گنجور

۵۳- آیات ۱۷۲ تا ۱۷۹

اَلَّذِینَ اِسْتَجٰابُوا لِلّٰهِ وَ اَلرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ مٰا أَصٰابَهُمُ اَلْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اِتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ (۱۷۲) اَلَّذِینَ قٰالَ لَهُمُ اَلنّٰاسُ إِنَّ اَلنّٰاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزٰادَهُمْ إِیمٰاناً وَ قٰالُوا حَسْبُنَا اَللّٰهُ وَ نِعْمَ اَلْوَکِیلُ (۱۷۳) فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اِتَّبَعُوا رِضْوٰانَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ (۱۷۴) إِنَّمٰا ذٰلِکُمُ اَلشَّیْطٰانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیٰاءَهُ فَلاٰ تَخٰافُوهُمْ وَ خٰافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۱۷۵) وَ لاٰ یَحْزُنْکَ اَلَّذِینَ یُسٰارِعُونَ فِی اَلْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَنْ یَضُرُّوا اَللّٰهَ شَیْئاً یُرِیدُ اَللّٰهُ أَلاّٰ یَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِی اَلْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۷۶) إِنَّ اَلَّذِینَ اِشْتَرَوُا اَلْکُفْرَ بِالْإِیْمٰانِ لَنْ یَضُرُّوا اَللّٰهَ شَیْئاً وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۷۷) وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّمٰا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّمٰا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدٰادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذٰابٌ مُهِینٌ (۱۷۸) مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیَذَرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلیٰ مٰا أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتّٰی یَمِیزَ اَلْخَبِیثَ مِنَ اَلطَّیِّبِ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُطْلِعَکُمْ عَلَی اَلْغَیْبِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ یَجْتَبِی مِنْ رُسُلِهِ مَنْ یَشٰاءُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا فَلَکُمْ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۱۷۹)

آنان که اجابت می‌کنند خدا و رسول را از بعد رسیدن بایشان جراحت از برای آنان که نیکویی کردند از ایشان و پرهیزکار شدند مزدی بزرگست (۱۷۲) آن کسانی که گفت مر ایشان را مردمان بدرستی که مردم بتحقیق جمع شدند از برای شما پس بترسید از ایشان پس افزود ایشان را ایمان و گفتند بس است ما را خدا و خوب کارگزاریست (۱۷۳) پس برگشتند بنعمتی از خدا و فضلی مس نکردشان بدی و پیروی کردند خوشنودی خدا را و خدا صاحب فضلی است بزرگ (۱۷۴) جز این نبود آنکه شیطان می‌ترساند دوستانش پس مترسید از ایشان و بترسید از من اگر هستید گروندگان (۱۷۵) و باید اندوهگین نسازندت آنان که می‌شتابند در کفر بدرستی که ایشان ضرر نمی‌رسانند خدا را چیزی می‌خواهد خدا که نگرداند برای ایشان بهره‌ای در آخرت و از برای ایشانست عذابی بزرگ (۱۷۶) بدرستی که آنان که خریدند کفر را بایمان البته ضرر نمی‌رسانند خدا را چیزی و برای آنها عذابی است پر درد (۱۷۷) و باید که نپندارند البته آنان که کافر شدند که مهلت دادن ما ایشان را بهتر است برای خودهاشان مهلت نمی‌دهم ایشان را مگر تا زیاد کنند گناه را و برای ایشانست عذابی خوارکننده (۱۷۸) نباشد خدا که واگذارد گروندگان را بر آنچه شما برانید تا جدا سازد پلید را از پاکیزه و نباشد خدا که مطلع گرداند شما را بر غیب و لیکن خدا برمیگزیند از رسولانش هر که را می‌خواهد پس بگروید بخدا و رسولانش و اگر بگروید و بپرهیزید پس شما را مزدیست بزرگ (۱۷۹)

آن کسان که استجابت از خدا
خواستند اندر جهاد و در غزا
با پیمبر بودشان پیوستگی
بعد از آن کز جنگشان بُد خستگی
وآنکه احسان کرد و پرهیز از ضلال
مزد او باشد بزرگ از ذوالجلال
گفت ایشان را همانا مردمان
مجتمع شد بر شما ناس ای مهان
گشته اند اعنی مسلمانان فزون
از شما خواهند ایشان ریخت خون
پس بترسید و به کین یکدل شوید
پیش از آنکه خوار و مستأصل شوید
این سخن شد باعث طغیانشان
مؤمنان را هم فزود ایمانشان
با پیمبر یکدل و یکرو شدند
ثابت اندر دین او، با او شدند
حَسبُنَا گفتند یعنی که خدا
بس بود ما را پناه از ماسوی
آنکه شد در دین خود ما را دلیل
هم بود در کارمان نِعمَ الْوَکِیل
نیست حاجت بر کس او چون پشت ماست
خاتم اقبال در انگشت ماست
این چنین عزمی کجا باشد عجب
گر به نصرت گشت ایشان را سبب
پس به فضل و نعمتی گشتند باز
از خدا کآن بود دور از ما جواز
نآمد ایشان را بدی از قتل و ضرب
خوفشان در قلب اعداء بُد به حرب
تابع خوشنودی ایزد شدند
در شداید ناصر احمد(ص) شدند
وین بُد از حق، صاحب فضل عظیم
مؤمنان را ثبت در لوح قدیم
یعنی اندر علم حق ایمانشان
بود ثابت و اعتلاء و شأنشان
میدهد تخویف شیطان لعین
اولیای خویش را از مؤمنین
یعنی آنان را که همجنس وی اند
در نفاق و بَددلی محکم پی اند
پس نترسید ار در ایمان صادقید
چون نترسیدید بی شک فائقید
آنکه ترسد از خدا او غالب است
کی ز تخویف شیاطین هارب است
هم مشو محزون نمایند ار شتاب
در نفاق و ارتداد و ارتیاب
زآنکه چیزی بر خدا ناید زیان
از نفاق و کفر و کین این و آن
خواست حق تا نبود اندر مقدرت
بهر ایشان بهره ای در آخرت

« در نفی جبر، و اثبات تکلیف »

آید اشکالی در این باب اندکی
بر کسی کش نیست آگاهی یکی
یعنی ار او خواست فاعل مضطر است
زآنکه آب چشمه تیره از سر است
خواست یعنی بود عالِم، حق بر آن
نی که خواهد بهر مخلوقی زیان
کی به فعلش صانعی خواهد ضرر
جز که نکشد نقش پا را جای سر
جبر در افعال حق نبود درست
زآنکه عالِم بود و قادر از نخست
هم به خلق خود رئوف از جزء و کل
زآن بر ایشان کرد ارسال رسل
تا کنند آگاهشان از رسم و راه
بر فضای مه رسند از قعر چاه
پس نخواهد بنده ای را در ضلال
ناقصان را هم رساند بر کمال
لیک اراده اوست با افعال، ضم
چون کنی فعلی ، گذشت آن در قلم
میروی ره، میرسی بر منزلی
ره نرفتی ساکن اندر محفلی
باشد اندر هر دو فعلت در مدار
آن اراده و مشیّتش همراه و یار
در سکونت کس نگیرد جای تو
واندر آن رفتن نبندد پای تو
همچنین دان جمله افعالی که هست
ار بد است ار خوب ، رهن مشیّت است
کفر را آنانکه بر ایمان خرند
روزگار خود به باطل می برند
چیزی از آن بر خدا نارد ضرر
بلکه ایشان را عذاب است و شرر
تا نپندارند اندر عمر و جان
از چه مهلت داد حق بر کافران
یا که مهلت بهر ایشان بهتر است
بلکه این مهلت عذاب و کیفر است
هستشان زین مهلت افزون جرم و کین
هر دم ایشان را عذابی شد مهین
عمر بیش ار باشد از دانش خوش است
ور نه هر آنش جحیم و آتش است
واگذارد مؤمنان را کی خدا
اندر آن چیزی که هستید از خطا
یعنی از شرک و نفاق و بَددلی
که شمایید اندر آن از جاهلی
تا که ننماید جدا بد را ز خوب
هم نسازد دیده ورتان بر عیوب
تا شناسید آن هنرها را ز عیب
نیک و بد را بنگرید از چشم غیب
آن چنان که دید زید دیده ور
نوریان و ناریان را سر به سر
با پیمبر گفت گر خواهی تمام
وا نمایم کاین کدام است آن کدام
وا نمایم مر ولیّ را از عدو
کیست خار و کیست گل ، بی لمس و بو
کرده بُد حق چشم او بر غیب باز
کز خبیث و طیبش بود امتیاز
گفت او را احمد(ص) این نبود عجب
لیک بربند از بیانش نطق و لب
گر فزونتر چشم جان مالیده بود
سرّ خلقت را یکایک دیده بود
آنکه دید او، بُد گلی از گلشنی
جامی از جو، خوشه ای از خرمنی
برگزیند هر که را خواهد خدا
از رسل کو داند اسرار خفا
