گنجور

۱۲- آیات ۴۵ تا ۴۷

اُتْلُ مٰا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ اَلْکِتٰابِ وَ أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ إِنَّ اَلصَّلاٰةَ تَنْهیٰ عَنِ اَلْفَحْشٰاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اَللّٰهِ أَکْبَرُ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تَصْنَعُونَ (۴۵) وَ لاٰ تُجٰادِلُوا أَهْلَ اَلْکِتٰابِ إِلاّٰ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِلاَّ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَ قُولُوا آمَنّٰا بِالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْنٰا وَ أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ إِلٰهُنٰا وَ إِلٰهُکُمْ وٰاحِدٌ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (۴۶) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ فَالَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مِنْ هٰؤُلاٰءِ مَنْ یُؤْمِنُ بِهِ وَ مٰا یَجْحَدُ بِآیٰاتِنٰا إِلاَّ اَلْکٰافِرُونَ (۴۷)

بخوان آنچه را وحی کرده می‌شود بتو از کتاب و بر پای دار نماز را بدرستی که نماز نهی می‌کند از کار زشت و ناپسند و هر آینه ذکر خدا بزرگتر است و خدا می‌داند آنچه می‌کنید (۴۵) و مجادله مکنید با اهل کتاب مگر بآنچه آن بهتر است آنان که ستم کردند از ایشان و بگوئید ایمان آوردیم بآنچه فرو فرستاده شد بما و فرو فرستاده شد بشما و اله ما و اله شما یکی است و مائیم مر او را منقادان (۴۶) و همچنین فرو فرستادیم بسوی تو کتاب را پس آنان که دادیمشان کتاب ایمان می‌آورند بآن و از اینها یعنی کفار قریش و اهل مکه کس هست که می‌گرود بآن و انکار نمی‌ورزند بآیتهای ما مگر کافران (۴۷)

اتْلُ مَآ أوحِیَ إلَیکَ مِنْ کِتَاب
دار برپا مر نماز ای ذولباب
کآن خود از فحشاء و منکر ناهی است
وز هر آنچه زشتی و گمراهی است
هر نمازی ناهی است از منکری
هم گشاید بر تو از معنی دری
در مقام جسم و نفس و قلب و روح
سرّ اخفی و خفی اندر فتوح
هر مقامی را نمازی درخور است
ذکر سالک اندر اخفی اکبر است
کاندر آنجا جمله از خود فانی است
نیست خلقی ذکر او ربّانی است
شرح این معنی به تفصیل تمام
گفته ایم از پیش هر جا در کلام
کن مجدد سیر در شرح سُوَر
حاجت ار داری به تجدید نظر
تا چه باشد فعل هر عالی و دون
گفت وَاللهَ یَعلَمُ مَا تَصنَعُون
مر جدل نکنید با اهل کتاب
جز به نیکوتر بیانی در خطاب
هست یا بر اهل نجران این مقال
یا بود منسوخ از حکم قتال
لیک بر زعم صفی منسوخ نیست
چون قتال آخر دوا در ایمنی است
در مقام گفتگو باید سخن
هر زمان باشد به وجهی بس حسن
غیر استمکارگان ز اهل ضلال
کابتداء کردند ایشان بر قتال
ما به ایمانیم گویید از ولا
بر هر آن چیزی که شد نازل به ما
وآنچه نازل بر شما شد بی قصور
یعنی آن تورات و انجیل و زبور
هست واحد خالق ما و شما
گردن اندر حکم او هِشتیم ما
همچنان که انبیاء را ما کتاب
سابقاً نازل نمودیم از صواب
هم فرستادیم قرآن بر تو نیز
پس خود ارباب کتب ز اهل تمیز
بگروند ایشان به قرآن بی سخن
پیش از این یا بگرویدند اهل فن
از صفات و نعت پیغمبر به او
بگرویدند اهل دین بی گفتگو
زین گُره کاهل که تا بینند باز
یا که اهل مکه و اعراب حجاز
کس بود که او به قرآن بگرود
غیر کافر که بر او منکر شود
کس نشد منکر به آیت های ما
