گنجور

۲۳- آیات ۸۱ تا ۸۴

فَخَسَفْنٰا بِهِ وَ بِدٰارِهِ اَلْأَرْضَ فَمٰا کٰانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ یَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ مٰا کٰانَ مِنَ اَلمُنْتَصِرِینَ (۸۱) وَ أَصْبَحَ اَلَّذِینَ تَمَنَّوْا مَکٰانَهُ بِالْأَمْسِ یَقُولُونَ وَیْکَأَنَّ اَللّٰهَ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ یَقْدِرُ لَوْ لاٰ أَنْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْنٰا لَخَسَفَ بِنٰا وَیْکَأَنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلْکٰافِرُونَ (۸۲) تِلْکَ اَلدّٰارُ اَلْآخِرَةُ نَجْعَلُهٰا لِلَّذِینَ لاٰ یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی اَلْأَرْضِ وَ لاٰ فَسٰاداً وَ اَلْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (۸۳) مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهٰا وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلاٰ یُجْزَی اَلَّذِینَ عَمِلُوا اَلسَّیِّئٰاتِ إِلاّٰ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۸۴)

پس فرو بردیم او را و خانه‌اش را بزمین پس نبود او را بهیچ گروهی که یاری کنند او را از غیر خدا و نبود از نصرت‌یافتگان (۸۱) و بامداد نمودید آنان که آرزو کردند مرتبه‌اش را در دیروز می‌گفتند آیا نمی‌دانی یا بتحقیق که خدا گشاده می‌گرداند روزی را برای آنکه از بندگانش و تنگ می‌گرداند اگر نه آن بود که منّت نهاد خدا بر ما هر آینه فرو برده بود ما را آیا نمی‌دانی که رستگار نمی‌شوند کافران (۸۲) این است سرای آخرت می‌گردانیم آن را از برای آنان که نمی‌خواهند تفوّقی در زمین و نه فسادی و انجام نیک برای پرهیزکارانست (۸۳) آنکه آورد خوبی را پس مر او راست بهتر از آن و آنکه آورد بدی را پس جزا داده نمی‌شود آنان که کردند بدیها را جز آنچه هستند که می‌کنند (۸۴)

پس فرو بردیم او را از کمین
با سرا و گنج و مالش در زمین
پس گروهی هیچش از یاران نبود
تا که بتوانند از او یاری نمود
یا عذابی را از او دارند باز
دون آن قدرت نمای کار ساز
هم نبود او تا ز موسی در مقام
زآنچه با او کر د بکشد انتقام
یا نبُد زآنان که بتواند نمود
از خود او دفع عذابی در حدود
صبح کردند آن کسان که روز پیش
حسرت قارونشان می بود بیش
وَیکَأنَّ الله بگفتند از عجب
این کلام است از تعجب در عرب
می گشاید بر عبادش رزق تنگ
می نماید چونکه خواهد بی درنگ
گر نبودی آن که حق منّت نهاد
خود به ما که مال دنیامان نداد
در زمین بردند هم ما را فرو
منّتی باشد خود این بر ما از او
می نماید بر صواب این حال و کار
که نگردند اهل کفران رستگار
یا کسی کو نگرویده بر خدای
رستگاری نیستش در دو سرای
این است دار آخرت و اندر نشان
ما بگردانیم بهر آن کسان
می نخواهند آن کسان اندر یقین
کبر و افساد و عُلوّی در زمین
هست انجام پسندیده و نکو
از برای اهل تقوی جمله زو
هر که آید خصلتی را بر نکو
بهتر از آن در جزاء باشد بر او
وآنکه کار بد کند آید به پیش
هم مر او را مثل آنچه کرده خویش
چون ز مکه مصطفی (ص) هجرت نمود
شوق مولود در دلش افزوده بود
۲۲- آیات ۷۸ تا ۸۰: قٰالَ إِنَّمٰا أُوتِیتُهُ عَلیٰ عِلْمٍ عِنْدِی أَ وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ قَدْ أَهْلَکَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ اَلْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَکْثَرُ جَمْعاً وَ لاٰ یُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ اَلْمُجْرِمُونَ (۷۸) فَخَرَجَ عَلیٰ قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قٰالَ اَلَّذِینَ یُرِیدُونَ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا یٰا لَیْتَ لَنٰا مِثْلَ مٰا أُوتِیَ قٰارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ (۷۹) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوٰابُ اَللّٰهِ خَیْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً وَ لاٰ یُلَقّٰاهٰا إِلاَّ اَلصّٰابِرُونَ (۸۰)۲۴- آیات ۸۵ تا ۸۸: إِنَّ اَلَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ اَلْقُرْآنَ لَرٰادُّکَ إِلیٰ مَعٰادٍ قُلْ رَبِّی أَعْلَمُ مَنْ جٰاءَ بِالْهُدیٰ وَ مَنْ هُوَ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ (۸۵) وَ مٰا کُنْتَ تَرْجُوا أَنْ یُلْقیٰ إِلَیْکَ اَلْکِتٰابُ إِلاّٰ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ فَلاٰ تَکُونَنَّ ظَهِیراً لِلْکٰافِرِینَ (۸۶) وَ لاٰ یَصُدُّنَّکَ عَنْ آیٰاتِ اَللّٰهِ بَعْدَ إِذْ أُنْزِلَتْ إِلَیْکَ وَ اُدْعُ إِلیٰ رَبِّکَ وَ لاٰ تَکُونَنَّ مِنَ اَلْمُشْرِکِینَ (۸۷) وَ لاٰ تَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ کُلُّ شَیْ‌ءٍ هٰالِکٌ إِلاّٰ وَجْهَهُ لَهُ اَلْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۸۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

