ما از پی آن پیامبرانی که بودند، بر آثار و نشانه‌های آنان پی بردیم و بهره‌مند شدیم.
عیسی مریم رسول پاک را
روشنی ّ دیدة افلاک را
هوش مصنوعی: عیسی مریم که پیامبر پاکی است، نور و روشنایی آسمان‌ها را مشاهده می‌کند.
کو مصد ّق بود بر آنها که پیش
ما فرستادیم از آیات خویش
هوش مصنوعی: این شخص به کسانی که آیات ما را پیش از او فرستاده‌ایم، ایمان دارد و به تصدیق آن‌ها پرداخته است.
بود آن تورات مر تنزیل را
پس به او دادیم ما انجیل را
هوش مصنوعی: تورات، که کتاب آسمانی نازل شده بود، متعلق به او بود و بعد از آن ما انجیل را به او دادیم.
رهنما بود او به توحید و به نور
همچنین بر علم احکام و امور
هوش مصنوعی: او راهنمایی بود در شناخت توحید و نور، و همچنین در علم احکام و مسائل.
بر طریق حق تعالی روشنی
هم مصد ّق مر به تورات سنی
هوش مصنوعی: در راه خداوند، روشنی و نور همواره وجود دارد و این نور، تأییدکننده‌ی صداقت و اعتبار کتاب مقدس تورات است.
هم بر آنچه بود از تورات پیش
در اصول و در فروع از دین و کیش
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ما باید به اصول و فروع دین و مذهب که در تورات آمده است، توجه کنیم و به آن‌ها عمل کنیم.
بود ارشادی خلایق را به حق
متقین را وعظ و پندی بر نسق
هوش مصنوعی: چنانچه افرادی در راه هدایت و راست‌کرداری به حقیقت پند و اندرز بدهند، این عمل می‌تواند باعث راهنمایی دیگران شود.
حکم تا از وی کنند اهلش عیان
بر هر آنچه بُد ز حق نازل در آن
هوش مصنوعی: تا زمانی که افرادی که در این زمینه صاحب نظر هستند، حکمی صادر کنند، حقیقت بر همه چیزهایی که از حق نازل شده، آشکار خواهد شد.
پس از آن کردند ترسایان عدول
بر هوی و میل نفس بی اصول
هوش مصنوعی: پس از آن، مسیحیان بر پایهٔ خواسته‌ها و تمایلات بی‌اساس خود از اصول خود منحرف شدند.
وآنکه نکند حکم بر آنچه از وجوه
گشته نازل فاسقانند این گروه
هوش مصنوعی: کسانی که بر طبق آنچه که از راه‌های معتبر نازل شده قضاوت نکنند، در حقیقت از دسته فاسدان هستند.
هم به سویت ای رسول مس تطاب
نازل از ما شد به صدق و حق کتاب
هوش مصنوعی: به سوی تو ای پیامبر، کتابی حقیقی و درست از جانب ما نازل شد.
هم موافق، هم مطابق، بالیقین
با هر آن چیزی که آمد پیش از این
هوش مصنوعی: هر چیزی که پیش از این آمده، به طور قطع با آنچه که اکنون وجود دارد همخوانی و سازگاری دارد.
از کتب و آیات صدق منزله
حل شود زو تا امور مشکله
هوش مصنوعی: با مطالعه کتب و آیات می‌توان درک عمیق‌تری از مسائل پیچیده پیدا کرد و مشکلات را حل کرد.
هم مهیمن بر وی اعنی بر کتاب
کز حق آمد با نبییّن بر صواب
هوش مصنوعی: کتاب الهی که به وسیله پیامبران حق به ما رسیده، روشن و قابل اعتماد است و تحت نظارت خداوند قرار دارد.
تا شود معلوم از آن گر ناحقی
داده رخ ز اهل کتاب از منطقی
هوش مصنوعی: اگر از اهل کتاب دیدگاه خود را مطرح کنند، حقانیت یا ناحق بودن آنها مشخص خواهد شد.