بگروید ار بر خدا و بر رسول
باز بینید آن حقایق را اصول
مؤمنان را این بود اجر عظیم
نیست کس بی مزد از آن لطف عمیم
مزد هر عامل به قدر سعی اوست
تا چه باشد ظرف کس، جو یا سبوست
۵۲- آیات ۱۶۷ تا ۱۷۱: وَ لِیَعْلَمَ اَلَّذِینَ نٰافَقُوا وَ قِیلَ لَهُمْ تَعٰالَوْا قٰاتِلُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ أَوِ اِدْفَعُوا قٰالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتٰالاً لاَتَّبَعْنٰاکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِیمٰانِ یَقُولُونَ بِأَفْوٰاهِهِمْ مٰا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا یَکْتُمُونَ (۱۶۷) اَلَّذِینَ قٰالُوا لِإِخْوٰانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطٰاعُونٰا مٰا قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِکُمُ اَلْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۶۸) وَ لاٰ تَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ أَمْوٰاتاً بَلْ أَحْیٰاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ (۱۶۹) فَرِحِینَ بِمٰا آتٰاهُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاّٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۱۷۰) یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ فَضْلٍ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۱۷۱)۵۴- آیات ۱۸۰ تا ۱۸۴: وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمٰا آتٰاهُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَیُطَوَّقُونَ مٰا بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَ لِلّٰهِ مِیرٰاثُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اَللّٰهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ (۱۸۰) لَقَدْ سَمِعَ اَللّٰهُ قَوْلَ اَلَّذِینَ قٰالُوا إِنَّ اَللّٰهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیٰاءُ سَنَکْتُبُ مٰا قٰالُوا وَ قَتْلَهُمُ اَلْأَنْبِیٰاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ نَقُولُ ذُوقُوا عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۱۸۱) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۱۸۲) اَلَّذِینَ قٰالُوا إِنَّ اَللّٰهَ عَهِدَ إِلَیْنٰا أَلاّٰ نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتّٰی یَأْتِیَنٰا بِقُرْبٰانٍ تَأْکُلُهُ اَلنّٰارُ قُلْ قَدْ جٰاءَکُمْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِی بِالْبَیِّنٰاتِ وَ بِالَّذِی قُلْتُمْ فَلِمَ قَتَلْتُمُوهُمْ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۸۳) فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ جٰاؤُ بِالْبَیِّنٰاتِ وَ اَلزُّبُرِ وَ اَلْکِتٰابِ اَلْمُنِیرِ (۱۸۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اَلَّذِینَ اِسْتَجٰابُوا لِلّٰهِ وَ اَلرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ مٰا أَصٰابَهُمُ اَلْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اِتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ (۱۷۲) اَلَّذِینَ قٰالَ لَهُمُ اَلنّٰاسُ إِنَّ اَلنّٰاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزٰادَهُمْ إِیمٰاناً وَ قٰالُوا حَسْبُنَا اَللّٰهُ وَ نِعْمَ اَلْوَکِیلُ (۱۷۳) فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ اِتَّبَعُوا رِضْوٰانَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ (۱۷۴) إِنَّمٰا ذٰلِکُمُ اَلشَّیْطٰانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیٰاءَهُ فَلاٰ تَخٰافُوهُمْ وَ خٰافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۱۷۵) وَ لاٰ یَحْزُنْکَ اَلَّذِینَ یُسٰارِعُونَ فِی اَلْکُفْرِ إِنَّهُمْ لَنْ یَضُرُّوا اَللّٰهَ شَیْئاً یُرِیدُ اَللّٰهُ أَلاّٰ یَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِی اَلْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۷۶) إِنَّ اَلَّذِینَ اِشْتَرَوُا اَلْکُفْرَ بِالْإِیْمٰانِ لَنْ یَضُرُّوا اَللّٰهَ شَیْئاً وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۷۷) وَ لاٰ یَحْسَبَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّمٰا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّمٰا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدٰادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذٰابٌ مُهِینٌ (۱۷۸) مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیَذَرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلیٰ مٰا أَنْتُمْ عَلَیْهِ حَتّٰی یَمِیزَ اَلْخَبِیثَ مِنَ اَلطَّیِّبِ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُطْلِعَکُمْ عَلَی اَلْغَیْبِ وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ یَجْتَبِی مِنْ رُسُلِهِ مَنْ یَشٰاءُ فَآمِنُوا بِاللّٰهِ وَ رُسُلِهِ وَ إِنْ تُؤْمِنُوا وَ تَتَّقُوا فَلَکُمْ أَجْرٌ عَظِیمٌ (۱۷۹)
هوش مصنوعی: افرادی که پس از تحمل زخم و صدمات جسمی، به دعوت خدا و پیامبر پاسخ دادند، پاداش بزرگ‌تری برایشان در نظر گرفته شده است. آن‌ها وقتی از سوی مردم به آن‌ها گفته شد که دیگران برایشان جمع شده‌اند و باید از آن‌ها بترسند، ایمانشان افزایش یافت و گفتند: «خدا ما را کافی است و او بهترین یاور است». در نتیجه، با نعمت و فضل خدا بازگشتند و از هیچ بدی آسیبی ندیدند و رضایت خدا را دنبال کردند و خدا دارای فضل عظیمی است. شیطان فقط دوستانش را می‌ترساند، پس از آن‌ها نترسید و اگر مؤمن هستید، از من بترسید. نگران کسانی که در کفر شتاب می‌کنند نباشید، زیرا آن‌ها نمی‌توانند به خدا ضرری برسانند. خدا نمی‌خواهد برای آن‌ها در آخرت سهمی قرار دهد و عذاب شدیدی برای آن‌هاست. کسانی که کفر را به ایمان می‌فروشند، نمی‌توانند به خدا ضرری برسانند و عذاب دردناکی در انتظارشان است. نباید کسانی که کافر هستند فکر کنند که فرصت برایشان نشانه خوبی است، بلکه این فرصتی برای افزایش گناهشان است و عذاب خوارکننده‌ای دارند. خدا مؤمنان را به حال خود رها نخواهد کرد تا اینکه خوب و بد را از هم تمیز دهد. خدا غیب را بر شما آشکار نمی‌کند، اما او از میان پیامبرانش هر کس را بخواهد انتخاب می‌کند. پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و اگر ایمان بیاورید و تقوا پیشه کنید، پاداش بزرگی برایتان خواهد بود.
آنان که اجابت می‌کنند خدا و رسول را از بعد رسیدن بایشان جراحت از برای آنان که نیکویی کردند از ایشان و پرهیزکار شدند مزدی بزرگست (۱۷۲) آن کسانی که گفت مر ایشان را مردمان بدرستی که مردم بتحقیق جمع شدند از برای شما پس بترسید از ایشان پس افزود ایشان را ایمان و گفتند بس است ما را خدا و خوب کارگزاریست (۱۷۳) پس برگشتند بنعمتی از خدا و فضلی مس نکردشان بدی و پیروی کردند خوشنودی خدا را و خدا صاحب فضلی است بزرگ (۱۷۴) جز این نبود آنکه شیطان می‌ترساند دوستانش پس مترسید از ایشان و بترسید از من اگر هستید گروندگان (۱۷۵) و باید اندوهگین نسازندت آنان که می‌شتابند در کفر بدرستی که ایشان ضرر نمی‌رسانند خدا را چیزی می‌خواهد خدا که نگرداند برای ایشان بهره‌ای در آخرت و از برای ایشانست عذابی بزرگ (۱۷۶) بدرستی که آنان که خریدند کفر را بایمان البته ضرر نمی‌رسانند خدا را چیزی و برای آنها عذابی است پر درد (۱۷۷) و باید که نپندارند البته آنان که کافر شدند که مهلت دادن ما ایشان را بهتر است برای خودهاشان مهلت نمی‌دهم ایشان را مگر تا زیاد کنند گناه را و برای ایشانست عذابی خوارکننده (۱۷۸) نباشد خدا که واگذارد گروندگان را بر آنچه شما برانید تا جدا سازد پلید را از پاکیزه و نباشد خدا که مطلع گرداند شما را بر غیب و لیکن خدا برمیگزیند از رسولانش هر که را می‌خواهد پس بگروید بخدا و رسولانش و اگر بگروید و بپرهیزید پس شما را مزدیست بزرگ (۱۷۹)
