گنجور

۸- آیات ۳۴ تا ۳۷

اَلرِّجٰالُ قَوّٰامُونَ عَلَی اَلنِّسٰاءِ بِمٰا فَضَّلَ اَللّٰهُ بَعْضَهُمْ عَلیٰ بَعْضٍ وَ بِمٰا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوٰالِهِمْ فَالصّٰالِحٰاتُ قٰانِتٰاتٌ حٰافِظٰاتٌ لِلْغَیْبِ بِمٰا حَفِظَ اَللّٰهُ وَ اَللاّٰتِی تَخٰافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اُهْجُرُوهُنَّ فِی اَلْمَضٰاجِعِ وَ اِضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاٰ تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلِیًّا کَبِیراً (۳۴) وَ إِنْ‌ خِفْتُمْ شِقٰاقَ بَیْنِهِمٰا فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِهٰا إِنْ یُرِیدٰا إِصْلاٰحاً یُوَفِّقِ اَللّٰهُ بَیْنَهُمٰا إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلِیماً خَبِیراً (۳۵) وَ اُعْبُدُوا اَللّٰهَ وَ لاٰ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوٰالِدَیْنِ إِحْسٰاناً وَ بِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اَلْجٰارِ ذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْجٰارِ اَلْجُنُبِ وَ اَلصّٰاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ وَ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ مَنْ کٰانَ مُخْتٰالاً فَخُوراً (۳۶) اَلَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ اَلنّٰاسَ بِالْبُخْلِ وَ یَکْتُمُونَ مٰا آتٰاهُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنٰا لِلْکٰافِرِینَ عَذٰاباً مُهِیناً (۳۷)

مردان کارگزاران فرمانروایند بر زنان بآنچه افزونی داده خدا بعضی ایشان را بر بعضی و بآنچه انفاق کردند از اموالشان پس نیک زنان پرستارانند و نگاهدارندگانند در وقت حاضر نبودن شوهر بنگاهداشت خدا و آن زنانی که می‌ترسید از نافرمانی ایشان پس پند دهید آنها را و دوری کنید از آنها در خوابگاهها و بزنیدشان پس اگر فرمان برند شما را پس مجوئید بر ایشان راه آزاری بر دستی که خدا باشد برتر بزرگ (۳۴) و اگر بترسید از ناسازی میانشان پس بفرستید داوری را از کسان مرد و داوری را از کسان زن اگر بخواهید بسامان آوردن را سازگاری دهد خدا میانشان بدرستی که خدا باشد دانای آگاه (۳۵) و بپرستید خدا را و شریک مسازید باو چیزی را و بوالدین نیکویی کردن و بصاحب قرابت و یتیمان و درماندگان و همسایۀ صاحب قرابت و همسایه بیگانه و همراه در پهلو و راه گذر محتاج و آنچه مالک شد یمینهاتان بدرستی که خدا دوست ندارد کسی را که باشد متکبر نازان (۳۶) آنان که بخل می‌کنند و می‌فرمایند مردمان را ببخل و پنهان می‌دارند آنچه را دادشان خدا از فضلش و مهیا کرده‌ایم از برای کافران عذابی خوارکننده (۳۷)

مردها باشند قائم بر نسا
هم بدینسان عقلها بر نفس ها
نی ز وجهی بلکه از کل جهات
خاصه اندر عقل و ایمان و ثبات
حق تعالی از کمال داوری
داد بعضی را به بعضی برتری
مرد را یعنی فزونی بر زنان
داد از هر راه خلاّق جهان
زآن یکی از فضلها در حالشان
که کنند انفاق از اموالشان
پس زنان قابل شایسته کار
که به فرمانند از پروردگار
حافظند اندر غیاب شوهران
عِرض خویش و مال ایشان را به جان
بر هر آنچه داشت آنها را نگاه
حق تعالی از معایب در پناه
وآنکه می ترسید ز ایشان از نشوز
یعنی آگاهیدشان از حال و روز
باشد اینجا خوف بر معنای علم
از قرینه گر شناسی جای علم
یعنی ار دانی که آن زن در امور
هست رفتارش ز نظم و حزم دور
اول ایشان راست لازم وعظ و پند
تا شود نرم از کلامی دل پسند
در مضاجع پس نمایید انقطاع
باز ز ایشان دوری اعنی از جماع
زآن برودت تا مگر گردند گرم
بعدشان بر کوفتن سازید نرم
یعنی ایشان را زدن باید به چوب
نی که جایی بشکند ز ایشان به کوب
تا نیفتند از جمال و از نمود
بل به قدری کوست اندازة حدود

« در بیان سلوک با نسوان »

این قدر هم بهر نظم عالم است
ور نه اجرای محبّت اقدم است
از محبّت سنگ و گِل ، سنبل شود
خُلق زن گر خوار باشد گُل شود
پس اگر فرمان برند از شوهران