یعنی ار تحریف حکمی کرده اند
ناحقی بر جای حق آورده اند
هوش مصنوعی: اگر حکمی را تغییر داده‌اند، ناحقی را جایگزین حقی کرده‌اند.
زو شود مکشوف آن اسرارها
یعنی از قرآن رموز کارها
هوش مصنوعی: از قرآن، رازهای بسیاری برای ما روشن می‌شود، یعنی از طریق این کتاب می‌توان به اسرار زندگی و دنیای امور پی برد.
هر چه شد تبدیل از احکام اِله
باشد او بر سُقم و صحتها گواه
هوش مصنوعی: هر آنچه که در این دنیا تغییر می‌کند، نشان‌دهنده‌ی اراده‌ی الهی است و او بر درست و نادرست آن گواهی می‌دهد.
حکم می کن پس تو بر صدق و صواب
بین ایشان یعنی ارباب کتاب
هوش مصنوعی: تو بر حقیقت و درستی آنچه در میان آن‌ها یعنی صاحبان کتاب است، حکم کن.
بر هر آنچه بر تو بفرستاده حق
در قصاص و رجم و احکام و نسق
هوش مصنوعی: هر چیزی که خداوند برای تو در مورد مجازات‌ها و قوانین مشخص کرده است، باید مورد توجه و عمل قرار گیرد.
فرقه ای گویند چون فرموده حق
حکم کن فرض است ما را بر فرق
هوش مصنوعی: گروهی می‌گویند که طبق دستور الهی، بر ما واجب است که در مورد فرق و تفاوت‌ها قضاوت کنیم.
گر کنند اعنی ترافع بی دغل
جانب حکام ما اهل ملل
هوش مصنوعی: اگر بخواهند بدون فریبکاری از تو شکایت کنند، به سمت حکام ما می‌آیند که از ملل مختلف هستند.
حکم کردن بهر ایشان واجب است
واندر این آراء امّت غالب است
هوش مصنوعی: قضاوت و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها ضروری است و در این نظرات، رای اکثریت مردم تاثیرگذار است.
فرقه ای گویند حکم اختیار
بر قبول و رد بود هم بر قرار
هوش مصنوعی: گروهی می‌گویند که انتخاب و پذیرش یا رد مسائل، بستگی به خود فرد دارد و این اختیار همواره وجود دارد.
نیست منسوخ اعنی آن حکم نخست
که به تخییر آمد از حق یا که سست
هوش مصنوعی: قضا و قدر الهی از ابتدا تغییر نکرده و همان حکم اولیه باقی است. این حکم از جانب حق آمده و هیچ تزلزلی در آن وجود ندارد.
گفته می کن حکم گر خواهی تو خود
ور نه سوی شرع خودشان ساز رد
هوش مصنوعی: اگر خودت بخواهی، می‌توانی دستور بدی، وگرنه به قوانین خودشان پایبند باش.
حاکمان آن شریعت تا کنند
حکم بر وفق کتاب ارجمند
هوش مصنوعی: حاکمان آن دین و قانون باید تصمیمات خود را بر اساس کتاب ارزشمند اتخاذ کنند.
جز که نبود حکم حق در شرعشان
یا کتاب حق ز اصل و فرعشان
هوش مصنوعی: تنها چیزی که نبود، حکم خداوند در دین یا کتاب الهی بود که از ریشه و شاخه‌اش موجود باشد.
پس بود اجراء حکم از واجبات
واندر این قول است اجماع ثقات
هوش مصنوعی: اجرای حکم یکی از واجبات است و در این موضوع، تمام اهل علم و معتبر بر این مطلب اتفاق نظر دارند.
ز آرزوهاشان مکن هم پیروی
زآنچه آمد بر تو تا غافل شوی
هوش مصنوعی: به آرزوهای دیگران توجه نکن و از آنچه بر تو می‌گذرد غافل نشو.
