گنجور

۱۶- آیات ۸۱ تا ۸۳

وَ یَقُولُونَ طٰاعَةٌ فَإِذٰا بَرَزُوا مِنْ عِنْدِکَ بَیَّتَ طٰائِفَةٌ مِنْهُمْ غَیْرَ اَلَّذِی تَقُولُ وَ اَللّٰهُ یَکْتُبُ مٰا یُبَیِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۸۱) أَ فَلاٰ یَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ وَ لَوْ کٰانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اَللّٰهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اِخْتِلاٰفاً کَثِیراً (۸۲) وَ إِذٰا جٰاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ اَلْأَمْنِ أَوِ اَلْخَوْفِ أَذٰاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی اَلرَّسُولِ وَ إِلیٰ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ اَلَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ اَلشَّیْطٰانَ إِلاّٰ قَلِیلاً (۸۳)

و می‌گویند فرمان‌برداریست پس چون بیرون روند از نزد تو تدبیر می‌کنند در شب طایفه از ایشان غیر آنچه می‌گویی و خدا می‌نویسد آنچه تدبیر می‌کنند در شب پس روی بگردان از ایشان و توکل کن بر خدا و بس است خدا وکیل (۸۱) آیا پس تأمل نمی‌کنند در قرآن و اگر بود از نزد غیر خدا هر آینه یافته بودند در آن اختلاف بسیاری (۸۲) و چون می‌آید ایشان را امری از ایمنی یابیم افشا می‌کنند آن را و اگر برگردانند آن را بسوی رسول و بسوی صاحبان امر از ایشان هر آینه بدانندش آنان که استنباط می‌کنند آن را از ایشان و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش هر آینه پیروی می‌کردید شیطان را مگر اندکی (۸۳)

با تو گویند از تو ما را طاعت است
هم در استمرار طاعت منّت است
چونکه بیرون می روند از پیش تو
شب که با هم می نشینند از عتو
فرقه ای ز ایشان به هم گویند باز
غیر از آنچه با تو گویند از مجاز
یا به غیر از آنچه با ایشان سخن
گفته ای گویند با هم از فِتن
هستشان بیتوته از شرک و نفاق
چیست گفتار دورویان جز شقاق
حق نویسد آنچه را از کارها
میکنند اندر شب آن غدّارها
ز امر او یعنی کرام الکاتبین
می نویسند آنچه هست از ظلم و کین
پس بگردان روی از ایشان با عتاب
بر تو زین قوم است واجب اجتناب
حکم بر قتل است ایشان را و لیک
بهر استقرار دین سِتر است نیک
کن توکل بر خدا کو هست بس
بر امور بندگان در هر نفس
اوست کافی بر امور بندگان
همچنین بر دفع شرّ این و آن
نیست هیچ آیا تدبّر خلق را
اندر این قرآن پر ضوء و بها
گر که بود از نزد غیر حق در آن
یافتندی اختلاف از هر نشان
از رسوم و لفظ و معنی، وز نظام
هم ز قانون فصاحت در کلام
زآنکه ناچار است گفتار بشر
از تناقض نزد ارباب نظر
چون بر ایشان آید امری ز ایمنی
یا ز خوف افشا ء کنند از رهزنی
بر رسول آن بِه که بگذارند باز
هم اولوالامرش که هستند اهل راز
تا که دانند آنچه ز استنباط خود
صدق آن گویند باز از نیک و بد
می فرستاد آن رسو ل منتجب
چون به جایی لشکری در خُفیه شب
بر اراجیف از شکست و فتحشان
نشر دادند آن خبر را بددلان
آمد آیت که گذارید این خبر
باز بر رأی رسول از خیر و شرّ
هم اولوالامر اعنی آن سالارها
که نکو دانند وضع کارها
هر چه تا باشد صلاح افشاء کنند
ور صلاح اخفاء بود ، اخفاء کنند
حاصل آنکه کشف اسرار رسول
کس نکرد الاّ منافق یا فضول
همچنین پرسند علمِ عقل و شرع
از اولوالامر و رسول از اصل و فرع
مر اولوالامرند آن اثنی عشر
بعد احمد (ص) تا به مهدی (ع) بر بشر
کز شهود و غیب اشیاء واقفند
بر حقایق بر معانی عارفند
ور نبود از فضل حق وز رحمتش
بر شما از مصطفی(ص) و عترتش
پس شما بودید و گمراه از سبیل
پیرو شیطان و سرکش جز قلیل
۱۵- آیات ۷۷ تا ۸۰: أَ لَمْ تَرَ إِلَی اَلَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَ أَقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ آتُوا اَلزَّکٰاةَ فَلَمّٰا کُتِبَ عَلَیْهِمُ اَلْقِتٰالُ إِذٰا فَرِیقٌ مِنْهُمْ یَخْشَوْنَ اَلنّٰاسَ کَخَشْیَةِ اَللّٰهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْیَةً وَ قٰالُوا رَبَّنٰا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا اَلْقِتٰالَ لَوْ لاٰ أَخَّرْتَنٰا إِلیٰ أَجَلٍ قَرِیبٍ قُلْ مَتٰاعُ اَلدُّنْیٰا قَلِیلٌ وَ اَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لِمَنِ اِتَّقیٰ وَ لاٰ تُظْلَمُونَ فَتِیلاً (۷۷) أَیْنَمٰا تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ اَلْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُوا هٰذِهِ مِنْ عِنْدِ اَللّٰهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُوا هٰذِهِ مِنْ عِنْدِکَ قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اَللّٰهِ فَمٰا لِهٰؤُلاٰءِ اَلْقَوْمِ لاٰ یَکٰادُونَ یَفْقَهُونَ حَدِیثاً (۷۸) مٰا أَصٰابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اَللّٰهِ وَ مٰا أَصٰابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَ أَرْسَلْنٰاکَ لِلنّٰاسِ رَسُولاً وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ شَهِیداً (۷۹) مَنْ یُطِعِ اَلرَّسُولَ فَقَدْ أَطٰاعَ اَللّٰهَ وَ مَنْ تَوَلّٰی فَمٰا أَرْسَلْنٰاکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً (۸۰)۱۷- آیات ۸۴ تا ۸۶: فَقٰاتِلْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ لاٰ تُکَلَّفُ إِلاّٰ نَفْسَکَ وَ حَرِّضِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَسَی اَللّٰهُ أَنْ یَکُفَّ بَأْسَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا وَ اَللّٰهُ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکِیلاً (۸۴) مَنْ یَشْفَعْ شَفٰاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْهٰا وَ مَنْ یَشْفَعْ شَفٰاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْهٰا وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ مُقِیتاً (۸۵) وَ إِذٰا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهٰا أَوْ رُدُّوهٰا إِنَّ اَللّٰهَ کٰانَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ حَسِیباً (۸۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ یَقُولُونَ طٰاعَةٌ فَإِذٰا بَرَزُوا مِنْ عِنْدِکَ بَیَّتَ طٰائِفَةٌ مِنْهُمْ غَیْرَ اَلَّذِی تَقُولُ وَ اَللّٰهُ یَکْتُبُ مٰا یُبَیِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ وَ کَفیٰ بِاللّٰهِ وَکِیلاً (۸۱) أَ فَلاٰ یَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ وَ لَوْ کٰانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اَللّٰهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اِخْتِلاٰفاً کَثِیراً (۸۲) وَ إِذٰا جٰاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ اَلْأَمْنِ أَوِ اَلْخَوْفِ أَذٰاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی اَلرَّسُولِ وَ إِلیٰ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ اَلَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ اَلشَّیْطٰانَ إِلاّٰ قَلِیلاً (۸۳)
هوش مصنوعی: آنها می‌گویند که ما مطیع هستیم، اما وقتی از نزد تو دور می‌شوند، گروهی از آنها به طور پنهانی نقشه‌هایی چید‌ه و به تو نمی‌گویند. خداوند آنچه را که در دل می‌گذرانند، ثبت می‌کند. از آنها روی گردان شو و بر خدا توکل کن، که او کافی است به عنوان حامی و نگهدار. آیا نمی‌اندیشند در قرآن، و اگر از سوی غیر خدا بود، قطعاً در آن اختلافات زیادی می‌یافتند؟ و وقتی خبری از امنیت یا تهدید به آن‌ها می‌رسد، آن را منتشر می‌کنند، اما اگر آن را به پیامبر و افراد ذو الامر خود بازمی‌گرداندند، آنها که توانایی استنباط دارند، حقیقت را می‌دانستند. و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز تعداد کمی از شما شیطان را پیروی می‌کردید.
و می‌گویند فرمان‌برداریست پس چون بیرون روند از نزد تو تدبیر می‌کنند در شب طایفه از ایشان غیر آنچه می‌گویی و خدا می‌نویسد آنچه تدبیر می‌کنند در شب پس روی بگردان از ایشان و توکل کن بر خدا و بس است خدا وکیل (۸۱) آیا پس تأمل نمی‌کنند در قرآن و اگر بود از نزد غیر خدا هر آینه یافته بودند در آن اختلاف بسیاری (۸۲) و چون می‌آید ایشان را امری از ایمنی یابیم افشا می‌کنند آن را و اگر برگردانند آن را بسوی رسول و بسوی صاحبان امر از ایشان هر آینه بدانندش آنان که استنباط می‌کنند آن را از ایشان و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش هر آینه پیروی می‌کردید شیطان را مگر اندکی (۸۳)
هوش مصنوعی: آنها می‌گویند که باید از تو پیروی کنند، اما وقتی از نزدیک تو دور می‌شوند، در شب مشاوره می‌کنند و نقشه می‌کشند، در حالی که خداوند آنچه را که آنها در شب برنامه‌ریزی می‌کنند، ثبت می‌کند. پس از آنها روی بگردان و بر خدا توکل کن؛ خداوند به عنوان وکیل کافی است. آیا آنها در قرآن فکر نمی‌کنند؟ اگر این کتاب از سوی غیر خدا بود، قطعاً در آن اختلافات زیادی پیدا می‌شد. وقتی خبری از امنیت به آنها برسد، آن را فاش می‌کنند، اما اگر آن را به رسول و صاحبان امر خود برگردانند، قطعاً کسانی که در این امور تخصص دارند، آن را درک خواهند کرد. و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، جز تعداد کمی از شما به شیطان پیروی می‌کردید.
