گنجور

۱۰- آیات ۴۲ تا ۴۵

سَمّٰاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکّٰالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جٰاؤُکَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ‌ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُقْسِطِینَ (۴۲) وَ کَیْفَ یُحَکِّمُونَکَ وَ عِنْدَهُمُ اَلتَّوْرٰاةُ فِیهٰا حُکْمُ اَللّٰهِ ثُمَّ یَتَوَلَّوْنَ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ مٰا أُولٰئِکَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۴۳) إِنّٰا أَنْزَلْنَا اَلتَّوْرٰاةَ فِیهٰا هُدیً وَ نُورٌ یَحْکُمُ بِهَا اَلنَّبِیُّونَ اَلَّذِینَ أَسْلَمُوا لِلَّذِینَ هٰادُوا وَ اَلرَّبّٰانِیُّونَ وَ اَلْأَحْبٰارُ بِمَا اُسْتُحْفِظُوا مِنْ کِتٰابِ اَللّٰهِ وَ کٰانُوا عَلَیْهِ شُهَدٰاءَ فَلاٰ تَخْشَوُا اَلنّٰاسَ وَ اِخْشَوْنِ وَ لاٰ تَشْتَرُوا بِآیٰاتِی ثَمَناً قَلِیلاً وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْکٰافِرُونَ (۴۴) وَ کَتَبْنٰا عَلَیْهِمْ فِیهٰا أَنَّ اَلنَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ اَلْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَ اَلْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ اَلْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ اَلسِّنَّ بِالسِّنِّ وَ اَلْجُرُوحَ قِصٰاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفّٰارَةٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۴۵)

شنوندگان مر دروغ را خورندگانند مر حرام را پس اگر آمدند ترا پس حکم کن میانشان یا روی گردان از ایشان و اگر رو بگردانی از ایشان پس هرگز ضرر نتوانند رسانید ترا چیزی و اگر حکم کردی پس حکم کن میانشان بعدل بدرستی که خدا دوست دارد عدالت‌کنندگان را (۴۲) و چگونه حکم می‌سازند ترا و نزد ایشانست توریة که در آنست حکم خدا پس بر می‌گردند پس از آن و نیستند آن گروه به گروندگان (۴۳) بدرستی که ما فرستادیم توریة را که در آنست هدایت و نور حکم می‌کند بآن پیغمبرانی که پذیرای فرمان شدند برای آنان که یهود شدند و خداپرستان کامل معرفت و دانایان دین و از آنچه خواسته شدند نگاهداریش را از کتاب خدا و بودند بر آن گواهان پس مترسید از مردمان و بترسید از من و یدل مگیرید بآیتهای من بهای اندک را و کسی که حکم نکرد بآنچه فرو فرستاد خدا پس آن گروه ایشانند کافران (۴۴) و نوشتیم بر ایشان در آن اینکه نفس بنفس است و چشم بچشم و بینی به بینی و گوش بگوش و دندان بدندان و جراحتها را قصاص پس کسی که تصدق کند بآن پس آن کفاره است مر او را و کسی که حکم نکرد بآنچه فرو فرستاد خدا پس آنها ایشان ستمکارانند (۴۵)

بشنوند از تو سخنها با فروغ
بر تو تا بندند بهتان و دروغ
برخلاف آنچه تا بشنیده اند
شرح با ابنای جنس خود کنند
رشوه خوارانند آنها بر حرام
میدهند احکام تغییر از مقام
سُحت را فرمود حیدر رشوت است
اندر احکام خدا و ین حجت است
مزد نر بر ماده بجهاندن عیان
هم بهای خمر و مزد کاهنان
اجرت کتبی که اندر ضابطه
گردد آن بر فسق و ظلمی واسطه
وجه میته، وجه مَیسِر، وجه کلب
مهر بَغی، اعنی فجور از اخذ و جلب
گفت صادق(ع) هر چه از راه حرام
بر کف آید سحت باشد بالتمام
واندر اینجا سحت قصد از رشوت است
هر بیانی در مقامش حکمت است
پس بیایند ار تو را اهل کتاب
بینشان کن حکم از راه صواب
یا بگردان روی و رد کن تا روند
سوی اهل ملت خود بی گزند
تا به شرع خود کنند آنها عمل
اصلح است این مر تو را ز اهل ملل
پس تو خود باشی مخیّر ای رسول
گر کنی اعراض ور سازی قبول
جمعی این تخییر را ز اهل خبر
گفته منسوخ است از حکم دگر
از إنْ اَحکُم بَینَهُم که عنقریب
شرحش آید گر ز فهم استت نصیب
گفته در این آیت اعراض ار کنی
نیست ضرّی وز زیانها ایمنی
ور که خواهی کرد حکمی ز افتقاد
حکم کن مابینشان از عدل و داد
مقسطین را دوست دارد ذوالکرم