هوش مصنوعی: افرادی که به دعوت خدا و پیامبر پاسخ می‌دهند و از کسانی که نیکوکار و پرهیزکارند، به عوض زخم و آسیب‌هایی که دیده‌اند، پاداشی بزرگ خواهند داشت. کسانی که از دیگران می‌شنوند که مردم به جماعتی علیه آنان جمع شده‌اند، باید از آن‌ها بترسند. اما ایمانشان افزایش می‌یابد و می‌گویند: "خدا برای ما کافی است و او بهترین یاور است." سپس با نعمت و فضل خدا برمی‌گردند و هیچ بدی به آن‌ها نمی‌رسد و در پی خوشنودی خدا هستند، چرا که او دارای فضلی بزرگ است. شیطان فقط دوستانش را می‌ترساند، بنابراین نباید از آنان ترسید، بلکه باید از خدا بترسید اگر مؤمن هستید. همچنین نباید از کسانی که در کفر شتاب دارند، اندوهگین شوید، زیرا آن‌ها نمی‌توانند به خدا ضرری بزنند و خدا برایشان عذابی بزرگ خواهد داشت. کسانی که کفر را به ایمان می‌فروشند، این کارشان به خدا ضرری نمی‌زند و برای آن‌ها عذابی دردناک خواهد بود. نباید فکر کنید که مهلت دادن به کافران برای آن‌ها بهتر است؛ در واقع این مهلت تنها باعث افزایش گناهانشان می‌شود و برایشان عذابی خوارکننده خواهد بود. خداوند به مؤمنان اجازه نمی‌دهد مانند شما دچار گمراهی شوند تا پاکان را از ناپاکان جدا کند. همچنین خداوند به شما علم غیب نمی‌دهد بلکه هر کس را که بخواهد از میان پیامبران خود برمی‌گزیند. پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و اگر ایمان بیاورید و تقوای الهی پیشه کنید، پاداشی بزرگ نصیبتان خواهد شد.
آن کسان که استجابت از خدا
خواستند اندر جهاد و در غزا
هوش مصنوعی: آن افرادی که در جنگ و مبارزه از خدا درخواست یاری کردند،
با پیمبر بودشان پیوستگی
بعد از آن کز جنگشان بُد خستگی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که بعد از جنگ و خستگی‌هایی که وجود داشت، ارتباط و نزدیکی آنان با پیامبر (ص) برقرار شد.
وآنکه احسان کرد و پرهیز از ضلال
مزد او باشد بزرگ از ذوالجلال
هوش مصنوعی: کسی که نیکی کند و از گمراهی دوری گزینید، پاداش او از جانب خداوند بزرگ خواهد بود.
گفت ایشان را همانا مردمان
مجتمع شد بر شما ناس ای مهان
هوش مصنوعی: این افراد به شما می‌گویند که مردم جمع شده‌اند، ای بزرگواران.
گشته اند اعنی مسلمانان فزون
از شما خواهند ایشان ریخت خون
هوش مصنوعی: مسلمانان از شما بیشتر شده‌اند و آن‌ها به دنبال خونریزی هستند.
پس بترسید و به کین یکدل شوید
پیش از آنکه خوار و مستأصل شوید
هوش مصنوعی: ترس و نگرانی خود را کنار بگذارید و با همدلی و اتحاد به یکدیگر کمک کنید، قبل از اینکه در مشکلات و چالش‌ها گرفتار و درمانده شوید.
این سخن شد باعث طغیانشان
مؤمنان را هم فزود ایمانشان
هوش مصنوعی: این سخن سبب شورش آن‌ها شد و در عین حال ایمان مؤمنان را نیز افزایش داد.
با پیمبر یکدل و یکرو شدند
ثابت اندر دین او، با او شدند
هوش مصنوعی: افراد با پیامبر یکدل و صادق شدند و در دین او ثابت قدم ماندند.
حَسبُنَا گفتند یعنی که خدا
بس بود ما را پناه از ماسوی
هوش مصنوعی: آنها گفتند که خداوند برای ما کافی است و ما را از هر چیز دیگری که غیر از اوست، پناه می‌دهد.
آنکه شد در دین خود ما را دلیل
هم بود در کارمان نِعمَ الْوَکِیل
هوش مصنوعی: کسی که در مسیر ایمان و دین خود، برای ما دلیلی و راهنما شد، در کارهایمان بهترین پشتیبان و حامی نیز هست.
