گنجور

۱۶- آیات ۶۱ تا ۶۳

وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ سَخَّرَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اَللّٰهُ فَأَنّٰی یُؤْفَکُونَ (۶۱) اَللّٰهُ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اَللّٰهَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ (۶۲) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَحْیٰا بِهِ اَلْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهٰا لَیَقُولُنَّ اَللّٰهُ قُلِ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاٰ یَعْقِلُونَ (۶۳)

و هر آینه اگر بپرسی از ایشان که کیست که آفرید آسمانها را و زمین را و مسخر کرد آفتاب و ماه را هر آینه گویند خدا پس بکجا برگردانیده می‌شوند (۶۱) خدا گشاده می‌گرداند روزی را برای آنکه می‌خواهد از بندگانش و تنگ می‌گرداند برایش بدرستی که خدا بهمه چیزی داناست (۶۲) و هر آینه اگر بپرسی از ایشان که کیست که فرو فرستاد از آسمان آبی را پس زنده گردانید بآن زمین را از بعد موتش هر آینه گویند خدا بگو ستایش مر خدا را بلکه اکثرشان نمی‌یابند تعقل (۶۳)

ور که از آنها بپرسی، که چنین
آفریده است این سماوات و زمین
رام کرد این مهر و مه را در فلک
می بگویند آن خدا بی ریب و شک
بر کجا پس بازگردانده شوند
خود ز توحید خدای ارجمند
حق گشاید رزق هر کس را که خواست
از عبادش هم کند تنگ ار بجاست
زآنکه حق دانا بود بر کلّ شیء
هم بود قادر به قبض و بسط وی
ور که از ایشان بپرسی کآب را
بر زمین نازل که بنمود از سما
کرد احیاء مر زمین را پس به آن
بعد از آنکه مرده بود اندر خزان
می بگویند آن خدا بی گفتگو
می کند این کارها نی غیر او
جمله بر این معترف باشند لیک
با وی آرند از پی طاعت شریک
گو سپاس و حمد حق را کت نگاه
داشت او از شرک و طغیان در پناه
بلکه اکثر در نیابند از گمان
نکتۀ معقول را این مردمان
نکته ها هست ار چه گفتش جایز است
لیک ز اظهارش صفی بس عاجز است
گرچه حقم داده تقریری عجب
لیک ناید نکته ها بر نطق و لب
ور کمی زآن بحر جان آید به جوش
کمتری فهمند از ار باب هوش
زآنکه معقولات خود فهمیدنی است
نی بیانی یا سماعی تا که چیست
اندکی در بحر قرآن شو فرو
رمز معقولات تا یابی نکو
آن هم از توفیق حق باشد رفیق
هم کند تأیید بر عقل دقیق
سمع و گفت آسان بود در هر مقام
لیک بس مشکل بود فهم ای غلام
۱۵- آیات ۵۶ تا ۶۰: یٰا عِبٰادِیَ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِی وٰاسِعَةٌ فَإِیّٰایَ فَاعْبُدُونِ (۵۶) کُلُّ نَفْسٍ ذٰائِقَةُ اَلْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنٰا تُرْجَعُونَ (۵۷) وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ اَلْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا نِعْمَ أَجْرُ اَلْعٰامِلِینَ (۵۸) اَلَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَلیٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ (۵۹) وَ کَأَیِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لاٰ تَحْمِلُ رِزْقَهَا اَللّٰهُ یَرْزُقُهٰا وَ إِیّٰاکُمْ وَ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۶۰)۱۷- آیات ۶۴ تا ۶۹: وَ مٰا هٰذِهِ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا إِلاّٰ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ اَلدّٰارَ اَلْآخِرَةَ لَهِیَ اَلْحَیَوٰانُ لَوْ کٰانُوا یَعْلَمُونَ (۶۴) فَإِذٰا رَکِبُوا فِی اَلْفُلْکِ دَعَوُا اَللّٰهَ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ فَلَمّٰا نَجّٰاهُمْ إِلَی اَلْبَرِّ إِذٰا هُمْ یُشْرِکُونَ (۶۵) لِیَکْفُرُوا بِمٰا آتَیْنٰاهُمْ وَ لِیَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ (۶۶) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنٰا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ اَلنّٰاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْبٰاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اَللّٰهِ یَکْفُرُونَ (۶۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمّٰا جٰاءَهُ أَ لَیْسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْویً لِلْکٰافِرِینَ (۶۸) وَ اَلَّذِینَ جٰاهَدُوا فِینٰا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنٰا وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَمَعَ اَلْمُحْسِنِینَ (۶۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ سَخَّرَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اَللّٰهُ فَأَنّٰی یُؤْفَکُونَ (۶۱) اَللّٰهُ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اَللّٰهَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ (۶۲) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَحْیٰا بِهِ اَلْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهٰا لَیَقُولُنَّ اَللّٰهُ قُلِ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاٰ یَعْقِلُونَ (۶۳)
هوش مصنوعی: اگر از آنها بپرسی که چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را به خدمت گرفته است، پاسخ می‌دهند که خداوند این کار را کرده است. پس چرا از حقیقت دور می‌شوند؟ خداوند روزی را برای هر کس از بندگانش که بخواهد گسترش می‌دهد و آن را به مقدار مناسب محدود می‌سازد. یقینا خداوند به همه چیز داناست. اگر از آنها بپرسی که چه کسی از آسمان آب نازل کرده و با آن زمین مرده را زنده کرده است، باز هم می‌گویند خداوند. به آنها بگو: ستایش برای خداوند است؛ اما بیشتر آنها نمی‌فهمند.
و هر آینه اگر بپرسی از ایشان که کیست که آفرید آسمانها را و زمین را و مسخر کرد آفتاب و ماه را هر آینه گویند خدا پس بکجا برگردانیده می‌شوند (۶۱) خدا گشاده می‌گرداند روزی را برای آنکه می‌خواهد از بندگانش و تنگ می‌گرداند برایش بدرستی که خدا بهمه چیزی داناست (۶۲) و هر آینه اگر بپرسی از ایشان که کیست که فرو فرستاد از آسمان آبی را پس زنده گردانید بآن زمین را از بعد موتش هر آینه گویند خدا بگو ستایش مر خدا را بلکه اکثرشان نمی‌یابند تعقل (۶۳)
هوش مصنوعی: اگر از آنها بپرسی که چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفرید و خورشید و ماه را تسخیر کرد، به ‌درستی خواهند گفت خدا. اما به کجا باز می‌گردند؟ خدا روزی را برای هرکسی از بندگانش که بخواهد گشاده می‌کند و برای کسی که بخواهد تنگ می‌گرداند. چراکه خدا به همه چیز آگاه است. و اگر از آنها بپرسی چه کسی آب را از آسمان نازل کرد و زمین را بعد از مردنش زنده کرد، حتماً خواهند گفت خدا. بگو ستایش برای خدا، اما بیشتر آنها نمی‌توانند تعقل کنند.
ور که از آنها بپرسی، که چنین
آفریده است این سماوات و زمین
هوش مصنوعی: اگر از آنها بپرسی که چه کسی این آسمان‌ها و زمین را آفریده است،
رام کرد این مهر و مه را در فلک
می بگویند آن خدا بی ریب و شک
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که مهر و ماه در آسمان تحت فرمان و کنترل خداوند هستند و خداوندی که بدون هیچ شک و تردیدی همه چیز را در دست دارد، آن‌ها را به حرکت درمی‌آورد.
بر کجا پس بازگردانده شوند
خود ز توحید خدای ارجمند
هوش مصنوعی: کجا می‌توانند بازگشت کنند، وقتی که از یکتایی خدای بزرگ دور افتاده‌اند؟
حق گشاید رزق هر کس را که خواست
از عبادش هم کند تنگ ار بجاست
هوش مصنوعی: خداوند روزی هر کسی را به نحو مطلوب فراهم می‌کند و اگر بخواهد می‌تواند روزی را برای بندگانش محدود کند، اما این کار بستگی به صلاح و شایستگی آن‌ها دارد.
