گنجور

۱۴- آیات ۴۰ تا ۴۴

قٰالَ رَبِّ أَنّٰی یَکُونُ لِی غُلاٰمٌ وَ قَدْ بَلَغَنِیَ اَلْکِبَرُ وَ اِمْرَأَتِی عٰاقِرٌ قٰالَ کَذٰلِکَ اَللّٰهُ یَفْعَلُ مٰا یَشٰاءُ (۴۰) قٰالَ رَبِّ اِجْعَلْ لِی آیَةً قٰالَ آیَتُکَ أَلاّٰ تُکَلِّمَ اَلنّٰاسَ ثَلاٰثَةَ أَیّٰامٍ إِلاّٰ رَمْزاً وَ اُذْکُرْ رَبَّکَ کَثِیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَ اَلْإِبْکٰارِ (۴۱) وَ إِذْ قٰالَتِ اَلْمَلاٰئِکَةُ یٰا مَرْیَمُ إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفٰاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اِصْطَفٰاکِ عَلیٰ نِسٰاءِ اَلْعٰالَمِینَ (۴۲) یٰا مَرْیَمُ اُقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اُسْجُدِی وَ اِرْکَعِی مَعَ اَلرّٰاکِعِینَ (۴۳) ذٰلِکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیْکَ وَ مٰا کُنْتَ لَدَیْهِمْ إِذْ یُلْقُونَ أَقْلاٰمَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَ مٰا کُنْتَ‌ لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِمُونَ (۴۴)

گفت ای پروردگار من از کجا باشد مرا فرزندی و بحقیقت رسیده مرا پیری و زنم نازاینده است گفت هم چنین می‌کند خدا می‌کند آنچه می‌خواهد (۴۰) گفت ای پروردگار من بگردان برای من نشانی گفت نشان تو آنست که سخن نگویی با مردم سه روز مگر باشاره و یاد کن پروردگار را بسیار و تسبیح کن در شبانگاه و بامداد (۴۱) و هنگامی که گفتند فرشتگان ای مریم بدرستی که خدا برگزید ترا و پاکیزه گردانیدت و اختیار کردت بر زنان جهانیان (۴۲) ای مریم عبادت کن مر پروردگارت را و سجود کن و رکوع کن با رکوع‌کنندگان (۴۳) آن از خبرهای نهانست وحی می‌کنم آن را بتو و نبودی تو نزد ایشان هنگامی که می‌انداختند قلمهاشان را که کدامشان پابندانی کنند مریم را و نبودی تو نزد ایشان هنگامی که نزاع می‌کردند (۴۴)

گفت یا رب من کبیرم، زن عقیم
نیست امیدم به فرزند ای کریم
گفت این از یَفعَلُ الله مَایَشَآء
بر تو آید تا بر آن یابی رجاء
گفت یا رب آیتی خواهم بر آن
کآن مرا باشد به فرزندی نشان
گفت آیت آنکه لب بندی سه روز
از تکلّم جز به ایماء و رموز
یاد کن پروردگارت را زیاد
شو مسبّح در عشاء و بامداد
تا که باشد عقل فعّالت دلیل
از ره اعجاز یعنی جبرئیل
قوة روحانی از صوم و حضور
یافت قوّت، پس مَلک یابد ظهور
بود زآن یحیی به اوصاف ملک
کز ملک بود انعقادش بی ز شک
از نتاج عقل و استکمال روح
آمد از یحیی حیاتش را فتوح
پی مگر بردند از این ارباب دل
بعد مردن بر حیاتی مستقل
همچنین مریم ز تأیید سروش
از هوی بگریخت سوی عقل و هوش
یافت قوّت، روح و تن مقهور گشت
چون ملایک پای تا سر نور گشت
بود هم اخلاق با افلاکیان
داشت پرهیز از مزاج خاکیان
با ملایک در صفت هم طیر بود
در فضای عقل و روحش سیر بود
پس به او گفتند آن ارواح پاک
در بشارت إِنَّ الله اصطَفَاک
کرد حقت طاهر از رجس و پلید
وز نساء عالمینت برگزید
رب خود را باش در ذکر و سجود
کز تو روح الله آید در وجود
بهر شکر و حمد ربّ العالمین