نیست حاجت بر کس او چون پشت ماست
خاتم اقبال در انگشت ماست
هوش مصنوعی: هیچ نیازی به کسی نیست، چون او مانند پشت ما به ما وابسته است و نشانه خوشبختی در دست ما قرار دارد.
این چنین عزمی کجا باشد عجب
گر به نصرت گشت ایشان را سبب
هوش مصنوعی: این نوع اراده و همت کجا پیدا می‌شود که اگر به پیروزی دست یابند، تعجبی نخواهد داشت که آن‌ها را به این موفقیت برساند.
پس به فضل و نعمتی گشتند باز
از خدا کآن بود دور از ما جواز
هوش مصنوعی: با رحمت و لطف خداوند دوباره به ما رسیدند، زیرا آنچه از ما دور بود، اکنون به ما اجازه دسترسی پیدا کرده است.
نآمد ایشان را بدی از قتل و ضرب
خوفشان در قلب اعداء بُد به حرب
هوش مصنوعی: ترس دشمنان از جنگ باعث شده بود که آنها به زودی به فکر کشتن و آسیب زدن به دیگران نیفتند.
تابع خوشنودی ایزد شدند
در شداید ناصر احمد(ص) شدند
هوش مصنوعی: در سختی‌ها و مشکلات، پیروزی و رضایت خداوند را انتخاب کردند و به همراهی و حمایت از احمد (ص) پرداختند.
وین بُد از حق، صاحب فضل عظیم
مؤمنان را ثبت در لوح قدیم
هوش مصنوعی: این موضوع از سوی حق است و مؤمنان با داشتن فضیلت‌های بزرگ در لوحی قدیمی ثبت شده‌اند.
یعنی اندر علم حق ایمانشان
بود ثابت و اعتلاء و شأنشان
هوش مصنوعی: آنها در علم حقیقت، ایمانشان پایه‌گذار و بلندقدر است و مقام و منزلت آنها نیز بر این اساس شکل‌گرفته است.
میدهد تخویف شیطان لعین
اولیای خویش را از مؤمنین
هوش مصنوعی: شیطان لعنتی به مؤمنان آسیب می‌زند و باعث ترس و امتناع آنان از پیروی از خداوند می‌شود.
یعنی آنان را که همجنس وی اند
در نفاق و بَددلی محکم پی اند
هوش مصنوعی: آنانی که هم نوع او هستند، در نفاق و بدی به خوبی و استواری به یکدیگر پیوند خورده‌اند.
پس نترسید ار در ایمان صادقید
چون نترسیدید بی شک فائقید
هوش مصنوعی: اگر در ایمان خود صادق باشید، نترسید؛ زیرا اگر نترسیدید، بدون شک پیروز خواهید شد.
آنکه ترسد از خدا او غالب است
کی ز تخویف شیاطین هارب است
هوش مصنوعی: کسی که از خدا می‌ترسد، در واقع برتر و قوی‌تر است، زیرا او از ترس شیطان‌ها در امان است.
هم مشو محزون نمایند ار شتاب
در نفاق و ارتداد و ارتیاب
هوش مصنوعی: هرگز ناراحت نشو اگر کسی به خاطر تردید و نفاق به تو بی‌احترامی کند.
زآنکه چیزی بر خدا ناید زیان
از نفاق و کفر و کین این و آن
هوش مصنوعی: چون چیزی نمی‌تواند به خدا ضرر برساند، پس از نفاق و کفر و کینه این و آن هیچ آسیبی به او نمی‌رسد.
خواست حق تا نبود اندر مقدرت
بهر ایشان بهره ای در آخرت
هوش مصنوعی: خداوند اراده کرده که تا زمانی که قادر به انجام کارهای نیک نباشند، برای آنان منفعتی در آخرت وجود نداشته باشد.
« در نفی جبر، و اثبات تکلیف »
هوش مصنوعی: در رد جبر و تأکید بر مسئولیت فردی.
آید اشکالی در این باب اندکی
بر کسی کش نیست آگاهی یکی
هوش مصنوعی: در این موضوع، هیچ کس به طور کامل از جزئیات آگاه نیست و ممکن است اختلاف نظرهایی وجود داشته باشد.
یعنی ار او خواست فاعل مضطر است
زآنکه آب چشمه تیره از سر است
هوش مصنوعی: اگر او بخواهد، فاعل در وضعیتی ناچار قرار دارد، چون آب چشمه از بالا کدر و تیره است.