بس عَجب کایشان نمایندت حکم
زآنکه تورات است نزد آن گروه
واندر آن حکم الله از کل وجوه
نیست پس تحکیم مقصود یهود
یا اقامۀ شرع و اجرای حدود
بلکه باشد قصدشان اهوان امر
بر هر آنچه آمد از سلطان امر
پس کنند اعراض از حکم تو زود
چونکه حکم رجم آری بر یهود
وآن موافق اندر آئین مبین
با کتاب حق و تورات متین
باور ایشان ر ا نباشد و اعتماد
هیچ بر حکم تو کآرند انقیاد
شد ز ما تورات نازل در امور
واندر آن باشد هدایتها و نور
حکم با وی می نمودند انبیا
که بُدند از بعد موسی رهنما
اندر اجرای حقوق از هر مقام
وآنچه می بود از حلال و از حرام
آن کسان بر حکم خلاّق العباد
بودشان تسلیم محض و انقیاد
بهر آن قومی که بودند از یهود
شد ز ما تورات نازل در حدود
زآن نبیی ّنند مقصود از یهود
بودشان بر قوم زآن حکمی که بود
عالمان پاک ربّانی به نام
قصد ز اَحبار است، زهاد و کرام
بود امر از حق بر ایشان بیخلاف
حفظ آن تورات را از انحراف
بر کتاب حق بُدند از شاهدان
تا که تغییری نیابد ره بر آن
پس مترسید از خلایق در نسق
اندر اجرای کتاب و حکم حق
می ز من ترسید در تبدیل حکم
تا جلیل آیید از تجلیل حکم
هم بنفروشید آیات مرا
بر بهای اندک از وجه خطا
زآنکه دنیا بس بود ناپایدار
رشوتش تا چیست غیر از ننگ و عار
وآنکه بر مَآ أنزَلَ الله یک لسان
حکم نکند، کافرانند آن کسان
باز فرماید که در تورات خاص
فرض فرمودیم ما اندر قصاص
نَّفس بِالنَّفس آنکه یک تن را کُشند
بر قصاص یک تن این نظم است و پند
چشم بر چشمی و هم گوشی به گوش
بینی ای بر بینی ای بی روی پوش
سِّنَّ بِالسِّنَّ و َالْجُرُوح َ بالقِصَاص
آنچه دارد بر مساوات اختصاص
هم جراحت را به مِثل آمد عوض
وین بود حکم حدود از ما فَرَض
حفظ حدی نیست ور ممکن تمام
چون خراش پوست یا کسر عظام
حکم آن پس کرد باید بر دیت
وز تصدق کرد کس در تسلیت
عفو یعنی کرد آن بر ضاربش
حق نماید عفو جرم غالبش
کرد آن کفارة اجرام او
حق نویسد بر نکویی نام او
وآنکه بر آنچه فرستاده خدا
حکم نکند اندر احکام و قضا
آن گروهند از ستمکاران یقین
وضع حق سازند بر ناحق به دین
۹- آیات ۴۰ تا ۴۱: أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ لَهُ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ یُعَذِّبُ مَنْ یَشٰاءُ وَ یَغْفِرُ لِمَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۰) یٰا أَیُّهَا اَلرَّسُولُ لاٰ یَحْزُنْکَ اَلَّذِینَ یُسٰارِعُونَ فِی اَلْکُفْرِ مِنَ اَلَّذِینَ قٰالُوا آمَنّٰابِأَفْوٰاهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَ مِنَ اَلَّذِینَ هٰادُوا سَمّٰاعُونَ لِلْکَذِبِ سَمّٰاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِینَ لَمْ یَأْتُوکَ یُحَرِّفُونَ اَلْکَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوٰاضِعِهِ یَقُولُونَ إِنْ أُوتِیتُمْ هٰذٰا فَخُذُوهُ وَ إِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا وَ مَنْ یُرِدِ اَللّٰهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِکَ لَهُ مِنَ اَللّٰهِ شَیْئاً أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ لَمْ یُرِدِ اَللّٰهُ أَنْ یُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِی اَلدُّنْیٰا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۴۱)۱۱- آیات ۴۶ تا ۴۹: وَ قَفَّیْنٰا عَلیٰ آثٰارِهِمْ بِعِیسَی اِبْنِ مَرْیَمَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ آتَیْنٰاهُ اَلْإِنْجِیلَ فِیهِ هُدیً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلتَّوْرٰاةِ وَ هُدیً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ (۴۶) وَ لْیَحْکُمْ أَهْلُ اَلْإِنْجِیلِ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فِیهِ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰاسِقُونَ (۴۷) وَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِمٰا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلْکِتٰابِ وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ عَمّٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْحَقِّ لِکُلٍّ جَعَلْنٰا مِنْکُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهٰاجاً وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ لٰکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فِی مٰا آتٰاکُمْ فَاسْتَبِقُوا اَلْخَیْرٰاتِ إِلَی اَللّٰهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ (۴۸) وَ أَنِ اُحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَتَّبِعْ أَهْوٰاءَهُمْ وَ اِحْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ مٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ إِلَیْکَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمٰا یُرِیدُ اَللّٰهُ أَنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلنّٰاسِ لَفٰاسِقُونَ (۴۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سَمّٰاعُونَ لِلْکَذِبِ أَکّٰالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جٰاؤُکَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ‌ یَضُرُّوکَ شَیْئاً وَ إِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُقْسِطِینَ (۴۲) وَ کَیْفَ یُحَکِّمُونَکَ وَ عِنْدَهُمُ اَلتَّوْرٰاةُ فِیهٰا حُکْمُ اَللّٰهِ ثُمَّ یَتَوَلَّوْنَ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ مٰا أُولٰئِکَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۴۳) إِنّٰا أَنْزَلْنَا اَلتَّوْرٰاةَ فِیهٰا هُدیً وَ نُورٌ یَحْکُمُ بِهَا اَلنَّبِیُّونَ اَلَّذِینَ أَسْلَمُوا لِلَّذِینَ هٰادُوا وَ اَلرَّبّٰانِیُّونَ وَ اَلْأَحْبٰارُ بِمَا اُسْتُحْفِظُوا مِنْ کِتٰابِ اَللّٰهِ وَ کٰانُوا عَلَیْهِ شُهَدٰاءَ فَلاٰ تَخْشَوُا اَلنّٰاسَ وَ اِخْشَوْنِ وَ لاٰ تَشْتَرُوا بِآیٰاتِی ثَمَناً قَلِیلاً وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْکٰافِرُونَ (۴۴) وَ کَتَبْنٰا عَلَیْهِمْ فِیهٰا أَنَّ اَلنَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ اَلْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَ اَلْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ اَلْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ اَلسِّنَّ بِالسِّنِّ وَ اَلْجُرُوحَ قِصٰاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفّٰارَةٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِمٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۴۵)
هوش مصنوعی: این متن به مسأله قضاوت و عدالت اشاره دارد. آن کسانی که به دروغ‌گویی گوش می‌دهند و از مال حرام استفاده می‌کنند، باید بدانند که اگر به سراغ شما بیایند، شما می‌توانید بین آن‌ها قضاوت کنید یا از آن‌ها روی برگردانید. اگر از آن‌ها روی برگردانید، هیچ آسیبی به شما نمی‌رسد و اگر قضاوت کردید، باید با انصاف قضاوت کنید زیرا خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد. همچنین مطرح می‌شود که این افراد چگونه می‌توانند از شما قضاوت بخواهند در حالی که خودشان دارای تورات هستند که حکم خدا در آن است، اما پس از آن از آن سرپیچی می‌کنند و این نشان می‌دهد که آن‌ها مؤمن نیستند. خداوند تورات را به عنوان راهنمایی و نوری برای پیروانش نازل کرده است و باید از آن استفاده کرد. قاضی‌ها و علما باید به آنچه که در کتاب خداست پایبند باشند و از ترس مردم نباید از اجرای حق بترسند. همچنین تأکید می‌شود که قضاوت بر اساس آنچه خدا نازل کرده، واجب است و کسانی که به آن عمل نکنند، کافر و ظالم به حساب می‌آیند. در نهایت، شریعت قصاص بیان می‌شود و از افرادی که عفو می‌کنند، به عنوان کسانی که موجب بخشش و کفاره می‌شوند، یاد می‌شود.