باش راکع روز و شب بر راکعین
یعنی از اوصاف هستی کن گذار
متصف شو بر صفات کردگار
ای محمّد(ص) ای رسول پاک جیب
این تو را می باشد از اخبار غیب
ذکر یحیی و مسیح و مادرش
وحی کردم تا نمایی باورش
نیست یعنی زآن خبرها کاندر او
آورند از سقم و صحت گفتگو
آنچه باشد وحی و از اَ نباء غیب
نیست در وی احتمال نقص و ریب
تو نبودی آن زمان که اقلامشان
مینوشت آن قرعه ها بر نامشان
می نوشتند آن صحایف تا کفیل
بنت عمران را که باشد در سلیل
پس کفالت کرد از وی کردگار
برگزیدش از نساء روزگار
تو نبودی تا که بینی ز اعوجاج
چون خصومت می نمودند و لجاج
حق چو باشد دوست با دل بُرده ای
خصم او گردد مگر دل مرده ای
یار حقیاران نشد جز آگهی
تیغ بر ایشان نزد جز ابلهی
جنگ با شیران ز روبه شانگی است
مشت بر خنجر زدن دیوانگی است
گو به مریم قوم گوید ناسزا
چون کند با آنکه بگزیدش خدا
۱۳- آیات ۳۸ تا ۳۹: هُنٰالِکَ دَعٰا زَکَرِیّٰا رَبَّهُ قٰالَ رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ اَلدُّعٰاءِ (۳۸) فَنٰادَتْهُ اَلْمَلاٰئِکَةُ وَ هُوَ قٰائِمٌ یُصَلِّی فِی اَلْمِحْرٰابِ أَنَّ اَللّٰهَ یُبَشِّرُکَ بِیَحْییٰ مُصَدِّقاً بِکَلِمَةٍ مِنَ اَللّٰهِ وَ سَیِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِیًّا مِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۳۹)۱۵- آیات ۴۵ تا ۴۷: إِذْ قٰالَتِ اَلْمَلاٰئِکَةُ یٰا مَرْیَمُ إِنَّ اَللّٰهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اِسْمُهُ اَلْمَسِیحُ عِیسَی اِبْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مِنَ اَلْمُقَرَّبِینَ (۴۵) وَ یُکَلِّمُ اَلنّٰاسَ فِی اَلْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ اَلصّٰالِحِینَ (۴۶) قٰالَتْ رَبِّ أَنّٰی یَکُونُ لِی وَلَدٌ وَ لَمْ یَمْسَسْنِی بَشَرٌ قٰالَ کَذٰلِکِ اَللّٰهُ یَخْلُقُ مٰا یَشٰاءُ إِذٰا قَضیٰ أَمْراً فَإِنَّمٰا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ (۴۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قٰالَ رَبِّ أَنّٰی یَکُونُ لِی غُلاٰمٌ وَ قَدْ بَلَغَنِیَ اَلْکِبَرُ وَ اِمْرَأَتِی عٰاقِرٌ قٰالَ کَذٰلِکَ اَللّٰهُ یَفْعَلُ مٰا یَشٰاءُ (۴۰) قٰالَ رَبِّ اِجْعَلْ لِی آیَةً قٰالَ آیَتُکَ أَلاّٰ تُکَلِّمَ اَلنّٰاسَ ثَلاٰثَةَ أَیّٰامٍ إِلاّٰ رَمْزاً وَ اُذْکُرْ رَبَّکَ کَثِیراً وَ سَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَ اَلْإِبْکٰارِ (۴۱) وَ إِذْ قٰالَتِ اَلْمَلاٰئِکَةُ یٰا مَرْیَمُ إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفٰاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اِصْطَفٰاکِ عَلیٰ نِسٰاءِ اَلْعٰالَمِینَ (۴۲) یٰا مَرْیَمُ اُقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اُسْجُدِی وَ اِرْکَعِی مَعَ اَلرّٰاکِعِینَ (۴۳) ذٰلِکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلْغَیْبِ نُوحِیهِ إِلَیْکَ وَ مٰا کُنْتَ لَدَیْهِمْ إِذْ یُلْقُونَ أَقْلاٰمَهُمْ أَیُّهُمْ یَکْفُلُ مَرْیَمَ وَ مٰا کُنْتَ‌ لَدَیْهِمْ إِذْ یَخْتَصِمُونَ (۴۴)
