گنجور

۲۵- آیات ۱۳۲ تا ۱۳۵

وَ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۱۳۲) إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ أَیُّهَا اَلنّٰاسُ وَ یَأْتِ بِآخَرِینَ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلیٰ ذٰلِکَ قَدِیراً (۱۳۳) مَنْ کٰانَ یُرِیدُ ثَوٰابَ اَلدُّنْیٰا فَعِنْدَ اَللّٰهِ ثَوٰابُ اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ سَمِیعاً بَصِیراً (۱۳۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوّٰامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدٰاءَ لِلّٰهِ وَ لَوْ عَلیٰ أَنْفُسِکُمْ أَوِ اَلْوٰالِدَیْنِ وَ اَلْأَقْرَبِینَ إِنْ یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقِیراً فَاللّٰهُ أَوْلیٰ بِهِمٰا فَلاٰ تَتَّبِعُوا اَلْهَویٰ أَنْ تَعْدِلُوا وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِمٰا تَعْمَلُونَ خَبِیراً (۱۳۵)

و مر خدا راست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و کافیست خدا کارگزار (۱۳۲) اگر خواهد ببرد شما را ای مردمان و بیاورد دیگران را و باشد خدا بر آن توانا (۱۳۳) کسی که باشد که بخواهد ثواب دنیا را پس نزد خداست ثواب دنیا و آخرت و باشد خدا شنوای بینا (۱۳۴) ای آن کسانی که ایمان آوردید باشید کارگزاران فرمانروا بعدالت گواهان مر خدا را و اگر چه باشد بر خودهاتان یا والدین و خویشان اگر باشد توانگر یا محتاج پس خدا سزاوارتر است بآنها پس پیروی مکنید خواهش خود را که میل کنید و اگر به پیچانید یا اعراض کنید پس بدرستی که خدا باشد بآنچه می‌کنید آگاه (۱۳۵)

هر چه باشد در سماوات و زمین
هست او را از پی طاعت یقین
جمله را بر درگهش روی نیاز
بر مهمّات خلایق کارساز
اوست کافی بر مهم بندگان
گر بداند یا نداند بنده آن
أیها النَّاس ار خدا خواهد برد
مر شما را دیگران را آورد
این خلایق را کند زیر و زبر
می پدید آرد ز نو خلق دگر
از چه میباشید مغرور جهان
کوست واپس ماندة بگذشتگان
بر منال و مال دنیا غرّه اید
لاف خورشیدی زنید و ذرّه اید
ذره باقی نیست الاّ ساعتی
بر بقای خود ندارد طاقتی
کرّ و فرّ او دمی اندر هواست
بین دم دیگر که چون معدوم و لاست
یک دم ار بالد که شمس بی فیم
هستیاش گوید به آنی لاشیام

« طلب کردن هارون الرشید پندی از بهلول »

گفت با بهلول هارون الرشید
گو مرا پندی که بس باشد مفید
گفت زین ملکی که نک در دست توست
بود دست دیگران اندر نخست
بر تو شد زآنها به خواری منتقل
بر تو هم هرگز نماند مستقل
عن قریب افتد به دست دیگران
تا نبندی دل ز نادانی بر آن
داد از دینارها بر وی هزار
گفت مال مردمم ناید به کار
کی فقیر از مال و زر فربه بود
گر دهی بر صاحبانش بِه بود
با شما گویند اصحاب قبور
کای گرفتاران این دارالغرور
بسته اید اینگونه دل بر مال و جاه
بر زن و فرزند و ملک و تخت و گاه
چون شما بودیم هم ما در فنون
خاکمان کرد این چنین پست و زبون
ملک و گنج و عیش و نوش و فرّ و زور
شد بدل بر گور تنگ و مار و مور
رفت از دست آن حظوظ و آن شکوه
نک بدینسانیم در رنج و ستوه
خانه ها و قصرها برساختیم
دل به حسرت زآن همه پرداختیم
نک بود خاک سیه مأوای ما
فقر و حاجت ، عزّ و استغنای ما
زندگان را همچنین چون مردگان
میکند تبدیل حق در هر زمان
بس کسان را صبح بودی جاه و گاه
شامشان می بود جا در خاک راه
حق بر این ایجادها و اعدام ها
هست قادر هم به نفی نام ها
دخترِ نعمان منذر در خبر
با خلیفه گفت یا شخص دگر
در جواب او چو کرد از وی سؤال
بر شما بگذشت چون ایّام و حال
کمترین حال آن که صبحی در نمود
بود ما را در نواحی هر چه بود
شام چون گردید بر ما کرد رحم
