گنجور

۳۲- آیات ۱۷۱ تا ۱۷۵

یٰا أَهْلَ اَلْکِتٰابِ لاٰ تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ وَ لاٰ تَقُولُوا عَلَی اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْحَقَّ إِنَّمَا اَلْمَسِیحُ عِیسَی اِبْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اَللّٰهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقٰاهٰا إِلیٰ مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ لاٰ تَقُولُوا ثَلاٰثَةٌ اِنْتَهُوا خَیْراً لَکُمْ إِنَّمَا اَللّٰهُ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ سُبْحٰانَهُ أَنْ یَکُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۱۷۱) لَنْ یَسْتَنْکِفَ اَلْمَسِیحُ أَنْ یَکُونَ عَبْداً لِلّٰهِ وَ لاَ اَلْمَلاٰئِکَةُ اَلْمُقَرَّبُونَ وَ مَنْ یَسْتَنْکِفْ عَنْ عِبٰادَتِهِ وَ یَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیْهِ جَمِیعاً (۱۷۲) فَأَمَّا اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِسْتَنْکَفُوا وَ اِسْتَکْبَرُوا فَیُعَذِّبُهُمْ عَذٰاباً أَلِیماً وَ لاٰ یَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیًّا وَ لاٰ نَصِیراً (۱۷۳) یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ قَدْ جٰاءَکُمْ بُرْهٰانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبِیناً (۱۷۴) فَأَمَّا اَلَّذِینَ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اِعْتَصَمُوا بِهِ فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ یَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ صِرٰاطاً مُسْتَقِیماً (۱۷۵)

ای اهل کتاب غلو مکنید در دینتان و مگویید بر خدا مگر حق را جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم رسول خداست و سخن او افکندش بسوی مریم و روحی از او پس بگروید بخدا و رسولانش و مگویید سه تا بازایستید بهتر است مر شما را نیست خدا مگر خدای یگانه منزه است او از آنکه بوده باشد مر او را فرزندی مر او راست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و کافیست خدا کارگزار مهمات (۱۷۱) هرگز ننگ ندارد مسیح از آنکه بوده باشد بنده خدا و نه فرشتگان نزدیک گروندگان و آنکه ننگ دارد از پرستش او و گردن‌کشی کند پس زود حشر کندشان بسوی او همه (۱۷۲) پس اما آنان که گرویدند و کردند کارهای شایسته پس تمام دهد ایشان را مزدهاشان و زیاد دهد ایشان را از کرم خود و اما آنها که ننگ داشتند و گردنکشی کردند پس عذاب کند ایشان را عذابی پر درد و نباشد از برای ایشان از جز خدا دوستی و نه یاری‌کننده‌ای (۱۷۳) ای مردمان بحقیقت آمد شما را حجتی از پروردگارتان و فرستادیم بشما نوری پیدا (۱۷۴) پس اما آنان که گرویدند بخدا و چنگ در زدند باو پس زود باشد در آورد ایشان را در رحمتی از خود و فضلی و راه نماید ایشان را بسوی او راهی راست (۱۷۵)

ای یهود و ای نصاری از عتوّ
دور باشید از تجاوز و از غلوّ
کآن بود افراط و تفریط صریح
از غلط در حق عیسای مسیح
مینمود ابلیس تلقین بر یهود
کابن فاعل بد مسیح حق نمود
نسبت بد بر وی و بر مادرش
دادی از کفر آن یهود کافرش
وآن نصاری غالی اندر وی شدند
بر خدایی معترف از غی شدند
فرقه ای گفتند هم که ابن الله است
این مقالات آنکه گوید گمره است
بر خدا جز حق نگویید از عتوّ
یعنی الاّ وصف عاری از غلوّ
درخور اینها نی به ذات ایزد است
کو به ذاتش لم یلد، لم یولد است
عیسی مریم رسول الله بود
بندگی را لایق درگاه بود
هم کَلِمه یعنی او سبحانه
مر بشارت داد مریم را بدو
گفت آید از تو فرزندی پدید
بی مساس هیچ مردی از عبید
حق رسانید این به مریم در کلام
یا کَلِمه هست خود عیسی به نام
هم بود روحی ز حق صادر شده
وز دم روح القدس ظاهر شده
محض تفخیم است گر حق نسبتش
داد بر خویش از کمال رفعتش
همچنان که گفت او الصوم لی
از پی تفخیم صوم معتلی
یا که ز ا مر حق به عین رابطه
در وجود آمد بدون واسطه
یا از آن کاحیای موتی بالعیان
از دم پاکیزه کردی در زمان
پس به او آرید ایمان بالتمام
همچنین بر آن ر سولان کرام
هم نگویید ار که دارید التفات
مر ثلاثه کو بود یکتا به ذات
هر عدد کز بعد او گویی حق است
راست گویی نی که با او ملحق است
