گنجور

۱۷- آیات ۶۴ تا ۶۹

وَ مٰا هٰذِهِ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا إِلاّٰ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ اَلدّٰارَ اَلْآخِرَةَ لَهِیَ اَلْحَیَوٰانُ لَوْ کٰانُوا یَعْلَمُونَ (۶۴) فَإِذٰا رَکِبُوا فِی اَلْفُلْکِ دَعَوُا اَللّٰهَ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ فَلَمّٰا نَجّٰاهُمْ إِلَی اَلْبَرِّ إِذٰا هُمْ یُشْرِکُونَ (۶۵) لِیَکْفُرُوا بِمٰا آتَیْنٰاهُمْ وَ لِیَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ (۶۶) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنٰا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ اَلنّٰاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْبٰاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اَللّٰهِ یَکْفُرُونَ (۶۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمّٰا جٰاءَهُ أَ لَیْسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْویً لِلْکٰافِرِینَ (۶۸) وَ اَلَّذِینَ جٰاهَدُوا فِینٰا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنٰا وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَمَعَ اَلْمُحْسِنِینَ (۶۹)

و نیست این زندگانی دنیا جز هزل و بازی و بدرستی که سرای بازپسین هر آینه آنست سرای زندگانی اگر باشند که بدانند (۶۴) پس چون سوار شوند در کشتی بخوانند خدا را بیغش دارندگان برای او دین را پس چون نجات داد ایشان را بسوی دشت آن‌گاه ایشان شرک می‌آورند (۶۵) تا کفران ورزند بآنچه دادیم ایشان را و تا کامیاب شوند پس بزودی خواهند دانست (۶۶) آیا ندیدند که ما گردانیدیم حرمی را امن و ربوده می‌شوند مردمان از پیرامونشان آیا پس بباطل می‌گروند و بنعمت خدا کفران می‌ورزند (۶۷) و کیست ستمکارتر از آنکه بست بر خدا دروغ را یا تکذیب کرد حق را چون آمد او را آیا نیست در دوزخ جای اقامت برای کافران (۶۸) و آنان که مجاهده کردند در ما هر آینه هدایت می‌کنیم ایشان را راههای خود را و بدرستی که خدا هر آینه با نیکوکارانست (۶۹)

این حیات دنیوی بی خبط و سهو
نیست نیک ار بنگری جز لعب و لهو
دار دیگر زندگانی را سزاست
ملک باقی گر بدانند آن سراست
پس چو در کشتی شوند ایشان سوار
می بخوانند آن خدا را ز اضطرار
کشتی از موج افتد اندر پیچ و تاب
مخلصند او را به دین از اضطراب
در نظر آن دم نه بت نه بت گر است
دستها بر درگه حق یکسر است
زآنکه برهاننده را دانند حق
نی دگر کس را ز کل ماخَلَق
پس چو برهاند خداشا ن زآن خطر
یعنی از بحر آوردشان سوی برّ
آن زمان آرند شرک از خوی خویش
آن چنان که بودشان عادت ز پیش
تا به داده ما از آن کافر شوند
مجتمع گردند چون هم بهره مند
برخورند اعنی به اجماع آن کسان
از پرستش خود بر اصنام و بتان
جای شکر آرند شرک و کافری
زود پس آگه شوند از بد سری
می ندیدند ایچ آیا مکیان
اینکه گرداندیم ما خود بهرشان
مکه را یعنی به امنیّت حرم
تا در آن باشند ایمن از ستم
وآنکه از دورش ربوده می شوند
مردمان یعنی که ایشان را کُشند
قتل و غارت اندر اطراف حرم
هست بیش از آنکه آید در قلم
و اهل آن باشند در مهد امان
نیستشان بیمی ز آفات جهان
پس به باطل هیچ آیا بگروند
هم به نعمتهای حق کافر شوند
کیست ظالم تر از آن کو بر خدا
مر دروغی بست از واقع جدا
یا کند تکذیب حق یعنی رسول
یا که قرآن کآمد او را در نزول
نیست آیا در جهنم جایگاه
کافران را که غلط کردند راه
وآن کسان که کوشش اندر دین ما
می نمایند از خلوصی نه از ریا
روز و شب بیدار و پنهان در جهاد
با عدو باشند از صدق و شداد
در مصاف دشمنان باشند مرد
همچنین با نفس سرکش در نبرد
ما هدایتشان کنیم اندر سبل
بر جهات خیر خویش از جزء و کل
راه های معرفتشان یا عیان
میکنیم آنسان که ره بر کاروان
یا هر آن کوشش کند بر راه راست
ما رسانیمش به مقصودی که خواست
حق بود با محسنین در کل حال
عارفان رهرو نیکو خصال
محسن است آن کس که حقش رهنماست