غیر کافر کوست دور از رای ما
۱۱- آیات ۴۱ تا ۴۴: مَثَلُ اَلَّذِینَ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ أَوْلِیٰاءَ کَمَثَلِ اَلْعَنْکَبُوتِ اِتَّخَذَتْ بَیْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ اَلْبُیُوتِ لَبَیْتُ اَلْعَنْکَبُوتِ لَوْ کٰانُوا یَعْلَمُونَ (۴۱) إِنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ (۴۲) وَ تِلْکَ اَلْأَمْثٰالُ نَضْرِبُهٰا لِلنّٰاسِ وَ مٰا یَعْقِلُهٰا إِلاَّ اَلْعٰالِمُونَ (۴۳) خَلَقَ اَللّٰهُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِلْمُؤْمِنِینَ (۴۴)۱۳- آیات ۴۸ تا ۵۱: وَ مٰا کُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ کِتٰابٍ وَ لاٰ تَخُطُّهُ بِیَمِینِکَ إِذاً لاَرْتٰابَ اَلْمُبْطِلُونَ (۴۸) بَلْ هُوَ آیٰاتٌ بَیِّنٰاتٌ فِی صُدُورِ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ وَ مٰا یَجْحَدُ بِآیٰاتِنٰا إِلاَّ اَلظّٰالِمُونَ (۴۹) وَ قٰالُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ آیٰاتٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّمَا اَلْآیٰاتُ عِنْدَ اَللّٰهِ وَ إِنَّمٰا أَنَا نَذِیرٌ مُبِینٌ (۵۰) أَ وَ لَمْ یَکْفِهِمْ أَنّٰا أَنْزَلْنٰا عَلَیْکَ اَلْکِتٰابَ یُتْلیٰ عَلَیْهِمْ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَرَحْمَةً وَ ذِکْریٰ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۵۱)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اُتْلُ مٰا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ اَلْکِتٰابِ وَ أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ إِنَّ اَلصَّلاٰةَ تَنْهیٰ عَنِ اَلْفَحْشٰاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اَللّٰهِ أَکْبَرُ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تَصْنَعُونَ (۴۵) وَ لاٰ تُجٰادِلُوا أَهْلَ اَلْکِتٰابِ إِلاّٰ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِلاَّ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَ قُولُوا آمَنّٰا بِالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْنٰا وَ أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ إِلٰهُنٰا وَ إِلٰهُکُمْ وٰاحِدٌ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (۴۶) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰا إِلَیْکَ اَلْکِتٰابَ فَالَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مِنْ هٰؤُلاٰءِ مَنْ یُؤْمِنُ بِهِ وَ مٰا یَجْحَدُ بِآیٰاتِنٰا إِلاَّ اَلْکٰافِرُونَ (۴۷)
هوش مصنوعی: آنچه به تو وحی شده از کتاب را تلاوت کن و نماز را برپا دار؛ چرا که نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند بازمی‌دارد و یاد خدا بزرگ‌تر است و خداوند می‌داند که شما چه می‌کنید. با اهل کتاب جز به بهترین شیوه بحث نکنید، مگر آنهایی که به خود ظلم کرده‌اند. بگویید: ما به آنچه به ما نازل شده و به شما نازل شده ایمان داریم و خداوند ما و خداوند شما یکی است و ما تسلیم او هستیم. همچنین ما کتاب را به تو نازل کردیم؛ پس کسانی که به آنها کتاب داده‌ایم به آن ایمان می‌آورند و از اینها هستند افرادی که به آن ایمان دارند و جز کافران هیچ‌کس به نشانه‌های ما انکار نمی‌کند.