با عددها جمله همراه است و یار
نی که باشد مر عدد را در شمار
واحد است اما نه آنسان واحدی
کآید از بعدش عدد در موردی
واحدی باشد به ذات خود احد
نیست یعنی بعد از او دیگر عدد
واحدی کز بعدش آید ثانی ای
نیست غیر از حادث امکانی ای
از سه گر خوانی تو او را هم یکی
غافلی از وحدتش یا مشرکی
راهتان خواهد شد از تثلیث گم
گفت زآن رو انتَهواْ خَیراً لَّکُم
ایستید اعنی گر از وی بهتر است
بی تعدد ذات پاک داور است
نیست جز این کآن خدای ذو صفات
در اللهیت بود یکتا به ذات
می کنم یادش به تنزیه وجود
کآید از وی مثل و فرزندی به بود
هست او را گر همی داری یقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
اوست کافی بر امور بندگان
بیمدد کاری غیری رایگان
نیست استنکاف و عاری بر مسیح
گر خدا را بندهای باشد صریح
بلکه باشد مفتخر زین بندگی
در قیامت همچو کاندر زندگی
نه از عبودیّت ملایک راست عار
بلکه زین نسبت نمایند افتخار
گر کسی را بندة خود خواند او
در عبادش مفتخر گرداند او

« مناجات »

ای که اندر ذات خود پاینده ای
از تو دارد هم تمنّا بنده ای
کز شمار بندگانت خوانی اش
یا که خاک پای ایشان دانی اش
گرچه لال اَستم زبان از این سؤال
زآنکه سر تا پا گناهم و انفعال
لیک تا بحر کرم در جنبش است
بنده را از حق امید و خواهش است
گر ببخشی جرم ما هم بی سبب
از کمال بخششت نبود عجب
وصف عبدیّت به عیسی و ملک
هست بر رد نصاری بی ز شک
کز غلط خواندند عیسی را اِله
بود بر خویش او به عبدیّت گواه
می پرستیدند بعضی از عباد
هم ملایک را ز روی اعتقاد
زآن سبب گفت او ملایک یا مسیح
بندة حقند و این نبود قبیح
ور نه باشد بس بدیهی کافتخار
هست اندر بندگی کردگار
مر ملایک یا مسیحش بنده اند
بر کمال بندگی زیبنده اند
وآنکه دارد ننگ از عبدیّتش
یا نماید سرکشی از طاعتش
زودشان پس حشر سازد سوی خویش
جمله را بهر جزای دین و کیش
آن کسان کایمان به حق آورده اند
بس عملها در نکویی کرده اند
پس مر ایشان را دهد اجری تمام
هم فزایدشان جزاء از فضل تام
وآنکه استنکاف و استکبار کرد
هستشان از حق عذابی پر ز درد
هم نیابند آن گروه از مغز و پوست
بهر خویش از غیر حق یاری و دوست
آمد از پروردگار ای مردمان
حجتی روشن شما را در جهان
بر شما نازل نمودیم از یقین
از کمال فضل خود نوری مبین
تا نماند بر شما عذری بجا
در پرستش زآن دلیل و رهنما
گفته صادق(ع) وین نه از وی دور بود
مصطفی(ص) برهان و حیدر (ع) نور بود
گفت زآن هر کس به نورانیّتم
میشناسد ره برد بر حضرتم
ور کسی نشناخت آن دریای نور
دیده اش را برق غیرت کرده کور
تا که نشناسد کسش جز عارفی
از رموز علم و عرفان، واقفی
کی کلید گنج بدهد پادشاه
یا به خائن یا که بر دزدان راه
گر که حجّاجش شناسند نیم دم
بر سعید بن جبیر آید ستم
درگذر زین شرحِ آیت گو صفی
گو که نور از کور ماند مختفی
پس کسانی که به نورش بگروند
چنگ بر وی برزنند و سر شوند
زودشان داخل کند در رحمتی
زآن خود بی عثرت و بی زحمتی
فضل او بر بندگان تا چون کند
هر زمانش ان رحمتی افزون کند
هم نماید راهشان بر سوی خود
راست راهی تا لقای روی خود
راه عشق است آن گرت میل و هواست
رهنمای او علیّ مرتضاست
یا علی ما هم گدای این دریم
خوشه چین خرمنت از هر سریم
همّت از مولاست گر خواهد فقیر
دست این افتادگان را هم بگیر
۳۱- آیات ۱۶۴ تا ۱۷۰: وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْنٰاهُمْ عَلَیْکَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلاً لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْکَ وَ کَلَّمَ اَللّٰهُ مُوسیٰ تَکْلِیماً (۱۶۴) رُسُلاً مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ لِئَلاّٰ یَکُونَ لِلنّٰاسِ عَلَی اَللّٰهِ حُجَّةٌ بَعْدَ اَلرُّسُلِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَزِیزاً حَکِیماً (۱۶۵) لٰکِنِ اَللّٰهُ یَشْهَدُ بِمٰا أَنْزَلَ إِلَیْکَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ یَشْهَدُونَ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ شَهِیداً (۱۶۶) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ قَدْ ضَلُّوا ضَلاٰلاً بَعِیداً (۱۶۷) إِنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ یَکُنِ اَللّٰهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَ لاٰ لِیَهْدِیَهُمْ طَرِیقاً (۱۶۸) إِلاّٰ طَرِیقَ جَهَنَّمَ خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً وَ کٰانَ ذٰلِکَ عَلَی اَللّٰهِ یَسِیراً (۱۶۹) یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ قَدْ جٰاءَکُمُ اَلرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّکُمْ فَآمِنُوا خَیْراً لَکُمْ وَ إِنْ تَکْفُرُوا فَإِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلِیماً حَکِیماً (۱۷۰)۳۳- آیات ۱۷۶: یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اَللّٰهُ یُفْتِیکُمْ فِی اَلْکَلاٰلَةِ إِنِ اِمْرُؤٌ هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَهٰا نِصْفُ مٰا تَرَکَ وَ هُوَ یَرِثُهٰا إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهٰا وَلَدٌ فَإِنْ کٰانَتَا اِثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا اَلثُّلُثٰانِ مِمّٰا تَرَکَ وَ إِنْ کٰانُوا إِخْوَةً رِجٰالاً وَ نِسٰاءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ اَلْأُنْثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اَللّٰهُ لَکُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَ اَللّٰهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ (۱۷۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یٰا أَهْلَ اَلْکِتٰابِ لاٰ تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ وَ لاٰ تَقُولُوا عَلَی اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْحَقَّ إِنَّمَا اَلْمَسِیحُ عِیسَی اِبْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اَللّٰهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقٰاهٰا إِلیٰ مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْهُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ لاٰ تَقُولُوا ثَلاٰثَةٌ اِنْتَهُوا خَیْراً لَکُمْ إِنَّمَا اَللّٰهُ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ سُبْحٰانَهُ أَنْ یَکُونَ لَهُ وَلَدٌ لَهُ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۱۷۱) لَنْ یَسْتَنْکِفَ اَلْمَسِیحُ أَنْ یَکُونَ عَبْداً لِلّٰهِ وَ لاَ اَلْمَلاٰئِکَةُ اَلْمُقَرَّبُونَ وَ مَنْ یَسْتَنْکِفْ عَنْ عِبٰادَتِهِ وَ یَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیْهِ جَمِیعاً (۱۷۲) فَأَمَّا اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَمَّا اَلَّذِینَ اِسْتَنْکَفُوا وَ اِسْتَکْبَرُوا فَیُعَذِّبُهُمْ عَذٰاباً أَلِیماً وَ لاٰ یَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیًّا وَ لاٰ نَصِیراً (۱۷۳) یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ قَدْ جٰاءَکُمْ بُرْهٰانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبِیناً (۱۷۴) فَأَمَّا اَلَّذِینَ آمَنُوا بِاللّٰهِ وَ اِعْتَصَمُوا بِهِ فَسَیُدْخِلُهُمْ فِی رَحْمَةٍ مِنْهُ وَ فَضْلٍ وَ یَهْدِیهِمْ إِلَیْهِ صِرٰاطاً مُسْتَقِیماً (۱۷۵)
هوش مصنوعی: ای اهل کتاب! در دین خود زیاده‌روی نکنید و جز به حق درباره‌ خدا سخن نگویید. مسیح عیسی، پسر مریم، رسول خدا و کلام اوست که به مریم القا شده است و روحی از اوست. پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و نگویید که خدا سه است، این به نفع شما نیست. خداوند تنها یک معبود است، پاک و منزه است از این که فرزندی داشته باشد. آنچه در آسمان‌ها و زمین است، برای اوست و خداوند کفایت‌کننده است. مسیح هرگز از بندگی خدا سرپیچی نخواهد کرد و نه فرشتگان مقرب. هر کس از عبادت او سرپیچی کند و تکبر ورزد، به سوی او جمع خواهد شد. اما کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، خدا پاداششان را کامل خواهد داد و از فضلش به آنها خواهد افزود. و اما کسانی که تکبر ورزیدند، عذابی دردناک خواهند داشت و غیر از خدا هیچ پشتیبانی نخواهند داشت. ای مردم! برای شما از جانب رب‌تان برهانی آمده است و نوری روشن برای شما نازل کرده‌ایم. کسانی که به خدا ایمان آورند و به او چنگ بزنند، او آنها را در رحمت و فضل خود وارد خواهد کرد و به راه راست هدایت می‌کند.
