گنجور

۱۸- آیات ۸۷ تا ۹۱

اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلیٰ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ لاٰ رَیْبَ فِیهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اَللّٰهِ حَدِیثاً (۸۷) فَمٰا لَکُمْ فِی اَلْمُنٰافِقِینَ فِئَتَیْنِ وَ اَللّٰهُ أَرْکَسَهُمْ بِمٰا کَسَبُوا أَ تُرِیدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اَللّٰهُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّٰهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً (۸۸) وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ کَمٰا کَفَرُوا فَتَکُونُونَ سَوٰاءً فَلاٰ تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِیٰاءَ حَتّٰی یُهٰاجِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَ اُقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ لاٰ تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیًّا وَ لاٰ نَصِیراً (۸۹) إِلاَّ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ إِلیٰ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثٰاقٌ أَوْ جٰاؤُکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقٰاتِلُوکُمْ أَوْ یُقٰاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْکُمْ فَلَقٰاتَلُوکُمْ فَإِنِ اِعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقٰاتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَیْکُمُ اَلسَّلَمَ فَمٰا جَعَلَ اَللّٰهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً (۹۰) سَتَجِدُونَ آخَرِینَ یُرِیدُونَ أَنْ یَأْمَنُوکُمْ وَ یَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ کُلَّمٰا رُدُّوا إِلَی اَلْفِتْنَةِ أُرْکِسُوا فِیهٰا فَإِنْ لَمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَ یُلْقُوا إِلَیْکُمُ اَلسَّلَمَ وَ یَکُفُّوا أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَ اُقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أُولٰئِکُمْ جَعَلْنٰا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطٰاناً مُبِیناً (۹۱)

خدا نیست معبودی بحق مگر او هر آینه جمع خواهد کرد البته شما را بسوی روز قیامت نیست شکی در آن و کیست راستگوی‌تر از خدا در سخن (۸۷) پس چیست مر شما را در منافقان دو گروهی و خدا برگردانید ایشان را بآنچه کسب کردند آیا می‌خواهید که هدایت کنید آن را که اضلال می‌کند خدا و آن را که اضلال می‌کند خدا پس هرگز نیابی از برای او راه هدایت (۸۸) دوست داشتند که کافر شوید هم چنان که کافر شدند پس بوده باشید یکسان پس مگیرید از ایشان دوستان تا آنکه هجرت گزینند در راه خدا پس اگر رو گردانند پس بگیریدشان و بکشیدشان هر جا بیاییدشان و مگیرید از ایشان دوستی و نه یاوری (۸۹) مگر آنان که به پیوندند بقومی که باشد میانه شما و میان ایشان پیمانی یا آمده باشند شما را تنگ شده سینه‌هاشان که کارزار کننده با شما یا کارزار کننده با جماعتشان و اگر خواسته بودند خدا هر آینه تسلط می‌داد ایشان را بر شما پس هر آینه کارزار کرده بودند با شما پس اگر کنار کرده بودند از شما پس کارزار نکرده بودند با شما و انداخته بودند با شما صلح را پس نمی‌گردانید خدا برای شما بر ایشان راهی (۹۰) بزودی خواهید یافت دیگران را که می‌خواهند که ایمن شوند از شما و ایمن شوند از جماعتشان هرگاه خوانده شوند بسوی فتنه برگردانیده شوند در آن پس اگر کناره نگیرند از شما و بیندازند با شما صلح را و باز ندارند دستهاشان را پس بگیریدشان و بکشیدشان هر جا بیابیدشان و آنها را گردانیدیم از برای شما بر ایشان تسلطی آشکار (۹۱)

