گنجور

۵۰- آیات ۱۵۵ تا ۱۶۰

إِنَّ اَلَّذِینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ إِنَّمَا اِسْتَزَلَّهُمُ اَلشَّیْطٰانُ بِبَعْضِ مٰا کَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اَللّٰهُ عَنْهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ (۱۵۵) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ کَفَرُوا وَ قٰالُوا لِإِخْوٰانِهِمْ إِذٰا ضَرَبُوا فِی اَلْأَرْضِ أَوْ کٰانُوا غُزًّی لَوْ کٰانُوا عِنْدَنٰا مٰا مٰاتُوا وَ مٰا قُتِلُوا لِیَجْعَلَ اَللّٰهُ ذٰلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ وَ اَللّٰهُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ اَللّٰهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۱۵۶) وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمّٰا یَجْمَعُونَ (۱۵۷) وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اَللّٰهِ تُحْشَرُونَ (۱۵۸) فَبِمٰا رَحْمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ اَلْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اِسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شٰاوِرْهُمْ فِی اَلْأَمْرِ فَإِذٰا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُتَوَکِّلِینَ (۱۵۹) إِنْ یَنْصُرْکُمُ اَللّٰهُ فَلاٰ غٰالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا اَلَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ عَلَی اَللّٰهِ فَلْیَتَوَکَّلِ اَلْمُؤْمِنُونَ (۱۶۰)

بدرستی که آنان که پشت گردانیدند از شما روزی که روی بروی شدند دو جماعت جز این نیست لغزانیدشان دیو رجیم بسبب برخی از آنچه کسب کردند و بدرستی که عفو کرد خدا از ایشان بدرستی که خدا آمرزندۀ بردبار است (۱۵۵) ای آن کسانی که ایمان آوردید می‌باشید شما مانند آنان که کافر شدند و گفتند مر برادرانشان چون سفر می‌کردند در زمین یا بودند غازیان اگر می‌بودند نزد ما نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند تا بگرداند خدا آن را حسرت در دلهاشان و خدا زنده می‌کند و می‌میراند و خدا بآنچه می‌کنید بیناست (۱۵۶) و اگر کشته شدید در راه خدا یا مردید هر آینه آمرزشی است از خدا و رحمتی بهتر است از آنچه جمع می‌کنند (۱۵۷) و اگر مردید یا کشته شدید هر آینه بسوی خدا محشور می‌شوید (۱۵۸) پس برحمتی از خدا نرمی کرد مر ایشان را و اگر بودی بد خوی سخت دل هر آینه پراکنده می‌شدند از حوالی تو پس درگذر از ایشان و آمرزش خواه مر ایشان را و مشورت کن با آنها در کار پس چون عزم کردی پس توکل کن بر خدا بدرستی که خدا دوست دارد توکل‌کنندگان را (۱۵۹) اگر یاری کند شما را خدا پس نیست غلبه‌کننده مر شما را و اگر وا می‌گذارد شما را پس کیست که یاری می‌کند شما را از بعد او و بر خدا پس باید توکل کنند گروندگان (۱۶۰)

آن کسان که بازگشتند از شما
دو جماعت چون نمودند التقا
غیر از این نبود که شیطان خواندشان
وز طریق مردمی لغزاندشان
زآنچه کردند اکتساب از ظلم و سهو
لیک حق فرمود از ایشان جمله عفو
بر عباد خویش چون پروردگار
جمله آمرزنده است و بردبار
می نباشید اهل ایمان زآن کسان
که به حق کافر شدند از خُبث جان
میبگفتی بهر اخوانشان چنین
چونکه می رفتند آنها در زمین
یعنی از بهر تجارت بر سفر
یا به جنگ دشمنان بهر ظفر
گر که می بودند نزد ما مکین
کُشتن و مردن نبدشان بالیقین
تا ندامت گردد اینشان در قلوب
جاهدان را باز دارند از حروب
این سخن گویند یعنی از فساد