شنوندگان مر دروغ را خورندگانند مر حرام را پس اگر آمدند ترا پس حکم کن میانشان یا روی گردان از ایشان و اگر رو بگردانی از ایشان پس هرگز ضرر نتوانند رسانید ترا چیزی و اگر حکم کردی پس حکم کن میانشان بعدل بدرستی که خدا دوست دارد عدالت‌کنندگان را (۴۲) و چگونه حکم می‌سازند ترا و نزد ایشانست توریة که در آنست حکم خدا پس بر می‌گردند پس از آن و نیستند آن گروه به گروندگان (۴۳) بدرستی که ما فرستادیم توریة را که در آنست هدایت و نور حکم می‌کند بآن پیغمبرانی که پذیرای فرمان شدند برای آنان که یهود شدند و خداپرستان کامل معرفت و دانایان دین و از آنچه خواسته شدند نگاهداریش را از کتاب خدا و بودند بر آن گواهان پس مترسید از مردمان و بترسید از من و یدل مگیرید بآیتهای من بهای اندک را و کسی که حکم نکرد بآنچه فرو فرستاد خدا پس آن گروه ایشانند کافران (۴۴) و نوشتیم بر ایشان در آن اینکه نفس بنفس است و چشم بچشم و بینی به بینی و گوش بگوش و دندان بدندان و جراحتها را قصاص پس کسی که تصدق کند بآن پس آن کفاره است مر او را و کسی که حکم نکرد بآنچه فرو فرستاد خدا پس آنها ایشان ستمکارانند (۴۵)
هوش مصنوعی: شنوندگان دروغ را می‌پذیرند و حرام را می‌خورند. پس اگر کسی به تو مراجعه کرد، یا میان آنها قضاوت کن یا از آنها روی برگردان. اگر روی برگردانی، آنها هیچ ضرری به تو نمی‌زنند. اما اگر قضاوت کردی، باید با عدل قضاوت کنی، زیرا خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد. چگونه می‌توانی قضاوت کنی وقتی که در میان آنها تورات وجود دارد که حکم خدا در آن است و آنها پس از آن به احکام باز می‌گردند؟ آنها مؤمنان نیستند. ما تورات را فرستادیم که در آن هدایت و نور است و با آن، پیغمبرانی که فرمان‌پذیر بودند، قضاوت می‌کنند، مخصوصاً برای یهودی‌ها و خداپرستان آگاه. آنها باید از آنچه در کتاب خدا آمده، نگهداری کنند و بر آن گواهی دهند. پس از انسان‌ها نترسید و از من بترسید و آیات من را به بهای ناچیز نفروشید. کسی که به آنچه خدا نازل کرده قضاوت نکند، آن گروه کافرند. همچنین بر آنها نوشتیم که جان در برابر جان، چشم در برابر چشم، بینی در برابر بینی، گوش در برابر گوش، دندان در برابر دندان و جراحت‌ها انتقام دارد. هر کس که از این حقوق بگذرد، این بخشش به نفع اوست و هر کس به آنچه خدا نازل کرده قضاوت نکند، ظلم‌کنندگان هستند.
بشنوند از تو سخنها با فروغ
بر تو تا بندند بهتان و دروغ
هوش مصنوعی: افراد از صحبت‌های تو با دقت و توجه گوش می‌دهند و به تو اعتبار می‌دهند تا بتوانند نسبت به تو شایعات و دروغ‌پراکنی‌ها را را رد کنند.
برخلاف آنچه تا بشنیده اند
شرح با ابنای جنس خود کنند
هوش مصنوعی: بر خلاف آنچه که شنیده‌اند، افراد هم‌جنس خود را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهند.
رشوه خوارانند آنها بر حرام
میدهند احکام تغییر از مقام
هوش مصنوعی: آنها افرادی هستند که با گرفتن رشوه، قوانین را تغییر می‌دهند و از مقام خود سوءاستفاده می‌کنند.