چون تحیّت داده گردید از کسی
بر تحیّت های خوب و خوش بسی
پس تحیّت گفت باید در جواب
زآن تحیّت بِه که گویند از ثواب
چون سلامت کرد شخصی در لقاء
در جوابش گو سلامی با دعاء
زآنکه حق باشد به هر چیزی حسیب
بر تحیّت هاست هر کس را مثیب
دارد اعنی از تحیّت ها حساب
خویش گوید بر تحیّت گو جواب
آن خدایی کوست معبودِ بجا
نیست معبودی به جز او بر سزا
مجتمع سازد شما را در قبور
پس نماید حشر در یوم النشور
شک در آن روز و در آن اجماع نیست
راستگوتر از خدا در وعده کیست
این است بر اندازة فهم عوام
کو بود صادق به وعده یا کلام
ور نه زشت است اینکه گویی پادشاه
نیست مفلس یا که دارد مال و جاه
غیر حق کبود به هستی تا که او
می بود معبود و باشد راستگو
تنگ باشد جای لفظ اندر سخن
خاصه بهر فهم عام از مرد و زن
نزد عارف کو رهید از دامها
نیست حاجت ذکر وصف و نامها
کس به دانا گوید این نبود نکو
آینه یعنی در او بینند رو
مر شما را در دو رویان چیست راه
که دو فرقه گشتهاید از اشتباه
قتل ایشان بر شما گردیده شاق
کفرشان را هم ندارید اتفاق
وآنگهی که بازگردانیدشان
حق به حکم کفر و قتل از هر نشان
زآنچه کردند از عمل ها اکتساب
وآن بود از اهل ایمان اجتناب
یا که خواهید آورید آن را به راه
کش به خذلان هِشت و گمراهی اِله
آنکه هِشتش حق به گمراهی فرو
پس نیابی هیچ راهی بهر او
دوست دارند آن ز دین برگشتگان
که شما کافر شوید و بد نشان
همچو ایشان کز غلط کافر شدند
تا مساوی هر دو باشید از پسند
زآن جماعت پس مگیرید اولیا
تا نمایند از بلد رو بر شما
از بلد هجرت گزینند آن کسان
با شما همدل شوند و هم لسان
در طریق دین حق سالک شوند
برحذر از شرک و از مشرک شوند
پس مر ایشا ن را بگیرید و کُشید
هر کجا یابید ایشان را پدید
گرچه در حِلّند ایشان یا حرم
همچو کفار دگر بی بیش و کم
دوست هم ز ایشان نه برگیرید و یار
وز قبول عونشان دارید عار
جز کسانی را که پیوندند زود
بر گروهی ز اهل میثاق و عهود
هست پیمان بین ایشان با شما
وآن قبیله بد خزاعه در ولا
هر که آید در پناه آن گروه
شد پناه او رسول با شکوه
یا که آیند آن جماعت سینه تنگ
زآنکه رو آرند بر عدوان و جنگ
هستشان از جنگ یعنی اعتراض
بلکه دارند از خصومت انقباض
یا به پاس عهدت ان با قوم خود
در قتال آیند بهر حفظ حد
وآن جماعت از نبی اَسلم بدند
که به پیمان نبی یکدل شدند
در مدینه آمدند ایشان به جهد
با نبی بستند در این باب عهد
که نه با او در نبرد آیند و کین
نه شوند اعدای او را مر معین
ور خدا می خواست ایشان را تمام
بر شما کردی مسلط در مقام
ترس بر میداشت از دلهایشان
می نمودی حلّ مشکل هایشان
پس نمی کردند از جنگ و جدال
سخت می بودند و ساعی در قتال
پس کناره گر نمای ند از شما
مرتدان حلف و میثاق ولا
با شما نایند اندر کارزار
بل کنند القاء زمام اختیار
می بجویند از شما یعنی امان
انقیاد آرندتان از بیم جان
بر سلامت رو کنند اعنی صلاح
تا که در اصلاحشان باشد فلاح
پس بر ایشان مر شما را نیست راه
سوی قتل و نَهبشان بیاشتباه
زود میباشد که آرند از محل
قوم دیگر بر شما رو از دغل
از شما خواهند تا ایمن شوند
باز چون گردند اهریمن شوند
رو به کفر از بعد اسلام آورند
وز مقام عهد و پیمان بگذرند
تا ز قوم خویش یابند ایم نی
دوستی گردد بدل بر دشمنی
چونکه برگردنند از دین آن کسان
سوی فتنه یا قتال مؤمنان
رد به کفر خویش گردند از ضلال
پس نگیرند ار کناره از قتال
بر شما وآنگه کنند القای آن
که به صلح آیند یا جویند امان
وز دغل دارند دست خویش باز
از قتال آن بددلان حیله ساز
پس بگیرید و به قتل آریدشان
هر کجا یابید بی تردیدشان
بر شما در قتل ایشان هر کجا
حجتی دادیم بس معلوم ما
تا نباشد عذر ایشان را دگر
زآنچه کردند از خلاف مشتهر
۱۷- آیات ۸۴ تا ۸۶: فَقٰاتِلْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ تُکَلَّفُ إِلاّٰ نَفْسَکَ وَ حَرِّضِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَسَی اَللّٰهُ أَنْ یَکُفَّ بَأْسَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ اَللّٰهُ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکِیلاً (۸۴) مَنْ یَشْفَعْ شَفٰاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْهٰا وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفٰاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْهٰا وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ مُقِیتاً (۸۵) وَ إِذٰا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهٰا أَوْ رُدُّوهٰا إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ حَسِیباً (۸۶)۱۹- آیات ۹۲ تا ۹۴: وَ مٰا کٰانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاّٰ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلیٰ أَهْلِهِ إِلاّٰ أَنْ یَصَّدَّقُوا فَإِنْ کٰانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَکُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ إِنْ کٰانَ مِنْ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثٰاقٌ فَدِیَةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلیٰ أَهْلِهِ وَ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیٰامُ شَهْرَیْنِ مُتَتٰابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اَللّٰهِ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلِیماً حَکِیماً (۹۲) وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزٰاؤُهُ جَهَنَّمُ خٰالِداً فِیهٰا وَ غَضِبَ اَللّٰهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذٰاباً عَظِیماً (۹۳) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا إِذٰا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَتَبَیَّنُوا وَ لاٰ تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقیٰ إِلَیْکُمُ اَلسَّلاٰمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا فَعِنْدَ اَللّٰهِ مَغٰانِمُ کَثِیرَةٌ کَذٰلِکَ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُوا إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ بِمٰا تَعْمَلُونَ خَبِیراً (۹۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلیٰ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ لاٰ رَیْبَ فِیهِ وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اَللّٰهِ حَدِیثاً (۸۷) فَمٰا لَکُمْ فِی اَلْمُنٰافِقِینَ فِئَتَیْنِ وَ اَللّٰهُ أَرْکَسَهُمْ بِمٰا کَسَبُوا أَ تُرِیدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اَللّٰهُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّٰهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلاً (۸۸) وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ کَمٰا کَفَرُوا فَتَکُونُونَ سَوٰاءً فَلاٰ تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِیٰاءَ حَتّٰی یُهٰاجِرُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَ اُقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ لاٰ تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیًّا وَ لاٰ نَصِیراً (۸۹) إِلاَّ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ إِلیٰ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثٰاقٌ أَوْ جٰاؤُکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ یُقٰاتِلُوکُمْ أَوْ یُقٰاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَ لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْکُمْ فَلَقٰاتَلُوکُمْ فَإِنِ اِعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقٰاتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَیْکُمُ اَلسَّلَمَ فَمٰا جَعَلَ اَللّٰهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً (۹۰) سَتَجِدُونَ آخَرِینَ یُرِیدُونَ أَنْ یَأْمَنُوکُمْ وَ یَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ کُلَّمٰا رُدُّوا إِلَی اَلْفِتْنَةِ أُرْکِسُوا فِیهٰا فَإِنْ لَمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَ یُلْقُوا إِلَیْکُمُ اَلسَّلَمَ وَ یَکُفُّوا أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَ اُقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أُولٰئِکُمْ جَعَلْنٰا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطٰاناً مُبِیناً (۹۱)
هوش مصنوعی: خداوندی جز او نیست و او شما را در روز قیامت جمع خواهد کرد، که در آن هیچ شکی نیست. و چه کسی از خداوند سخنی راستگوتر است؟ پس چرا در مورد منافقین دو دسته‌اید؟ خداوند آن‌ها را به خاطر اعمالشان به قهری انداخته است. آیا می‌خواهید کسانی را هدایت کنید که خداوند آن‌ها را گمراه کرده است؟ و کسی را که خداوند گمراه کند، هرگز راهی نخواهید یافت. آن‌ها آرزو دارند شما نیز مانند آن‌ها کافر شوید تا همه یکسان شوید. پس از میان آن‌ها تا زمانی که در راه خدا هجرت نکنند، دوستانی برای خود انتخاب نکنید. اگر آن‌ها روی گردانند، آن‌ها را بگیرید و هر جا که یافتید، بکشید و هیچ دوستی و یا یاری از آن‌ها نداشته باشید، مگر کسانی که به قومی می‌رسند که میان شما و آن‌ها عهدی است یا آن‌ها به خاطر ترس از جنگ، از شما فاصله می‌گیرند و نمی‌خواهند با شما یا قوم خود بجنگند. اگر خدا می‌خواست، می‌توانست آن‌ها را بر شما مسلط کند تا با شما بجنگند. اما اگر از شما فاصله گرفتند و با شما نجنگیدند و به شما صلح کردند، خداوند راهی برای شما بر آن‌ها قرار نداده است. شما کسان دیگری را خواهید یافت که می‌خواهند از شما و قوم خود در امان باشند و هر بار که به فتنه برگردانده شوند، در آن سقوط می‌کنند. پس اگر آن‌ها از شما فاصله نگیرد و صلح نکنند و دست از جنگ برندارند، آن‌ها را بگیرید و هر جا که یافتید، بکشید و ما برای شما بر آن‌ها تسلطی روشن قرار داده‌ایم.
خدا نیست معبودی بحق مگر او هر آینه جمع خواهد کرد البته شما را بسوی روز قیامت نیست شکی در آن و کیست راستگوی‌تر از خدا در سخن (۸۷) پس چیست مر شما را در منافقان دو گروهی و خدا برگردانید ایشان را بآنچه کسب کردند آیا می‌خواهید که هدایت کنید آن را که اضلال می‌کند خدا و آن را که اضلال می‌کند خدا پس هرگز نیابی از برای او راه هدایت (۸۸) دوست داشتند که کافر شوید هم چنان که کافر شدند پس بوده باشید یکسان پس مگیرید از ایشان دوستان تا آنکه هجرت گزینند در راه خدا پس اگر رو گردانند پس بگیریدشان و بکشیدشان هر جا بیاییدشان و مگیرید از ایشان دوستی و نه یاوری (۸۹) مگر آنان که به پیوندند بقومی که باشد میانه شما و میان ایشان پیمانی یا آمده باشند شما را تنگ شده سینه‌هاشان که کارزار کننده با شما یا کارزار کننده با جماعتشان و اگر خواسته بودند خدا هر آینه تسلط می‌داد ایشان را بر شما پس هر آینه کارزار کرده بودند با شما پس اگر کنار کرده بودند از شما پس کارزار نکرده بودند با شما و انداخته بودند با شما صلح را پس نمی‌گردانید خدا برای شما بر ایشان راهی (۹۰) بزودی خواهید یافت دیگران را که می‌خواهند که ایمن شوند از شما و ایمن شوند از جماعتشان هرگاه خوانده شوند بسوی فتنه برگردانیده شوند در آن پس اگر کناره نگیرند از شما و بیندازند با شما صلح را و باز ندارند دستهاشان را پس بگیریدشان و بکشیدشان هر جا بیابیدشان و آنها را گردانیدیم از برای شما بر ایشان تسلطی آشکار (۹۱)