سست تا گردند مردان از جهاد
حق نماید زنده هم میراند او
هر عمل را بیند و هم داند او
کُشته گردید ار شما اندر رهش
یا بمیرید آن زما ن که شد گَهَش
هست آن آمرزشی از حق فزون
رحمتی نیکوتر از مَایَجمَعُون
یعنی از اموال و ازواج و بنین
وآنچه گیرد دامنت در راه دین
که به قهر از جمله باید کند دل
وقت جان کندن تهی دست و خجل
آن زمان دستت نگیرد هیچ از آن
می روی بیرون به حسرت از جهان
آن زمانت جز عمل نبود رفیق
یار توفیق است و طاعت در طریق
نیست گر اینت فقیر و مفلسی
روز تنهایی نداری مونسی
آنچه کردی جمع ، بگذاری به جا
بهر غیری می روی خوار از سرا
ور که گردی کشته اندر کارزار
یا بمیری با رضای کردگار
وقت رحلت آید از حق هر دمت
فوج رحمت بیش از آن عالمت
و اهل رضوان از پی اجلال تو
می کنند آن جمله استقبال تو
تا شوی وارد به درگاه کرم
تا چه بینی از لقایش دم به دم
جان عاریت یکی دادی به دوست
چون بر او وارد شوی جان تو اوست
پس به ایشان ای رسول رحمتم
کن تو نرمی و سخا در دعوتم
رحمت من سابق آمد بر غضب
هم به رحمت خلق را کن حق طلب
رفق کن یعنی نه سختی در سخن
چونکه دانی با خلایق رفق من
تا به رحمت خلق زیبنده شوند
چون کنی سختی پراکنده شوند
زآنکه در مردم طبیعت غالب است
کن تو هم طبعی که آنشان جاذب است
گر تو گیری سخت هم گردند سخت
گر نشد کس سخت ز اقبال است و بخت
بر تو ور کس سخت یا سرکش شود
مستحق دوزخ و آتش شود
پس تو نرمی کن که سلطان کلی
تا نگیرد خار ، دامان گلی
طبع سرکش یعنی اندر انقلاب
می نگردد خیر خلقان را حجاب
عفو کن خواهند چو از تو معذرت
بهر ایشان خواه از حق مغفرت
شُور با ایشان کن اندر کارها
باش همدل در روش با یارها
عاقلان دانند و می پرسند باز
هر نپرسد نیست دانا بر جواز
هر که داند بیش پرسد بیشتر
این دلیل عقل باشد در بشر
رفته رفته تا امام و تا رسول
که بُد او سرخیل و سلطان عقول
بود از حق صاحب تنزیل و وحی
صادر از وی، حکم امر و حکم نهی
داشت با اصحاب دائم مشورت
تا نماید راه عقل و آخرت
آنکه با او همدل و هم ریشه بود
علم و عقلش برتر از اندیشه بود
در مقام مشورت گفتی چنان
کآمد آن دم وحی حق بر وفق آن
گفت زآن اجماع امّت حجت است
زآنکه عقل کل مُعین امّت است
لیک باشد شرط در وی اتفاق
اختلاف ار یافت دور است از سیاق
چون معارض یافت ظاهر یا خفی
حُسن عقلی گردد از وی منتفی
عزم چون کردی توکل کن به حق
بی توکل نیست عزمی بر نَسَق
گر به عزمت هست عیبی در امور
آن توکل زو برد عیب و قصور
تکیه بر حق یا ولیّ می کن به عزم
نیست ور نه عزم و اجماعت ز حزم
عزمها وقتی شود عزم درست
که اتکالت هست بر عقل نخست
پس به حق کن تکیه کآن سلطان فرد
دوست دارد آنکه بر وی تکیه کرد
چون نمودی تکیه زو یابی مدد
فاش و پنهان در امور و عزم خود
گر شما را میکند یاری خدا
کس نگردد هیچ غالب بر شما
ور شما را او کند مخذول و خوار
کیست زآن پس که تواند بود یار
پس توکل مؤمنان را بر خداست
اوست یارِ آنکه یار اولیاست
از نبی باشد خیانت ناپسند
زآنکه هر چیزی است پیش او نژند
هر مر او را نیست بر چیزی نیاز
بر خیانت تا شود دستش دراز
