گنجور

۶- آیات ۲۶ تا ۲۹

وَ لَهُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قٰانِتُونَ (۲۶) وَ هُوَ اَلَّذِی یَبْدَؤُا اَلْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَیْهِ وَ لَهُ اَلْمَثَلُ اَلْأَعْلیٰ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (۲۷) ضَرَبَ لَکُمْ مَثَلاً مِنْ أَنْفُسِکُمْ هَلْ لَکُمْ مِنْ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُکُمْ مِنْ شُرَکٰاءَ فِی مٰا رَزَقْنٰاکُمْ فَأَنْتُمْ فِیهِ سَوٰاءٌ تَخٰافُونَهُمْ کَخِیفَتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۲۸) بَلِ اِتَّبَعَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا أَهْوٰاءَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ فَمَنْ یَهْدِی مَنْ أَضَلَّ اَللّٰهُ وَ مٰا لَهُمْ مِنْ نٰاصِرِینَ (۲۹)

و مر او راست هر که در آسمانها و زمین است همه مر او را فرمان برانند (۲۶) و اوست آنکه می‌آفریند خلق را پس اعاده می‌کند آن را و آن آسان‌تر است بر او و مر او راست وصف برتر در آسمانها و زمین و اوست غالب درستکار (۲۷) زد برای شما مثلی از خودهاتان آیا مر شما راست از آنچه مالک شد یمینهاتان از شریکان در آنچه روزی دادیمشان پس شما باشید در آن یکسان که بیم می‌داشته باشید از ایشان چون بیم داشتنشان از خودهاتان همچنین می‌دهیم آیتها را از برای گروهی که می‌یابند بعقل (۲۸) بلکه پیروی کردند آنان که ظلم کردند خواهشهاشان را بدون دانشی پس که هدایت می‌کند آن را که ضلال کرد خدا و نیست مر ایشان را هیچ یاری‌کنندگان (۲۹)

هست او را آنچه در ارض و سماست
جمله فرمانبر به هر حالی که خواست
اوست آن کس کآفریند ز ابتداء
پس نماید زنده باز از اقتضاء
زنده کردن هست بر ربّ البشر
در دوم بار از نخستین سهل تر
وصف اعلی بهر ذات حضرت است
وحدت ذاتی و فردانیّت است
هر چه باشد در سماوات و زمین
وصف او گوید به یکتایی یقین
اوست غالب بر تمام ممکنات
جمله افعالش به حکمت از جهات
گویی ار لَیس کَمِثْلِهِ شَیء هست
یا مثل خود لا اله الاّ االله است
وجه اول ز ابن عباس است و تام
وجه ثانی از قتاده در کلام
اول اعنی نیست چیزی مثل او
چیزی الاّ او به ثانی چیست گو
نزد ما قول قتاده احسن است
زآنکه در توحید باری اَبین است
چیست یعنی غیر او تا گویی آن
نیست مثل ذات پاک بینشان
زد مثل از نفسهاتان بر شما
هست آیا اینتان هرگز روا
عبد مملوک ار شما دارید نیک
که به ملک و مالتان آید شریک
یا کسی خواند شریک آن بنده را
بر هر آنچه داده روزی تان خدا
تا بوند ایشان مساوی بی سخن
با شما در داده های ذوالمنن
خوفتان ز ایشان بود زین رهگذر
همچنان که خواجگان از یکدگر
پس چرا شایسته دانید این به حق
آورید او را شریک از ماخَلَق
شرح آیت ها نماییم این چنین
بهر قومی که بفهمند از یقین
پیروی بل می نمایند آن کسان
که ستم کرد ند بر خود بالعیان
پیروی از غیر دانش می کنند
ز آرزوهاشان به وجهی ناپسند
رهنما پس کیست آن را که خدا
در ضلالت هِشت و در عین عمی
نیستشان خود یاوری اندر حساب
تا نگهشان دارد از رنج و عذاب
۵- آیات ۲۲ تا ۲۵: وَ مِنْ آیٰاتِهِ خَلْقُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اِخْتِلاٰفُ أَلْسِنَتِکُمْ وَ أَلْوٰانِکُمْ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِلْعٰالِمِینَ (۲۲) وَ مِنْ آیٰاتِهِ مَنٰامُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهٰارِ وَ اِبْتِغٰاؤُکُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ (۲۳) وَ مِنْ آیٰاتِهِ یُرِیکُمُ اَلْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ یُنَزِّلُ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَیُحْیِی بِهِ اَلْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهٰا إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۲۴) وَ مِنْ آیٰاتِهِ أَنْ تَقُومَ اَلسَّمٰاءُ وَ اَلْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذٰا دَعٰاکُمْ دَعْوَةً مِنَ اَلْأَرْضِ إِذٰا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ (۲۵)۷- آیه ۳۰: فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اَللّٰهِ اَلَّتِی فَطَرَ اَلنّٰاسَ عَلَیْهٰا لاٰ تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اَللّٰهِ ذٰلِکَ اَلدِّینُ اَلْقَیِّمُ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ یَعْلَمُونَ (۳۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَهُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قٰانِتُونَ (۲۶) وَ هُوَ اَلَّذِی یَبْدَؤُا اَلْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَیْهِ وَ لَهُ اَلْمَثَلُ اَلْأَعْلیٰ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (۲۷) ضَرَبَ لَکُمْ مَثَلاً مِنْ أَنْفُسِکُمْ هَلْ لَکُمْ مِنْ مٰا مَلَکَتْ أَیْمٰانُکُمْ مِنْ شُرَکٰاءَ فِی مٰا رَزَقْنٰاکُمْ فَأَنْتُمْ فِیهِ سَوٰاءٌ تَخٰافُونَهُمْ کَخِیفَتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ اَلْآیٰاتِ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۲۸) بَلِ اِتَّبَعَ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا أَهْوٰاءَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ فَمَنْ یَهْدِی مَنْ أَضَلَّ اَللّٰهُ وَ مٰا لَهُمْ مِنْ نٰاصِرِینَ (۲۹)
هوش مصنوعی: تمام موجودات در آسمان‌ها و زمین از آنِ او هستند و همه در برابر او تسلیم‌اند. اوست که آفرینش را آغاز می‌کند و سپس آن را بازمی‌گرداند و این کار برای او آسان‌تر است. او در آسمان‌ها و زمین مثل عالی دارد و اوست ابراهیم و حکیم. برای شما مثال از خودتان زده است: آیا شما در آنچه که به شما داده‌ایم، شریکانی از بین بندگانتان دارید؟ آیا شما در آنچه که رزق‌تان است، در برابر آنها برابر هستید و از آنها می‌ترسید همانطور که از خودتان می‌ترسید؟ اینچنین آیات را برای قومی که عقل دارند، تفسیر می‌کنیم. بلکه کسانی که ظلم کردند، از روی هوس‌های خود بدون علم پیروی کردند. پس چه کسی می‌تواند هدایت کند کسی را که خدا او را گمراه کرده و برای او هیچ یاوری نخواهد بود؟
و مر او راست هر که در آسمانها و زمین است همه مر او را فرمان برانند (۲۶) و اوست آنکه می‌آفریند خلق را پس اعاده می‌کند آن را و آن آسان‌تر است بر او و مر او راست وصف برتر در آسمانها و زمین و اوست غالب درستکار (۲۷) زد برای شما مثلی از خودهاتان آیا مر شما راست از آنچه مالک شد یمینهاتان از شریکان در آنچه روزی دادیمشان پس شما باشید در آن یکسان که بیم می‌داشته باشید از ایشان چون بیم داشتنشان از خودهاتان همچنین می‌دهیم آیتها را از برای گروهی که می‌یابند بعقل (۲۸) بلکه پیروی کردند آنان که ظلم کردند خواهشهاشان را بدون دانشی پس که هدایت می‌کند آن را که ضلال کرد خدا و نیست مر ایشان را هیچ یاری‌کنندگان (۲۹)
هوش مصنوعی: تمام موجودات در آسمان‌ها و زمین فرمان‌بردار او هستند. اوست که مخلوقات را می‌آفریند و سپس آنها را به حیات بازمی‌گرداند و این کار برای او آسان‌تر است. او دارای صفاتی برتر در آسمان‌ها و زمین است و بر همه چیز تسلط و توانایی کامل دارد. او برای شما مثالی از خودتان می‌آورد: آیا اموال و دارایی‌های شما از شریکان شما بر اساس آنچه به آنها روزی داده‌ایم، به یک اندازه تقسیم می‌شود؟ آیا شما از آنها می‌ترسید که همان‌طور که از خودتان می‌ترسید؟ ما نشانه‌ها و آیات خود را برای گروهی که از عقل خود بهره‌مندند، آشکار می‌سازیم. اما افرادی که ظلم و ستم کرده‌اند، تنها از خواسته‌های خود پیروی می‌کنند و بدون دانش عمل می‌کنند. خداوند کسی را که به گمراهی رفته باشد، هدایت نمی‌کند و برای آنها هیچ یاری‌کننده‌ای نخواهد بود.
هست او را آنچه در ارض و سماست
جمله فرمانبر به هر حالی که خواست
هوش مصنوعی: او دارای تمام چیزی است که در زمین و آسمان وجود دارد و هر چیزی در هر شرایطی به او تسلیم است.
اوست آن کس کآفریند ز ابتداء
پس نماید زنده باز از اقتضاء
هوش مصنوعی: او همان کسی است که از ابتدا آفریده است و پس از آن، بنا به ضروریات زندگی، دوباره زنده می‌کند.
زنده کردن هست بر ربّ البشر
در دوم بار از نخستین سهل تر
هوش مصنوعی: احیای موجودات برای پروردگار انسان‌ها در بار دوم ساده‌تر از بار نخست است.