هوش مصنوعی: هیچ معبودی به جز خدا وجود ندارد و او حتماً همه شما را در روز قیامت جمع خواهد کرد. در این امر هیچ شکی نیست و هیچ کس جز خدا راستگوتر از او نیست. پس از شما چرا دو گروه منافق را می‌بینید و خدا آنها را به آنچه که انجام داده‌اند برمی‌گرداند؟ آیا می‌خواهید کسی را هدایت کنید که خدا او را گمراه کرده است؟ کسانی را که خدا گمراه کرده هرگز نخواهید توانست به سوی راه هدایت برگردانید. آنها دوست دارند که شما نیز مانند آنها کافر شوید و در این حالت برابر یکدیگر باشید. بنابراین، از آنها دوستی نگیرید تا زمانی که در راه خدا هجرت کنند. اگر از شما رویگردانند، آنها را بگیرید و هر جا که بیابید بکشید، و از ایشان دوستی و یاری نکنید. مگر کسانی که با گروهی که میان شما و آنان پیمانی است ارتباط دارند یا این‌که دل‌هایشان تنگ شده است، چرا که ممکن است خواهان جنگ با شما یا با گروه خود باشند. اگر خدا می‌خواست، می‌توانست آنها را بر شما تسلط دهد و آنها به جنگ با شما می‌پرداختند. اگر از شما کناره‌گیری کنند و صلح را انتخاب کنند، خدا هرگز برای شما راهی بر ایشان نخواهد گذاشت. به زودی دیگرانی را خواهید یافت که می‌خواهند از شما و گروه خود ایمن باشند، اما هرگاه به فتنه دعوت شوند، روگردان می‌شوند. اگر از شما کناره‌گیری نکنند و دستشان را در صلح آزاد نگه دارند، آنها را بگیرید و هر جا که بیابید بکشید، زیرا خدا شما را بر آنها تسلطی آشکار خواهد داد.
چون تحیّت داده گردید از کسی
بر تحیّت های خوب و خوش بسی
هوش مصنوعی: وقتی که کسی با احترام و محبت به دیگران سلام می‌کند و این سلام‌ها بسیار خوب و خوشایند است.
پس تحیّت گفت باید در جواب
زآن تحیّت بِه که گویند از ثواب
هوش مصنوعی: پس باید در پاسخ تحیّت، سخنی بگوییم که از لحاظ ثواب بهتر باشد.
چون سلامت کرد شخصی در لقاء
در جوابش گو سلامی با دعاء
هوش مصنوعی: وقتی شخصی در دیدار سلام کرد، در پاسخ به او با دعا و آرزوی خیر سلام کن.
زآنکه حق باشد به هر چیزی حسیب
بر تحیّت هاست هر کس را مثیب
هوش مصنوعی: چون حق و حقیقت بر هر چیزی برقرار است، بنابراین هر فردی باید به احترام و ارادت به آنچه که درست و حقیقی است، بپردازد.
دارد اعنی از تحیّت ها حساب
خویش گوید بر تحیّت گو جواب
هوش مصنوعی: این بیت به این معنی است که شخص در حال بیان حساب و کتاب خود از سلام و احوال‌پرسی‌هاست و از کسی که سلام می‌دهد، پاسخ می‌طلبد. در واقع، او می‌خواهد بداند که در مقابل تحیت و احوال‌پرسی‌ها، دیگران چه پاسخی خواهند داد.
آن خدایی کوست معبودِ بجا
نیست معبودی به جز او بر سزا
هوش مصنوعی: خدای حقیقی و شایسته، معبودی نیست جز او.
مجتمع سازد شما را در قبور
پس نماید حشر در یوم النشور
هوش مصنوعی: این عبارت به معنای این است که انسان‌ها در دنیا با هم جمع می‌شوند و سپس در روز قیامت به محشر فراخوانده می‌شوند.
شک در آن روز و در آن اجماع نیست
راستگوتر از خدا در وعده کیست
هوش مصنوعی: در آن روز و در آن جمع هیچ شکی نیست که هیچ کس به اندازه خدا در دادن وعده راستگو نیست.
این است بر اندازة فهم عوام
کو بود صادق به وعده یا کلام
هوش مصنوعی: این وضعیت بستگی به درک مردم عادی دارد که آیا کسی به وعده یا سخن خود وفادار است یا خیر.
ور نه زشت است اینکه گویی پادشاه
نیست مفلس یا که دارد مال و جاه
هوش مصنوعی: اگر کسی بگوید که پادشاهی وجود ندارد، یا اینکه او بی‌پول و بی‌قدرت است، این ادعا زشت و ناپسند است. چرا که ممکن است او ثروت و مقام داشته باشد.