۴۹- آیات ۱۵۲ تا ۱۵۴: وَ لَقَدْ صَدَقَکُمُ اَللّٰهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتّٰی إِذٰا فَشِلْتُمْ وَ تَنٰازَعْتُمْ فِی اَلْأَمْرِ وَ عَصَیْتُمْ مِنْ بَعْدِ مٰا أَرٰاکُمْ مٰا تُحِبُّونَ مِنْکُمْ مَنْ یُرِیدُ اَلدُّنْیٰا وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرِیدُ اَلْآخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ لِیَبْتَلِیَکُمْ وَ لَقَدْ عَفٰا عَنْکُمْ وَ اَللّٰهُ ذُو فَضْلٍ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ (۱۵۲) إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لاٰ تَلْوُونَ عَلیٰ أَحَدٍ وَ اَلرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ فِی أُخْرٰاکُمْ فَأَثٰابَکُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِکَیْلاٰ تَحْزَنُوا عَلیٰ مٰا فٰاتَکُمْ وَ لاٰ مٰا أَصٰابَکُمْ وَ اَللّٰهُ خَبِیرٌ بِمٰا تَعْمَلُونَ (۱۵۳) ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِ اَلْغَمِّ أَمَنَةً نُعٰاساً یَغْشیٰ طٰائِفَةً مِنْکُمْ وَ طٰائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ یَظُنُّونَ بِاللّٰهِ غَیْرَ اَلْحَقِّ ظَنَّ اَلْجٰاهِلِیَّةِ یَقُولُونَ هَلْ لَنٰا مِنَ اَلْأَمْرِ مِنْ شَیْ‌ءٍ قُلْ إِنَّ اَلْأَمْرَ کُلَّهُ لِلّٰهِ یُخْفُونَ فِی أَنْفُسِهِمْ مٰا لاٰ یُبْدُونَ لَکَ یَقُولُونَ لَوْ کٰانَ لَنٰا مِنَ اَلْأَمْرِ شَیْ‌ءٌ مٰا قُتِلْنٰا هٰاهُنٰا قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ اَلَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ اَلْقَتْلُ إِلیٰ مَضٰاجِعِهِمْ وَ لِیَبْتَلِیَ اَللّٰهُ مٰا فِی صُدُورِکُمْ وَ لِیُمَحِّصَ مٰا فِی قُلُوبِکُمْ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ (۱۵۴)۵۱- آیات ۱۶۱ تا ۱۶۶: وَ مٰا کٰانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِمٰا غَلَّ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ ثُمَّ تُوَفّٰی کُلُّ نَفْسٍ مٰا کَسَبَتْ وَ هُمْ لاٰ یُظْلَمُونَ (۱۶۱) أَ فَمَنِ اِتَّبَعَ رِضْوٰانَ اَللّٰهِ کَمَنْ بٰاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ مَأْوٰاهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمَصِیرُ (۱۶۲) هُمْ دَرَجٰاتٌ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ بَصِیرٌ بِمٰا یَعْمَلُونَ (۱۶۳) لَقَدْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ اَلْکِتٰابَ وَ اَلْحِکْمَةَ وَ إِنْ کٰانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ (۱۶۴) أَ وَ لَمّٰا أَصٰابَتْکُمْ مُصِیبَةٌ قَدْ أَصَبْتُمْ مِثْلَیْهٰا قُلْتُمْ أَنّٰی هٰذٰا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِکُمْ إِنَّ اَللّٰهَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۱۶۵) وَ مٰا أَصٰابَکُمْ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ فَبِإِذْنِ اَللّٰهِ وَ لِیَعْلَمَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۱۶۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِنَّ اَلَّذِینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ اِلْتَقَی اَلْجَمْعٰانِ إِنَّمَا اِسْتَزَلَّهُمُ اَلشَّیْطٰانُ بِبَعْضِ مٰا کَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اَللّٰهُ عَنْهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ (۱۵۵) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَکُونُوا کَالَّذِینَ کَفَرُوا وَ قٰالُوا لِإِخْوٰانِهِمْ إِذٰا ضَرَبُوا فِی اَلْأَرْضِ أَوْ کٰانُوا غُزًّی لَوْ کٰانُوا عِنْدَنٰا مٰا مٰاتُوا وَ مٰا قُتِلُوا لِیَجْعَلَ اَللّٰهُ ذٰلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ وَ اَللّٰهُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ اَللّٰهُ بِمٰا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (۱۵۶) وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اَللّٰهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمّٰا یَجْمَعُونَ (۱۵۷) وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اَللّٰهِ تُحْشَرُونَ (۱۵۸) فَبِمٰا رَحْمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ اَلْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اِسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شٰاوِرْهُمْ فِی اَلْأَمْرِ فَإِذٰا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ اَلْمُتَوَکِّلِینَ (۱۵۹) إِنْ یَنْصُرْکُمُ اَللّٰهُ فَلاٰ غٰالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا اَلَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ عَلَی اَللّٰهِ فَلْیَتَوَکَّلِ اَلْمُؤْمِنُونَ (۱۶۰)
هوش مصنوعی: کسانی که در روز ملاقات دو گروه از شما روی گردان شدند، شیطان آنها را به خاطر برخی از اعمالشان فریب داد و خداوند از آنها گذشت. او غفور و بردبار است. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، مانند کسانی که کافر شدند نباشید و به برادران خود بگویید که وقتی در زمین یورش می‌برند یا جهاد می‌کنند: اگر در نزد ما بودند، نه می‌مردند و نه کشته می‌شدند. این را خداوند عملی می‌کند تا این موضوع باعث حسرت در دل‌های آنها شود. خداوند، زنده می‌کند و می‌میراند و نسبت به آنچه انجام می‌دهید بیناست. اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید، رحمت و آمرزش خدا بهتر از هر چیزی است که جمع‌آوری می‌کنند. اگر بمیرید یا کشته شوید، همه به سوی خداوند جمع می‌شوید. با رحمت خدا، با آنها نرم‌خو بودی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند. پس از آنها درگذران، برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنها مشورت کن. وقتی تصمیم گرفتی، بر خداوند توکل کن که خداوند، توکل‌کنندگان را دوست دارد. اگر خداوند به شما یاری رساند، هیچ کس نمی‌تواند بر شما غلبه کند و اگر شما را رها کند، چه کسی بعد از او به شما یاری خواهد رساند؟ مؤمنان باید تنها بر خداوند توکل کنند.
بدرستی که آنان که پشت گردانیدند از شما روزی که روی بروی شدند دو جماعت جز این نیست لغزانیدشان دیو رجیم بسبب برخی از آنچه کسب کردند و بدرستی که عفو کرد خدا از ایشان بدرستی که خدا آمرزندۀ بردبار است (۱۵۵) ای آن کسانی که ایمان آوردید می‌باشید شما مانند آنان که کافر شدند و گفتند مر برادرانشان چون سفر می‌کردند در زمین یا بودند غازیان اگر می‌بودند نزد ما نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند تا بگرداند خدا آن را حسرت در دلهاشان و خدا زنده می‌کند و می‌میراند و خدا بآنچه می‌کنید بیناست (۱۵۶) و اگر کشته شدید در راه خدا یا مردید هر آینه آمرزشی است از خدا و رحمتی بهتر است از آنچه جمع می‌کنند (۱۵۷) و اگر مردید یا کشته شدید هر آینه بسوی خدا محشور می‌شوید (۱۵۸) پس برحمتی از خدا نرمی کرد مر ایشان را و اگر بودی بد خوی سخت دل هر آینه پراکنده می‌شدند از حوالی تو پس درگذر از ایشان و آمرزش خواه مر ایشان را و مشورت کن با آنها در کار پس چون عزم کردی پس توکل کن بر خدا بدرستی که خدا دوست دارد توکل‌کنندگان را (۱۵۹) اگر یاری کند شما را خدا پس نیست غلبه‌کننده مر شما را و اگر وا می‌گذارد شما را پس کیست که یاری می‌کند شما را از بعد او و بر خدا پس باید توکل کنند گروندگان (۱۶۰)