پس مجویید از بهانه ره بر آن
کز بهانه جویی و ایرادها
رفته رفته کج شود بنیادها
ای بسا زن کو ز شوهر سرد بود
چونکه شد معلوم جرم از مرد بود
زیر دستند ارچه ایشان یا اسیر
حق ز مرد و زن علی است و کبیر
گر رود ظلمی به کس در هر مقام
خواهد از ظالم کشیدن انتقام
گفت باید زن کند تمکین مرد
نی که بیند روز و شب زو رنج و درد
من بر اینم گر زنی بر مکبت
تازیانه، در جزاء گیرد تبت
تا چه جای زن که بر وی هر دمی
سخت گیری از پی بیش و کمی
در غلط صد بار از او اغماض کن
نوبتی هم بیم ده و اعراض کن
بینشان ور هیچ ترسید از شقاق
مصلح انگیزید بهر اتفاق
تا میانجی ز اهل مرد و اهل زن
صلحشان بدهند بر وجه حسن
گر که خواهی از میان خیزد خلاف
حق دهد مابین ایشان ائتلاف
حق به نیّت هاست دانا و خبیر
تا چه باشد مصلحان را در ضمیر
بندگی حق کنید از هر نسق
شرک هم نارید بر چیزی به حق
هم کنید احسان و برّ ، بر والدین
هم به خویشان و به درویشان به عین
باز بر همسایگان منتسب
که بدند از راه نسبت منتخب
ذی جواری باز کو بی نسبت است
باز یاری کو امین صحبت است
شاید او باشد رفیق و همسفر
یا شریک اندر تعلّم در سیر
یا که زن یا خادمی باشد خلیل
همچنین نیک است بر ابن السبیل
آنکه دور است از دیار و از نصیب
اندر آن شهرند مسکین و غریب
هم پرستاران که عبد و برده اند
آن به ملکیّت به دست آورده اند
حق ندارد دوست اهل کبر و ناز
که خرامند از ره فخر و مجاز
ننگشان از والدین و اقرباست
یا ز همسایۀ فقیر و بینواست
فخر کردن بر عبید و بر فقیر
غفلت و تاریکی آرد در ضمیر
رفته رفته تا که آن خُلق بدش
سازد از درگاه عزّت مرتدش
وآن بخیلانی که هم بر زید و عمر
میکنند از بخل خود بر بخل امر
می بپوشند آنچه را پروردگار
داده بر ایشان ز فضل بی شمار
شکرشان بر نعمت و افضال رب
گشت انکار از رسول منتخب
ما شدیم آماده هم در یوم دین
کافران را بر عذابی بس مهین
۷- آیات ۲۹ تا ۳۳: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَأْکُلُوا أَمْوٰالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبٰاطِلِ إِلاّٰ أَنْ تَکُونَ تِجٰارَةً عَنْ تَرٰاضٍ‌ مِنْکُمْ وَ لاٰ تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِکُمْ رَحِیماً (۲۹) وَ مَنْ یَفْعَلْ ذٰلِکَ عُدْوٰاناً وَ ظُلْماً فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نٰاراً وَ کٰانَ ذٰلِکَ عَلَی اَللّٰهِ یَسِیراً (۳۰) إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبٰائِرَ مٰا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئٰاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَرِیماً (۳۱) وَ لاٰ تَتَمَنَّوْا مٰا فَضَّلَ اَللّٰهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلیٰ بَعْضٍ لِلرِّجٰالِ نَصِیبٌ مِمَّا اِکْتَسَبُوا وَ لِلنِّسٰاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اِکْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اَللّٰهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیماً (۳۲) وَ لِکُلٍّ جَعَلْنٰا مَوٰالِیَ مِمّٰا تَرَکَ اَلْوٰالِدٰانِ وَ اَلْأَقْرَبُونَ وَ اَلَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمٰانُکُمْ فَآتُوهُمْ نَصِیبَهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیداً (۳۳)۹- آیات ۳۸ تا ۴۳: وَ اَلَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ رِئٰاءَ اَلنّٰاسِ وَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ لاٰ بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ مَنْ یَکُنِ اَلشَّیْطٰانُ‌ لَهُ قَرِیناً فَسٰاءَ قَرِیناً (۳۸) وَ مٰا ذٰا عَلَیْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقَهُمُ اَللّٰهُ وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِهِمْ عَلِیماً (۳۹) إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَظْلِمُ مِثْقٰالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضٰاعِفْهٰا وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظِیماً (۴۰) فَکَیْفَ إِذٰا جِئْنٰا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنٰا بِکَ عَلیٰ هٰؤُلاٰءِ شَهِیداً (۴۱) یَوْمَئِذٍ یَوَدُّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ عَصَوُا اَلرَّسُولَ لَوْ تُسَوّٰی بِهِمُ اَلْأَرْضُ وَ لاٰ یَکْتُمُونَ اَللّٰهَ حَدِیثاً (۴۲) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَقْرَبُوا اَلصَّلاٰةَ وَ أَنْتُمْ سُکٰاریٰ حَتّٰی تَعْلَمُوا مٰا تَقُولُونَ وَ لاٰ جُنُباً إِلاّٰ عٰابِرِی سَبِیلٍ حَتَّیٰ تَغْتَسِلُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضیٰ أَوْ عَلیٰ سَفَرٍ أَوْ جٰاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ اَلْغٰائِطِ أَوْ لاٰمَسْتُمُ اَلنِّسٰاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مٰاءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدِیکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَفُوًّا غَفُوراً (۴۳)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اَلرِّجٰالُ قَوّٰامُونَ عَلَی اَلنِّسٰاءِ بِمٰا فَضَّلَ اَللّٰهُ بَعْضَهُمْ عَلیٰ بَعْضٍ وَ بِمٰا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوٰالِهِمْ فَالصّٰالِحٰاتُ قٰانِتٰاتٌ حٰافِظٰاتٌ لِلْغَیْبِ بِمٰا حَفِظَ اَللّٰهُ وَ اَللاّٰتِی تَخٰافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اُهْجُرُوهُنَّ فِی اَلْمَضٰاجِعِ وَ اِضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلاٰ تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلِیًّا کَبِیراً (۳۴) وَ إِنْ‌ خِفْتُمْ شِقٰاقَ بَیْنِهِمٰا فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِهٰا إِنْ یُرِیدٰا إِصْلاٰحاً یُوَفِّقِ اَللّٰهُ بَیْنَهُمٰا إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلِیماً خَبِیراً (۳۵) وَ اُعْبُدُوا اَللّٰهَ وَ لاٰ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوٰالِدَیْنِ إِحْسٰاناً وَ بِذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْیَتٰامیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینِ وَ اَلْجٰارِ ذِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْجٰارِ اَلْجُنُبِ وَ اَلصّٰاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ وَ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ مَنْ کٰانَ مُخْتٰالاً فَخُوراً (۳۶) اَلَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ اَلنّٰاسَ بِالْبُخْلِ وَ یَکْتُمُونَ مٰا آتٰاهُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنٰا لِلْکٰافِرِینَ عَذٰاباً مُهِیناً (۳۷)
هوش مصنوعی: مردان بر زنان تسلط و سرپرستی دارند، به دلیل امتیازاتی که خداوند به برخی از آن‌ها نسبت به دیگران داده و همچنین به دلیل هزینه‌هایی که از دارایی‌های خود می‌کنند. زنان نیکوکار و مطیع، از آنچه در غیاب همسران خود حفظ می‌شود، محافظت می‌کنند. اما اگر از رفتار ناپسند آنها ترسیدید، ابتدا به نرمی نصیحتشان کنید، سپس در بستر با آنها دوری کنید و اگر لازم شد، به آنها ضربه‌ای بزنید. اگر آنها به شما اطاعت کردند، دیگر بر آنان نیفزایید. خداوند بزرگ و برتر است. اگر از جدایی و نزاع میان آنها نگران شدید، یک داور از خانواده مرد و یک داور از خانواده زن تعیین کنید. اگر آنها بخواهند صلح کنند، خداوند بین آنها توافق برقرار خواهد کرد، زیرا او دانا و آگاه است. خدا را پرستش کنید و هیچ چیز را شریک او نکنید و با والدین، خویشاوندان، یتیمان، مستمندان، همسایه‌های نزدیک و دور، همراهان، و مسافران خوب رفتار کنید و نسبت به آنچه که مالک آن هستید، محبت کنید. خداوند کسانی را که خودپسند و متکبر هستند، دوست ندارد. آنها که بخیل هستند و مردم را به بخیل بودن دعوت می‌کنند و آنچه را که خداوند به آنها داده، مخفی می‌کنند، برای کافران عذابی ذلت‌آور آماده کرده‌ایم.