هوش مصنوعی: پیامبر از خداوند سوال می‌کند که چگونه ممکن است برای او پسری به دنیا بیاید در حالی که سنش به حدی رسیده و همسرش نازا است. خداوند پاسخ می‌دهد که او هر چیزی را که بخواهد انجام می‌دهد. سپس پیامبر درخواست می‌کند که نشانه‌ای از جانب خداوند به او داده شود. خداوند به او می‌گوید که نشانه‌اش این است که می‌تواند به مدت سه روز با مردم صحبت نکند، اما باید پیوسته به یاد خدا باشد و او را تسبیح کند. همچنین، ملائکه به مریم پیام می‌دهند که خداوند او را برگزیده و پاک کرده و او را بر تمام زنان عالم ممتاز ساخته است. مریم به عبادت و سجده و رکوع در کنار دیگر نمازگزاران دعوت می‌شود. در ادامه، به پیامبر گفته می‌شود که اینها از اخبار غیبی است که به او وحی می‌شود و او در زمان‌هایی که دیگران بر سر سرپرستی مریم اختلاف نظر داشتند، در میان آن‌ها نبوده است.
گفت ای پروردگار من از کجا باشد مرا فرزندی و بحقیقت رسیده مرا پیری و زنم نازاینده است گفت هم چنین می‌کند خدا می‌کند آنچه می‌خواهد (۴۰) گفت ای پروردگار من بگردان برای من نشانی گفت نشان تو آنست که سخن نگویی با مردم سه روز مگر باشاره و یاد کن پروردگار را بسیار و تسبیح کن در شبانگاه و بامداد (۴۱) و هنگامی که گفتند فرشتگان ای مریم بدرستی که خدا برگزید ترا و پاکیزه گردانیدت و اختیار کردت بر زنان جهانیان (۴۲) ای مریم عبادت کن مر پروردگارت را و سجود کن و رکوع کن با رکوع‌کنندگان (۴۳) آن از خبرهای نهانست وحی می‌کنم آن را بتو و نبودی تو نزد ایشان هنگامی که می‌انداختند قلمهاشان را که کدامشان پابندانی کنند مریم را و نبودی تو نزد ایشان هنگامی که نزاع می‌کردند (۴۴)
هوش مصنوعی: پروردگارم، من چگونه می‌توانم فرزندی داشته باشم در حالی که من پیر شده‌ام و همسرم نازاست؟ خداوند فرمود: او چنین می‌کند، چرا که او هر چه بخواهد، انجام می‌دهد. سپس او از خداوند نشانه‌ای خواست و خداوند فرمود: نشانه تو این است که تو سه روز با مردم سخن نخواهی گفت، جز با اشاره، و در این مدت یاد خدا را بسیار بکن و در شب و روز تسبيح کن. آنگاه فرشتگان به مریم گفتند که خداوند تو را برگزیده و پاکیزه کرده و تو را بر زنان جهانیان برتری داده است. مریم، پروردگارت را عبادت کن و به سجده و رکوع بپرداز، همراه با رکوع‌کنندگان. اینها از اخبار غیبی است که به تو وحی می‌شود و تو در آن هنگام حضور نداشتی وقتی که آنها قلم‌های خود را می‌انداختند تا مشخص کنند چه کسی مریم را حمایت کند و وقتی که میانشان بحث و جدل بود، تو آنجا نبودستی.
گفت یا رب من کبیرم، زن عقیم
نیست امیدم به فرزند ای کریم
هوش مصنوعی: کسی می‌گوید: «خداوندا، من پیر شده‌ام و همسرم نازاست، اما امیدوارم به لطف و کرمت فرزندی به من عطا کنی.»
گفت این از یَفعَلُ الله مَایَشَآء
بر تو آید تا بر آن یابی رجاء
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هرچه که خدا بخواهد بر تو نازل می‌شود و تو باید امیدی به آن داشته باشی.