سُحت را فرمود حیدر رشوت است
اندر احکام خدا و ین حجت است
هوش مصنوعی: حضرت علی (ع) فرمودند که رشوه، ناپاکی است و در قوانین خداوند قابل قبول نیست و این موضوع یک دلیل روشن برای این گفته است.
مزد نر بر ماده بجهاندن عیان
هم بهای خمر و مزد کاهنان
هوش مصنوعی: اجر نر وقتی بر ماده می‌گذارد، به روشنی همانند بهایی است که برای شراب یا پاداش کاهنان پرداخت می‌شود.
اجرت کتبی که اندر ضابطه
گردد آن بر فسق و ظلمی واسطه
هوش مصنوعی: اجرتی که به صورت شفاف و قانونی تعیین شود، باید در ارتباط با کارهای ناشایست و ظلم کارکرد نداشته باشد.
وجه میته، وجه مَیسِر، وجه کلب
مهر بَغی، اعنی فجور از اخذ و جلب
هوش مصنوعی: این جمله به تضاد و تضاربی اشاره دارد که بین برخی از مفاهیم و شخصیت‌ها وجود دارد. "نوشیدن شراب و قمار"، به نوعی بازی با سرنوشت و بخت است که به فساد و گناه منجر می‌شود. "سگ"، که در اینجا نماد برخی از جنبه‌های ناپسند و بدکار است، اشاره به نفرت و زشتی در اعمال انسانی دارد. در مجموع، این عبارت به نقد رفتارها و عواقب منفی ناشی از آن‌ها پرداخته است.
گفت صادق(ع) هر چه از راه حرام
بر کف آید سحت باشد بالتمام
هوش مصنوعی: امام صادق(ع) فرمودند که هر چیزی که به‌وسیلهٔ راه‌های نادرست و حرام به دست آید، به‌طور کامل و قطعاً نامناسب و ناگوار است.
واندر اینجا سحت قصد از رشوت است
هر بیانی در مقامش حکمت است
هوش مصنوعی: در اینجا تلاش برای رسیدن به هدف از طریق رشوه و کارهای غیرمعتبر کار دشواری است و هر چیزی که بیان می‌شود، به منزله‌ای از خرد و دانایی است.
پس بیایند ار تو را اهل کتاب
بینشان کن حکم از راه صواب
هوش مصنوعی: اگر خواستی که بین این مردم اهل کتاب را به حساب بیاورند، باید بر اساس انصاف و درست‌کاری قضاوت کنی.
یا بگردان روی و رد کن تا روند
سوی اهل ملت خود بی گزند
هوش مصنوعی: اگر روی خود را بگردانی و آنها را رد کنی، می‌توانند بی‌خطر به سوی مردم خود بروند.
تا به شرع خود کنند آنها عمل
اصلح است این مر تو را ز اهل ملل
هوش مصنوعی: بهتر است که آن‌ها بر اساس قوانین و اصول دینی خود عمل کنند تا آنکه بخواهند به رسم و رسوم دیگر ملت‌ها پایبند باشند.
پس تو خود باشی مخیّر ای رسول
گر کنی اعراض ور سازی قبول
هوش مصنوعی: پس تو خودت هستی و در انتخاب مختاری، ای پیامبر! اگر پشت کنایی، یا اگر هم پذیرش کنی.
جمعی این تخییر را ز اهل خبر
گفته منسوخ است از حکم دگر
هوش مصنوعی: عده‌ای از اهل دانش می‌گویند که این انتخاب یا تخییری که مطرح شده دیگر اعتبار ندارد و تحت قوانین جدید باطل شده است.
از إنْ اَحکُم بَینَهُم که عنقریب
شرحش آید گر ز فهم استت نصیب
هوش مصنوعی: اگر بتوانی بین آنها قضاوت کنی، به زودی توضیح داده خواهد شد، فقط باید از فهم و درک خود بهره‌مند باشی.
گفته در این آیت اعراض ار کنی
نیست ضرّی وز زیانها ایمنی
هوش مصنوعی: اگر از چیزی روی گردان شوی، برایت ضرری نخواهد داشت و از زیان‌ها در امان خواهی بود.
ور که خواهی کرد حکمی ز افتقاد
حکم کن مابینشان از عدل و داد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی قضاوتی بر اساس بررسی انجام دهی، باید بین آنها با انصاف و عدالت حکم کنی.