حق بود با آنکه هم او با خداست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا هٰذِهِ اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا إِلاّٰ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ اَلدّٰارَ اَلْآخِرَةَ لَهِیَ اَلْحَیَوٰانُ لَوْ کٰانُوا یَعْلَمُونَ (۶۴) فَإِذٰا رَکِبُوا فِی اَلْفُلْکِ دَعَوُا اَللّٰهَ مُخْلِصِینَ لَهُ اَلدِّینَ فَلَمّٰا نَجّٰاهُمْ إِلَی اَلْبَرِّ إِذٰا هُمْ یُشْرِکُونَ (۶۵) لِیَکْفُرُوا بِمٰا آتَیْنٰاهُمْ وَ لِیَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ (۶۶) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنٰا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ اَلنّٰاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَ فَبِالْبٰاطِلِ یُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَةِ اَللّٰهِ یَکْفُرُونَ (۶۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمّٰا جٰاءَهُ أَ لَیْسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْویً لِلْکٰافِرِینَ (۶۸) وَ اَلَّذِینَ جٰاهَدُوا فِینٰا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنٰا وَ إِنَّ اَللّٰهَ لَمَعَ اَلْمُحْسِنِینَ (۶۹)
هوش مصنوعی: این زندگی دنیوی چیزی جز بازی و سرگرمی نیست و خانه آخرت حقیقتاً زندگی واقعی است، اگر مردم می‌دانستند. زمانی که در دریا سوار می‌شوند، خدا را با خلوص نیت می‌خوانند، اما به محض اینکه نجات می‌یابند و به خشکی می‌روند، دوباره شرک ورزیده و به خدا کافر می‌شوند و در نتیجه از نعمت‌هایی که به آن‌ها داده شده، کفر می‌ورزند و لذت می‌برند، اما به زودی خواهند فهمید. آیا نمی‌بینند که ما یک حرم امن قرار داده‌ایم در حالی که مردم اطراف آن مورد حمله قرار می‌گیرند؟ آیا به باطل ایمان می‌آورند و به نعمت‌های خدا کافر می‌شوند؟ و چه کسی ظالم‌تر از کسی است که به خدا دروغ می‌بندد یا حقیقت را هنگامی که به او می‌رسد، انکار می‌کند؟ آیا برای کافران در جهنم مکانی نیست؟ و کسانی که در راه ما جهاد می‌کنند، ما حتماً آن‌ها را به راه‌های خود هدایت می‌کنیم و البته خداوند با نیکوکاران است.
و نیست این زندگانی دنیا جز هزل و بازی و بدرستی که سرای بازپسین هر آینه آنست سرای زندگانی اگر باشند که بدانند (۶۴) پس چون سوار شوند در کشتی بخوانند خدا را بیغش دارندگان برای او دین را پس چون نجات داد ایشان را بسوی دشت آن‌گاه ایشان شرک می‌آورند (۶۵) تا کفران ورزند بآنچه دادیم ایشان را و تا کامیاب شوند پس بزودی خواهند دانست (۶۶) آیا ندیدند که ما گردانیدیم حرمی را امن و ربوده می‌شوند مردمان از پیرامونشان آیا پس بباطل می‌گروند و بنعمت خدا کفران می‌ورزند (۶۷) و کیست ستمکارتر از آنکه بست بر خدا دروغ را یا تکذیب کرد حق را چون آمد او را آیا نیست در دوزخ جای اقامت برای کافران (۶۸) و آنان که مجاهده کردند در ما هر آینه هدایت می‌کنیم ایشان را راههای خود را و بدرستی که خدا هر آینه با نیکوکارانست (۶۹)
هوش مصنوعی: این زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی است و حقیقتاً، سرای آخرت سرای واقعی زندگی است برای کسانی که می‌دانند. وقتی که سوار بر کشتی می‌شوند، خدا را خالصانه می‌خوانند و دین خود را فقط برای او خالص می‌کنند، اما وقتی نجات می‌یابند و به دشت می‌رسند، به شرک روی می‌آورند و نعمت‌هایی که به آن‌ها داده شده را کفران می‌کنند. آن‌ها به زودی خواهند فهمید. آیا نمی‌بینند که ما حرمی امن داریم و مردم از اطراف آن دزدیده می‌شوند؟ آیا پس به باطل روی می‌آورند و به نعمت‌های خدا کفر می‌ورزند؟ و کیست ستمکارتر از کسی که به خدا دروغ ببندد یا حق را وقتی که بر او ظاهر شد، تکذیب کند؟ آیا برای کافران در دوزخ جایی نیست؟ اما کسانی که در راه ما مجاهدت کردند، حتماً راه‌های خود را هدایت می‌کنیم و خداوند قطعاً با نیکوکاران است.