مردان کارگزاران فرمانروایند بر زنان بآنچه افزونی داده خدا بعضی ایشان را بر بعضی و بآنچه انفاق کردند از اموالشان پس نیک زنان پرستارانند و نگاهدارندگانند در وقت حاضر نبودن شوهر بنگاهداشت خدا و آن زنانی که می‌ترسید از نافرمانی ایشان پس پند دهید آنها را و دوری کنید از آنها در خوابگاهها و بزنیدشان پس اگر فرمان برند شما را پس مجوئید بر ایشان راه آزاری بر دستی که خدا باشد برتر بزرگ (۳۴) و اگر بترسید از ناسازی میانشان پس بفرستید داوری را از کسان مرد و داوری را از کسان زن اگر بخواهید بسامان آوردن را سازگاری دهد خدا میانشان بدرستی که خدا باشد دانای آگاه (۳۵) و بپرستید خدا را و شریک مسازید باو چیزی را و بوالدین نیکویی کردن و بصاحب قرابت و یتیمان و درماندگان و همسایۀ صاحب قرابت و همسایه بیگانه و همراه در پهلو و راه گذر محتاج و آنچه مالک شد یمینهاتان بدرستی که خدا دوست ندارد کسی را که باشد متکبر نازان (۳۶) آنان که بخل می‌کنند و می‌فرمایند مردمان را ببخل و پنهان می‌دارند آنچه را دادشان خدا از فضلش و مهیا کرده‌ایم از برای کافران عذابی خوارکننده (۳۷)
هوش مصنوعی: مردان سرپرستان و فرمانروایان زنان هستند به خاطر برتری‌ای که خدا به بعضی از آن‌ها داده و به خاطر مالی که خودشان خرج می‌کنند. زنانی که خوب و مراقب هستند، در غیاب شوهرانشان نگهداری می‌کنند. همچنین اگر مردی از نافرمانی زنش بترسد، باید به او نصیحت کند و از او دوری کند. در صورت نیاز، می‌تواند او را بزند. اگر زن به حرف شوهرش گوش دهد، نباید بر او سخت گرفت. اگر ترس از عدم سازگاری بین آن‌ها وجود داشته باشد، باید داوری از مردان و زنان بفرستند تا به سازش کمک کنند. به خدا عبادت کنید و هیچ چیزی را شریک او قرار ندهید. به والدین نیکی کنید و به خویشاوندان و یتیمان و نیازمندان کمک کنید و با همسایه‌های نزدیک و دور خوب باشید. بر آنچه که دارید، بخل نکنید؛ زیرا خدا متکبران را دوست ندارد. کسانی که بر مقررات خدا بخل می‌کنند و به مردم می‌گویند که بخل کنند، در عذاب سختی از جانب خدا قرار می‌گیرند.
مردها باشند قائم بر نسا
هم بدینسان عقلها بر نفس ها
هوش مصنوعی: مردان باید مراقب زنان باشند، همان‌طور که عقل‌ها بر نفس‌ها نظارت دارند.
نی ز وجهی بلکه از کل جهات
خاصه اندر عقل و ایمان و ثبات
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که فردی به خاطر ویژگی‌های خاص خود در جنبه‌های عقل، ایمان و پایداری ممتاز و برجسته است و نه تنها به خاطر یک جنبه، بلکه از هر نظر و جهتی مورد توجه و تحسین قرار می‌گیرد.
حق تعالی از کمال داوری
داد بعضی را به بعضی برتری
هوش مصنوعی: خداوند به خاطر کمال قضاوت و حکمت خود، برخی افراد را نسبت به دیگران در برخی ویژگی‌ها برتری داده است.