ای اهل کتاب غلو مکنید در دینتان و مگویید بر خدا مگر حق را جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم رسول خداست و سخن او افکندش بسوی مریم و روحی از او پس بگروید بخدا و رسولانش و مگویید سه تا بازایستید بهتر است مر شما را نیست خدا مگر خدای یگانه منزه است او از آنکه بوده باشد مر او را فرزندی مر او راست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و کافیست خدا کارگزار مهمات (۱۷۱) هرگز ننگ ندارد مسیح از آنکه بوده باشد بنده خدا و نه فرشتگان نزدیک گروندگان و آنکه ننگ دارد از پرستش او و گردن‌کشی کند پس زود حشر کندشان بسوی او همه (۱۷۲) پس اما آنان که گرویدند و کردند کارهای شایسته پس تمام دهد ایشان را مزدهاشان و زیاد دهد ایشان را از کرم خود و اما آنها که ننگ داشتند و گردنکشی کردند پس عذاب کند ایشان را عذابی پر درد و نباشد از برای ایشان از جز خدا دوستی و نه یاری‌کننده‌ای (۱۷۳) ای مردمان بحقیقت آمد شما را حجتی از پروردگارتان و فرستادیم بشما نوری پیدا (۱۷۴) پس اما آنان که گرویدند بخدا و چنگ در زدند باو پس زود باشد در آورد ایشان را در رحمتی از خود و فضلی و راه نماید ایشان را بسوی او راهی راست (۱۷۵)
هوش مصنوعی: ای اهل کتاب، در دین خود زیاده‌روی نکنید و درباره خدا جز حق نگوید. آیا غیر از این است که مسیح، عیسی، پسر مریم، رسول خداست و سخن او را به مریم القا کرده است؟ پس به خدا و پیامبران او ایمان بیاورید و کم نکنید که خدا تنها یک خداست و از این که فرزندی داشته باشد، پاک است. آنچه در آسمان‌ها و زمین است، برای اوست و خدا کارگزار امور مهم است. مسیح هرگز از این که بنده خدا باشد، شرم نمی‌کند و نیز فرشتگان نزدیک به او. اما کسانی که از پرستش او شرم دارند و تکبر می‌کنند، به زودی به سوی او محشور خواهند شد. کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، به زودی پاداششان را به طور کامل خواهند گرفت و خدا بر کرم خود به آنان مزید می‌دهد. اما آنان که از پرستش خدا شرم دارند و تکبر می‌کنند، عذابی دردناک خواهند داشت و هیچ دوستی و یاوری جز خدا نخواهند داشت. ای مردم، حقیقتاً برای شما حجتی از پروردگارتان آمده و نوری روشنگر برای شما فرستاده‌ایم. کسانی که به خدا ایمان آورده و به او چنگ می‌زنند، به زودی در رحمت و فضل خداوند درآورده خواهند شد و خدا آنان را به راهی راست هدایت خواهد کرد.
ای یهود و ای نصاری از عتوّ
دور باشید از تجاوز و از غلوّ
هوش مصنوعی: ای یهودیان و ای مسیحیان، از سرکشی و افراط دوری کنید و از تجاوز و زیاده‌روی پرهیز نمایید.
کآن بود افراط و تفریط صریح
از غلط در حق عیسای مسیح
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افراط و تفریط در مورد عیسی مسیح به وضوح از اشتباهات و انحرافات در حق او ناشی می‌شود. به عبارت دیگر، هرگونه زیاده‌روی یا کاستی در برداشت از شخصیت و جایگاه عیسی مسیح می‌تواند به اشتباهات جدی منجر شود.
مینمود ابلیس تلقین بر یهود
کابن فاعل بد مسیح حق نمود
هوش مصنوعی: ابلیس به یهودیان تعلیم می‌داد که چگونه کارهای بد را انجام دهند و به این ترتیب، مسیح واقعی را معرفی کرد.
نسبت بد بر وی و بر مادرش
دادی از کفر آن یهود کافرش
هوش مصنوعی: تو به او و مادرش نسبت بدی دادی، در حالی که آن یهودی کافر خود به کفرش معروف بود.