هوش مصنوعی: واقعا کسانی که در روزی که شما عقب‌نشینی کردید، دو دسته بیشتر نیستند. شیاطین به خاطر برخی از کارهایی که انجام دادند آنها را به لغزش انداختند و خداوند از آنها گذشت کرد، زیرا او بخشنده و بردبار است. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، مانند کسانی نباشید که کافر شدند و به برادرانشان گفتند وقتی در زمین سفر می‌کنند یا به جهاد می‌روند، اگر نزد ما بودند، نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند. خدا این را حسرتی در دل‌هایشان قرار می‌دهد و خدا است که زنده می‌کند و می‌میرد و به آنچه انجام می‌دهید بیناست. اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرم، حتما آمرزشی از جانب خدا و رحمتی بهتر از آنچه در این دنیا جمع‌آوری می‌کنید، خواهید داشت. اگر بمیرم یا کشته شوید، حتما به سوی خدا محشور خواهید شد. پس خدا به خاطر رحمتی که بر شما دارد، دل‌هایشان را نرم ساخت و اگر بدخوی و سخت دل بودی، حتما از اطراف تو پراکنده می‌شدند. پس از آنها درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کارهایت با آنها مشورت کن. وقتی عزم کردی، بر خدا توکل کن، زیرا خدا توکل‌کنندگان را دوست دارد. اگر خداوند به شما یاری کند، هیچ‌کس نمی‌تواند بر شما غلبه کند و اگر شما را رها کند، چه کسی بعد از او می‌تواند به شما یاری کند؟ پس باید بر خدا توکل کنند کسانی که ایمان دارند.
آن کسان که بازگشتند از شما
دو جماعت چون نمودند التقا
هوش مصنوعی: افرادی که از شما برمی‌گردند، دو گروه هستند که به هم نزدیک شده‌اند و مانند همدیگر به نظر می‌رسند.
غیر از این نبود که شیطان خواندشان
وز طریق مردمی لغزاندشان
هوش مصنوعی: جز این نبود که شیطان آن‌ها را فرا خواند و از طریق مردم به گمراهی کشاند.
زآنچه کردند اکتساب از ظلم و سهو
لیک حق فرمود از ایشان جمله عفو
هوش مصنوعی: به خاطر آنچه که از ظلم و اشتباه کسب کرده‌اند، اما حق فرمان داده است که همگی را ببخشند.
بر عباد خویش چون پروردگار
جمله آمرزنده است و بردبار
هوش مصنوعی: خداوند نسبت به بندگانش مهربان و بخشنده است و همیشه صبر و بردباری دارد.
می نباشید اهل ایمان زآن کسان
که به حق کافر شدند از خُبث جان
هوش مصنوعی: افرادی که به حقیقت ایمان ندارند و از روی بدی درون خود به کفر روی می‌آورند، نباید خود را اهل ایمان بدانند.
میبگفتی بهر اخوانشان چنین
چونکه می رفتند آنها در زمین
هوش مصنوعی: می‌گفتی که اینگونه برای برادرانشان سخن می‌گفتند، همان‌طور که آن‌ها در زمین حرکت می‌کردند.
یعنی از بهر تجارت بر سفر
یا به جنگ دشمنان بهر ظفر
هوش مصنوعی: برای انجام تجارت یا رفتن به جنگ با دشمنان به منظور پیروزی.
گر که می بودند نزد ما مکین
کُشتن و مردن نبدشان بالیقین
هوش مصنوعی: اگر در کنار ما بودند، هیچ‌گاه کشته شدن و مردن برایشان حتمی و قطعی نمی‌بود.
تا ندامت گردد اینشان در قلوب
جاهدان را باز دارند از حروب
هوش مصنوعی: این افراد باعث می‌شوند که کسانی که در جستجوی حق هستند، از جنگ و مبارزات دوری کنند و در دل‌هایشان احساس ندامت و پشیمانی ایجاد کنند.
این سخن گویند یعنی از فساد
سست تا گردند مردان از جهاد
هوش مصنوعی: این سخن به این معناست که اگر فساد و نادرستی در جامعه گسترش یابد، مردان از تلاش و مبارزه برای اهداف حق دور می‌شوند و دچار سستی می‌گردند.
حق نماید زنده هم میراند او
هر عمل را بیند و هم داند او
هوش مصنوعی: حق باعث حیات و زندگی می‌شود، حتی گاهی با مرگ ناقص می‌کند. او بر هر کاری آگاه است و از آن مطلع می‌باشد.