خواست یعنی بود عالِم، حق بر آن
نی که خواهد بهر مخلوقی زیان
هوش مصنوعی: خواست یعنی اینکه عالِم وجود دارد و حق بر این نیست که او بخواهد به مخلوقی آسیب برساند.
کی به فعلش صانعی خواهد ضرر
جز که نکشد نقش پا را جای سر
هوش مصنوعی: کی به فعلش صانعی خواهد ضرر جز که نکشد نقش پا را جای سر هیچ کسی نمی‌تواند به کارهایش ضرر برساند، مگر آنکه اثری که بر جای می‌گذارد را در نظر نگیرد و مقابله نکند.
جبر در افعال حق نبود درست
زآنکه عالِم بود و قادر از نخست
هوش مصنوعی: جبر در اعمال خداوند وجود ندارد، زیرا او از ابتدا عالم و قادر بوده است.
هم به خلق خود رئوف از جزء و کل
زآن بر ایشان کرد ارسال رسل
هوش مصنوعی: او به مردم خود مهربان است و از جزئیات و کلیات برای آنها پیامبرانی فرستاده است.
تا کنند آگاهشان از رسم و راه
بر فضای مه رسند از قعر چاه
هوش مصنوعی: برای آگاه کردن آنان از روش و مسیر، باید از عمق تاریکی خارج شوند و به فضایی روشن برسند.
پس نخواهد بنده ای را در ضلال
ناقصان را هم رساند بر کمال
هوش مصنوعی: پس هیچ بنده‌ای در گمراهی نخواهد ماند و ناقصان هم به کمال خواهند رسید.
لیک اراده اوست با افعال، ضم
چون کنی فعلی ، گذشت آن در قلم
هوش مصنوعی: اما اراده او در هر عملی وجود دارد؛ اگر عملی انجام دهی، آن عمل در اختیار اوست و همه چیز تحت تسلط اوست.
میروی ره، میرسی بر منزلی
ره نرفتی ساکن اندر محفلی
هوش مصنوعی: تو در مسیر خود حرکت می‌کنی و به جایی می‌رسی، اما اگر در آن راه قدم نگذاری، در جمعی متوقف می‌شوی.
باشد اندر هر دو فعلت در مدار
آن اراده و مشیّتش همراه و یار
هوش مصنوعی: در هر دو کار تو، اراده و خواست او همواره همراه و یار توست.
در سکونت کس نگیرد جای تو
واندر آن رفتن نبندد پای تو
هوش مصنوعی: در هیچ‌کجا کسی نمی‌تواند جای تو را بگیرد و در حالتی که تو در حال رفتن هستی، هیچ چیز نمی‌تواند مانع تو شود.
همچنین دان جمله افعالی که هست
ار بد است ار خوب ، رهن مشیّت است
هوش مصنوعی: هر عملی که وجود دارد، چه خوب باشد و چه بد، همه تحت اراده و مشیت خداوند قرار دارند.
کفر را آنانکه بر ایمان خرند
روزگار خود به باطل می برند
هوش مصنوعی: افرادی که به بی‌اعتقادی و کفر گرایش دارند، روزهای خود را در پرچالش و بی‌فایده می‌گذرانند.
چیزی از آن بر خدا نارد ضرر
بلکه ایشان را عذاب است و شرر
هوش مصنوعی: هیچ چیز از اعمال و کارهای انسان‌ها به خدا ضرری نمی‌زند، بلکه عذاب و مسائلی که بر آنها می‌گذرد، نتیجه رفتارهای خودشان است.
تا نپندارند اندر عمر و جان
از چه مهلت داد حق بر کافران
هوش مصنوعی: تا به خیال خود از عمر و زندگی به کافران مهلت داده است، فکر نکنند که این فرصتی از جانب حق به آن‌هاست.
یا که مهلت بهر ایشان بهتر است
بلکه این مهلت عذاب و کیفر است
هوش مصنوعی: یا این که فرصت دادن به آنها بهتر است، یا این که این فرصت در واقع عذابی و مجازاتی است که به آنها داده می‌شود.
هستشان زین مهلت افزون جرم و کین
هر دم ایشان را عذابی شد مهین
هوش مصنوعی: آنان به خاطر گناهان و کینه‌هایی که دارند، هر لحظه عذابی کوچک و خفت‌آور را متحمل می‌شوند.