مرد را یعنی فزونی بر زنان
داد از هر راه خلاّق جهان
هوش مصنوعی: مردان از هر جهتی که نگاه کنیم، بر زنان برتری دارند و این نتیجه خلقت و آفرینش جهان است.
زآن یکی از فضلها در حالشان
که کنند انفاق از اموالشان
هوش مصنوعی: یکی از ویژگی‌های خوب آنها این است که در موقعیتی که دارند، از دارایی‌های خود برای کمک به دیگران صرف می‌کنند.
پس زنان قابل شایسته کار
که به فرمانند از پروردگار
هوش مصنوعی: زنان فهیم و شایسته‌ای که به دستورات خداوند عمل می‌کنند.
حافظند اندر غیاب شوهران
عِرض خویش و مال ایشان را به جان
هوش مصنوعی: در غیاب شوهران، زنان به طور جدی از مال و آبروی خود محافظت می‌کنند.
بر هر آنچه داشت آنها را نگاه
حق تعالی از معایب در پناه
هوش مصنوعی: هر چیزی که داشتند، زیر نظر خداوند قرار داشت و معایب آن‌ها در سایه رحمت و حمایت الهی محفوظ بود.
وآنکه می ترسید ز ایشان از نشوز
یعنی آگاهیدشان از حال و روز
هوش مصنوعی: کسی که از آنان می‌ترسد به خاطر نافرمانی و بالا رفتن آگاهی‌شان از وضعیت اوست.
باشد اینجا خوف بر معنای علم
از قرینه گر شناسی جای علم
هوش مصنوعی: در اینجا نگرانی از فهم عمیق علم وجود دارد؛ اگر به نشانه‌ها و شواهد توجه کنی، می‌توانی به درک واقعی علم دست یابی.
یعنی ار دانی که آن زن در امور
هست رفتارش ز نظم و حزم دور
هوش مصنوعی: اگر بدانی که آن زن در کارها چطور رفتار می‌کند، متوجه خواهی شد که روش او از نظم و احتیاط به دور است.
اول ایشان راست لازم وعظ و پند
تا شود نرم از کلامی دل پسند
هوش مصنوعی: اول این که برای ایشان واجب است که نصیحت و اندرز بدهیم تا با کلامی دلنشین، دل‌ها نرم و آماده شوند.
در مضاجع پس نمایید انقطاع
باز ز ایشان دوری اعنی از جماع
هوش مصنوعی: در بسترها پس از دوری از آنها، دیگر نرمی و نزدیکی به ایشان نکنید. منظور از دوری، دوری از عمل جماع است.
زآن برودت تا مگر گردند گرم
بعدشان بر کوفتن سازید نرم
هوش مصنوعی: به خاطر سرما تا شاید بعداً آنها گرم شوند، به خاطر زدن به آنها نرم‌تر برخورد کن.
یعنی ایشان را زدن باید به چوب
نی که جایی بشکند ز ایشان به کوب
هوش مصنوعی: باید برای تنبیه آنان از چوب نی استفاده کرد، زیرا ممکن است با ضربه‌ای به آنها آسیب برسد.
تا نیفتند از جمال و از نمود
بل به قدری کوست اندازة حدود
هوش مصنوعی: به دلیل اینکه زیبایی و ظاهر به نوعی قابل سنجش و تعریف نیستند، باید به اندازه‌ای به فاصله و ویژگی‌ها توجه کنیم که بتوانیم آن‌ها را درک کنیم.
« در بیان سلوک با نسوان »
هوش مصنوعی: این متن به بررسی نوع رفتار و تعامل با زنان می‌پردازد. به طور کلی، هدف آن ایجاد روابطی مثبت و احترام‌آمیز است که در آن نازک‌کاری‌های عاطفی و اجتماعی در نظر گرفته شود. در این راستا، اهمیت درک و همدلی در ارتباط با زنان مورد تأکید قرار می‌گیرد تا بتوان به بهترین شکل ممکن با آنها تعامل کرد و از تجربیات مثبت در این زمینه بهره‌مند شد.
این قدر هم بهر نظم عالم است
ور نه اجرای محبّت اقدم است
هوش مصنوعی: اینقدر هم که نظم و ترتیب در جهان اهمیت دارد، در غیر این صورت، خود اجرا و عمل به محبت، اولویت بیشتری دارد.