وآن نصاری غالی اندر وی شدند
بر خدایی معترف از غی شدند
هوش مصنوعی: نصاری (مسیحیان) در معرکه‌ای به حدی افراط کردند که به خدایی عیسی اعتراف کردند و از حقیقت انسانی او غافل شدند.
فرقه ای گفتند هم که ابن الله است
این مقالات آنکه گوید گمره است
هوش مصنوعی: گروهی می‌گویند که او پسر خداست، ولی کسانی که چنین صحبت‌هایی را می‌کنند، در حقیقت گمراه‌اند.
بر خدا جز حق نگویید از عتوّ
یعنی الاّ وصف عاری از غلوّ
هوش مصنوعی: فقط از حقیقت و واقعیت در مورد خدا سخن بگویید و از هرگونه مبالغه و زیاده‌گویی پرهیز کنید.
درخور اینها نی به ذات ایزد است
کو به ذاتش لم یلد، لم یولد است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ویژگی‌هایی که به انسان‌ها مربوط می‌شود و در آن‌ها وجود دارد، از ذات خداوند ناشی نمی‌شود. زیرا ذات الهی نه فرزندی دارد و نه خود از چیزی زاده شده است.
عیسی مریم رسول الله بود
بندگی را لایق درگاه بود
هوش مصنوعی: عیسی، فرزند مریم، پیامبر خدا بود و شایسته‌ترین فرد در برابر پروردگار به شمار می‌رفت.
هم کَلِمه یعنی او سبحانه
مر بشارت داد مریم را بدو
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که خداوند مریم را به آمدن یک خبر خوش بشارت داده است.
گفت آید از تو فرزندی پدید
بی مساس هیچ مردی از عبید
هوش مصنوعی: گفت یک فرزند از تو به دنیا خواهد آمد بدون اینکه هیچ مردی به تو نزدیک شود.
حق رسانید این به مریم در کلام
یا کَلِمه هست خود عیسی به نام
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به این که خداوند با کلام و وحی خود، مریم را به مقام خاصی رسانده و عیسی نیز به عنوان یک فرزند الهی، نامش یکی از نشانه‌ها و معجزات الهی است. به عبارتی دیگر، وجود عیسی نمایانگر اراده و توانایی خداوند است که از طریق مریم به زمین آمده است.
هم بود روحی ز حق صادر شده
وز دم روح القدس ظاهر شده
هوش مصنوعی: یک روح از جانب حق فرستاده شده و به وسیله‌ی دم روح‌القدس آشکار شده است.
محض تفخیم است گر حق نسبتش
داد بر خویش از کمال رفعتش
هوش مصنوعی: از آنجایی که تعالی و بزرگی او بسیار فراتر از تصورات است، اگر گاهی به خود نسبت داده شود، تنها به خاطر بزرگداشت و بیان عظمت اوست.
همچنان که گفت او الصوم لی
از پی تفخیم صوم معتلی
هوش مصنوعی: همان‌طور که او گفت، روزه از آنِ من است و این سخن، به خاطر بزرگداشت و عظمت روزه بیان شده است.
یا که ز ا مر حق به عین رابطه
در وجود آمد بدون واسطه
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که موجودیت چیزی ممکن است به طور مستقیم و بدون نیاز به واسطه‌ای از وجود حق و حقیقت ناشی شده باشد.
یا از آن کاحیای موتی بالعیان
از دم پاکیزه کردی در زمان
هوش مصنوعی: این بیت به این معنی است که آیا تو به وضوح و آشکارا زندگی را از طریق دم و نفس پاک و خالصی که داری، به شکلی زیبا و درخشان تحت تأثیر قرار نداده‌ای؟
پس به او آرید ایمان بالتمام
همچنین بر آن ر سولان کرام
هوش مصنوعی: به او ایمان کامل بیاورید و همچنین به آن پیامبران بزرگوار.
هم نگویید ار که دارید التفات
مر ثلاثه کو بود یکتا به ذات
هوش مصنوعی: اگر شما هم توجه دارید که چگونه سه چیز در نظر گرفته می‌شوند، ولی یکی از آنها در ذات خود یکتا و بی‌همتاست.
هر عدد کز بعد او گویی حق است
راست گویی نی که با او ملحق است
هوش مصنوعی: هر عددی که از آن فاصله بگیرد، به نظر می‌رسد درست است؛ اما حقیقت این است که اگر با او (عدد) ارتباط نداشته باشد، نمی‌توان آن را حقیقت محض دانست.
با عددها جمله همراه است و یار
نی که باشد مر عدد را در شمار
هوش مصنوعی: عددها همیشه در کنار هم هستند و به تنهایی نمی‌توانند شمارش شوند.
واحد است اما نه آنسان واحدی
کآید از بعدش عدد در موردی
هوش مصنوعی: این مفهوم به این معناست که یک واحد وجود دارد، اما نه به آن شکلی که بتوان با شماره‌گذاری یا عددی از آن یاد کرد. به عبارت دیگر، این واحد به قدری خاص است که نمی‌توان آن را به سادگی با اعداد معمولی توصیف کرد. این نشان‌دهنده عمق و پیچیدگی آن واحد است که فراتر از دسته‌بندی‌های عددی و ریاضی قرار دارد.
واحدی باشد به ذات خود احد
نیست یعنی بعد از او دیگر عدد
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که یک واحد وجود دارد که خود به تنهایی منحصر به فرد است و هیچ عدد دیگری بعد از آن نمی‌تواند وجود داشته باشد. به عبارتی، این واحد تنها و بی‌همتاست و هیچ چیزی نمی‌تواند آن را تقسیم یا تغییر دهد.
واحدی کز بعدش آید ثانی ای
نیست غیر از حادث امکانی ای
هوش مصنوعی: هر چیزی که بعد از وجود یک واحد به وجود بیاید، جز امور غیرضروری و دنیوی نیست.
از سه گر خوانی تو او را هم یکی
غافلی از وحدتش یا مشرکی
هوش مصنوعی: اگر از سه جهت به او نگاه کنی، و او را یکی بخوانی، در واقع از وحدت او غافل هستی یا به شرک مبتلا می‌شوی.
راهتان خواهد شد از تثلیث گم
گفت زآن رو انتَهواْ خَیراً لَّکُم
هوش مصنوعی: مسیر شما از طریق تثلیث گم خواهد شد، به همین دلیل از کارهای بد دوری کنید تا برایتان بهتر باشد.
ایستید اعنی گر از وی بهتر است
بی تعدد ذات پاک داور است
هوش مصنوعی: اگر از او چیزی بهتر وجود داشت، ایستاده بودید؛ زیرا ذات پاک خداوند یکتا و بی‌نظیر است.
نیست جز این کآن خدای ذو صفات
در اللهیت بود یکتا به ذات
هوش مصنوعی: هیچ چیزی جز این نیست که آن خدایی با صفات کثیر، در وجود خود تنها و یکتا است.
می کنم یادش به تنزیه وجود
کآید از وی مثل و فرزندی به بود
هوش مصنوعی: من یاد او را با پاکی وجود خود به خاطر می‌آورم، زیرا او همچون فرزندی خوب و مناسب در زندگی‌ام حضور دارد.
هست او را گر همی داری یقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
هوش مصنوعی: اگر به حقیقت ایمان داشته باشی، آنچه در آسمان‌ها و زمین وجود دارد برایت روشن و معلوم خواهد بود.
اوست کافی بر امور بندگان
بیمدد کاری غیری رایگان
هوش مصنوعی: او همواره به امور بندگان رسیدگی می‌کند و هیچ نیازی به کمک دیگران ندارد.
نیست استنکاف و عاری بر مسیح
گر خدا را بندهای باشد صریح
هوش مصنوعی: اگر خداوند اراده‌ای برای بندگی داشته باشد، هیچ عذری برای انکار و دوری از آن وجود ندارد، حتی اگر شخصی مانند مسیح باشد.
بلکه باشد مفتخر زین بندگی
در قیامت همچو کاندر زندگی
هوش مصنوعی: در روز قیامت، او باید از اینکه در زندگی به خدمت و اطاعت مشغول بوده است، مفتخر و سربلند باشد.
نه از عبودیّت ملایک راست عار
بلکه زین نسبت نمایند افتخار
هوش مصنوعی: هیچ‌گونه خجالتی از بندگی فرشتگان ندارم، بلکه به این نسبت افتخار می‌کنم.
گر کسی را بندة خود خواند او
در عبادش مفتخر گرداند او
هوش مصنوعی: اگر کسی خود را بنده‌ی خدا بداند، خدا او را در میان بندگانش محترم و بزرگ می‌شمارد.
« مناجات »
هوش مصنوعی: مناجات به معنای دعا و نیایش است که در آن فرد به گونه‌ای صمیمانه و با دل شوریده به درگاه خداوند سخن می‌گوید. این نوع عبادت معمولاً بر روح و احساسات معنوی تمرکز دارد و شامل بیان نیازها، شکرگزاری و درخواست بخشش از خداوند می‌باشد. مناجات می‌تواند در قالب کلمات، تفکرات یا حتی احساسات درونی باشد و به انسان کمک می‌کند تا با خالق خود ارتباط برقرار کند و آرامش یابد.