کُشته گردید ار شما اندر رهش
یا بمیرید آن زما ن که شد گَهَش
هوش مصنوعی: اگر شما در راه او جان بسپارید یا در زمانی که او بمیرد، این اتفاق خواهد افتاد.
هست آن آمرزشی از حق فزون
رحمتی نیکوتر از مَایَجمَعُون
هوش مصنوعی: رحمت و آمرزشی از جانب خداوند وجود دارد که بسیار بزرگ‌تر و بهتر از آن است که مردم می‌توانند تصور کنند یا برای آن جمع‌آوری نمایند.
یعنی از اموال و ازواج و بنین
وآنچه گیرد دامنت در راه دین
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در راه دین و ایمان، باید از مال و فرزندان و هر آنچه که در زندگی شماست، بگذرید و فدای ارزش های روحانی و اصول دینی کنید.
که به قهر از جمله باید کند دل
وقت جان کندن تهی دست و خجل
هوش مصنوعی: زمانی که فردی در حال جدایی یا مرگ است، دلش را باید از هر گونه قهر و کینه خالی کند و بی‌پروا با احساس شکست و شرمندگی روبرو شود.
آن زمان دستت نگیرد هیچ از آن
می روی بیرون به حسرت از جهان
هوش مصنوعی: زمانی می‌رسد که هیچ چیزی در اختیار نخواهی داشت و از زندگی بیرون می‌روی با حسرت و غم.
آن زمانت جز عمل نبود رفیق
یار توفیق است و طاعت در طریق
هوش مصنوعی: در آن زمان، تنها عمل و انجام کار مهم است و یاری تو در مسیر موفقیت و اطاعت از دستورها قرار دارد.
نیست گر اینت فقیر و مفلسی
روز تنهایی نداری مونسی
هوش مصنوعی: اگر تو در زندگی فقیر و بی‌چیزی هستی، در روزهای تنهایی‌ات دوستانی نداری که به تو دلگرمی بدهند.
آنچه کردی جمع ، بگذاری به جا
بهر غیری می روی خوار از سرا
هوش مصنوعی: هر کاری که کردی، باید به یادگار بگذاری، وگرنه به خاطر دیگران بی‌ارزش و ذلیل خواهی شد.
ور که گردی کشته اندر کارزار
یا بمیری با رضای کردگار
هوش مصنوعی: اگر کسی در میدان جنگ کشته شود یا با رضایت خداوند بمیرد، ارزشمند است.
وقت رحلت آید از حق هر دمت
فوج رحمت بیش از آن عالمت
هوش مصنوعی: زمانی که زمانDeparture از دنیا فرارسد، از سوی حق برای تو رحمت‌هایی فراتر از علم و دانشت نازل می‌شود.
و اهل رضوان از پی اجلال تو
می کنند آن جمله استقبال تو
هوش مصنوعی: مردم به خاطر عظمت و احترام تو، با عشق و شوق به استقبال تو می‌آیند.
تا شوی وارد به درگاه کرم
تا چه بینی از لقایش دم به دم
هوش مصنوعی: وقتی به درگاه مهربانی و بخشش وارد شوی، هر لحظه منتظر دیدن نعمت‌ها و برکاتش باش.
جان عاریت یکی دادی به دوست
چون بر او وارد شوی جان تو اوست
هوش مصنوعی: اگر تو به دوستی وارد شوی، مانند این است که جان خود را به او سپرده‌ای، چرا که او از روح و وجود تو است.
پس به ایشان ای رسول رحمتم
کن تو نرمی و سخا در دعوتم
هوش مصنوعی: پس ای پیامبر، بر آن‌ها رحمت کن و با ملایمت و سخاوت در دعوت خود رفتار کن.
رحمت من سابق آمد بر غضب
هم به رحمت خلق را کن حق طلب
هوش مصنوعی: رحمت من پیش‌تر بر خشمم قرار دارد، پس برای خلق من، حق‌طلبی را فراموش نکن.
رفق کن یعنی نه سختی در سخن
چونکه دانی با خلایق رفق من
هوش مصنوعی: با مردم خوش‌رفتاری کن و در سخن خود سخت‌گیری نداشته باش، چون می‌دانی که من هم با مردم رحمت و محبت دارم.
