گنجور

۲۴- آیات ۷۵ تا ۷۶

وَمِنۡ أَهۡلِ ٱلۡکِتَٰبِ مَنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِقِنطَارࣲ یُؤَدِّهِۦٓ إِلَیۡکَ وَمِنۡهُم مَّنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِدِینَارࣲ لَّا یُؤَدِّهِۦٓ إِلَیۡکَ إِلَّا مَا دُمۡتَ عَلَیۡهِ قَآئِمࣰاۗ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمۡ قَالُواْ لَیۡسَ عَلَیۡنَا فِی ٱلۡأُمِّیِّۧنَ سَبِیلࣱ وَیَقُولُونَ عَلَی ٱللَّهِ ٱلۡکَذِبَ وَهُمۡ یَعۡلَمُونَ (۷۵)بَلَیٰۚ مَنۡ أَوۡفَیٰ بِعَهۡدِهِۦ وَٱتَّقَیٰ فَإِنَّ ٱللَّهَ یُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِینَ (۷۶)

و از اهل کتاب کس باشد که اگر امین سازیش بمال بسیار می‌رساند آن را بتو و از ایشان کسی است که اگر امین سازیش بدیناری نمی‌رساند آن را بتو مگر ما دام که باشی بر او ایستاده آن باینست که ایشان گفتند نیست بر ما در ناخواندگی راهی و می‌گویند بر خدا دروغ را و ایشان می‌دانند (۷۵) آری کسی که وفا کرد به عهدش و پرهیزکاری کرد پس بدرستی که خدا دوست دارد پرهیزکاران را (۷۶)

پاره ای هستند از اهل کتاب
که کند رد امانت با حساب
میکند رد باشد ار قِنْطَار مال
نفس او باشد امین در کل حال
پاره ای هم در امانت خائنند
رد نسازند ارچه باشد فِلس چند
هر دو باشند این دو فرقه از یهود
آن یکی باشد امین دیگر نبود
آن امانت را دهد بر صاحبش
وین دگر در ردّ آن گیرد تبش
جز که او را ملتزم سازی به رد
ایستی بر وی به تهدید و سند
که بداند زو تو پس خواهی گرفت
گر که ندهد با عَسَس خواهی گرفت
این از آن باشد که گوید در بسیج
نیست بر ما ره در اُمیّین به هیچ
مشرک اعنی گمره است این ظاهر است
مالشان بر ما حلال و طاهر است
بر خدا گویند کذب و افترا
کاین رسیده است از کتاب حق به ما
نیست در تورات این باشد دروغ
حق نگوید آنچه دور است از فروغ
یعنی آن را نیست برهان نزد عقل
عقل باشد حجت اندر حکم نقل
مال کافر آن زمان باشد حلال
که درآید با مسلمان در قتال
وآن غنیمت هاست کآری زو به دست
نی امانت، رد کن آن را گر که هست
عقل بر رد امانت حاکم است
دین حق بر عقل و شرع سالم است
از یهودان پس به حق این افتراست
قول حق نبود مگر کذب و دغاست
خویش میدانند کاین باشد غلط
وز خدا بر کاذبین لعن و سخط
آری آن کو کرد بر عهدش وفاء
وز خدا ترسید و بگذشت از خطاء
بر امانتها ست از تقوی امین
پس خدا باشد محب متقین
هر وفاء بر عهد خود کرد او سر است
چون کند رد امانت سرور است
من بر آنم کاین صفت را مزد نیست
هر کند رد امانت دزد نیست
نیست تعریف کس ار دزدی نکرد
ور که دزدی کرد دیو است او نه مرد
این ثناء نبود که تو کاذب نه ای
نار دوزخ را به خود جاذب نه ای
ور که بندی بر خدا و خود دروغ
نیست از نیکی تو را یک جو فروغ
شاکر حق باش گر گویی تو راست
کو تو را در مشیّتش کاذب نخواست
چون کنی شکرش که نیکی نه دغل
مزد از او یابی به پاداش عمل
پس تو کن در حُسن اعمال اهتمام
تا ز حق پاداش یابی والسلام

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَمِنۡ أَهۡلِ ٱلۡکِتَٰبِ مَنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِقِنطَارࣲ یُؤَدِّهِۦٓ إِلَیۡکَ وَمِنۡهُم مَّنۡ إِن تَأۡمَنۡهُ بِدِینَارࣲ لَّا یُؤَدِّهِۦٓ إِلَیۡکَ إِلَّا مَا دُمۡتَ عَلَیۡهِ قَآئِمࣰاۗ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمۡ قَالُواْ لَیۡسَ عَلَیۡنَا فِی ٱلۡأُمِّیِّۧنَ سَبِیلࣱ وَیَقُولُونَ عَلَی ٱللَّهِ ٱلۡکَذِبَ وَهُمۡ یَعۡلَمُونَ (۷۵)بَلَیٰۚ مَنۡ أَوۡفَیٰ بِعَهۡدِهِۦ وَٱتَّقَیٰ فَإِنَّ ٱللَّهَ یُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِینَ (۷۶)
هوش مصنوعی: برخی از اهل کتاب به گونه‌ای هستند که اگر به آن‌ها مقدار زیادی امانت بدهی، آن را به تو برمی‌گردانند. در حالی که برخی دیگر اگر تنها مقدار کمی به آن‌ها امانت بدهی، تنها در صورتی آن را به تو پس می‌دهند که همواره بر آن‌ها نظارت داشته باشی. این امر به این دلیل است که آن‌ها گفتند: «در برابر امتی‌ها، هیچ مسئولیتی بر ما نیست» و به دروغ به خداوند تهمت می‌زنند در حالی که خودشان می‌دانند. اما کسانی که به وعده‌های خود وفا می‌کنند و تقوا را رعایت می‌نمایند، در حقیقت خداوند متقین را دوست دارد.
و از اهل کتاب کس باشد که اگر امین سازیش بمال بسیار می‌رساند آن را بتو و از ایشان کسی است که اگر امین سازیش بدیناری نمی‌رساند آن را بتو مگر ما دام که باشی بر او ایستاده آن باینست که ایشان گفتند نیست بر ما در ناخواندگی راهی و می‌گویند بر خدا دروغ را و ایشان می‌دانند (۷۵) آری کسی که وفا کرد به عهدش و پرهیزکاری کرد پس بدرستی که خدا دوست دارد پرهیزکاران را (۷۶)
هوش مصنوعی: از اهل کتاب افرادی هستند که اگر به امانت‌داری آنها اعتماد کنی، مال بسیاری را به تو می‌رسانند و افرادی نیز هستند که اگر به آنها اعتماد کنی، حتی یک دینار هم به تو نخواهند داد، مگر اینکه بر آنها نظارت و ایستاده باشی. این به این خاطر است که آنها می‌گویند در عدم امانت‌داری هیچ راهی نداریم و به خدا دروغ می‌بافند، در حالی که خودشان این را می‌دانند. کسی که به عهدش وفا کند و از تقوا و پرهیزکاری پیروی کند، خداوند بی‌تردید او را دوست دارد.
پاره ای هستند از اهل کتاب
که کند رد امانت با حساب
هوش مصنوعی: برخی از افرادی که اهل کتاب هستند، در حفظ امانت و مسئولیت‌ها به راحتی و با دقت عمل نمی‌کنند.
میکند رد باشد ار قِنْطَار مال
نفس او باشد امین در کل حال
هوش مصنوعی: اگرچه او در زندگی‌اش ثروت بسیار زیادی دارد، اما در هر شرایطی خود او باید بر اعمال و نفسش مسلط باشد و امانت‌دار باشد.
پاره ای هم در امانت خائنند
رد نسازند ارچه باشد فِلس چند
هوش مصنوعی: برخی افراد حتی در مورد امانت هم خیانت‌کارند و اگرچه به ظاهر مقداری عقل و شعور داشته باشند، اما در عمل به دیگران اعتماد نمی‌توان کرد.
هر دو باشند این دو فرقه از یهود
آن یکی باشد امین دیگر نبود
هوش مصنوعی: هر دو گروه از یهودیان وجود دارند؛ یکی قابل اعتماد و امین است، در حالی که دیگری چنین نیست.
آن امانت را دهد بر صاحبش
وین دگر در ردّ آن گیرد تبش
هوش مصنوعی: آن امانت را به صاحبش برمی‌گرداند و اما این یکی در برابرش دچار مشکل می‌شود.
جز که او را ملتزم سازی به رد
ایستی بر وی به تهدید و سند
هوش مصنوعی: تنها راهی که تو می‌توانی او را متعهد کنی، این است که با تهدید و روشی مستند، او را وادار به پذیرش کنی.
که بداند زو تو پس خواهی گرفت
گر که ندهد با عَسَس خواهی گرفت
هوش مصنوعی: اگر کسی بداند که تو در آینده از او چه چیزی را خواهی گرفت، اگر او آن چیز را ندهد، با زور و خشونت هم که شده، آن را از او خواهی گرفت.
این از آن باشد که گوید در بسیج
نیست بر ما ره در اُمیّین به هیچ
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که وقتی کسی می‌گوید که برای ما در کارهای عمومی و جمعی راهی وجود ندارد، از این نتیجه‌گیری می‌شود که نمی‌توان در شرایط حاضر به گونه‌ای مؤثر عمل کرد و باید از این وضعیت آگاه بود.