هم ز حکم راست جویی انحراف
بر کلام و میل ایشان ز اختلاف
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر از حقیقت و راستی منحرف شوی و تحت تأثیر نظرات مختلف قرار بگیری، باعث اختلاف و تناقض در گفتار و رفتار خود می‌گردی. در واقع، هر چه بیشتر از حقیقت دور شوی، بیشتر در تضاد با خود و باورهایت قرار می‌گیری.
در میان هر گروهی از شما
شرع و راهی وضع فرمودیم ما
هوش مصنوعی: در هر جمعی از شما، ما قوانینی و راه‌هایی را تعیین کرده‌ایم.
مر شما کاهل کتاب از ایزدید
امت موسی و عیسی و احمدید
هوش مصنوعی: شما از کتاب غافل هستید و در واقع از پیروان انبیای بزرگ همچون موسی، عیسی و احمد (پیامبر اسلام) هستید.
شرع و منهاجی که بود آن حق و راست
در شما حق کرد وضع از آنچه خواست
هوش مصنوعی: راه و قانونی که در شما وجود داشت، آن حق و حقیقت بود که به خاطر آرزوها و خواسته‌هایتان، وضعیتی ایجاد کرد.
بُد مناسب یعنی آن در هر زمان
بهر نظم روزگار مردمان
هوش مصنوعی: باید مسئله را به گونه‌ای مناسب در نظر گرفت که در هر زمان و شرایط مختلف زندگی بشری نظم و ترتیب حاکم باشد.
نه که می بود آن ارادة بر گزاف
از تناسب تا که باشد برخلاف
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به این که اراده و خواسته انسان هرگز نمی‌تواند از راه‌های بی‌مورد و نامتوازن به جایی برسد و هر حرکت یا تصمیمی که گرفته می‌شود باید بر اساس اصول و تناسبات منطقی باشد، در غیر این صورت به نتیجه‌ی مطلوب نخواهد رسید.
مر شریعت در لغت شد راه آب
دین به وی تشبیهش آمد بر صواب
هوش مصنوعی: در لغت، شریعت به معنی راه است و به همین دلیل به دین نیز تشبیه شده است، زیرا مانند آب که راه خود را پیدا می‌کند، شریعت نیز راه هدایت و درستی را ارائه می‌دهد.
دین هم آمد، داری ار عقل و ادب
بر حیات سرمدی ای جان سبب
هوش مصنوعی: اگر عقل و ادب را در زندگی خود داشته باشی، دین هم به سراغت می‌آید و به تو کمک می‌کند تا به حیات جاودانه‌ای دست پیدا کنی، جانم.
ور که حق می خواست می کردندتان
امتی واحد شما را در جهان
هوش مصنوعی: اگر کسی به حق و حقیقت می‌رسید، شما را به عنوان یک ملت واحد در تمامی جهان می‌دانستند.
لیک خواهد مر شما را آزمود
بر هر آنچه دادتان از نفع و سود
هوش مصنوعی: اما او می‌خواهد شما را در هر چیزی که از نفع و سود به شما داده، امتحان کند.
پس شما گیرید سبقت یا کرام
جانب خیرات و نیکی بالتمام
هوش مصنوعی: پس شما از دیگران پیشی بگیرید و در کارهای نیک و خیری که انجام می‌دهید کوشا باشید.
بازگشت جمله باشد سوی حق
قطره ها راجع شود بر جوی حق
هوش مصنوعی: همه چیز در نهایت به حق برمی‌گردد، مثل قطره‌هایی که به جوی حق می‌پیوندند.
پس خبر خواهد نمود او بر شما
چون رسد وقت جزاء دادن بجا
هوش مصنوعی: زمانی که وقت پاداش دادن فرا برسد، او به شما خبر خواهد داد.
بر هر آن چیزی که در وی اختلاف
میکنید از شرع و دین بی خلاف
هوش مصنوعی: هر چیزی که در مورد آن اختلاف نظر دارید، باید مطابق با قوانین شرع و دین باشد و در این زمینه هیچ شک و تردیدی وجود ندارد.