این حیات دنیوی بی خبط و سهو
نیست نیک ار بنگری جز لعب و لهو
هوش مصنوعی: این زندگی دنیوی بدون اشتباه و خطا نیست و اگر خوب نگاه کنی، جز بازی و سرگرمی چیز دیگری نیست.
دار دیگر زندگانی را سزاست
ملک باقی گر بدانند آن سراست
هوش مصنوعی: زندگی تا زمانی که به آن پایان نرسیده، ارزش دارد. زندگی ابدی و ماندگار است اگر بتوانند حقیقت آن را درک کنند.
پس چو در کشتی شوند ایشان سوار
می بخوانند آن خدا را ز اضطرار
هوش مصنوعی: وقتی این افراد سوار بر کشتی می‌شوند، از روی اضطرار و نیاز به کمک، به درگاه خداوند دعا می‌کنند.
کشتی از موج افتد اندر پیچ و تاب
مخلصند او را به دین از اضطراب
هوش مصنوعی: کشتی در میان موج‌ها و نوسانات می‌افتد، ولی کسانی که به ایمان و دین ایمان دارند، او را از این سردرگمی نجات می‌دهند.
در نظر آن دم نه بت نه بت گر است
دستها بر درگه حق یکسر است
هوش مصنوعی: در آن لحظه، نه معشوقی وجود دارد و نه کسی که به او علاقه‌مند باشد؛ همه چیز در پیشگاه حق تنها به او متوجه است.
زآنکه برهاننده را دانند حق
نی دگر کس را ز کل ماخَلَق
هوش مصنوعی: موجودات و حقایق را تنها کسی می‌تواند به درستی بشناساند که خود دارای عِلَم و آگاهی کامل باشد و هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند به آن اندازه از حقیقت آگاه باشد.
پس چو برهاند خداشا ن زآن خطر
یعنی از بحر آوردشان سوی برّ
هوش مصنوعی: زمانی که خداوند آن‌ها را از خطر نجات دهد و مانند کشتی‌نشینانی که به سلامت از دریا به خشکی می‌آیند، به سوی ایمنی و آرامش هدایت کند.
آن زمان آرند شرک از خوی خویش
آن چنان که بودشان عادت ز پیش
هوش مصنوعی: در آن زمان، به گونه‌ای که قبلاً عادت داشتند، به دوری از شرک و پلیدی تمایل پیدا می‌کنند و از ویژگی‌های ناپسند خود جدا می‌شوند.
تا به داده ما از آن کافر شوند
مجتمع گردند چون هم بهره مند
هوش مصنوعی: مردم در این دنیا به خاطر منافع خود جمع می‌شوند و به دیگران پشت می‌کنند.
برخورند اعنی به اجماع آن کسان
از پرستش خود بر اصنام و بتان
هوش مصنوعی: مردم به توافق و هم رأیی در پرستش خود از بت‌ها و مجسمه‌ها دست زده‌اند.
جای شکر آرند شرک و کافری
زود پس آگه شوند از بد سری
هوش مصنوعی: افرادی که به شرک و کفر گرفتارند، با گذشت زمان و تجربه به زودی متوجه بدی‌های این مسیر می‌شوند و باید شکرگزار باشند که از آن آگاه شده‌اند.
می ندیدند ایچ آیا مکیان
اینکه گرداندیم ما خود بهرشان
هوش مصنوعی: مکیان نمی‌دانستند که ما خود بخاطر آنها چه کارهایی کردیم.