با تو گویند از تو ما را طاعت است
هم در استمرار طاعت منّت است
هوش مصنوعی: با تو سخن می‌گویند و از تو می‌خواهند که به ما خدمت کنی، زیرا همین که به ما خدمت می‌کنی، نشانه‌ی لطف و بزرگی تو است.
چونکه بیرون می روند از پیش تو
شب که با هم می نشینند از عتو
هوش مصنوعی: زمانی که شب از نزد تو می‌رود، دیگر شب‌ها برای هم نشستن و خوش گذرانی دارند.
فرقه ای ز ایشان به هم گویند باز
غیر از آنچه با تو گویند از مجاز
هوش مصنوعی: گروهی از آن‌ها به یکدیگر می‌گویند که متفاوت از آنچه با تو می‌گویند است.
یا به غیر از آنچه با ایشان سخن
گفته ای گویند با هم از فِتن
هوش مصنوعی: یا غیر از آنچه که با آن‌ها صحبت کرده‌ای، ممکن است درباره یکدیگر از مشکلات و فتنه‌ها بگویند.
هستشان بیتوته از شرک و نفاق
چیست گفتار دورویان جز شقاق
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که افرادی که در کفر و نفاق زندگی می‌کنند، نمی‌توانند درکنار هم به آرامش و سکون برسند. در واقع، کسانی که به دورویی و بی‌صداقتی دچار هستند، تنها باعث discord و اختلاف می‌شوند.
حق نویسد آنچه را از کارها
میکنند اندر شب آن غدّارها
هوش مصنوعی: خداوند آنچه را که در شب‌هنگام از کارهای ناپسند انجام می‌شود، ثبت می‌کند.
ز امر او یعنی کرام الکاتبین
می نویسند آنچه هست از ظلم و کین
هوش مصنوعی: فرشتگان نگارش، به دستور او، تمام اعمال و رفتارهای انسان‌ها را که شامل ظلم و دشمنی است، ثبت می‌کنند.
پس بگردان روی از ایشان با عتاب
بر تو زین قوم است واجب اجتناب
هوش مصنوعی: بنابراین، با تندخویی و دلخوری از این افراد رو برگردان، زیرا دوری از این گروه برای تو ضروری است.
حکم بر قتل است ایشان را و لیک
بهر استقرار دین سِتر است نیک
هوش مصنوعی: آن‌ها به حکمی که بر قتلشان صادر شده است، مواجه‌اند، اما به خاطر استحکام و ثبات دین، این موضوع پنهان و سرّی است.
کن توکل بر خدا کو هست بس
بر امور بندگان در هر نفس
هوش مصنوعی: به خدا اعتماد کن، زیرا او در هر لحظه بر تمام کارهای بندگانش نظارت دارد و به آن‌ها رسیدگی می‌کند.
اوست کافی بر امور بندگان
همچنین بر دفع شرّ این و آن
هوش مصنوعی: او بر تمامی کارهای بندگان تسلط دارد و همچنین قادر است به خوبی از شرّ افراد و چیزهای مضر جلوگیری کند.
نیست هیچ آیا تدبّر خلق را
اندر این قرآن پر ضوء و بها
هوش مصنوعی: هیچ توجهی به این قرآن نورانی و با ارزش از سوی مردم وجود ندارد.
گر که بود از نزد غیر حق در آن
یافتندی اختلاف از هر نشان
هوش مصنوعی: اگر از نزد غیرحق چیزی باشد، در آن نشانه‌هایی از اختلاف پیدا می‌شود.
از رسوم و لفظ و معنی، وز نظام
هم ز قانون فصاحت در کلام
هوش مصنوعی: این جمله به اهمیت اصول، واژه‌ها و معانی در برقراری ارتباط و همچنین به نقش قوانین و نظم در بیان موثر اشاره دارد. به عبارت دیگر، برای داشتن یک گفتار یا نوشتار تاثیرگذار، باید به ساختار و قواعد زبان توجه کرد و از آنها به درستی استفاده نمود.