بخوان آنچه را وحی کرده می‌شود بتو از کتاب و بر پای دار نماز را بدرستی که نماز نهی می‌کند از کار زشت و ناپسند و هر آینه ذکر خدا بزرگتر است و خدا می‌داند آنچه می‌کنید (۴۵) و مجادله مکنید با اهل کتاب مگر بآنچه آن بهتر است آنان که ستم کردند از ایشان و بگوئید ایمان آوردیم بآنچه فرو فرستاده شد بما و فرو فرستاده شد بشما و اله ما و اله شما یکی است و مائیم مر او را منقادان (۴۶) و همچنین فرو فرستادیم بسوی تو کتاب را پس آنان که دادیمشان کتاب ایمان می‌آورند بآن و از اینها یعنی کفار قریش و اهل مکه کس هست که می‌گرود بآن و انکار نمی‌ورزند بآیتهای ما مگر کافران (۴۷)
هوش مصنوعی: بخوان آنچه به تو از کتاب وحی شده است و نماز را به پا دار؛ چراکه نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند بازمی‌دارد و یاد خدا بزرگ‌تر است. خدا می‌داند شما چه کار می‌کنید. همچنین با اهل کتاب فقط به بهترین شیوه بحث و گفتگو کن، به جز با کسانی که به ظلم و ستم دست زده‌اند. بگویید ما به آنچه به ما نازل شده و به آنچه به شما نازل شده ایمان داریم و خداوند ما و خداوند شما یکی است و ما تسلیم او هستیم. ما کتاب را به سوی تو نازل کردیم و کسانی که به آنها کتاب داده‌ایم به آن ایمان می‌آورند. اما در میان کافران، افرادی هستند که به آیات ما ایمان می‌آورند و انکار نمی‌کنند مگر کافران.
اتْلُ مَآ أوحِیَ إلَیکَ مِنْ کِتَاب
دار برپا مر نماز ای ذولباب
هوش مصنوعی: آنچه از کتاب به تو وحی شده است را بخوان و نماز را برپا کن، ای دارای عمامه.
کآن خود از فحشاء و منکر ناهی است
وز هر آنچه زشتی و گمراهی است
هوش مصنوعی: این شخص از کارهای زشت و ناپسند نهی می‌کند و از هر نوع بدی و انحراف جلوگیری می‌کند.
هر نمازی ناهی است از منکری
هم گشاید بر تو از معنی دری
هوش مصنوعی: هر نمازی مانع انجام کارهای ناپسند است و به تو درک عمیق‌تری از معانی معنوی می‌دهد.
در مقام جسم و نفس و قلب و روح
سرّ اخفی و خفی اندر فتوح
هوش مصنوعی: در مقام بدن و جان و دل و روح، اسراری نهفته و پنهان وجود دارد که به راحتی قابل درک نیستند.
هر مقامی را نمازی درخور است
ذکر سالک اندر اخفی اکبر است
هوش مصنوعی: هر مرتبه و مقامی، نماز و عبادتی متناسب با خود دارد و ذکر و یاد سالک (مسافر طریقت) در نهایت و به عمیق‌ترین شکل ممکن است.
کاندر آنجا جمله از خود فانی است
نیست خلقی ذکر او ربّانی است
هوش مصنوعی: در آن مکان همه موجودات به خودی خود ناپدید شده‌اند و هیچ‌کس جز یاد خداوند وجود ندارد.
شرح این معنی به تفصیل تمام
گفته ایم از پیش هر جا در کلام
هوش مصنوعی: ما این موضوع را به طور کامل و دقیق در گذشته توضیح داده‌ایم و در هر جایی که صحبت کرده‌ایم، به آن اشاره کرده‌ایم.
کن مجدد سیر در شرح سُوَر
حاجت ار داری به تجدید نظر
هوش مصنوعی: اگر نیاز به بازنگری و بررسی تازه‌ای داری، دوباره به توضیحات و معانی سوره‌ها نگاهی بینداز.
تا چه باشد فعل هر عالی و دون
گفت وَاللهَ یَعلَمُ مَا تَصنَعُون
هوش مصنوعی: این عبارت به معنای این است که برای انسان‌ها اهمیت ندارد که اعمال دیگران از چه نوعی هستند، چه خوب و ارجمند و چه نادرست و بی‌ارزش. در نهایت، خداوند بر تمام اقداماتی که انجام می‌دهید، آگاهی کامل دارد.