مقسطین را دوست دارد ذوالکرم
بس عَجب کایشان نمایندت حکم
هوش مصنوعی: خداوند متعال را نیکوکاران و عادلین بسیار خوشایند است، اما شگفت این است که این افراد چگونه داوری خواهند کرد.
زآنکه تورات است نزد آن گروه
واندر آن حکم الله از کل وجوه
هوش مصنوعی: زیرا که کتاب مقدس، یعنی تورات، برای آن گروه است و در آن، احکام الهی از تمام جوانب ذکر شده است.
نیست پس تحکیم مقصود یهود
یا اقامۀ شرع و اجرای حدود
هوش مصنوعی: در واقع، هدف یهودیان نه برقراری اصول و قوانین دینی است و نه اجرای احکام شرعی.
بلکه باشد قصدشان اهوان امر
بر هر آنچه آمد از سلطان امر
هوش مصنوعی: هدف آنها باید این باشد که بر هر آنچه از خواست و فرمان سلطان می‌آید، تسلط یابند و آن را پیاده کنند.
پس کنند اعراض از حکم تو زود
چونکه حکم رجم آری بر یهود
هوش مصنوعی: اگر به سرعت از حکم تو کنار می‌کشند، بدان که هنگامی که حکمی سخت بر یهود صادر می‌کنی، این اتفاق می‌افتد.
وآن موافق اندر آئین مبین
با کتاب حق و تورات متین
هوش مصنوعی: و آنچه که در اینجا مطرح شده است، با اصول روشن و واضحی که در کتاب خداوند و تورات معتبر بیان شده، همخوانی دارد.
باور ایشان ر ا نباشد و اعتماد
هیچ بر حکم تو کآرند انقیاد
هوش مصنوعی: اعتماد و باور آن‌ها به تو نیست و هیچ‌گونه اعتباری به حکم تو ندارند، چرا که تسلیم نمی‌شوند.
شد ز ما تورات نازل در امور
واندر آن باشد هدایتها و نور
هوش مصنوعی: تورات برای ما نازل شده است تا در زمینه‌های مختلف راهنمایی کند و در آن روشنی و روشنایی وجود دارد.
حکم با وی می نمودند انبیا
که بُدند از بعد موسی رهنما
هوش مصنوعی: پیامبران به او نشان می‌دادند که بعد از موسی، رهبرانی هستند که باید از آن‌ها پیروی شود.
اندر اجرای حقوق از هر مقام
وآنچه می بود از حلال و از حرام
هوش مصنوعی: در اجرای حقوق و انجام وظایف، باید به مسائلی که مربوط به مقامات مختلف و همچنین مباحث حلال و حرام توجه کرد.
آن کسان بر حکم خلاّق العباد
بودشان تسلیم محض و انقیاد
هوش مصنوعی: آن افراد کاملاً تسلیم و فرمانبردار مشیت و اراده خالق جهان بودند.
بهر آن قومی که بودند از یهود
شد ز ما تورات نازل در حدود
هوش مصنوعی: به خاطر آن گروه که از یهود بودند، برای ما تورات نازل شد تا احکامی در آن معین گردد.
زآن نبیی ّنند مقصود از یهود
بودشان بر قوم زآن حکمی که بود
هوش مصنوعی: از آن پیامبر، قصه‌ی یهودیت برای قوم آنها بیان شده است، بر اساس حکمی که وجود داشت.
عالمان پاک ربّانی به نام
قصد ز اَحبار است، زهاد و کرام
هوش مصنوعی: عالمین و دانشمندان واقعی که از جان و دل پاک هستند، به خاطر حق‌طلبی و نیت پاک خود به شغل و رسالت خود می‌پردازند.
بود امر از حق بر ایشان بیخلاف
حفظ آن تورات را از انحراف
هوش مصنوعی: خداوند اراده کرده که آن‌ها به طور کامل از تورات محافظت کنند و از هر گونه انحراف دور باشند.
بر کتاب حق بُدند از شاهدان
تا که تغییری نیابد ره بر آن
هوش مصنوعی: شاهدان بر روی کتاب حق گواهی دادند تا هیچ تغییری در مسیر آن ایجاد نشود.
پس مترسید از خلایق در نسق
اندر اجرای کتاب و حکم حق
هوش مصنوعی: از مردم نترسید چون در پی اجرای کتاب و فرمان حق هستید.