زآنکه ناچار است گفتار بشر
از تناقض نزد ارباب نظر
هوش مصنوعی: چون انسان ناگزیر از بیان خود است، سخنش گاهی با تناقض همراه می‌شود و این امر برای اهل فکر و نظر، قابل درک است.
چون بر ایشان آید امری ز ایمنی
یا ز خوف افشا ء کنند از رهزنی
هوش مصنوعی: وقتی موضوعی از امنیت یا ترس به آن‌ها برسد، به سرعت آن را فاش کرده و در موردش صحبت می‌کنند.
بر رسول آن بِه که بگذارند باز
هم اولوالامرش که هستند اهل راز
هوش مصنوعی: بهتر آن است که فرستاده خدا را رها کنند و دوباره به سخنان اهل معرفت و رازپردازان توجه کنند؛ زیرا آنان کسانی هستند که به عمق مسائل واقفند.
تا که دانند آنچه ز استنباط خود
صدق آن گویند باز از نیک و بد
هوش مصنوعی: بگذارید تا بفهمند که آنچه از تأمل و استدلال خود به حقیقت می‌رسند، دوباره از خوب و بد تمییز دادند.
می فرستاد آن رسو ل منتجب
چون به جایی لشکری در خُفیه شب
هوش مصنوعی: او رسول خود را به مکانی می‌فرستاد، مانند وقتی که لشکری در سکوت شب حرکت می‌کند.
بر اراجیف از شکست و فتحشان
نشر دادند آن خبر را بددلان
هوش مصنوعی: آنها از نتیجه‌های ناکامی و پیروزی‌های خود، خبری را منتشر کردند که تنها به دل‌های بدبخت رسید.
آمد آیت که گذارید این خبر
باز بر رأی رسول از خیر و شرّ
هوش مصنوعی: خبر جدیدی آمد که باید این موضوع را دوباره بر اساس نظر پیامبر بررسی کنید، چه درباره چیزهای خوب و چه بد.
هم اولوالامر اعنی آن سالارها
که نکو دانند وضع کارها
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که افرادی که در قدرت و رهبری قرار دارند، باید کسانی باشند که به خوبی از وضعیت و اوضاع امور آگاهند و می‌دانند چگونه باید کارها را به درستی مدیریت کنند.
هر چه تا باشد صلاح افشاء کنند
ور صلاح اخفاء بود ، اخفاء کنند
هوش مصنوعی: هر چیزی که به نفع و صلاح جامعه باشد، آشکار می‌کنند و اگر چیزی به نفع نباشد، آن را پنهان می‌کنند.
حاصل آنکه کشف اسرار رسول
کس نکرد الاّ منافق یا فضول
هوش مصنوعی: نتیجه اینکه فقط منافق یا کسی که بیهوده‌گو است، به رازهای پیامبر دست یافته است.
همچنین پرسند علمِ عقل و شرع
از اولوالامر و رسول از اصل و فرع
هوش مصنوعی: در اینجا، پرسش درباره دانش و آگاهی افرادی است که قدرت رهبری و هدایت دارند، و همچنین درباره پیامبران که به اصول و فروع دین و عقل می‌پردازند. به عبارتی دیگر، این مضمون به بررسی آنچه که بر حسب عقل و شرع از افراد ذی‌نفوذ و فرستاده‌های الهی دریافت می‌شود، اشاره دارد.
مر اولوالامرند آن اثنی عشر
بعد احمد (ص) تا به مهدی (ع) بر بشر
هوش مصنوعی: مقدمتاً، اولی‌الامر کسانی هستند که به دلیل دانش و مقامشان، مورد احترام و پیروی قرار می‌گیرند. این افراد به دوازده نفر از خانواده پیامبر اسلام اشاره دارد که از میان آن‌ها، بعد از حضرت محمد (ص)، تا مهدی (ع) به عنوان پیشوایان و راهنمایان بشر شناخته می‌شوند.
کز شهود و غیب اشیاء واقفند
بر حقایق بر معانی عارفند
هوش مصنوعی: افرادی که به مشاهده و حضور اشیاء می‌پردازند، با حقایق و معانی عمیق آن‌ها آشنا و آگاه هستند.
ور نبود از فضل حق وز رحمتش
بر شما از مصطفی(ص) و عترتش
هوش مصنوعی: اگر لطف و رحمت خداوند نسبت به شما نبود، از شخصیت والای مصطفی (ص) و اهل بیت او نیز بهره‌ای نمی‌بردید.
پس شما بودید و گمراه از سبیل
پیرو شیطان و سرکش جز قلیل
هوش مصنوعی: شما در حقیقت گمراه بودید و از راه راست منحرف شدید، همچنان که پیروان شیطان و افراد سرکش. تنها عده‌ای اندک از شما در مسیر درست قرار داشتند.