عمر بیش ار باشد از دانش خوش است
ور نه هر آنش جحیم و آتش است
هوش مصنوعی: اگر عمر انسان بیشتر از دانش او باشد، زندگی‌اش خوشایند است، وگرنه هر لحظه‌اش همانند جهنم و آتش خواهد بود.
واگذارد مؤمنان را کی خدا
اندر آن چیزی که هستید از خطا
هوش مصنوعی: خداوند مؤمنان را در مورد اشتباهاتی که مرتکب می‌شوند، رها نمی‌کند و در آنچه که هستند، هدایت می‌کند.
یعنی از شرک و نفاق و بَددلی
که شمایید اندر آن از جاهلی
هوش مصنوعی: شما در حالتی هستید که در آن به اعمال نادرست و دوگانگی درونی مبتلا هستید و این ناشی از نادانی شماست.
تا که ننماید جدا بد را ز خوب
هم نسازد دیده ورتان بر عیوب
هوش مصنوعی: تا زمانی که بدی از خوب جدا نشود، چشم انسان هم به عیب‌ها و نقص‌های خود نخواهد افتاد.
تا شناسید آن هنرها را ز عیب
نیک و بد را بنگرید از چشم غیب
هوش مصنوعی: برای اینکه بتوانید هنرها را بشناسید، باید نیک و بد را از نگاه دوربین ذهن قضاوت کنید.
آن چنان که دید زید دیده ور
نوریان و ناریان را سر به سر
هوش مصنوعی: زور و توان زید را به مانندی تشبیه می‌کند که هم نورانیان و هم آتشینان را می‌بیند، یعنی او به تمامی ویژگی‌ها و حالات افراد نیک و بد آگاهی دارد.
با پیمبر گفت گر خواهی تمام
وا نمایم کاین کدام است آن کدام
هوش مصنوعی: اگر بخواهی، می‌توانم به طور کامل برایت توضیح دهم که آنچه در دلت هست چیست و به کدام سمت می‌رود.
وا نمایم مر ولیّ را از عدو
کیست خار و کیست گل ، بی لمس و بو
هوش مصنوعی: من می‌خواهم مقام ولی را از دشمن نشان دهم؛ چه کسی خار است و چه کسی گل، بدون اینکه لمس یا بویی احساس کنم.
کرده بُد حق چشم او بر غیب باز
کز خبیث و طیبش بود امتیاز
هوش مصنوعی: چشم او به حقیقت‌هایی که پنهان‌اند باز شده است و او می‌تواند بین خوب و بد، پاک و ناپاک را تشخیص دهد.
گفت او را احمد(ص) این نبود عجب
لیک بربند از بیانش نطق و لب
هوش مصنوعی: پیامبر(ص) به او گفت: این امر عجیب نیست، اما تو باید از کلام و سخن او استفاده کنی و بر آن تأمل کنی.
گر فزونتر چشم جان مالیده بود
سرّ خلقت را یکایک دیده بود
هوش مصنوعی: اگر چشم جانم بیشتر می‌دید، راز آفرینش را به‌طور جداگانه می‌توانستم مشاهده کنم.
آنکه دید او، بُد گلی از گلشنی
جامی از جو، خوشه ای از خرمنی
هوش مصنوعی: کسی که او را دید، گل زیبایی از باغی بود، جامی شیرین از چشمه‌ای زلال و خوشه‌ای از محصولی پربار.
برگزیند هر که را خواهد خدا
از رسل کو داند اسرار خفا
هوش مصنوعی: خداوند هر کسی را که بخواهد، از میان پیامبران انتخاب می‌کند، زیرا او به رازهای پنهان آگاه است.
بگروید ار بر خدا و بر رسول
باز بینید آن حقایق را اصول
هوش مصنوعی: اگر به خدا و پیامبر ایمان بیاورید، حقایق اساسی را مشاهده خواهید کرد.
مؤمنان را این بود اجر عظیم
نیست کس بی مزد از آن لطف عمیم
هوش مصنوعی: مؤمنان پاداش بزرگی دارند و هیچ‌کس بدون مزد از آن نعمت بزرگ بهره‌مند نخواهد شد.
مزد هر عامل به قدر سعی اوست
تا چه باشد ظرف کس، جو یا سبوست
هوش مصنوعی: پاداش هر فرد به اندازه تلاش اوست؛ بنابراین میزان توانایی هر کس در دریافت پاداش متفاوت است.