ای که اندر ذات خود پاینده ای
از تو دارد هم تمنّا بنده ای
هوش مصنوعی: ای کسی که در ذات خود جاودانه‌ای، از توست که بنده‌ای آرزو دارد.
کز شمار بندگانت خوانی اش
یا که خاک پای ایشان دانی اش
هوش مصنوعی: آیا تو او را از میان بندگانت می‌شماری یا او را به مانند خاک پای آنان می‌شناسی؟
گرچه لال اَستم زبان از این سؤال
زآنکه سر تا پا گناهم و انفعال
هوش مصنوعی: اگرچه زبانم بند آمده و نمی‌توانم صحبت کنم، اما از شدت شعور و حالی که دارم، نمی‌توانم به این سؤال پاسخ دهم، چون تمام وجودم پر از گناه و ناتوانی است.
لیک تا بحر کرم در جنبش است
بنده را از حق امید و خواهش است
هوش مصنوعی: اما تا زمانی که دریای بخشش در حال جوش و خروش است، بنده از خداوند انتظار و آرزو دارد.
گر ببخشی جرم ما هم بی سبب
از کمال بخششت نبود عجب
هوش مصنوعی: اگر بخشی از ما را که به بی‌دلی گناه کرده‌ایم، تعجبی ندارد زیرا این بخشش تو ناشی از کمال و بزرگی‌ات است.
وصف عبدیّت به عیسی و ملک
هست بر رد نصاری بی ز شک
هوش مصنوعی: توضیح و توصیف مقام عبودیت (بندگی) عیسی به همراه سلطنت و پادشاهی او، به طور واضح و بدون تردید بر رد نظرات نصاری (مسیحیان) دلالت دارد.
کز غلط خواندند عیسی را اِله
بود بر خویش او به عبدیّت گواه
هوش مصنوعی: چون به اشتباه عیسی را خدا دانستند، او خود به عبودیت و بندگی‌اش گواهی می‌دهد.
می پرستیدند بعضی از عباد
هم ملایک را ز روی اعتقاد
هوش مصنوعی: برخی از عبادت‌کنندگان به خاطر باورشان، فرشتگان را نیز می‌پرستیدند.
زآن سبب گفت او ملایک یا مسیح
بندة حقند و این نبود قبیح
هوش مصنوعی: به همین دلیل او گفت که فرشتگان یا مسیح بندگان خداوند هستند و این مسئله زشت نیست.
ور نه باشد بس بدیهی کافتخار
هست اندر بندگی کردگار
هوش مصنوعی: اگر نباشد، این موضوع بسیار واضح است که در بندگی خداوند، افتخار و ارزش وجود دارد.
مر ملایک یا مسیحش بنده اند
بر کمال بندگی زیبنده اند
هوش مصنوعی: فرشته‌ها یا مسیح به عنوان بنده‌ای محبوب و با کمال، در نهایت زیبایی بندگی خود را به نمایش می‌گذارند.
وآنکه دارد ننگ از عبدیّتش
یا نماید سرکشی از طاعتش
هوش مصنوعی: کسی که از بندگی خود شرم دارد یا نسبت به اطاعت سرکشی می‌کند، در واقع در حال نافرمانی است.
زودشان پس حشر سازد سوی خویش
جمله را بهر جزای دین و کیش
هوش مصنوعی: به زودی همه را جمع خواهد کرد و به سوی خود می‌برد تا هر کدام را بر اساس دین و اعتقاداتشان پاداش دهد.
آن کسان کایمان به حق آورده اند
بس عملها در نکویی کرده اند
هوش مصنوعی: کسانی که به حق راه یافته‌اند، کارهای نیکو و خوبی انجام داده‌اند.
پس مر ایشان را دهد اجری تمام
هم فزایدشان جزاء از فضل تام
هوش مصنوعی: پس خداوند به آنها پاداشی کامل می‌دهد و جزای آنها از روی فضل و رحمت بی‌نهایتش افزون می‌شود.
وآنکه استنکاف و استکبار کرد
هستشان از حق عذابی پر ز درد
هوش مصنوعی: کسی که از حق فرار کند و تکبر ورزد، عذابی آزاردهنده را تجربه خواهد کرد.
هم نیابند آن گروه از مغز و پوست
بهر خویش از غیر حق یاری و دوست
هوش مصنوعی: این گروه نمی‌توانند از مغز و پوست خود برای خود یاری و کمک بگیرند و تنها به غیر از حق امیدی ندارند.
آمد از پروردگار ای مردمان
حجتی روشن شما را در جهان
هوش مصنوعی: ای مردمان، حجت روشن و روشنی از سوی پروردگار به شما در این دنیا آمده است.