مکه را یعنی به امنیّت حرم
تا در آن باشند ایمن از ستم
هوش مصنوعی: مکه مکانی است که در آن مردم در امنیت کامل هستند و از ظلم و ستم در امانند.
وآنکه از دورش ربوده می شوند
مردمان یعنی که ایشان را کُشند
هوش مصنوعی: کسی که از دور مورد توجه قرار می‌گیرد، مردم را به سمت خود جذب می‌کند، به طوری که بعضی از آن‌ها ممکن است جان خود را از دست بدهند.
قتل و غارت اندر اطراف حرم
هست بیش از آنکه آید در قلم
هوش مصنوعی: در اطراف این مکان مقدس، قتل و غارت بسیار رخ می‌دهد و این وضعیت فراتر از آن است که بتوان آن را به قلم کشید یا توصیف کرد.
و اهل آن باشند در مهد امان
نیستشان بیمی ز آفات جهان
هوش مصنوعی: افرادی که در مکانی امن زندگی می‌کنند، نگران آسیب‌های زندگی نیستند.
پس به باطل هیچ آیا بگروند
هم به نعمتهای حق کافر شوند
هوش مصنوعی: اگر کسی به چیزهای بی‌ارزشی روی آورد، حتی اگر از نعمت‌های خدا برخوردار باشد، در واقع ناسپاسی کرده و به حق کفر می‌ورزد.
کیست ظالم تر از آن کو بر خدا
مر دروغی بست از واقع جدا
هوش مصنوعی: چه کسی ظالم‌تر از آن است که بر خدا دروغی بگوید و حقیقت را از باطل جدا کند؟
یا کند تکذیب حق یعنی رسول
یا که قرآن کآمد او را در نزول
هوش مصنوعی: یا اینکه پیامبر به دروغ به حقانیت خود اشاره کند، یا اینکه قرآن که بر او نازل شده است، حقیقت را تأیید کرده باشد.
نیست آیا در جهنم جایگاه
کافران را که غلط کردند راه
هوش مصنوعی: آیا در جهنم جایگاهی برای کافران وجود ندارد که به اشتباه راه را گم کرده‌اند؟
وآن کسان که کوشش اندر دین ما
می نمایند از خلوصی نه از ریا
هوش مصنوعی: افرادی که در دین ما تلاش می‌کنند، این کار را با نیتی خالص و بدون قصد نشان دادن خود انجام می‌دهند.
روز و شب بیدار و پنهان در جهاد
با عدو باشند از صدق و شداد
هوش مصنوعی: افراد در تمام طول شبانه‌روز به طور مداوم و در خفا مشغول مبارزه با دشمن هستند و این کار را با صداقت و قدرت انجام می‌دهند.
در مصاف دشمنان باشند مرد
همچنین با نفس سرکش در نبرد
هوش مصنوعی: مردان در مبارزه با دشمنان همچنان که در جنگ با نفس سرکش خود هستند، مقاوم و سرسخت باقی می‌مانند.
ما هدایتشان کنیم اندر سبل
بر جهات خیر خویش از جزء و کل
هوش مصنوعی: ما راهنمایی می‌کنیم آنها را در مسیرهای مختلف برای رسیدن به خوبی‌های خود، از جزئیات تا کلیات.
راه های معرفتشان یا عیان
میکنیم آنسان که ره بر کاروان
هوش مصنوعی: ما طرز شناخت آنها را به روشنی نشان می‌دهیم، همان‌طور که راه را برای کاروان‌ها مشخص می‌کنیم.
یا هر آن کوشش کند بر راه راست
ما رسانیمش به مقصودی که خواست
هوش مصنوعی: هر کسی که در تلاش باشد تا به مسیر درست بیفتد، ما او را به هدفی که در نظر دارد خواهیم رساند.
حق بود با محسنین در کل حال
عارفان رهرو نیکو خصال
هوش مصنوعی: حق همیشه با نیکوکاران است و عارفانی که در مسیر خود با خوبی و نیکی رفتار می‌کنند.
محسن است آن کس که حقش رهنماست
حق بود با آنکه هم او با خداست
هوش مصنوعی: آن کسی که محسن است، کسی است که حق او را هدایت می‌کند و حق در کنار اوست، چرا که او در ارتباط نزدیکی با خداوند دارد.