هر که ما را دید در تفسیده لحم
زین رقم نُه ده، نُه صد، نُه صد هزار
هر سحر جاری است تا نصف النهار
نیست محتاج بیان پیداتر است
زآنچه بینی گرچه مهر خاور است
این کند حق در مقام خفض و رفع
تا که دانی قادرش بر ضرّ و نفع
آنکه می خواهد به پاداش عمل
خیر دنیای دنی از ماحصل
چون مجاهد کو رود سوی جهاد
بهر تحصیل غنیمت با عباد
پس بود نزد خدا بی معذرت
خیر دنیا هم ثواب آخرت
آنکه دنیا خواست اندک همّت است
وآنکه جوید آخرت ذی رفعت است
میبرند این هر دو بهر از نعمتش
لیک هر طالب به قدر همّتش
آنکه شه بر وی سپارد مخزنی
شب روی گر خواست باشد کودنی
حق به قول و فعل هر برنا و پیر
گر همی دانی سمیع است و بصیر
بس سخنها کوست نیک و فعل زشت
باطنش دوزخ بود ظاهر بهشت
گفت زآن رو بر م قالاتم سمیع
همچنین بینا به افعال شنیع
تا بدانی لطف و بخشش های ژرف
مبتنی باشد به معنی نی به حرف
ای گروه مؤمنان باز ایستید
بر اقامۀ عدل گر حق ذیستید
هم گواهان حق اندر راستی
خارج اعنی از کجی و کاستی
این شهادت گرچه بر نفس شماست
آورید اقرار بر وی، حق و راست
گر شما را حقّ کس بر گردن است
اعتراف آثار صدق روشن است
آنکه بر توحید حق باشد گواه
هم دهد بر خود گواهی ز انتباه
هم دهد گر بهر مادر یا پدر
یا ز بهر اقرباء در نفع و ضر
هست مشهود علیه ار مال دار
یا که مسکین هر دو را یکسان شمار
ده شهادت از ره انصاف و داد
نی ز روی میل نفس کج نهاد
در گواهی بِه که پردازی ضمیر
زآن تصوّر کآن غنی است این فقیر
حق بر ایشان است اولی در امور
تا کند ز ایشان رعایت بی قصور
بر هوی از حق نگردانید رو
گفت چون لَا تَتَّبِع أن تَعدِلُواْ
در گواهی بی ز میل نفس خویش
از طریق صدق و عدل آیید پی ش
ور بپیچانید بر ناحق زبان
بهر کتمان در حقوق مردمان
یا کنید اعراض از حق یک شعیر
اوست بر اعمالتان یکجا خبیر
۲۴- آیات ۱۲۳ تا ۱۳۱: لَیْسَ بِأَمٰانِیِّکُمْ وَ لاٰ أَمٰانِیِّ أَهْلِ اَلْکِتٰابِ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً یُجْزَ بِهِ وَ لاٰ یَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَلِیًّا وَ لاٰ نَصِیراً (۱۲۳) وَ مَنْ یَعْمَلْ مِنَ اَلصّٰالِحٰاتِ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثیٰ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولٰئِکَ یَدْخُلُونَ اَلْجَنَّةَ وَ لاٰ یُظْلَمُونَ نَقِیراً (۱۲۴) وَ مَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّٰهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اِتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرٰاهِیمَ حَنِیفاً وَ اِتَّخَذَ اَللّٰهُ إِبْرٰاهِیمَ خَلِیلاً (۱۲۵) وَ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ مُحِیطاً (۱۲۶) وَ یَسْتَفْتُونَکَ فِی اَلنِّسٰاءِ قُلِ اَللّٰهُ یُفْتِیکُمْ فِیهِنَّ وَ مٰا یُتْلیٰ عَلَیْکُمْ فِی اَلْکِتٰابِ فِی یَتٰامَی اَلنِّسٰاءِ اَللاّٰتِی لاٰ تُؤْتُونَهُنَّ مٰا کُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْکِحُوهُنَّ وَ اَلْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ اَلْوِلْدٰانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْیَتٰامیٰ بِالْقِسْطِ وَ مٰا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِهِ عَلِیماً (۱۲۷) وَ إِنِ اِمْرَأَةٌ خٰافَتْ مِنْ بَعْلِهٰا نُشُوزاً أَوْ إِعْرٰاضاً فَلاٰ جُنٰاحَ عَلَیْهِمٰا أَنْ یُصْلِحٰا بَیْنَهُمٰا صُلْحاً وَ اَلصُّلْحُ خَیْرٌ وَ أُحْضِرَتِ اَلْأَنْفُسُ اَلشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِمٰا تَعْمَلُونَ خَبِیراً (۱۲۸) وَ لَنْ تَسْتَطِیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ اَلنِّسٰاءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلاٰ تَمِیلُوا کُلَّ اَلْمَیْلِ فَتَذَرُوهٰا کَالْمُعَلَّقَةِ وَ إِنْ‌ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ غَفُوراً رَحِیماً (۱۲۹) وَ إِنْ یَتَفَرَّقٰا یُغْنِ اَللّٰهُ کُلاًّ مِنْ سَعَتِهِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ وٰاسِعاً حَکِیماً (۱۳۰) وَ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ لَقَدْ وَصَّیْنَا اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْکِتٰابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ إِیّٰاکُمْ أَنِ اِتَّقُوا اَللّٰهَ وَ إِنْ تَکْفُرُوا فَإِنَّ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ غَنِیًّا حَمِیداً (۱۳۱)۲۶- آیات ۱۳۶ تا ۱۳۹: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رَسُولِهِ وَ اَلْکِتٰابِ اَلَّذِی نَزَّلَ عَلیٰ رَسُولِهِ وَ اَلْکِتٰابِ اَلَّذِی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِاللّٰهِ وَ مَلاٰئِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ اَلْیَوْمِ اَلْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاٰلاً بَعِیداً (۱۳۶) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا ثُمَّ آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا ثُمَّ اِزْدٰادُوا کُفْراً لَمْ یَکُنِ اَللّٰهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَ لاٰ لِیَهْدِیَهُمْ سَبِیلاً (۱۳۷) بَشِّرِ اَلْمُنٰافِقِینَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذٰاباً أَلِیماً (۱۳۸) اَلَّذِینَ یَتَّخِذُونَ اَلْکٰافِرِینَ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِ اَلْمُؤْمِنِینَ أَ یَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ اَلْعِزَّةَ فَإِنَّ اَلْعِزَّةَ لِلّٰهِ جَمِیعاً (۱۳۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لِلّٰهِ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۱۳۲) إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ أَیُّهَا اَلنّٰاسُ وَ یَأْتِ بِآخَرِینَ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلیٰ ذٰلِکَ قَدِیراً (۱۳۳) مَنْ کٰانَ یُرِیدُ ثَوٰابَ اَلدُّنْیٰا فَعِنْدَ اَللّٰهِ ثَوٰابُ اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ سَمِیعاً بَصِیراً (۱۳۴) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوّٰامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدٰاءَ لِلّٰهِ وَ لَوْ عَلیٰ أَنْفُسِکُمْ أَوِ اَلْوٰالِدَیْنِ وَ اَلْأَقْرَبِینَ إِنْ یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقِیراً فَاللّٰهُ أَوْلیٰ بِهِمٰا فَلاٰ تَتَّبِعُوا اَلْهَویٰ أَنْ تَعْدِلُوا وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِمٰا تَعْمَلُونَ خَبِیراً (۱۳۵)
هوش مصنوعی: همه چیز در آسمان‌ها و زمین متعلق به خداست و خدا به عنوان نگهبان کافی است. اگر بخواهد، می‌تواند شما را ای مردم از میان بردارد و دیگرانی را جایگزین شما کند و خدا بر این کار قادر است. هر کس بخواهد پاداشی در دنیا به دست آورد، باید بداند که پاداش خدا در دنیا و آخرت برای اوست و خدا شنوا و بیناست. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، باید در اجرای عدل و انصاف استوار باشید و برای خدا شهادت دهید، حتی اگر برای خودتان یا والدین و نزدیکانتان باشد. اگر آنها ثروتمند یا بی‌پول باشند، خدا به ایشان اولویت دارد؛ پس از هوا و هوس پیروی نکنید که به عدالت نرسید. اگر کج‌روی کنید یا از حق منحرف شوید، باید بدانید که خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