زآنکه حق دانا بود بر کلّ شیء
هم بود قادر به قبض و بسط وی
هوش مصنوعی: چون خداوند بر همه چیز آگاهی کامل دارد، پس می‌تواند بر آن‌ها تسلط پیدا کند و هرگونه تغییر و تحولی در آن‌ها ایجاد کند.
ور که از ایشان بپرسی کآب را
بر زمین نازل که بنمود از سما
هوش مصنوعی: اگر از آنها بپرسی که آب چگونه به زمین فرود آمد و از آسمان نمایان شد، آنها چه خواهند گفت؟
کرد احیاء مر زمین را پس به آن
بعد از آنکه مرده بود اندر خزان
هوش مصنوعی: او زمین را پس از مرگ و در زمان خزان دوباره زنده کرد.
می بگویند آن خدا بی گفتگو
می کند این کارها نی غیر او
هوش مصنوعی: می‌گویند که خدا بدون هیچ تردیدی همه کارها را انجام می‌دهد و هیچ کس دیگری در این کارها نقشی ندارد.
جمله بر این معترف باشند لیک
با وی آرند از پی طاعت شریک
هوش مصنوعی: همه به این موضوع اعتراف دارند، اما همچنان به دنبال همراهی با او در راستای اطاعت و خدمت هستند.
گو سپاس و حمد حق را کت نگاه
داشت او از شرک و طغیان در پناه
هوش مصنوعی: شکر و سپاس خدا را که او ما را از شرک و سرکشی حفظ کرد و در سایه‌اش نگه‌داشت.
بلکه اکثر در نیابند از گمان
نکتۀ معقول را این مردمان
هوش مصنوعی: بسیاری از این مردم قادر نیستند مفهوم درست و منطقی را درک کنند و در بیشتر مواقع تنها بر اساس گمان و تصور خود قضاوت می‌کنند.
نکته ها هست ار چه گفتش جایز است
لیک ز اظهارش صفی بس عاجز است
هوش مصنوعی: اگرچه نکته‌ها و مطالب قابل توجهی وجود دارد که می‌توان درباره آنها صحبت کرد، اما بیان کردن آنها برای کسی که فاقد فهم و توانایی لازم است، دشوار است.
گرچه حقم داده تقریری عجب
لیک ناید نکته ها بر نطق و لب
هوش مصنوعی: هرچند که حقیقتی شگفت دارم برای گفتن، اما نکات مهم و اساسی بر روی زبان و لبانم نمی‌آید.
ور کمی زآن بحر جان آید به جوش
کمتری فهمند از ار باب هوش
هوش مصنوعی: اگر کمی از آن دریاى جان به جوش بیاید، آن وقت کسانی که کمتر هوش دارند، کمتر درک می‌کنند.
زآنکه معقولات خود فهمیدنی است
نی بیانی یا سماعی تا که چیست
هوش مصنوعی: این قسمت از سخن به این معنی اشاره دارد که مفاهیم منطقی و عقلانی به گونه‌ای هستند که باید با درک شخصی و شخصی‌شدن فهمیده شوند و نه به وسیله بیان یا شنیدن. به عبارت دیگر، برای درک و فهم معقولات، نیاز به تجربیات و شناخت فردی است و نمی‌توان تنها با شنیدن یا گفتن آن‌ها به درک عمیق رسید.
اندکی در بحر قرآن شو فرو
رمز معقولات تا یابی نکو
هوش مصنوعی: کمی در عمق قرآن را دریاب و به نکته‌های منطقی آن توجه کن تا حقیقت‌های خوب را کشف کنی.
آن هم از توفیق حق باشد رفیق
هم کند تأیید بر عقل دقیق
هوش مصنوعی: این اتفاق نتیجه‌ی حمایت و توفیق خداوند است که به همراه آن عقل و خرد دقیق نیز مورد تأیید قرار می‌گیرد.
سمع و گفت آسان بود در هر مقام
لیک بس مشکل بود فهم ای غلام
هوش مصنوعی: شنیدن و صحبت کردن در هر شرایطی راحت است، اما درک و فهم عمیق، ای پسر، کار دشواری است.