گفت یا رب آیتی خواهم بر آن
کآن مرا باشد به فرزندی نشان
هوش مصنوعی: ای خدا، نشانه‌ای می‌خواهم که به من نشان دهد او، که فرزند من است.
گفت آیت آنکه لب بندی سه روز
از تکلّم جز به ایماء و رموز
هوش مصنوعی: او گفت نشانه‌ی آن کسی که سه روز نتوانست صحبت کند و فقط با اشاره و رمز و راز ارتباط برقرار کرد.
یاد کن پروردگارت را زیاد
شو مسبّح در عشاء و بامداد
هوش مصنوعی: پروردگارت را در هر زمان به یاد داشته باش و به ستایش او بپرداز، چه در صبح و چه در شام.
تا که باشد عقل فعّالت دلیل
از ره اعجاز یعنی جبرئیل
هوش مصنوعی: تا وقتی که عقل فعال تو، دلیل معجزه باشد، یعنی از طریق جبرئیل به تو الهام می‌شود.
قوة روحانی از صوم و حضور
یافت قوّت، پس مَلک یابد ظهور
هوش مصنوعی: نیروی روحانی انسان از روزه گرفتن و حضور در عبادات به دست می‌آید، و در نتیجه، وجود ملائکه در عالم محسوس می‌شود.
بود زآن یحیی به اوصاف ملک
کز ملک بود انعقادش بی ز شک
هوش مصنوعی: یحیی، نماینده صفات ملکوتی است که وجود او به‌واسطه‌ی ملکوت و درستی‌اش به‌طور قطع و بدون شک شکل گرفته است.
از نتاج عقل و استکمال روح
آمد از یحیی حیاتش را فتوح
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به این دارد که از پختگی عقل و کمال روح به وجود آمدن یحیی، نشانه‌ای از زندگی و خوشبختی است. یحیی، به معنای زندگی، نشان‌دهندهٔ گشایشی در زندگی است که از دقت فکر و به کمال رسیدن روح سرچشمه می‌گیرد.
پی مگر بردند از این ارباب دل
بعد مردن بر حیاتی مستقل
هوش مصنوعی: پس از مرگ، دل را از این دنیا و اربابان آن جدا کردند تا به حیات مستقلی دست یابد.
همچنین مریم ز تأیید سروش
از هوی بگریخت سوی عقل و هوش
هوش مصنوعی: مریم با تأیید وحی، از نَفَس و تمایلات دنیوی فاصله گرفت و به سمت عقل و آگاهی روی آورد.
یافت قوّت، روح و تن مقهور گشت
چون ملایک پای تا سر نور گشت
هوش مصنوعی: زمانی که انسان به قدرت و قوت رسید، روح و جسم او در تسلط قرار گرفت و مانند فرشتگان، تمام وجودش روشن و نورانی شد.
بود هم اخلاق با افلاکیان
داشت پرهیز از مزاج خاکیان
هوش مصنوعی: شخصیت او چنان بود که با آسمانیان هم‌راز و هم‌نوا می‌شد و از رفتار و خصوصیات دنیوی و زمینی دوری می‌کرد.
با ملایک در صفت هم طیر بود
در فضای عقل و روحش سیر بود
هوش مصنوعی: او در فضایی از عقل و روح خود پرواز می‌کند و مانند فرشتگان در صفات نیکو و مثبت خود قرار دارد.
پس به او گفتند آن ارواح پاک
در بشارت إِنَّ الله اصطَفَاک
هوش مصنوعی: پس به او گفتند که این ارواح پاک خبر خوشی به تو می‌دهند: «به راستی که خداوند تو را برگزیده است.»
کرد حقت طاهر از رجس و پلید
وز نساء عالمینت برگزید
هوش مصنوعی: حق تو را از ناپاکی و پلیدی پاک کرده و از میان زنان، تو را برگزیده است.
رب خود را باش در ذکر و سجود
کز تو روح الله آید در وجود
هوش مصنوعی: خودت را در یاد خداوند و عبادت او غرق کن، زیرا از این طریق می‌توانی به جانی از روح الهی دست یابی.