غیر حق کبود به هستی تا که او
می بود معبود و باشد راستگو
هوش مصنوعی: هر چیزی که جز حق باشد، در هستی دچار ضعف و نقصان است و تا زمانی که او معبود باشد، حقیقت خواهد بود و راستی را در پی دارد.
تنگ باشد جای لفظ اندر سخن
خاصه بهر فهم عام از مرد و زن
هوش مصنوعی: کلمات در سخن جا برای بیان حقایق محدود است، به خصوص وقتی که می‌خواهد به درک عموم از مرد و زن برسد.
نزد عارف کو رهید از دامها
نیست حاجت ذکر وصف و نامها
هوش مصنوعی: کسی که به مقام عرفان رسیده و از گرفتاری‌ها و تنگناها فرار کرده است، نیازی به یادآوری ویژگی‌ها و نام‌ها ندارد.
کس به دانا گوید این نبود نکو
آینه یعنی در او بینند رو
هوش مصنوعی: کسی نمی‌تواند به دانا بگوید که این کار خوب نیست، چون آینه تنها نشان می‌دهد که چه بر ما می‌گذرد.
مر شما را در دو رویان چیست راه
که دو فرقه گشتهاید از اشتباه
هوش مصنوعی: در مورد شما، چه راهی وجود دارد که باید در دو جهان انتخاب کنید، در حالی که به خاطر اشتباهاتتان به دو دسته تقسیم شده‌اید؟
قتل ایشان بر شما گردیده شاق
کفرشان را هم ندارید اتفاق
هوش مصنوعی: کشتن آن‌ها بر شما بسیار سخت شده و نمی‌توانید به یک توافق درباره کفرشان برسید.
وآنگهی که بازگردانیدشان
حق به حکم کفر و قتل از هر نشان
هوش مصنوعی: آنگاه که حق، به خاطر کفر و قتل، آن‌ها را به جایگاه اصلی‌شان برگرداند و هیچ نشانی از آن‌ها باقی نگذاشت.
زآنچه کردند از عمل ها اکتساب
وآن بود از اهل ایمان اجتناب
هوش مصنوعی: این افراد از کارهایی که انجام دادند، به دست آوردهای خود رسیدند و این ویژگی، دوری از کارهای نادرست است که مخصوص مؤمنان است.
یا که خواهید آورید آن را به راه
کش به خذلان هِشت و گمراهی اِله
هوش مصنوعی: اگر بخواهید می‌توانید آن را به مسیر هدایت بکشید، یا به طرز افت و گمراهی برسانید.
آنکه هِشتش حق به گمراهی فرو
پس نیابی هیچ راهی بهر او
هوش مصنوعی: کسی که به سرنوشتش حق نزدیک نشده و در مسیر باطل گام بردارد، هیچ راهی برای نجات و هدایت او وجود ندارد.
دوست دارند آن ز دین برگشتگان
که شما کافر شوید و بد نشان
هوش مصنوعی: کسانی که از دین برگشته‌اند، دوست دارند شما نیز کافر شوید و بد معرفی شوید.
همچو ایشان کز غلط کافر شدند
تا مساوی هر دو باشید از پسند
هوش مصنوعی: شبیه به آنهایی که به خاطر خطا کافر شدند، تا شما دو نفر از نظر انتخاب و سلیقه برابر باشید.
زآن جماعت پس مگیرید اولیا
تا نمایند از بلد رو بر شما
هوش مصنوعی: از آن گروه دوری کنید، زیرا آن‌ها می‌توانند شما را به سوی سرزمین خود ببرند و راه را به شما نشان دهند.
از بلد هجرت گزینند آن کسان
با شما همدل شوند و هم لسان
هوش مصنوعی: افرادی که با شما همفکر و همزبان هستند، از سرزمین خود به دور می‌شوند و در جستجوی شما برمی‌آیند.
در طریق دین حق سالک شوند
برحذر از شرک و از مشرک شوند
هوش مصنوعی: در راه دین صحیح، سالکان باید مراقب باشند که به شرک نیفتند و از مشرکان دوری کنند.
پس مر ایشا ن را بگیرید و کُشید
هر کجا یابید ایشان را پدید
هوش مصنوعی: پس آن‌ها را دستگیر کرده و هر جا که پیدا کنید، بکشید.
گرچه در حِلّند ایشان یا حرم
همچو کفار دگر بی بیش و کم
هوش مصنوعی: هرچند آنها در مکان‌های مقدس و حرم‌ها هستند، اما مانند کافران دیگر، بدون هیچ فرقی در رفتار و حالت، به همین صورت زندگی می‌کنند.
دوست هم ز ایشان نه برگیرید و یار
وز قبول عونشان دارید عار
هوش مصنوعی: دوست را هم از آنها کم نگیرید و از یاری آنها شرمنده نباشید.
جز کسانی را که پیوندند زود
بر گروهی ز اهل میثاق و عهود
هوش مصنوعی: تنها افرادی که به عهد و پیمان خود وفادارند، به سرعت به گروهی از اهل اعتماد و پیمان می‌پیوندند.
هست پیمان بین ایشان با شما
وآن قبیله بد خزاعه در ولا
هوش مصنوعی: بین شما و آن قبیله خزاعه، پیمانی برقرار است که باید به آن پایبند باشید.
هر که آید در پناه آن گروه
شد پناه او رسول با شکوه
هوش مصنوعی: هر کسی که به آن جمع وارد شود، تحت حمایت و protection آنها قرار می‌گیرد، و پیامبر بزرگوار نیز حامی و پناه او خواهد بود.
یا که آیند آن جماعت سینه تنگ
زآنکه رو آرند بر عدوان و جنگ
هوش مصنوعی: شاید گروهی بیایند که دل‌هاشان تنگ باشد، چون بر ظلم و جنگ رو آورده‌اند.
هستشان از جنگ یعنی اعتراض
بلکه دارند از خصومت انقباض
هوش مصنوعی: آن‌ها از جنگ به معنای اعتراض هستند و در واقع به دلیل دشمنی و خصومت، دچار فشار و انقباض شده‌اند.
یا به پاس عهدت ان با قوم خود
در قتال آیند بهر حفظ حد
هوش مصنوعی: یا به خاطر وفای به پیمان خود از مردم‌ات دفاع کن و به جنگ بپرداز تا مرزهایت را حفظ کنی.
وآن جماعت از نبی اَسلم بدند
که به پیمان نبی یکدل شدند
هوش مصنوعی: آن گروه به نبی اسلام ایمان آوردند و با او در پیمانی که بسته بودند، یکدل و متحد شدند.
در مدینه آمدند ایشان به جهد
با نبی بستند در این باب عهد
هوش مصنوعی: در مدینه، آن‌ها به تلاش و کوشش پرداخته و با پیامبر (ص) در این مورد پیمانی بستند.
که نه با او در نبرد آیند و کین
نه شوند اعدای او را مر معین
هوش مصنوعی: در این بیت شاعر به این موضوع اشاره می‌کند که نباید با او (شخص یا خداوند) به مبارزه بپردازند و همچنین دشمنان او نباید با همدیگر حس کینه و دشمنی داشته باشند. به عبارت دیگر، او از صلح و دوستی سخن می‌گوید و بر اهمیت عدم درگیری و خصومت تأکید می‌کند.
ور خدا می خواست ایشان را تمام
بر شما کردی مسلط در مقام
هوش مصنوعی: اگر خدا می‌خواست، می‌توانست ایشان را به طور کامل بر شما مسلط کند.
ترس بر میداشت از دلهایشان
می نمودی حلّ مشکل هایشان
هوش مصنوعی: ترس را از دل‌هایشان برمی‌داشت و به آن‌ها کمک می‌کرد تا مشکلات‌شان را حل کنند.
پس نمی کردند از جنگ و جدال
سخت می بودند و ساعی در قتال
هوش مصنوعی: پس از آن، آنها از جنگ و مبارزه پرهیز نمی‌کردند و در میدان نبرد بسیار جدی و کوشنده بودند.
پس کناره گر نمای ند از شما
مرتدان حلف و میثاق ولا
هوش مصنوعی: پس از شما ای کسانی که پیمان و عهد وفاداری را شکسته‌اید، دوری کنید.