فَخَسَفْنٰا بِهِ وَ بِدٰارِهِ اَلْأَرْضَ فَمٰا کٰانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ یَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ مٰا کٰانَ مِنَ اَلمُنْتَصِرِینَ (۸۱) وَ أَصْبَحَ اَلَّذِینَ تَمَنَّوْا مَکٰانَهُ بِالْأَمْسِ یَقُولُونَ وَیْکَأَنَّ اَللّٰهَ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ یَقْدِرُ لَوْ لاٰ أَنْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْنٰا لَخَسَفَ بِنٰا وَیْکَأَنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلْکٰافِرُونَ (۸۲) تِلْکَ اَلدّٰارُ اَلْآخِرَةُ نَجْعَلُهٰا لِلَّذِینَ لاٰ یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی اَلْأَرْضِ وَ لاٰ فَسٰاداً وَ اَلْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (۸۳) مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهٰا وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلاٰ یُجْزَی اَلَّذِینَ عَمِلُوا اَلسَّیِّئٰاتِ إِلاّٰ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۸۴)
هوش مصنوعی: زمین، او و خانه‌اش را به درون خود بلعید و هیچ گروهی نتوانست او را جز به اراده خدا یاری کند و او از جمله کسانی نبود که بتوانند انتقام بگیرند. صبح روز بعد، کسانی که دیروز آرزوی جایگاه او را داشتند می‌گفتند: «آه! گویا خداوند روزی را برای هر کس که بخواهد از بندگانش گسترش می‌دهد یا کم می‌کند. اگر خدا بر ما نعمت نمی‌نمود، ما هم در زمین فرو می‌رفتیم.» و گویا کافران هرگز رستگار نخواهند شد. آن خانه آخرت را برای کسانی قرار می‌دهیم که نمی‌خواهند در زمین برتری جویند و فساد کنند، و سرانجام از آن پرهیزکاران است. هر کس با کار نیک بیاید، برای او بهتر از آن است و کسی که با کار بد بیاید، جز آنچه انجام داده، جزا داده نخواهد شد.
پس فرو بردیم او را و خانه‌اش را بزمین پس نبود او را بهیچ گروهی که یاری کنند او را از غیر خدا و نبود از نصرت‌یافتگان (۸۱) و بامداد نمودید آنان که آرزو کردند مرتبه‌اش را در دیروز می‌گفتند آیا نمی‌دانی یا بتحقیق که خدا گشاده می‌گرداند روزی را برای آنکه از بندگانش و تنگ می‌گرداند اگر نه آن بود که منّت نهاد خدا بر ما هر آینه فرو برده بود ما را آیا نمی‌دانی که رستگار نمی‌شوند کافران (۸۲) این است سرای آخرت می‌گردانیم آن را از برای آنان که نمی‌خواهند تفوّقی در زمین و نه فسادی و انجام نیک برای پرهیزکارانست (۸۳) آنکه آورد خوبی را پس مر او راست بهتر از آن و آنکه آورد بدی را پس جزا داده نمی‌شود آنان که کردند بدیها را جز آنچه هستند که می‌کنند (۸۴)
هوش مصنوعی: پس ما او و خانواده‌اش را به زمین فرو بردیم و هیچ گروهی نتوانست او را از غیر خدا یاری کند و او از یاری‌کنندگان نبود. صبح روز بعد، کسانی که دیروز آرزو داشتند به مرتبه‌اش برسند، گفتند: آیا نمی‌دانی که خدا روزی را برای هر کس از بندگانش گشوده می‌گرداند و برای بعضی دیگر تنگ می‌کند؟ اگر خدا بر ما منت نمی‌گذاشت، ما نیز در زمین فرورفته بودیم. آیا نمی‌دانی که کافران رستگار نخواهند شد؟ این سرای آخرت را برای کسانی می‌گردانیم که نه در زمین تفوّق می‌خواهند و نه فساد، و پاداش نیکی‌ها برای پرهیزکاران است. هر که کار نیکی انجام دهد، پاداشی بهتر از آن خواهد داشت و کسی که بدی کند، جزا داده نخواهد شد، مگر به آنچه که انجام داده است.