از محبّت سنگ و گِل ، سنبل شود
خُلق زن گر خوار باشد گُل شود
هوش مصنوعی: اگر محبت و عشق به انسان‌ها مانند سنگ و گل باشد، می‌تواند به رفتار و خلق و خوی آن‌ها شکل و کیفیت بدهد. حتی اگر گل خوار و بی‌ارزش باشد، با محبت می‌تواند به زیبایی و ارزش تبدیل شود.
پس اگر فرمان برند از شوهران
پس مجویید از بهانه ره بر آن
هوش مصنوعی: اگر همسران به چیزی فرمان دهند، بهانه‌جویی نکنید و از آن راه خارج نشوید.
کز بهانه جویی و ایرادها
رفته رفته کج شود بنیادها
هوش مصنوعی: با بهانه‌جویی و ایراد گرفتن، رفته‌رفته اصول و بنیادها دچار انحراف و آسیب می‌شوند.
ای بسا زن کو ز شوهر سرد بود
چونکه شد معلوم جرم از مرد بود
هوش مصنوعی: بسیاری از زن‌ها وقتی از رفتار شوهرشان سرد و بی‌علاقه می‌شوند، به این دلیل است که مشخص شده است شوهر دچار اشتباهی یا خیانتی شده است.
زیر دستند ارچه ایشان یا اسیر
حق ز مرد و زن علی است و کبیر
هوش مصنوعی: هرچند که زیر دست هستند یا تحت کنترل، اما در واقع حقایق آنها وابسته به مرد و زن هستند، و مقام و بزرگی ایشان از علی و کبیر نشات می‌گیرد.
گر رود ظلمی به کس در هر مقام
خواهد از ظالم کشیدن انتقام
هوش مصنوعی: اگر کسی را ظلمی روا دارند، در هر جایگاه و مقامی، او برای جبران آن ظلم به دنبال انتقام از ظالم خواهد بود.
گفت باید زن کند تمکین مرد
نی که بیند روز و شب زو رنج و درد
هوش مصنوعی: زنی که باید تسلیم شوهرش باشد، باید این را درک کند که اگر تسلیم نشود، تنها به خود زحمت و دردسر خواهد آورد.
من بر اینم گر زنی بر مکبت
تازیانه، در جزاء گیرد تبت
هوش مصنوعی: من بر این باورم که اگر تو بر من با تازیانه‌ای بزنی، نتیجه‌اش به خودت برمی‌گردد.
تا چه جای زن که بر وی هر دمی
سخت گیری از پی بیش و کمی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که زن چه جایگاهی دارد وقتی که هر لحظه تحت فشار و سخت‌گیری قرار می‌گیرد، به خاطر کمبود یا زیادبودن چیزی. به عبارتی، او نمی‌تواند در چنین شرایطی به درستی ارزشش را نشان دهد.
در غلط صد بار از او اغماض کن
نوبتی هم بیم ده و اعراض کن
هوش مصنوعی: به او اجازه بده که دوباره اشتباه کند و از خطاهایش بگذر. اما یادت باشد که وقتی نوبت تو باشد، به او هم هشدار بده و از او دوری کن.
بینشان ور هیچ ترسید از شقاق
مصلح انگیزید بهر اتفاق
هوش مصنوعی: اگر بین آن‌ها (دو طرف) اختلافی پیش آمد، از این که نگران شقاق و جدایی باشید، نترسید. برای ایجاد اتحاد و همبستگی، تلاش کنید.
تا میانجی ز اهل مرد و اهل زن
صلحشان بدهند بر وجه حسن
هوش مصنوعی: برای اینکه میانجی‌گری میان مردان و زنان به بهترین شکل انجام شود و صلح و توافق ایجاد شود.
گر که خواهی از میان خیزد خلاف
حق دهد مابین ایشان ائتلاف
هوش مصنوعی: اگر بخواهی، می‌توانی از وسط به میان بیایید و چیزی را که بر حق نیست، در میان آن‌ها بگویی تا اتحاد و توافقی ایجاد شود.
حق به نیّت هاست دانا و خبیر
تا چه باشد مصلحان را در ضمیر
هوش مصنوعی: حق به نیت‌ها آگاه و داناتر از همه چیز است، پس او می‌داند که در دل مصلحان چه می‌گذرد.