و مر خدا راست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و کافیست خدا کارگزار (۱۳۲) اگر خواهد ببرد شما را ای مردمان و بیاورد دیگران را و باشد خدا بر آن توانا (۱۳۳) کسی که باشد که بخواهد ثواب دنیا را پس نزد خداست ثواب دنیا و آخرت و باشد خدا شنوای بینا (۱۳۴) ای آن کسانی که ایمان آوردید باشید کارگزاران فرمانروا بعدالت گواهان مر خدا را و اگر چه باشد بر خودهاتان یا والدین و خویشان اگر باشد توانگر یا محتاج پس خدا سزاوارتر است بآنها پس پیروی مکنید خواهش خود را که میل کنید و اگر به پیچانید یا اعراض کنید پس بدرستی که خدا باشد بآنچه می‌کنید آگاه (۱۳۵)
هوش مصنوعی: خداوند مالک آنچه در آسمان‌ها و زمین است است و او کفایت می‌کند برای امور. اگر بخواهد، شما را از این دنیا برمی‌دارد و دیگرانی را می‌آورد و او بر این کار تواناست. هر کسی که اراده کند پاداش دنیوی را به دست آورد، بداند که پاداش این دنیا و آخرت تنها نزد خداست و او شنوا و بیناست. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، باید نمائید عدالت را و گواهان خدا باشید، حتی اگر در مورد خودتان یا والدین و نزدیکانتان باشد، چه آن‌ها ثروتمند باشند یا نیازمند. خدا به این‌ها سزاوارتر است. پس از تمایلات شخصی خود پیروی نکنید و اگر رو برگردانید، بدانید که خدا به آنچه می‌کنید، آگاه است.
هر چه باشد در سماوات و زمین
هست او را از پی طاعت یقین
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آسمان‌ها و زمین وجود دارد، از آنجا که او را با یقین در پی اطاعت می‌دانیم، تعلق دارد.
جمله را بر درگهش روی نیاز
بر مهمّات خلایق کارساز
هوش مصنوعی: به همهٔ نیازها و درخواست‌ها در درگاه او توجه کن، زیرا او می‌تواند به مشکلات و مسائل مردم رسیدگی کند.
اوست کافی بر مهم بندگان
گر بداند یا نداند بنده آن
هوش مصنوعی: او برای بندگانش به اندازه کافی است، چه آنها آگاه باشند و چه ندانند.
أیها النَّاس ار خدا خواهد برد
مر شما را دیگران را آورد
هوش مصنوعی: ای مردم، اگر خدا بخواهد، شما را می‌برد و دیگران را می‌آورد.
این خلایق را کند زیر و زبر
می پدید آرد ز نو خلق دگر
هوش مصنوعی: این موجودات را به هم می‌ریزد و به صورت جدیدی به وجود می‌آورد.
از چه میباشید مغرور جهان
کوست واپس ماندة بگذشتگان
هوش مصنوعی: چرا به خود می‌بالید در حالی که جهان متعلق به آنانی است که پیش از ما زندگی کردند و اکنون در گذشته به سر می‌برند؟
بر منال و مال دنیا غرّه اید
لاف خورشیدی زنید و ذرّه اید
هوش مصنوعی: به تظاهر و فخر به دنیا مغرور نشوید، زیرا در حقیقت تنها یک ذره از آنچه که به نظر می‌رسد هستید.
ذره باقی نیست الاّ ساعتی
بر بقای خود ندارد طاقتی
هوش مصنوعی: هیچ ذره‌ای وجود ندارد که حتی یک لحظه نتواند بر دوام خود استقامت نشان دهد.
کرّ و فرّ او دمی اندر هواست
بین دم دیگر که چون معدوم و لاست
هوش مصنوعی: حرکت و تلاش او لحظه‌ای در هواست و لحظه‌ای دیگر مثل یک نیروی ناپایداری به نظر می‌رسد که وجود ندارد و محو شده است.
یک دم ار بالد که شمس بی فیم
هستیاش گوید به آنی لاشیام
هوش مصنوعی: اگر یک لحظه بالی داشته باشی که مانند خورشید روشن و بی‌نقص باشد، آن آنگاه مانند نور خواهد بود که به سرعت می‌آید و می‌گذرد.
« طلب کردن هارون الرشید پندی از بهلول »
هوش مصنوعی: سزاوار است که هارون الرشید از بهلول، که شخصیتی حکیم و برجسته است، درخواستی برای کسب پند و حکمت کند.
