گنجور

۲۲- آیات ۱۱۲ تا ۱۱۶

وَ مَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئاً فَقَدِ اِحْتَمَلَ بُهْتٰاناً وَ إِثْماً مُبِیناً (۱۱۲) وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طٰائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ یُضِلُّوکَ وَ مٰا یُضِلُّونَ إِلاّٰ أَنْفُسَهُمْ وَ مٰا یَضُرُّونَکَ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اَللّٰهُ عَلَیْکَ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ مٰا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ وَ کٰانَ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکَ عَظِیماً (۱۱۳) لاٰ خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْوٰاهُمْ إِلاّٰ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاٰحٍ بَیْنَ اَلنّٰاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذٰلِکَ اِبْتِغٰاءَ مَرْضٰاتِ اَللّٰهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً (۱۱۴) وَ مَنْ یُشٰاقِقِ اَلرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مٰا تَبَیَّنَ لَهُ اَلْهُدیٰ وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ اَلْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مٰا تَوَلّٰی وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ سٰاءَتْ مَصِیراً (۱۱۵) إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مٰا دُونَ ذٰلِکَ لِمَنْ یَشٰاءُ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللّٰهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاٰلاً بَعِیداً (۱۱۶)

و کسی که کسب کند خطایی یا گناهی را پس تهمت زند بآن بیگناهی را پس بتحقیق متحمل شده دروغی و گناهی روشن (۱۱۲) و اگر نبود کرم خدا بر تو و رحمت او هر آینه قصد کرده بودند گروهی از ایشان که اضلال کنند ترا و اضلال نمی‌کنند مگر خودهاشان را و ضرر نمی‌رسانند ترا هیچ چیزی و فرو فرستاد خدا بر تو کتاب و حکمت و تعلیم داد ترا آنچه را نبودی که بدانی و باشد فضل خدا بر تو بزرگ (۱۱۳) نیست خیر در بسیاری از راز گفتنشان مگر کسی که امر کند بصدقه یا کار خوبی یا اصلاح میان مردمان و کسی که بکند آن را در طلب رضای خدا پس زود باشد که دهیم او را مزدی بزرگ (۱۱۴) و کسی که زحمت دهد رسول را از بعد آنچه ظاهر شد از برای او هدایت و پیروی کند غیر راه گروندگان را باز بداریمش بآنچه دوست می‌دارد و می‌اندازیمش بدوزخ و بد است آنجای بازگشت (۱۱۵) بدرستی که خدا نمی‌آمرزد که شرک آورده شود باو و میامرزد آنچه فروتر آنست از برای هر که می‌خواهد و هر که شرک آورد بخدا پس بحقیقت گمراه شد گمراه دوری (۱۱۶)

ور کسی جرمی کند بی اشتباه
از صغیره یا کبیره وآن گناه
افکند بر بی گناهی تهمتش
بار بهتان کرده حمل از طاقتش
همچنین حمل گناهی آشکار
زآید از جرم نخست از بد شعار
همچنان که طعمه بر زید یهود
بست بهتان از تعمد با شهود
بر تو فضل و رحمت حق ور نبود
که نمود آگه تو را زآن کار زود
کرده بودند آن جماعت قصدها
که بگردانندت از راه هدا
می نیندازند لیک از سوء حال
غیر نفس خویشتن را در ضلال
بر تو از چیزی نشد وارد ضرر
زآنکه معصومی و محفوظ از خطر
وآنچه آید وارد اندر خاطرت
بود بهر نظم و حفظ ظاهرت
آن تغافل بهر پاس شرع بود
لیک حقت بر حقیقت ره نمود
بر تو بفرستاد از روی صواب
حق تعالی حکمت و علم و کتاب
کرد آگاهت ز اسرار نهان
که نبودی واقف از وی پیش از آن
از رموز علم و اسرار امور
هم ز مخفیّات غیب اندر ظهور
بر تو فضل حق بزر گ است و فزون
هست زآن یک علم ماکَانَ ویکُون
نیست در بسیاری از نجوی فلاح
جز به صدقه یا به معروف و صلاح
راز گفتن یعنی از حسن ضمیر
در تصدّق تا دهد کس بر فقیر
یا که باشد امر بر معروف او
آنکه در شرع است ممدوح و نکو
یا که در اصلاح بین مردمان
هست بسیار آن شقوقش در نشان
هر که اینها بر رضای حق کند
زود بدهیم اجر او را از رشد
با رسول آن کس که آید در خلاف
زو رود بر شقّ دیگر ز انحراف
بعد از آنکه شد بر او روشن طریق
پس شود خارج ز راه و از رفیق
پیروی یعنی کند از ضعف دین
بر رهی جز رسم و راه مؤمنین
ما بگردانیم در دیگر سراش
یار با چیزی که آن باشد سزاش
وآن بود کفری که آن را داشت دوست
هست این پاداش هر کو کفر جوست
گو بمان با آنچه مطلوب تو بود
در جهان مولا و محبوب تو بود
بر جهنم واصلش سازیم کآن
جایگاهی بد بود بر کافران
نیست آمرزنده مشرک را خدا
غیر از این بخشد ز خلقان هر خطا
خواهد ار بخشد کسی را او به حال
غیر مشرک را که دور استش ضلال
پیش از این گفتیم کز چه ذوالمنن
شرک را نامرزد از کس بی سخن
۲۱- آیات ۱۰۱ تا ۱۱۱: وَ إِذٰا ضَرَبْتُمْ فِی اَلْأَرْضِ فَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنٰاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ اَلصَّلاٰةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ یَفْتِنَکُمُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنَّ اَلْکٰافِرِینَ کٰانُوا لَکُمْ عَدُوًّا مُبِیناً (۱۰۱) وَ إِذٰا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ اَلصَّلاٰةَ فَلْتَقُمْ طٰائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذٰا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرٰائِکُمْ وَ لْتَأْتِ طٰائِفَةٌ أُخْریٰ لَمْ یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِکُمْ وَ أَمْتِعَتِکُمْ فَیَمِیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَةً وٰاحِدَةً وَ لاٰ جُنٰاحَ عَلَیْکُمْ إِنْ کٰانَ بِکُمْ أَذیً مِنْ مَطَرٍ أَوْ کُنْتُمْ مَرْضیٰ أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ خُذُوا حِذْرَکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ أَعَدَّ لِلْکٰافِرِینَ عَذٰاباً مُهِیناً (۱۰۲) فَإِذٰا قَضَیْتُمُ اَلصَّلاٰةَ فَاذْکُرُوا اَللّٰهَ قِیٰاماً وَ قُعُوداً وَ عَلیٰ جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اِطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ إِنَّ اَلصَّلاٰةَ کٰانَتْ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ کِتٰاباً مَوْقُوتاً (۱۰۳) وَ لاٰ تَهِنُوا فِی اِبْتِغٰاءِ اَلْقَوْمِ إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَمٰا تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَرْجُونَ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلِیماً حَکِیماً (۱۰۴) إِنّٰا أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ اَلنّٰاسِ بِمٰا أَرٰاکَ اَللّٰهُ وَ لاٰ تَکُنْ لِلْخٰائِنِینَ خَصِیماً (۱۰۵) وَ اِسْتَغْفِرِ اَللّٰهَ إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ غَفُوراً رَحِیماً (۱۰۶) وَ لاٰ تُجٰادِلْ عَنِ اَلَّذِینَ یَخْتٰانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ مَنْ کٰانَ خَوّٰاناً أَثِیماً (۱۰۷) یَسْتَخْفُونَ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ لاٰ یَسْتَخْفُونَ مِنَ اَللّٰهِ وَ هُوَ مَعَهُمْ إِذْ یُبَیِّتُونَ مٰا لاٰ یَرْضیٰ مِنَ اَلْقَوْلِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ بِمٰا یَعْمَلُونَ مُحِیطاً (۱۰۸) هٰا أَنْتُمْ هٰؤُلاٰءِ جٰادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا فَمَنْ یُجٰادِلُ اَللّٰهَ عَنْهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ أَمْ مَنْ یَکُونُ عَلَیْهِمْ وَکِیلاً (۱۰۹) وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اَللّٰهَ یَجِدِ اَللّٰهَ غَفُوراً رَحِیماً (۱۱۰) وَ مَنْ یَکْسِبْ إِثْماً فَإِنَّمٰا یَکْسِبُهُ عَلیٰ نَفْسِهِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلِیماً حَکِیماً (۱۱۱)۲۳- آیات ۱۱۷ تا ۱۲۲: إِنْ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاّٰ إِنٰاثاً وَ إِنْ یَدْعُونَ إِلاّٰ شَیْطٰاناً مَرِیداً (۱۱۷) لَعَنَهُ اَللّٰهُ وَ قٰالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبٰادِکَ نَصِیباً مَفْرُوضاً (۱۱۸) وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذٰانَ اَلْأَنْعٰامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اَللّٰهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ اَلشَّیْطٰانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرٰاناً مُبِیناً (۱۱۹) یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ مٰا یَعِدُهُمُ اَلشَّیْطٰانُ إِلاّٰ غُرُوراً (۱۲۰) أُولٰئِکَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ لاٰ یَجِدُونَ عَنْهٰا مَحِیصاً (۱۲۱) وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً وَعْدَ اَللّٰهِ حَقًّا وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اَللّٰهِ قِیلاً (۱۲۲)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئاً فَقَدِ اِحْتَمَلَ بُهْتٰاناً وَ إِثْماً مُبِیناً (۱۱۲) وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طٰائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ یُضِلُّوکَ وَ مٰا یُضِلُّونَ إِلاّٰ أَنْفُسَهُمْ وَ مٰا یَضُرُّونَکَ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اَللّٰهُ عَلَیْکَ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ مٰا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ وَ کٰانَ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکَ عَظِیماً (۱۱۳) لاٰ خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْوٰاهُمْ إِلاّٰ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاٰحٍ بَیْنَ اَلنّٰاسِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذٰلِکَ اِبْتِغٰاءَ مَرْضٰاتِ اَللّٰهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً (۱۱۴) وَ مَنْ یُشٰاقِقِ اَلرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مٰا تَبَیَّنَ لَهُ اَلْهُدیٰ وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ اَلْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مٰا تَوَلّٰی وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ سٰاءَتْ مَصِیراً (۱۱۵) إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مٰا دُونَ ذٰلِکَ لِمَنْ یَشٰاءُ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللّٰهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاٰلاً بَعِیداً (۱۱۶)
هوش مصنوعی: هر کسی که خطایی یا گناهی کند و سپس آن را به یک فرد بی‌گناه نسبت دهد، به حقیقت بهتان و گناهی بزرگ را به دوش کشیده است. اگر فضل و رحمت خداوند بر تو نبود، گروهی از آنها تصمیم می‌گرفتند که تو را گمراه کنند، در حالی که آنان فقط به خود ضرر می‌زنند و هیچ آسیبی به تو نمی‌زنند. خداوند کتاب و حکمت را بر تو نازل کرد و به تو آموخت آنچه را که نمی‌دانستی و فضل خداوند بر تو بسیار بزرگ است. در بسیاری از گفت‌وگوهای آنان هیچ خیری نیست، مگر کسی که به صدقه یا کار نیکو یا اصلاح بین مردم دستور دهد و هر کس این کارها را برای رضای خدا انجام دهد، به او پاداشی بزرگ خواهیم داد. هر کس پس از آنکه هدایت برایش روشن شد، با پیامبر مخالفت کند و غیر از راه مؤمنان را دنبال کند، او را به همان چیزی که برگزیده، واگذار می‌کنیم و او را به جهنم می‌فرستیم که بدترین سرنوشت است. خداوند نمی‌بخشد که شرک به او ورزد، اما غیر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشد و کسی که به خدا شرک ورزد، به راستی دچار گمراهی دوری شده است.
و کسی که کسب کند خطایی یا گناهی را پس تهمت زند بآن بیگناهی را پس بتحقیق متحمل شده دروغی و گناهی روشن (۱۱۲) و اگر نبود کرم خدا بر تو و رحمت او هر آینه قصد کرده بودند گروهی از ایشان که اضلال کنند ترا و اضلال نمی‌کنند مگر خودهاشان را و ضرر نمی‌رسانند ترا هیچ چیزی و فرو فرستاد خدا بر تو کتاب و حکمت و تعلیم داد ترا آنچه را نبودی که بدانی و باشد فضل خدا بر تو بزرگ (۱۱۳) نیست خیر در بسیاری از راز گفتنشان مگر کسی که امر کند بصدقه یا کار خوبی یا اصلاح میان مردمان و کسی که بکند آن را در طلب رضای خدا پس زود باشد که دهیم او را مزدی بزرگ (۱۱۴) و کسی که زحمت دهد رسول را از بعد آنچه ظاهر شد از برای او هدایت و پیروی کند غیر راه گروندگان را باز بداریمش بآنچه دوست می‌دارد و می‌اندازیمش بدوزخ و بد است آنجای بازگشت (۱۱۵) بدرستی که خدا نمی‌آمرزد که شرک آورده شود باو و میامرزد آنچه فروتر آنست از برای هر که می‌خواهد و هر که شرک آورد بخدا پس بحقیقت گمراه شد گمراه دوری (۱۱۶)
هوش مصنوعی: هر کس که به خطا یا گناهی دست بزند و سپس به کسی بی‌گناه تهمت بزند، به حقیقت مرتکب دروغ و گناهی آشکار شده است. اگر رحمتی از سوی خدا بر تو نبود، قطعاً برخی از آنها قصد گمراه کردن تو را داشتند، اما آنها تنها خودشان را گمراه می‌کنند و به تو هیچ ضرری نمی‌زنند. خداوند بر تو کتاب و حکمت نازل کرده و آنچه را که نمی‌دانستی به تو آموخته است و فضل خدا بر تو بسیار بزرگ است. در بسیاری از رازهای آنها خیری نیست، مگر کسی که به صدقه یا کار نیکی فرمان دهد یا میان مردم اصلاح کند. کسی که این کارها را در پی رضای خدا انجام دهد، به زودی پاداشی بزرگ خواهد گرفت. و اگر کسی رسول را برنجاند بعد از هدایت و پیروی، ما او را از راهی که دوست دارد باز می‌داریم و به دوزخ می‌اندازیم که بدترین جای بازگشت است. به یقین، خداوند نمی‌بخشد که با او شرک آورده شود، اما آنچه کمتر از آن باشد را برای هر که بخواهد می‌بخشد. و کسی که به خدا شرک آورد، به حقیقت گمراه و دور از راه راست شده است.