بندگی حق کنید از هر نسق
شرک هم نارید بر چیزی به حق
هوش مصنوعی: بنده‌گی خداوند را با هر نوع شرک ترک کنید و هیچ چیز را بر حق نگذارید.
هم کنید احسان و برّ ، بر والدین
هم به خویشان و به درویشان به عین
هوش مصنوعی: به کسی که نسبت به شما محبت و احسان دارد، خوبی کنید و این رفتار را نه تنها با پدر و مادر، بلکه با خویشاوندان و نیازمندان نیز ادامه دهید.
باز بر همسایگان منتسب
که بدند از راه نسبت منتخب
هوش مصنوعی: بازگشت به همسایگانی که بد هستند، تنها به خاطر نسبت و رابطه ای که با آنها داریم، کار درستی نیست.
ذی جواری باز کو بی نسبت است
باز یاری کو امین صحبت است
هوش مصنوعی: کسی که دوست واقعی و بی‌نظیر است، همچون پرنده‌ای است که در کنار تو می‌ماند و همواره قابل اعتماد است.
شاید او باشد رفیق و همسفر
یا شریک اندر تعلّم در سیر
هوش مصنوعی: شاید او دوست و همراهی باشد در سفر یا شریک در یادگیری و دانش‌اندوزی.
یا که زن یا خادمی باشد خلیل
همچنین نیک است بر ابن السبیل
هوش مصنوعی: زن یا خادمی برای خلیل نیز خوب است، تا به مسافران دیگر خدمت کند.
آنکه دور است از دیار و از نصیب
اندر آن شهرند مسکین و غریب
هوش مصنوعی: کسی که از وطن و محل زندگی خود دور است، در آن شهر احساس بی‌کسی و غریبی می‌کند و وضعیتش بسیار دشوار و فقیرانه است.
هم پرستاران که عبد و برده اند
آن به ملکیّت به دست آورده اند
هوش مصنوعی: پرستاران که به نوعی خادم و بندگان به حساب می‌آیند، در واقع به چیزی دست یافته‌اند که از آن خودشان می‌شود.
حق ندارد دوست اهل کبر و ناز
که خرامند از ره فخر و مجاز
هوش مصنوعی: دوست کسی حق ندارد که متکبر و خودپسند باشد و با ناز و فخر به راه رفتن بپردازد.
ننگشان از والدین و اقرباست
یا ز همسایۀ فقیر و بینواست
هوش مصنوعی: شرم و خجالت آن‌ها از والدین و نزدیکانشان است یا از همسایه‌ای که وضع مالی‌اش خوب نیست و در hardship به سر می‌برد.
فخر کردن بر عبید و بر فقیر
غفلت و تاریکی آرد در ضمیر
هوش مصنوعی: فخر کردن و به دیگران برتری جستن، به ویژه بر کسانی که در شرایط سختی هستند، باعث می‌شود که انسان در تاریکی و نادانی غرق شود و واقعیات را فراموش کند.
رفته رفته تا که آن خُلق بدش
سازد از درگاه عزّت مرتدش
هوش مصنوعی: به تدریج و به مرور زمان، آن سرشت بد او باعث می‌شود که از مقام و منزلت خود دور شود.
وآن بخیلانی که هم بر زید و عمر
میکنند از بخل خود بر بخل امر
هوش مصنوعی: بخیلانی که نه تنها بر زید بلکه بر عمر نیز حسادت می‌ورزند، به خاطر بخل خود، در کارها و امور دیگران نیز بخل می‌کنند.
می بپوشند آنچه را پروردگار
داده بر ایشان ز فضل بی شمار
هوش مصنوعی: آنان، نعمت‌هایی را که خداوند به لطف فراوانش به ایشان عطا کرده، می‌پوشند و از آن بهره می‌برند.
شکرشان بر نعمت و افضال رب
گشت انکار از رسول منتخب
هوش مصنوعی: شکر و سپاسگزاری آنها از نعمت‌ها و بخشش‌های خداوند به انکار و نادیده‌گرفتن پیامبر انتخاب‌شده انجامید.
ما شدیم آماده هم در یوم دین
کافران را بر عذابی بس مهین
هوش مصنوعی: ما در روز قیامت آماده‌ایم و کافران را با عذابی بسیار خوار و ذلت‌آور مواجه خواهیم کرد.