گفت با بهلول هارون الرشید
گو مرا پندی که بس باشد مفید
هوش مصنوعی: به بهلول، که مردی دانا و پر تجربه بود، هارون الرشید پیشنهاد کرد که نصیحتی به او بگوید که برایش مفید باشد.
گفت زین ملکی که نک در دست توست
بود دست دیگران اندر نخست
هوش مصنوعی: می‌گوید این دارایی که در دست توست، در واقع متعلق به دیگران است که ابتدا آن را در اختیار داشتند.
بر تو شد زآنها به خواری منتقل
بر تو هم هرگز نماند مستقل
هوش مصنوعی: از آن‌ها به ذلت افتاده‌ای و هرگز نمی‌توانی مستقل و آزاد بمانی.
عن قریب افتد به دست دیگران
تا نبندی دل ز نادانی بر آن
هوش مصنوعی: به زودی چیزی به دست دیگران خواهد افتاد، تا تو به خاطر نادانی خود، دلت را به آن چیز نبندی.
داد از دینارها بر وی هزار
گفت مال مردمم ناید به کار
هوش مصنوعی: او با نالیده‌ای گفت که اگرچه هزار دینار دارم، اما مال مردم برای من ارزشی ندارد.
کی فقیر از مال و زر فربه بود
گر دهی بر صاحبانش بِه بود
هوش مصنوعی: فردی که به دلیل فقر مال و ثروت ندارد، هرگز نمی‌تواند از این کمبود رنج ببرد، مگر اینکه به کسانی که ثروت دارند، کمک شود.
با شما گویند اصحاب قبور
کای گرفتاران این دارالغرور
هوش مصنوعی: با شما صحبت می‌کنند اهل قبرها که ای گرفتاران این دنیای فریبنده، بدانید.
بسته اید اینگونه دل بر مال و جاه
بر زن و فرزند و ملک و تخت و گاه
هوش مصنوعی: شما به این شکل دل خود را به مال و مقام و زن و فرزند و زمین و تخت و مکان بسته‌اید.
چون شما بودیم هم ما در فنون
خاکمان کرد این چنین پست و زبون
هوش مصنوعی: ما هم به خاطر شما در فنون و مهارت‌هایمان به این اندازه پست و حقیر شده‌ایم.
ملک و گنج و عیش و نوش و فرّ و زور
شد بدل بر گور تنگ و مار و مور
هوش مصنوعی: دنیا با تمام زیبایی‌ها، ثروت‌ها و لذت‌ها در نهایت به قبر تبدیل می‌شود و انسان را در تنگنای مرگ قرار می‌دهد، جایی که تنها موجودات کوچکی چون مار و مور باقی می‌مانند.
رفت از دست آن حظوظ و آن شکوه
نک بدینسانیم در رنج و ستوه
هوش مصنوعی: لذت‌ها و شکوه‌های زندگی از دست رفتند و ما در این شرایط دچار رنج و نارضایتی شده‌ایم.
خانه ها و قصرها برساختیم
دل به حسرت زآن همه پرداختیم
هوش مصنوعی: ما بناهای بزرگ و زیبا ساخته‌ایم، اما دل‌هایمان پر از حسرت و اندوه است به خاطر تمام هزینه‌ها و sacrifices هایی که کرده‌ایم.
نک بود خاک سیه مأوای ما
فقر و حاجت ، عزّ و استغنای ما
هوش مصنوعی: ما در خاک سیاه زندگی می‌کنیم و این مکان به ما تعلق دارد، اما فقر و نیازمندی‌های ما را نمی‌سازد؛ بلکه عزت و بی‌نیازی ما را می‌سازد.
زندگان را همچنین چون مردگان
میکند تبدیل حق در هر زمان
هوش مصنوعی: زندگی انسان‌ها در هر زمان تحت تأثیر حق قرار می‌گیرد و گاهی آن‌ها را به حالتی شبیه مردگان می‌برد.
بس کسان را صبح بودی جاه و گاه
شامشان می بود جا در خاک راه
هوش مصنوعی: بسیاری از افراد در صبحگاه موقعیت‌های بزرگ و مهمی داشتند، اما در انتهای روز، به خاطر ناپایداری روزگار، جایگاهشان به خاک و فراموشی می‌افتد.
حق بر این ایجادها و اعدام ها
هست قادر هم به نفی نام ها
هوش مصنوعی: حق بر این است که در این آفرینش‌ها و از بین بردن‌ها، تنها خداوند قادر است که نام‌ها را نیز نفی کند.