وصف اعلی بهر ذات حضرت است
وحدت ذاتی و فردانیّت است
هوش مصنوعی: وصف برتر به خاطر ذات مقدس اوست، که نشان‌دهنده‌ی یگانگی و یکتایی او می‌باشد.
هر چه باشد در سماوات و زمین
وصف او گوید به یکتایی یقین
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آسمان‌ها و زمین وجود دارد، به طور قطع و یکنواخت به یگانگی و یگانگی او اشاره می‌کند.
اوست غالب بر تمام ممکنات
جمله افعالش به حکمت از جهات
هوش مصنوعی: او بر همه موجودات تسلط دارد و تمام کارهایش به واسطه حکمت و دلایل درست انجام می‌شود.
گویی ار لَیس کَمِثْلِهِ شَیء هست
یا مثل خود لا اله الاّ االله است
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که هیچ چیزی مشابه او وجود ندارد یا مانند او تنها خداوند است.
وجه اول ز ابن عباس است و تام
وجه ثانی از قتاده در کلام
هوش مصنوعی: این بیت به این موضوع اشاره دارد که در مورد یک مسأله، نخستین دیدگاه از ابن عباس می‌باشد و تفسیر کامل‌تر و دیدگاه دوم از قتاده نشأت می‌گیرد.
اول اعنی نیست چیزی مثل او
چیزی الاّ او به ثانی چیست گو
هوش مصنوعی: در ابتدا، هیچ چیزی شبیه به او وجود ندارد و اگر هم باشد، تنها اوست که به راستی وجود دارد. بنابراین، بفرمایید، غیر از او چه چیزی می‌تواند باشد؟
نزد ما قول قتاده احسن است
زآنکه در توحید باری اَبین است
هوش مصنوعی: نزد ما گفته‌های قتاده بهتر و درست‌تر است، زیرا او در مسائل توحید به روشنی و قاطعیت صحبت می‌کند.
چیست یعنی غیر او تا گویی آن
نیست مثل ذات پاک بینشان
هوش مصنوعی: هیچ چیزی غیر از او وجود ندارد تا بتوانی از آن صحبت کنی؛ مانند ذات مقدس او که از همه چیز دیگر جداست.
زد مثل از نفسهاتان بر شما
هست آیا اینتان هرگز روا
هوش مصنوعی: آیا می‌توانید بگویید که آیا شایسته است که از شما نکته‌ای بیان شود که به شما لطمه بزند؟
عبد مملوک ار شما دارید نیک
که به ملک و مالتان آید شریک
هوش مصنوعی: اگر شما غلام و بنده‌ای دارید، خوب است، زیرا او به دارایی و ثروت شما تعلق خواهد داشت و در آن شریک خواهد بود.
یا کسی خواند شریک آن بنده را
بر هر آنچه داده روزی تان خدا
هوش مصنوعی: یکی از مردم خواسته است که برای بنده‌ای دعا کند تا خداوند روزی او را بر هر چیزی که به او بخشیده، برساند.
تا بوند ایشان مساوی بی سخن
با شما در داده های ذوالمنن
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که تا زمانی که آن‌ها درخصوص داده‌های شگفت‌انگیز و خاص شما صحبت نکنند، به نوعی با شما برابر خواهند بود.
خوفتان ز ایشان بود زین رهگذر
همچنان که خواجگان از یکدگر
هوش مصنوعی: شما از این مسیر به دلیل رفتارهای آنها دچار خواب و بی‌خبری شده‌اید، همان‌طور که افراد مرفه از یکدیگر غافل می‌مانند.
پس چرا شایسته دانید این به حق
آورید او را شریک از ماخَلَق
هوش مصنوعی: چرا شما این کار را درست می‌دانید که او را در آفرینش شریک بدانید؟
شرح آیت ها نماییم این چنین
بهر قومی که بفهمند از یقین
هوش مصنوعی: ما معانی آیات را به این شکل توضیح می‌دهیم تا برای مردمی که از یقین آگاهی دارند، قابل درک باشد.
پیروی بل می نمایند آن کسان
که ستم کرد ند بر خود بالعیان
هوش مصنوعی: افرادی که بر خود ظلم کرده‌اند، به وضوح پیرو حقیقت و راستی هستند.
پیروی از غیر دانش می کنند
ز آرزوهاشان به وجهی ناپسند
هوش مصنوعی: افراد بر اساس آرزوهای ناپسند خود، از دیگران تقلید می‌کنند و به کسب دانش نمی‌پردازند.
رهنما پس کیست آن را که خدا
در ضلالت هِشت و در عین عمی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در میان افرادی که در تاریکی و عمی (غفلت) قرار دارند، چه کسی می‌تواند آن را راهنمایی کند که خداوند او را در گمراهی قرار داده است؟ در واقع، پرسش درباره‌ی وجود کسی است که بتواند به انسان‌هایی که در مسیر اشتباه هستند، هدایت کند.
نیستشان خود یاوری اندر حساب
تا نگهشان دارد از رنج و عذاب
هوش مصنوعی: آن‌ها در محاسبات خود هیچ یاری ندارند تا از درد و زحمت دور باشند.