تا به رحمت خلق زیبنده شوند
چون کنی سختی پراکنده شوند
هوش مصنوعی: برای این که رحمت و محبت در میان مردم جلوه‌گر شود، گاهی باید سختی‌ها و مشکلات را از بین برد.
زآنکه در مردم طبیعت غالب است
کن تو هم طبعی که آنشان جاذب است
هوش مصنوعی: زیرا که در افراد، ویژگی‌های طبیعی بیشتر تأثیرگذار است، تو نیز باید طرز تفکری داشته باشی که بتواند آنها را جذب کند.
گر تو گیری سخت هم گردند سخت
گر نشد کس سخت ز اقبال است و بخت
هوش مصنوعی: اگر تو در سختی‌ها مقاومت کنی، اطرافیانت هم به تو خواهند پیوست. اما اگر کسی نتواند تحمل کند، این به خاطر شانس و سرنوشت اوست.
بر تو ور کس سخت یا سرکش شود
مستحق دوزخ و آتش شود
هوش مصنوعی: اگر کسی به تو ظلم کند یا نسبت به تو سرکش باشد، سزاوار عذاب و جهنم خواهد بود.
پس تو نرمی کن که سلطان کلی
تا نگیرد خار ، دامان گلی
هوش مصنوعی: پس تو با لطافت و مهربانی رفتار کن تا شاه بزرگ نتواند گلی را از دامن خود بگیرد.
طبع سرکش یعنی اندر انقلاب
می نگردد خیر خلقان را حجاب
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که فردی با طبع سرکش و rebellious به مسائل زندگی و محیط اطرافش، حتی در زمان بحران نیز نمی‌تواند به خوبی به خیر و نیکی دیگران توجه کند و همیشه در حال بررسی و نظارت بر وضعیت خود و دیگران است. در واقع، نگرانی و حالات خودخواهانه او، مانع از دیدن نیازها و خواسته‌های دیگران می‌شود.
عفو کن خواهند چو از تو معذرت
بهر ایشان خواه از حق مغفرت
هوش مصنوعی: ببخش اگر کسی از تو معذرت می‌خواهد، زیرا او به خاطر خطای خود می‌خواهد که مورد بخشش قرار گیرد.
شُور با ایشان کن اندر کارها
باش همدل در روش با یارها
هوش مصنوعی: در کارها با آنها هم‌دل و هماهنگ باش و در رفتار با دوستان، هم‌رنگ و هم‌فکر شو.
عاقلان دانند و می پرسند باز
هر نپرسد نیست دانا بر جواز
هوش مصنوعی: مردم باهوش و عاقل متوجه شده‌اند و دوباره سوال می‌کنند، اما هر کس که نپرسد، به واقع دانا نیست و مجاز به دانستن نیست.
هر که داند بیش پرسد بیشتر
این دلیل عقل باشد در بشر
هوش مصنوعی: هر کس که دانش بیشتری دارد، سؤالات بیشتری می‌پرسد. این نشان‌دهنده سطح بالای عقل و درک در انسان‌هاست.
رفته رفته تا امام و تا رسول
که بُد او سرخیل و سلطان عقول
هوش مصنوعی: به تدریج به مقام و رتبه امام و پیامبر رسید که او نخستین و سرآمد همه عقل‌ها بود.
بود از حق صاحب تنزیل و وحی
صادر از وی، حکم امر و حکم نهی
هوش مصنوعی: از جانب حق، صاحب کتاب وحی و تنزیل وجود دارد، که دستورات و نهی‌ها از او ناشی می‌شود.
داشت با اصحاب دائم مشورت
تا نماید راه عقل و آخرت
هوش مصنوعی: او همیشه با دوستانش مشورت می‌کرد تا راه عقل و دنیای آخرت را پیدا کند.
آنکه با او همدل و هم ریشه بود
علم و عقلش برتر از اندیشه بود
هوش مصنوعی: کسی که با او همفکر و همدل بود، دانش و فهم او بالاتر از فکر و اندیشه دیگران بود.