دخترِ نعمان منذر در خبر
با خلیفه گفت یا شخص دگر
هوش مصنوعی: دختر نعمان منذر در ملاقات با خلیفه به او گفت یا به شخص دیگری.
در جواب او چو کرد از وی سؤال
بر شما بگذشت چون ایّام و حال
هوش مصنوعی: وقتی از او پرسیدی، او به گونه‌ای پاسخ داد که زمان‌ها و وضعیت‌ها از پیش گذشتند.
کمترین حال آن که صبحی در نمود
بود ما را در نواحی هر چه بود
هوش مصنوعی: حداقل وضعیت این بود که صبحی پدیدار شد و ما را در اطراف هر چه که بود، حضور داشت.
شام چون گردید بر ما کرد رحم
هر که ما را دید در تفسیده لحم
هوش مصنوعی: بعد از تاریک شدن هوا، هر کسی که ما را دید، بر ما رحم کرده و احساس همدردی کرد، زیرا حال ما بسیار بد بود و گوشت بدن‌مان زخمی و آسیب‌دیده به نظر می‌رسید.
زین رقم نُه ده، نُه صد، نُه صد هزار
هر سحر جاری است تا نصف النهار
هوش مصنوعی: این متن به جریان و حرکت چیزی اشاره دارد که به طور منظم و سحری در حال وقوع است و تا نیمروز ادامه دارد. این نشان‌دهنده مداومت و تکرار در یک روند یا وضعیت مشخص است.
نیست محتاج بیان پیداتر است
زآنچه بینی گرچه مهر خاور است
هوش مصنوعی: نیازی به توضیح نیست، واضح است که آنچه می‌بینی، از هر بیانی روشن‌تر است، حتی اگر نور خورشید در شرق باشد.
این کند حق در مقام خفض و رفع
تا که دانی قادرش بر ضرّ و نفع
هوش مصنوعی: این مضمون به ما می‌گوید که خداوند در موقعیت‌های پایین و بالا، به ما نشان می‌دهد که قدرت او بر ضرر و نفع چقدر است. این بدان معناست که ما باید درک کنیم که او در هر شرایطی می‌تواند بر زندگی ما تأثیر بگذارد.
آنکه می خواهد به پاداش عمل
خیر دنیای دنی از ماحصل
هوش مصنوعی: کسی که می‌خواهد از کار خوب خود در این دنیا پاداش بگیرد، باید از نتیجه‌ی عمل خود بهره‌مند شود.
چون مجاهد کو رود سوی جهاد
بهر تحصیل غنیمت با عباد
هوش مصنوعی: وقتی مجاهدی به سوی میدان جنگ می‌رود تا از دستاوردها و پاداش‌ها بهره‌مند شود، همانند کسانی است که در مسیر عبادت و پرستش قرار دارند.
پس بود نزد خدا بی معذرت
خیر دنیا هم ثواب آخرت
هوش مصنوعی: بنابراین، در نزد خداوند، بدون بهانه و عذر، خیر دنیا نیز پاداشی برای آخرت به شمار می‌آید.
آنکه دنیا خواست اندک همّت است
وآنکه جوید آخرت ذی رفعت است
هوش مصنوعی: کسی که به دنبال دنیا باشد، تلاش او کم و ناچیز است و کسی که به دنبال آخرت است، دارای مقام و والایی است.
میبرند این هر دو بهر از نعمتش
لیک هر طالب به قدر همّتش
هوش مصنوعی: هر دو گروه از نعمت او بهره‌مند می‌شوند، ولی هر یک به اندازه تلاش و کوشش خود.
آنکه شه بر وی سپارد مخزنی
شب روی گر خواست باشد کودنی
هوش مصنوعی: کسی که شباهنگام بر او اعتماد می‌شود تا مخزنی را به امانت بگذارد، اگر بخواهد، می‌تواند نادان باشد.
حق به قول و فعل هر برنا و پیر
گر همی دانی سمیع است و بصیر
هوش مصنوعی: اگر به قول و عمل هر جوان و پیر دقت کنی، خداوند همه‌چیز را می‌شنود و می‌بیند.
بس سخنها کوست نیک و فعل زشت
باطنش دوزخ بود ظاهر بهشت
هوش مصنوعی: بسیاری از مردم هستند که زبانشان به خوبی سخن می‌گوید و حرف‌های زیبایی می‌زنند، اما در دل آن‌ها کارهای زشت و ناپسندی وجود دارد که در حقیقت به جهنم می‌ماند، در حالی که ظاهرشان بهشتی به نظر می‌رسد.