ور کسی جرمی کند بی اشتباه
از صغیره یا کبیره وآن گناه
هوش مصنوعی: اگر کسی گناهی مرتکب شود، چه کوچک و چه بزرگ، بدون اینکه اشتباهی در آن داشته باشد، باید به عواقب آن فکر کند.
افکند بر بی گناهی تهمتش
بار بهتان کرده حمل از طاقتش
هوش مصنوعی: او بر بی‌گناهی تهمت‌زده و بار سنگینی از اتهام را بر دوشش گذاشته است.
همچنین حمل گناهی آشکار
زآید از جرم نخست از بد شعار
هوش مصنوعی: گناهی که به وضوح دیده می‌شود، از خطای اولیه و بی‌خود بودن ناشی می‌شود.
همچنان که طعمه بر زید یهود
بست بهتان از تعمد با شهود
هوش مصنوعی: همان‌طور که طعمه‌ای که بر زید یهودی دروغ و تهمت زده شد، این کار به‌طور عمدی و با آگاهی انجام شد.
بر تو فضل و رحمت حق ور نبود
که نمود آگه تو را زآن کار زود
هوش مصنوعی: اگر نعمت و رحمت خداوند برای تو نبود، هرگز از آن کار زود آگاه نمی‌شدی.
کرده بودند آن جماعت قصدها
که بگردانندت از راه هدا
هوش مصنوعی: آن گروه نقشه‌هایی طرح کرده بودند تا تو را از مسیر هدایت منحرف کنند.
می نیندازند لیک از سوء حال
غیر نفس خویشتن را در ضلال
هوش مصنوعی: انسان‌ها به خاطر وضعیت بد دیگران به خودشان آسیب نمی‌زنند، اما گاهی از شرایط ناخوشایند دیگران به گمراهی خود دچار می‌شوند.
بر تو از چیزی نشد وارد ضرر
زآنکه معصومی و محفوظ از خطر
هوش مصنوعی: هیچ ضرری از چیزی به تو نمی‌رسد، زیرا تو معصوم و در امان از خطرات هستی.
وآنچه آید وارد اندر خاطرت
بود بهر نظم و حفظ ظاهرت
هوش مصنوعی: هر چیزی که به ذهنت می‌رسد، برای نظم و نظم بخشی به ظاهرت اهمیت دارد.
آن تغافل بهر پاس شرع بود
لیک حقت بر حقیقت ره نمود
هوش مصنوعی: آن بی‌توجهی به خاطر حفظ قوانین شرع بود، اما در نهایت حق بر حقیقت جلوه‌گر شد.
بر تو بفرستاد از روی صواب
حق تعالی حکمت و علم و کتاب
هوش مصنوعی: خداوند حق، حکمت، علم و کتاب را با دقت و درست به سوی تو فرستاده است.
کرد آگاهت ز اسرار نهان
که نبودی واقف از وی پیش از آن
هوش مصنوعی: به تو آگاهی می‌دهد از رازهای پنهان که پیش از این از آن‌ها اطلاعی نداشتی.
از رموز علم و اسرار امور
هم ز مخفیّات غیب اندر ظهور
هوش مصنوعی: این بیت به بیان این موضوع می‌پردازد که دانش و رازهای بسیاری در جهان وجود دارد که برخی از آن‌ها از دید انسان‌ها پنهان است و زمانی که درک شوند، به وضوح نمایان می‌گردند.