مشرک اعنی گمره است این ظاهر است
مالشان بر ما حلال و طاهر است
هوش مصنوعی: افراد مشرک در واقع گمراه هستند و این موضوع واضح است. اموال آنها برای ما حلال و پاکیزه محسوب می‌شود.
بر خدا گویند کذب و افترا
کاین رسیده است از کتاب حق به ما
هوش مصنوعی: می‌گویند به خدا دروغ و تهمت که این مطالب از کتاب حق به ما رسیده است.
نیست در تورات این باشد دروغ
حق نگوید آنچه دور است از فروغ
هوش مصنوعی: در تورات چیزی وجود ندارد که دروغ باشد، زیرا حقیقت هرگز از نور و روشنی دور نمی‌شود.
یعنی آن را نیست برهان نزد عقل
عقل باشد حجت اندر حکم نقل
هوش مصنوعی: یعنی آنچه که عقل نمی‌تواند آن را اثبات کند، دلیل و حجت نیست. عقل باید در داوری خود به نقل و روایت‌ها استناد کند.
مال کافر آن زمان باشد حلال
که درآید با مسلمان در قتال
هوش مصنوعی: مال کسی که کافر است، زمانی حلال خواهد بود که در نبرد با مسلمانان قرار بگیرد.
وآن غنیمت هاست کآری زو به دست
نی امانت، رد کن آن را گر که هست
هوش مصنوعی: غنیمت‌هایی که به دست آمده‌اند، از لحاظ امانت‌داری قابل قبول نیستند. اگر این غنائم متعلق به تو نیستند، باید آن‌ها را رد کنی و نپذیری.
عقل بر رد امانت حاکم است
دین حق بر عقل و شرع سالم است
هوش مصنوعی: فهم و عقل بر عدم پذیرش امانت در زندگی حکم‌فرما است و دین صحیح بر عقل تأکید دارد و شرع نیز سالم و درست است.
از یهودان پس به حق این افتراست
قول حق نبود مگر کذب و دغاست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اتهاماتی که از سوی یهودیان به دیگران مطرح می‌شود، نادرست و بی‌پایه است و سخن حق فقط می‌تواند از دروغ و فریب استنباط شود.
خویش میدانند کاین باشد غلط
وز خدا بر کاذبین لعن و سخط
هوش مصنوعی: این افراد خود را چنان می‌دانند که گویی همیشه راست می‌گویند، اما این اشتباه است. خداوند بر دروغگویان خشم و لعنت دارد.
آری آن کو کرد بر عهدش وفاء
وز خدا ترسید و بگذشت از خطاء
هوش مصنوعی: بله، کسی که به وعده‌اش وفادار باشد و از خدا بترسد، از اشتباهاتش عبور می‌کند.
بر امانتها ست از تقوی امین
پس خدا باشد محب متقین
هوش مصنوعی: امانت‌دار بودن از روی تقواست، پس خداوند دوستدار پرهیزگاران است.
هر وفاء بر عهد خود کرد او سر است
چون کند رد امانت سرور است
هوش مصنوعی: هر کس به پیمان خود وفادار باشد، مانند سر است که بر بدن قرار دارد. اگر کسی امانت را رد کند و به آن خیانت نماید، در حقیقت او سرور خویش را نیز زیر سوال می‌برد.
من بر آنم کاین صفت را مزد نیست
هر کند رد امانت دزد نیست
هوش مصنوعی: من معتقدم که این ویژگی باید پاداشی نداشته باشد، زیرا هر کسی که امانت را زیر پا بگذارد، دزد نیست.
نیست تعریف کس ار دزدی نکرد
ور که دزدی کرد دیو است او نه مرد
هوش مصنوعی: اگر کسی دزدی نکند، تعریف و تمجید او بی‌فایده است. و اگر کسی دزدی کند، او نه‌تنها انسانی خوب نیست، بلکه در حقیقت دیو صفت است.
این ثناء نبود که تو کاذب نه ای
نار دوزخ را به خود جاذب نه ای
هوش مصنوعی: این تحسین به خاطر این نیست که تو دروغگو نیستی، بلکه به این دلیل است که تو جاذبه‌ای برای آتش جهنم نداری.
ور که بندی بر خدا و خود دروغ
نیست از نیکی تو را یک جو فروغ
هوش مصنوعی: اگر کسی به خدا و خود دروغ نگفته باشد، از خوبی‌ات به اندازه‌ای کوچک هم نور و روشنی خواهد داشت.
شاکر حق باش گر گویی تو راست
کو تو را در مشیّتش کاذب نخواست
هوش مصنوعی: از خداوند سپاسگزار باش، اگرچه تو راست می‌گویی، اما او تو را در برنامه‌اش به دروغ نمی‌خواهد.
چون کنی شکرش که نیکی نه دغل
مزد از او یابی به پاداش عمل
هوش مصنوعی: اگر شکر و سپاس‌گزاری کنی، نیکی و خوبی نمی‌کنی تا فریب کسی را بخوری، بلکه پاداش عمل نیک خود را دریافت خواهی کرد.
پس تو کن در حُسن اعمال اهتمام
تا ز حق پاداش یابی والسلام
هوش مصنوعی: به تلاش در انجام کارهای نیک و زیبا بپرداز تا از جانب خداوند پاداش دریافت کنی و در نهایت به آرامش برسی.