گفت زآن رو بر م قالاتم سمیع
همچنین بینا به افعال شنیع
هوش مصنوعی: او می‌گوید که من به سخنانم گوش می‌دهند و همچنین به کارهای زشت من آگاهند و می‌بینند.
تا بدانی لطف و بخشش های ژرف
مبتنی باشد به معنی نی به حرف
هوش مصنوعی: برای درک عمیق از مهربانی و بخشش، باید به معنا و محتوای واقعی کلمات توجه کنیم و تنها به ظواهر آن‌ها اکتفا نکنیم.
ای گروه مؤمنان باز ایستید
بر اقامۀ عدل گر حق ذیستید
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، بایستید و بر برپایی عدالت ایستادگی کنید، اگر به حق و حقیقت پایبند هستید.
هم گواهان حق اندر راستی
خارج اعنی از کجی و کاستی
هوش مصنوعی: شاهدان حقیقت در راستی وجود دارند، به این معنا که از انحراف و نقص دور هستند.
این شهادت گرچه بر نفس شماست
آورید اقرار بر وی، حق و راست
هوش مصنوعی: این گواهی که به خودتان مربوط است، را با صداقت مطرح کنید و به حقیقت آن اعتراف کنید.
گر شما را حقّ کس بر گردن است
اعتراف آثار صدق روشن است
هوش مصنوعی: اگر کسی حقی به گردن شما دارد، نشانه‌های واقعی بودن آن حق به وضوح نمایان است.
آنکه بر توحید حق باشد گواه
هم دهد بر خود گواهی ز انتباه
هوش مصنوعی: کسی که به یگانگی و حقیقت خداوند اعتقاد دارد، خود نیز بر صداقت و آگاهی‌اش گواهی می‌دهد و از خواب غفلت بیدار است.
هم دهد گر بهر مادر یا پدر
یا ز بهر اقرباء در نفع و ضر
هوش مصنوعی: اگر کسی به نفع یا زیان مادر، پدر یا اقوامش عمل کند، خداوند او را کمک خواهد کرد.
هست مشهود علیه ار مال دار
یا که مسکین هر دو را یکسان شمار
هوش مصنوعی: هر کس که دارای مال و ثروت است یا فردی فقیر، وقتی به وضعشان نگاه می‌کنیم، در نهایت هر دو در برابر حقیقت و واقعیت وجود یکسان هستند.
ده شهادت از ره انصاف و داد
نی ز روی میل نفس کج نهاد
هوش مصنوعی: ده مورد از حقایق و واقعیت‌ها بر اساس انصاف و عدالت ارائه شده، نه به خاطر تمایلات شخصی و سلیقه‌های نادرست.
در گواهی بِه که پردازی ضمیر
زآن تصوّر کآن غنی است این فقیر
هوش مصنوعی: بهتر است که در دل خود اعتراف کنی که فکر کنی کسی که بی‌نیاز است، در واقع همین فقیر است.
حق بر ایشان است اولی در امور
تا کند ز ایشان رعایت بی قصور
هوش مصنوعی: حق بر آنهاست که در امور برتری داشته باشند تا همواره رعایت و احترام یکدیگر را بدون هیچ قصوری انجام دهند.
بر هوی از حق نگردانید رو
گفت چون لَا تَتَّبِع أن تَعدِلُواْ
هوش مصنوعی: آدمی نباید به خاطر خواسته‌های نفسانی از حقیقت و انصاف دور شود، زیرا راهی جز درست‌کاری و عدل وجود ندارد.
در گواهی بی ز میل نفس خویش
از طریق صدق و عدل آیید پی ش
هوش مصنوعی: به دلایل واقعی و با صداقت و انصاف، بدون وابستگی به نفس و میل شخصی خود، به سمت حقیقت حرکت کنید.
ور بپیچانید بر ناحق زبان
بهر کتمان در حقوق مردمان
هوش مصنوعی: اگر بخواهید به ناحق حقایق را کتمان کنید و حقوق دیگران را نادیده بگیرید، در واقع ظلم و بی‌عدالتی را انجام داده‌اید.
یا کنید اعراض از حق یک شعیر
اوست بر اعمالتان یکجا خبیر
هوش مصنوعی: اگر از حق روی برگردانید، همانند این است که بر اعمالتان چشم‌پوشی کنید و نادیده بگیرید.