بر تو فضل حق بزر گ است و فزون
هست زآن یک علم ماکَانَ ویکُون
هوش مصنوعی: رایحه‌ی رحمت و کرم خدا بر تو بسیار بزرگ و فراوان است، بیشتر از آنچه که ما درباره‌ی گذشته و آینده می‌دانیم.
نیست در بسیاری از نجوی فلاح
جز به صدقه یا به معروف و صلاح
هوش مصنوعی: در بسیاری از راز و نیازها و گفت و گوهای پنهانی، موفقیت و نیکبختی جز با بخشش یا انجام کارهای نیک و درست حاصل نمی‌شود.
راز گفتن یعنی از حسن ضمیر
در تصدّق تا دهد کس بر فقیر
هوش مصنوعی: راز گفتن به این معنی است که انسان به خاطر نیکویی ذاتش و دلسوزی برای دیگران، آماده است که از خوبی‌های خود به دیگران ببخشد و به نیازمندان کمک کند.
یا که باشد امر بر معروف او
آنکه در شرع است ممدوح و نکو
هوش مصنوعی: ممکن است کار به معروف و نیکی به او سپرده شود، کسی که در قانون و اصول اعتقادی مورد ستایش و پسند است.
یا که در اصلاح بین مردمان
هست بسیار آن شقوقش در نشان
هوش مصنوعی: یا در میان مردم اصلاحاتی وجود دارد که در آن تنوع و اختلافات زیادی نمایان است.
هر که اینها بر رضای حق کند
زود بدهیم اجر او را از رشد
هوش مصنوعی: هر کس که به خاطر رضایت خداوند این کارها را انجام دهد، به زودی پاداش او را از نعمت‌های الهی خواهیم داد.
با رسول آن کس که آید در خلاف
زو رود بر شقّ دیگر ز انحراف
هوش مصنوعی: اگر کسی با پیامبر مخالفت کند، او از مسیر مستقیم منحرف شده و به سمت دیگری خواهد رفت.
بعد از آنکه شد بر او روشن طریق
پس شود خارج ز راه و از رفیق
هوش مصنوعی: بعد از اینکه راه درست برای او روشن شد، از مسیر خود خارج می‌شود و از دوست و همراهش فاصله می‌گیرد.
پیروی یعنی کند از ضعف دین
بر رهی جز رسم و راه مؤمنین
هوش مصنوعی: پیروی به معنای این است که از ضعف‌های دین فاصله بگیریم و به مسیر و اصول کسانی که مؤمن هستند، توجه کنیم و از آنها پیروی کنیم.
ما بگردانیم در دیگر سراش
یار با چیزی که آن باشد سزاش
هوش مصنوعی: ما در جایی دیگر یار را با چیزی که شایسته‌اش باشد سرگرم می‌کنیم.
وآن بود کفری که آن را داشت دوست
هست این پاداش هر کو کفر جوست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر کسی در جستجوی کفر (انکار و عدم پذیرش حقایق) باشد، در نهایت به نتایج منفی و عواقب ناخوشایند آن دچار خواهد شد. دوست داشتن کفر به معنای پذیرش آن نیست و نتیجه‌ای جز پاداشی منفی برای او نخواهد داشت.
گو بمان با آنچه مطلوب تو بود
در جهان مولا و محبوب تو بود
هوش مصنوعی: بمان با آنچه که در زندگی برای تو ارزشمند و مطلوب بوده، زیرا آنچه که به دلت نزدیک است، در دنیای معنوی نیز برایت عزیز و محبوب است.
بر جهنم واصلش سازیم کآن
جایگاهی بد بود بر کافران
هوش مصنوعی: ما او را به جهنم می‌بریم، زیرا آنجا محل بدی برای کافران است.
نیست آمرزنده مشرک را خدا
غیر از این بخشد ز خلقان هر خطا
هوش مصنوعی: خداوند هیچ آمرزش و بخششی برای مشرکان ندارد و جز این، از دیگران هیچ خطایی را نمی‌بخشد.
خواهد ار بخشد کسی را او به حال
غیر مشرک را که دور استش ضلال
هوش مصنوعی: اگر کسی خواسته باشد که به غیر از مشرکان، کسی را ببخشد، او باید دوری و گمراهی را از خود دور کند.
پیش از این گفتیم کز چه ذوالمنن
شرک را نامرزد از کس بی سخن
هوش مصنوعی: قبلاً اشاره کردیم که خداوند به خاطر شرک ورزیدن، هیچ کس را بدون دلیل نمی‌بخشد.