بر شما نازل نمودیم از یقین
از کمال فضل خود نوری مبین
هوش مصنوعی: ما از روی لطف و کرم خود، نوری روشن و واضح به شما عطا کردیم که یقین شما را افزایش دهد.
تا نماند بر شما عذری بجا
در پرستش زآن دلیل و رهنما
هوش مصنوعی: برای شما هیچ بهانه‌ای باقی نمی‌ماند در عبادت، زیرا دلیل و هدایت کننده‌ای وجود دارد.
گفته صادق(ع) وین نه از وی دور بود
مصطفی(ص) برهان و حیدر (ع) نور بود
هوش مصنوعی: این جمله نشان می‌دهد که سخنان صادق (علیه‌السلام) نه تنها دور از حقیقت نیست، بلکه به روشنی و وضوحی که از مصطفی (صلی‌الله‌عليه‌وآله) و حیدر (علیه‌السلام) نشأت می‌گیرد، متکی و مرتبط است. به عبارتی، حقایق بیان شده با شخصیت‌های بزرگ مذهبی پیوند دارد و نورانیت آنها بر این گفته‌ها تأثیر گذاشته است.
گفت زآن هر کس به نورانیّتم
میشناسد ره برد بر حضرتم
هوش مصنوعی: هر کسی که به روشنایی و نورانیت من آگاه باشد، در حضور من می‌تواند راه را پیدا کند.
ور کسی نشناخت آن دریای نور
دیده اش را برق غیرت کرده کور
هوش مصنوعی: اگر کسی درخشندگی و زیبایی چشمان او را نشناسد، اثر غیرت ممکن است او را به بیراهه کشاند و بینایش را بگیرد.
تا که نشناسد کسش جز عارفی
از رموز علم و عرفان، واقفی
هوش مصنوعی: تا زمانی که هیچ‌کس جز عارفان آگاه به اسرار علم و عرفان او را نشناسد.
کی کلید گنج بدهد پادشاه
یا به خائن یا که بر دزدان راه
هوش مصنوعی: هیچ پادشاهی کلید گنج را به کسی نمی‌دهد، نه به خائن و نه به دزدان.
گر که حجّاجش شناسند نیم دم
بر سعید بن جبیر آید ستم
هوش مصنوعی: اگر حجاج او را بشناسد، در آن صورت به ستم بر سعید بن جبیر می‌آید.
درگذر زین شرحِ آیت گو صفی
گو که نور از کور ماند مختفی
هوش مصنوعی: از این توضیحات پرهیز کن و بگو که در اینجا مقصود از کلام این است که برخی حقایق وجود دارند که فقط با دل و جان قابل درک و فهم‌اند و نمی‌توان آنها را با کلمات عادی بیان کرد. تنها افرادی که درک‌شان روشن‌تر است، می‌توانند این نور را ببینند، در حالی که دیگران همچنان در تاریکی به سر می‌برند.
پس کسانی که به نورش بگروند
چنگ بر وی برزنند و سر شوند
هوش مصنوعی: افرادی که به نور او رو کنند، به او چنگ می‌زنند و به او می‌پیوندند.
زودشان داخل کند در رحمتی
زآن خود بی عثرت و بی زحمتی
هوش مصنوعی: باید به سرعت آنها را به دلسوزی و رحمت خود راه دهد، بدون هیچ کمکی و زحمتی از سوی خودشان.
فضل او بر بندگان تا چون کند
هر زمانش ان رحمتی افزون کند
هوش مصنوعی: نعمت و رحمت او بر بندگانش به قدری گسترده است که هر بار به آنها می‌رسد، رحمتش بیشتر و بیشتر می‌شود.
هم نماید راهشان بر سوی خود
راست راهی تا لقای روی خود
هوش مصنوعی: او به آنان نشان می‌دهد که چگونه به سمت خودشان بروند و راهی درست برای ملاقات با چهره‌اش پیدا کنند.
راه عشق است آن گرت میل و هواست
رهنمای او علیّ مرتضاست
هوش مصنوعی: اگر در پی عشق هستی و تمایل و اشتیاق به آن داری، باید به راهنمایی علیّ مرتضی توجه کنی.
یا علی ما هم گدای این دریم
خوشه چین خرمنت از هر سریم
هوش مصنوعی: ای علی، ما نیز در این درگاه، گدای تو هستیم و خوشه‌های نعمت‌های تو را از هر کجای وجودمان برداشت می‌کنیم.
همّت از مولاست گر خواهد فقیر
دست این افتادگان را هم بگیر
هوش مصنوعی: اگر اراده و نیت از سوی خداوند باشد، حتی یک انسان فقیر هم می‌تواند به دیگران کمک کند و دست نیازمندان را بگیرد.