در مقام مشورت گفتی چنان
کآمد آن دم وحی حق بر وفق آن
هوش مصنوعی: در زمان مشورت و گفتگو، تو به گونه‌ای سخن گفتی که گویا وحی الهی در آن لحظه بر تو نازل شده بود.
گفت زآن اجماع امّت حجت است
زآنکه عقل کل مُعین امّت است
هوش مصنوعی: گفته شده که اتحاد و همبستگی جامعه مسلمانان دلیل قوی برای حقانیت در مسائل دینی است، زیرا علم و عقل کلی همواره در کنار و حمایت‌کننده این جامعه قرار دارد.
لیک باشد شرط در وی اتفاق
اختلاف ار یافت دور است از سیاق
هوش مصنوعی: اما شرط این است که در آن، یک توافق وجود داشته باشد؛ هرچند که اگر اختلاف نظر یا دوری از موضوع باشد، ممکن است معنای اصلی به هم بخورد.
چون معارض یافت ظاهر یا خفی
حُسن عقلی گردد از وی منتفی
هوش مصنوعی: وقتی از نظر عقلی با چیزی که زیباست، چه آشکار و چه پنهان، مخالفت یا چالش شود، زیبایی و حسن آن عقلانیت از بین می‌رود.
عزم چون کردی توکل کن به حق
بی توکل نیست عزمی بر نَسَق
هوش مصنوعی: وقتی تصمیمی گرفتی، به خدا توکل کن؛ زیرا بدون توکل بر خدا، هیچ تصمیمی مؤثر نخواهد بود.
گر به عزمت هست عیبی در امور
آن توکل زو برد عیب و قصور
هوش مصنوعی: اگر در کارهایت نقص یا عیبی وجود دارد، به خاطر عظمت و بزرگی‌ات به آن عیب توجه نکن و به توکل به خدا موقعیت را از آن عیب خالی کن.
تکیه بر حق یا ولیّ می کن به عزم
نیست ور نه عزم و اجماعت ز حزم
هوش مصنوعی: اگر به حقیقت و ولی حق اعتماد کنی، در تصمیم‌گیری خود استوار خواهی بود. اما اگر این اعتماد را نداشته باشی، تصمیمات و جمع‌تان از روی تدبیر نخواهد بود.
عزمها وقتی شود عزم درست
که اتکالت هست بر عقل نخست
هوش مصنوعی: زمانی تصمیم‌گیری صحیح و درست است که تکیه‌گاه انسان، عقل و خرد او باشد.
پس به حق کن تکیه کآن سلطان فرد
دوست دارد آنکه بر وی تکیه کرد
هوش مصنوعی: به حقیقت تکیه کن، زیرا آن‌کس که در امانت‌داری و دوستی از تو حمایت می‌کند، پادشاهی است که محبت و اعتماد به او را می‌ستاید.
چون نمودی تکیه زو یابی مدد
فاش و پنهان در امور و عزم خود
هوش مصنوعی: وقتی به او تکیه کنی، به صورت آشکار و پنهان در کارها و اراده‌ات یاری می‌کنی.
گر شما را میکند یاری خدا
کس نگردد هیچ غالب بر شما
هوش مصنوعی: اگر خداوند یار و مددکار شما باشد، هیچ کس نمی‌تواند بر شما پیروز شود.
ور شما را او کند مخذول و خوار
کیست زآن پس که تواند بود یار
هوش مصنوعی: اگر کسی شما را خوار و ذلیل کند، پس از آن دیگر چه کسی می‌تواند یار و همراه شما باشد؟
پس توکل مؤمنان را بر خداست
اوست یارِ آنکه یار اولیاست
هوش مصنوعی: پس مؤمنان به خدا توکل می‌کنند و او پشتیبان کسانی است که در مرحله اول به او وفادارند.
از نبی باشد خیانت ناپسند
زآنکه هر چیزی است پیش او نژند
هوش مصنوعی: خیانت از سوی پیامبران چیز ناپسندی است، زیرا هر چیزی در نظر آنها زشت و ناپسند است.
هر مر او را نیست بر چیزی نیاز
بر خیانت تا شود دستش دراز
هوش مصنوعی: افرادی که به چیزی نیاز ندارند، هرگز به خیانت نمی‌گویند و دست‌شان به دزدی و فساد آلوده نمی‌شود.