با شما نایند اندر کارزار
بل کنند القاء زمام اختیار
هوش مصنوعی: در میدان نبرد، دوستان به ما کمک نمی‌کنند و رهبری اوضاع به دست ما نیست.
می بجویند از شما یعنی امان
انقیاد آرندتان از بیم جان
هوش مصنوعی: آنها از شما می‌خواهند که تحت کنترل و فرمان آن‌ها درآیید، چون از ترس جان خود، به این کار مجبورند.
بر سلامت رو کنند اعنی صلاح
تا که در اصلاحشان باشد فلاح
هوش مصنوعی: برای خوب کردن و بهبود وضعیت، باید به سلامت و صلاحیت افراد توجه شود تا در نهایت به موفقیت و پیشرفت دست یابند.
پس بر ایشان مر شما را نیست راه
سوی قتل و نَهبشان بیاشتباه
هوش مصنوعی: شما نباید به سمت کشتن و غارت آنها بروید، زیرا در این مسیر اشتباه خواهید کرد.
زود میباشد که آرند از محل
قوم دیگر بر شما رو از دغل
هوش مصنوعی: بسیار زود است که از محل و دیار خودتان، افرادی از قوم دیگر با نیت‌های ناپاک و مقاصد نادرست به سمت شما بیایند.
از شما خواهند تا ایمن شوند
باز چون گردند اهریمن شوند
هوش مصنوعی: از شما خواهش می‌کنند که مطمئن شوند، اما وقتی به حالت طبیعی خود برمی‌گردند، دوباره به حالت منفی و شریرانه خود برمی‌گردند.
رو به کفر از بعد اسلام آورند
وز مقام عهد و پیمان بگذرند
هوش مصنوعی: افراد پس از اینکه به ایمان و اسلام روی آورده‌اند، مجدداً به سوی کفر بازمی‌گردند و از موقعیت و تعهدات خود عدول می‌کنند.
تا ز قوم خویش یابند ایم نی
دوستی گردد بدل بر دشمنی
هوش مصنوعی: تا وقتی که از هم‌قومی‌های خود یاری و خوبی دریافت نکنند، دشمنی و کینه در دلشان جایگزین محبت می‌شود.
چونکه برگردنند از دین آن کسان
سوی فتنه یا قتال مؤمنان
هوش مصنوعی: وقتی کسانی که از دین برمی‌گردند، به سمت ایجاد مشکل یا درگیری با مؤمنان می‌روند.
رد به کفر خویش گردند از ضلال
پس نگیرند ار کناره از قتال
هوش مصنوعی: افرادی که به کفر و گمراهی خود ادامه می‌دهند، از جنگ و نبرد کناره‌گیری نخواهند کرد.
بر شما وآنگه کنند القای آن
که به صلح آیند یا جویند امان
هوش مصنوعی: آن‌ها بر شما تأثیر خواهند گذاشت و شما را به صلح دعوت می‌کنند یا از شما درخواست امنیت و امان می‌کنند.
وز دغل دارند دست خویش باز
از قتال آن بددلان حیله ساز
هوش مصنوعی: دست خود را از جنگ و نبرد با بددلان که اهل فریب و نیرنگ هستند، کنار کشیده‌اند.
پس بگیرید و به قتل آریدشان
هر کجا یابید بی تردیدشان
هوش مصنوعی: پس هر جا که آنها را پیدا کردید، بدون هیچ تردیدی، آنها را بگیرید و به قتل برسانید.
بر شما در قتل ایشان هر کجا
حجتی دادیم بس معلوم ما
هوش مصنوعی: هر جا که بحث کشتن آن‌ها پیش آمده، براساس شواهد و مدارکی که داریم، حتی یک دلیل قانع‌کننده به نفع شما مطرح نکردیم.
تا نباشد عذر ایشان را دگر
زآنچه کردند از خلاف مشتهر
هوش مصنوعی: تا زمانی که عذر و توجیهی برای رفتار نادرستشان وجود نداشته باشد، آنچه را که انجام داده‌اند، نمی‌توان نادیده گرفت و از یاد برد.