مر جدل نکنید با اهل کتاب
جز به نیکوتر بیانی در خطاب
هوش مصنوعی: با اهل کتاب جدل نکنید مگر با سخنان نیکو و خوب.
هست یا بر اهل نجران این مقال
یا بود منسوخ از حکم قتال
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آیا این سخن درباره اهل نجران هنوز معتبر است یا اینکه از حکم جنگ و مبارزه به کلی کنار گذاشته شده است.
لیک بر زعم صفی منسوخ نیست
چون قتال آخر دوا در ایمنی است
هوش مصنوعی: اما به نظر من هیچ چیز بی‌مورد نیست، زیرا مبارزه در پایان درمانی برای ایمنی محسوب می‌شود.
در مقام گفتگو باید سخن
هر زمان باشد به وجهی بس حسن
هوش مصنوعی: در گفتگو باید سخنان به گونه‌ای بیان شوند که در هر لحظه زیبا و دلنشین باشند.
غیر استمکارگان ز اهل ضلال
کابتداء کردند ایشان بر قتال
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که افرادی که در مسیر گمراهی هستند، از آغاز جنگ و درگیری را آغاز کرده‌اند و به هیچ چیز جز کشتار و معرکه‌گیری فکر نمی‌کنند.
ما به ایمانیم گویید از ولا
بر هر آن چیزی که شد نازل به ما
هوش مصنوعی: ما به ایمان خود ایمان داریم، بگویید درباره توجه و محبت الهی که به هر چیزی که بر ما نازل شده است.
وآنچه نازل بر شما شد بی قصور
یعنی آن تورات و انجیل و زبور
هوش مصنوعی: هر آنچه که بر شما فرود آمده، بدون هیچ نقصی است، یعنی همان کتاب‌های آسمانی چون تورات، انجیل و زبور.
هست واحد خالق ما و شما
گردن اندر حکم او هِشتیم ما
هوش مصنوعی: آفریننده ما و شما تنها یک است و ما در برابر فرمان او تسلیم هستیم.
همچنان که انبیاء را ما کتاب
سابقاً نازل نمودیم از صواب
هوش مصنوعی: ما به پیامبران کتاب‌هایی فرستادیم که قبلاً نازل شده بود و درست و صحیح بودند.
هم فرستادیم قرآن بر تو نیز
پس خود ارباب کتب ز اهل تمیز
هوش مصنوعی: ما نیز قرآن را بر تو نازل کردیم، پس خود کسانی که صاحب کتاب‌ها هستند از اهل فهم و درک هستند.
بگروند ایشان به قرآن بی سخن
پیش از این یا بگرویدند اهل فن
هوش مصنوعی: اگر آنها به قرآن رو می‌آوردند و بدون صحبت به آن ایمان می‌آوردند، یا اینکه اهل تخصص و دانش به آن روی می‌آوردند.
از صفات و نعت پیغمبر به او
بگرویدند اهل دین بی گفتگو
هوش مصنوعی: اهل دین بدون هیچ تردیدی به ویژگی‌ها و صفات پیامبر روی آوردند.
زین گُره کاهل که تا بینند باز
یا که اهل مکه و اعراب حجاز
هوش مصنوعی: این متن به نوعی درباره کسانی صحبت می‌کند که در موقعیت‌های خاص راحت و بی‌تحرک هستند و منتظرند تا شرایط تغییر کند. اشاره به مناطقی مانند مکه و عربستان نیز نشان‌دهنده‌ی اهمیت آنجا و شاید انتظار خاص اهل آن مکان است. به نظر می‌رسد که گوینده به نوعی از بی‌عملی و عدم تحرک برخی افراد انتقاد می‌کند.
کس بود که او به قرآن بگرود
غیر کافر که بر او منکر شود
هوش مصنوعی: هیچ‌کس جز کافر نیست که به قرآن ایمان نیاورد و آن را انکار کند.
کس نشد منکر به آیت های ما
غیر کافر کوست دور از رای ما
هوش مصنوعی: هیچ‌کس جز کافرها نتوانسته است به نشانه‌های ما انکار کند و کسی که از رای و نظر ما دور است، نمی‌تواند این نشانه‌ها را درک کند.