بهر شکر و حمد ربّ العالمین
باش راکع روز و شب بر راکعین
هوش مصنوعی: به خاطر شکرگزاری و ستایش خداوندی که پروردگار جهانیان است، همیشه و به طور مداوم مانند دیگران در حال عبادت و رکوع باش.
یعنی از اوصاف هستی کن گذار
متصف شو بر صفات کردگار
هوش مصنوعی: از ویژگی‌های دنیا عبور کن و با صفات پروردگار آشنا شو.
ای محمّد(ص) ای رسول پاک جیب
این تو را می باشد از اخبار غیب
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، ای پیامبر پاک، تو از اخبار ناگفته و غیب آگاه هستی و این آگاهی هدیه‌ای است از سوی خداوند.
ذکر یحیی و مسیح و مادرش
وحی کردم تا نمایی باورش
هوش مصنوعی: در این بیت اشاره به داستان یحیی، عیسی و مادرشان می‌شود که به عنوان نمونه‌هایی از ایمان و باور درک شده‌اند. گویا سخن از اهمیت این شخصیت‌ها و تأثیر آن‌ها بر دیگران است تا به باور و اعتقاد نزدیک‌تر شوند.
نیست یعنی زآن خبرها کاندر او
آورند از سقم و صحت گفتگو
هوش مصنوعی: هیچ‌یک از آن خبرهایی که درباره بیماری و سلامتی در مورد او می‌گویند، حقیقت ندارد.
آنچه باشد وحی و از اَ نباء غیب
نیست در وی احتمال نقص و ریب
هوش مصنوعی: هر چیزی که وحی الهی باشد و از اخبار غیبی به شمار آید، در آن هیچ‌گونه نقص و تردیدی وجود ندارد.
تو نبودی آن زمان که اقلامشان
مینوشت آن قرعه ها بر نامشان
هوش مصنوعی: در آن زمان که اسم‌هایشان روی تکه‌کاغذها نوشته می‌شد، تو حضور نداشتی.
می نوشتند آن صحایف تا کفیل
بنت عمران را که باشد در سلیل
هوش مصنوعی: در نامه‌ها و نوشته‌ها، اشاره می‌شود که چه کسی مسئول پرورش مریم، دختر عمران، است و در چه شرایطی قرار دارد.
پس کفالت کرد از وی کردگار
برگزیدش از نساء روزگار
هوش مصنوعی: پس خداوند او را مورد حمایت قرار داد و او را از میان زنان زمانه برگزید.
تو نبودی تا که بینی ز اعوجاج
چون خصومت می نمودند و لجاج
هوش مصنوعی: زمانی که تو در کنار ما نبودی، نمی‌توانستی ببینی که چگونه مشکلات و ناهنجاری‌ها پیش می‌آمدند و چه‌گونه بر سر مسائلی دچار دشمنی و stubbornness می‌شدیم.
حق چو باشد دوست با دل بُرده ای
خصم او گردد مگر دل مرده ای
هوش مصنوعی: وقتی حق و انصاف در کنار شما باشد و از دل خالصانه‌ای برخوردار باشید، حتی اگر دشمنی وجود داشته باشد، او نیز به دوستی تبدیل می‌شود. اما اگر دل شما مرده و خالی از احساس باشد، هیچ چیزی از این روابط نخواهید داشت.
یار حقیاران نشد جز آگهی
تیغ بر ایشان نزد جز ابلهی
هوش مصنوعی: رفیق و دوست یاران حق، هیچ کس نشد مگر آنکه از وجود خطر و شمشیر بر آن‌ها آگاه باشد، جز افرادی که نادان و بی‌خبرند.
جنگ با شیران ز روبه شانگی است
مشت بر خنجر زدن دیوانگی است
هوش مصنوعی: مقابله با شیران، شجاعت و نیکی می‌طلبد، در حالی که تلاش برای ضربه زدن به دشمنان با استفاده از ابزار نادرست نشانه‌ای از بی‌خردی است.
گو به مریم قوم گوید ناسزا
چون کند با آنکه بگزیدش خدا
هوش مصنوعی: اگر قوم مریم بد و بی‌احترامی بگویند، او چه می‌تواند بکند درحالی‌که خداوند او را به عنوان یک نیایشگر و فرد شایسته برگزیده است؟