می ز من ترسید در تبدیل حکم
تا جلیل آیید از تجلیل حکم
هوش مصنوعی: شراب از من ترسید و به احکام تغییر شکل داد، تا بزرگی شما از بزرگداشت این احکام نمایان شود.
هم بنفروشید آیات مرا
بر بهای اندک از وجه خطا
هوش مصنوعی: آیات من را به قیمت اندکی بفروشید، حتی اگر این کار نادرست باشد.
زآنکه دنیا بس بود ناپایدار
رشوتش تا چیست غیر از ننگ و عار
هوش مصنوعی: دنیا به قدری ناپایدار است که چه چیزی می‌تواند جز ننگ و عار برای انسان به ارمغان بیاورد؟
وآنکه بر مَآ أنزَلَ الله یک لسان
حکم نکند، کافرانند آن کسان
هوش مصنوعی: کسانی که بر اساس آنچه خدا نازل کرده است قضاوت نکنند، به حقیقت کافرند.
باز فرماید که در تورات خاص
فرض فرمودیم ما اندر قصاص
هوش مصنوعی: او می‌گوید که در کتاب تورات مقرر کرده‌ایم که قصاص خاصی داشته باشیم.
نَّفس بِالنَّفس آنکه یک تن را کُشند
بر قصاص یک تن این نظم است و پند
هوش مصنوعی: در زندگی، اگر کسی جان یک فرد را بگیرد، باید به خاطر آن، جان خود را فدای کسی دیگر کند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی عدالت و پندهایی برای بازنگری در اعمال بشر است.
چشم بر چشمی و هم گوشی به گوش
بینی ای بر بینی ای بی روی پوش
هوش مصنوعی: چشمت را به چشمانم می‌دوزی و در سکوت به صدای من گوش می‌دهی، ای کسی که وجودت به وجود من پیوند دارد.
سِّنَّ بِالسِّنَّ و َالْجُرُوح َ بالقِصَاص
آنچه دارد بر مساوات اختصاص
هوش مصنوعی: هر کسی باید به اندازه و نسبت به عملش مجازات شود و جراحت‌ها را باید با جراحی‌های مشابه جواب داد. به عبارت دیگر، در انتقام و مجازات باید انصاف رعایت شود.
هم جراحت را به مِثل آمد عوض
وین بود حکم حدود از ما فَرَض
هوش مصنوعی: در اثر جراحت، بدل چیزی به وجود آمده است و این نشان‌دهنده حکم و قوانین ماست که به نوعی تعیین شده است.
حفظ حدی نیست ور ممکن تمام
چون خراش پوست یا کسر عظام
هوش مصنوعی: حفظ حد و مرز در مواردی امکان‌پذیر نیست، همان‌طور که نمی‌توان تنها با یک خراش روی پوست یا یک شکستگی کوچک در استخوان، به طور کامل وضعیت را تبیین کرد.
حکم آن پس کرد باید بر دیت
وز تصدق کرد کس در تسلیت
هوش مصنوعی: این شعری درباره‌ی دقت در انجام وظایف و مسئولیت‌ها است. وقتی پیشامدی اتفاق می‌افتد، باید با صداقت و درست‌کاری به آن پاسخ دهیم. در صورت مسأله‌ای که مربوط به تقصیر یا ضرر باشد، لازم است که عذرخواهی کرده و نیکی کنیم تا دلجویی انجام شود.
عفو یعنی کرد آن بر ضاربش
حق نماید عفو جرم غالبش
هوش مصنوعی: عفو به معنای بخشش است، یعنی شخصی که مورد آسیب قرار گرفته، حق خود را به نفع کسی که به او ضربه زده، نادیده می‌گیرد و جرم او را می‌بخشد.
کرد آن کفارة اجرام او
حق نویسد بر نکویی نام او
هوش مصنوعی: او با انجام کارهای نیک، به خداوند درستی و زیبایی نامش را می‌نویسد.
وآنکه بر آنچه فرستاده خدا
حکم نکند اندر احکام و قضا
هوش مصنوعی: و کسی که به آنچه خدا فرستاده است در مورد قوانین و سرنوشت‌ها حکم نکند.
آن گروهند از ستمکاران یقین
وضع حق سازند بر ناحق به دین
هوش مصنوعی: آن دسته از ستمگران به درستی حق را به ناحق تبدیل می‌کنند و در قالب دین به نمایش می‌گذارند.