واینکه فرمایی تو حکم اندر حدود
بینشان یعنی نصاری و یهود
هوش مصنوعی: وقتی می‌گویی که تو حکم و قضاوت را درباره‌ نصاری و یهود در مرزهای میان آنان انجام می‌دهی، به نظر می‌رسد که تو در مقام قاضی و داوری قرار داری.
بر هر آنچه بر تو بفرستاده حق
نی به وفق میل و آراء فرق
هوش مصنوعی: هر چیزی که خداوند برای تو مقدر کرده، مناسب با خواسته‌ها و نظرات مختلف نیست.
میمکن بر میل ایشان پیروی
کن حذر کز فتنه شان گمره شوی
هوش مصنوعی: به آنها بیش از حد توجه نکن و از پیروی کردن آن‌ها بپرهیز، زیرا ممکن است تو را به اشتباه سوق دهد و دچار فتنه شوند.
یَفتِنُوک َ اعنی که از عذرت یهود
افکنند اندر ضلالی در حدود
هوش مصنوعی: شما را گمراه می‌کنند و به دلیل عذرتان، یهودی‌ها شما را در بی‌راهه می‌اندازند.
وعدة ایمان دهندت از دغل
وآن نباشد غیر تزویر و حیل
هوش مصنوعی: به تو وعده ایمان می‌دهند، اما این وعده‌ها جز فریب و نیرنگ نیست.
پس کنند اعراض گر از سوء رای
پس بدان که باز میخواهد خدای
هوش مصنوعی: اگر از نظر بدی دوری کنند، بدان که خداوند دوباره به سوی آنها خواهد آمد.
که عقوبت های بعضی از ذنوب
جانب ایشان رساند بالوجوب
هوش مصنوعی: برخی از گناهان به ناچار عذاب و کیفرهایی را برای انسان به همراه دارند.
یعنی آن اعراضشان گردد سبب
کافکند از جرمهاشان پرده رب
هوش مصنوعی: یعنی رفتار و نشانه‌های آن‌ها باعث می‌شود که از گناه‌هایشان پرده‌برداری انجام شود.
هم عقوبتهای دنیا و آخرت
سوی ایشان رو کند بی معذرت
هوش مصنوعی: تمام عذاب‌ها و کیفرهای دنیا و آخرت به سمت آنها خواهد آمد و هیچ عذری هم نخواهند داشت.
از جلاء و قتل و جزیه، ضرب و شتم
که به دنیا بهره شان گردیده حتم
هوش مصنوعی: از روشنایی و کشتار و مالیات، و همچنین از زخم و صدمه‌ای که به دنیا به‌عنوان سهمشان رسیده، حتمی است.
تا دگر چبود عِقاب اخروی
داند آن را حق بر آن قوم غوی
هوش مصنوعی: تا زمانی که عذاب و عواقب کارهای نادرست افراد نادان مشخص شود، فقط خداوند می‌داند که چه سرنوشتی در انتظار آن‌هاست.
فاسقانند اکثر مردم یقین
تو مشو ز انکار ایشان دل غمین
هوش مصنوعی: بیشتر مردم فاسق و بی‌هوده‌اند؛ بنابراین نگذار تا انکار آنها تو را ناراحت کند و به شک بیاندازد.
انبیاء را بوده اند از منکران
ز اهل ادیان و ملل در هر زمان
هوش مصنوعی: نبیان در هر زمان با منکرانی از بین اهل ادیان و ملت‌ها مواجه بوده‌اند.
این نه مخصوص تو است و دور تو
گر یهودان منکرند از فور تو
هوش مصنوعی: این موضوع تنها به تو مربوط نمی‌شود و اگر یهودیان از تو دوری کنند، به خاطر انکار آنهاست.
مر یهودان بعد از آن گفتند ما
نیستیم از قلب بر حُکمت رضا
هوش مصنوعی: یهودیان پس از آن گفتند ما از دل به حکمت راضی نیستیم.