پس فرو بردیم او را از کمین
با سرا و گنج و مالش در زمین
هوش مصنوعی: پس از اینکه او را به دام انداختیم، تمام دارایی و گنجینه‌اش را در زمین پنهان کردیم.
پس گروهی هیچش از یاران نبود
تا که بتوانند از او یاری نمود
هوش مصنوعی: پس گروهی از یارانش نبودند که بتوانند به او کمک کنند.
یا عذابی را از او دارند باز
دون آن قدرت نمای کار ساز
هوش مصنوعی: آنها یا از او عذابی دارند یا اینکه نمی‌توانند کاری انجام دهند که این قدرت را ثابت کند.
هم نبود او تا ز موسی در مقام
زآنچه با او کر د بکشد انتقام
هوش مصنوعی: او در مقام خود نبود که از موسی انتقام بگیرد، زیرا کاری که با او کرده بود، انتقام را می‌طلبید.
یا نبُد زآنان که بتواند نمود
از خود او دفع عذابی در حدود
هوش مصنوعی: همانطور که کسی نمی‌تواند خود را از عذاب و مشکلات دور کند، از دیگران نیز انتظار نمی‌رود که بتوانند به کمک خود بیایند و صدمه‌ها و آسیب‌ها را برطرف کنند.
صبح کردند آن کسان که روز پیش
حسرت قارونشان می بود بیش
هوش مصنوعی: صبح آن کسانی فرا رسید که دیروز به دلایل مختلفی حسرت زندگی قارون را می‌خوردند.
وَیکَأنَّ الله بگفتند از عجب
این کلام است از تعجب در عرب
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که خداوند در گفتارها و کلامش زیبایی خاصی وجود دارد که باعث شگفتی همگان می‌شود و این تعجب، در زبان عربی به وضوح احساس می‌شود.
می گشاید بر عبادش رزق تنگ
می نماید چونکه خواهد بی درنگ
هوش مصنوعی: خداوند رزق بندگانش را گشاده و فراوان می‌کند، اما وقتی بخواهد، به سرعت آن را محدود می‌کند.
گر نبودی آن که حق منّت نهاد
خود به ما که مال دنیامان نداد
هوش مصنوعی: اگر آن کسی که حقّ بزرگی به ما بخشید وجود نداشت، ما هیچ چیزی از دارایی‌های دنیوی‌مان را نداشتیم.
در زمین بردند هم ما را فرو
منّتی باشد خود این بر ما از او
هوش مصنوعی: ما را از زمین می‌برند و همین که این کار را برای ما انجام داده‌اند، خودش برای ما نعمت بزرگی است.
می نماید بر صواب این حال و کار
که نگردند اهل کفران رستگار
هوش مصنوعی: این وضعیت و کار نشان می‌دهد که کسانی که به کفر یا نادانی روی می‌آورند، نمی‌توانند به نجات و خوشبختی دست یابند.
یا کسی کو نگرویده بر خدای
رستگاری نیستش در دو سرای
هوش مصنوعی: کسی که به خداوند ایمان نیاورده و او را نپرسته، در هیچ یک از جهان‌ها به رستگاری نخواهد رسید.
این است دار آخرت و اندر نشان
ما بگردانیم بهر آن کسان
هوش مصنوعی: این دار آخرت است و ما برای آن کسان، نشانی از خود به جا می‌گذاریم.
می نخواهند آن کسان اندر یقین
کبر و افساد و عُلوّی در زمین
هوش مصنوعی: افرادی که از یقین و ایمان واقعی برخوردارند، تمایل ندارند که به غرور، فساد و ستمگری در این دنیا بپردازند.
هست انجام پسندیده و نکو
از برای اهل تقوی جمله زو
هوش مصنوعی: برای کسانی که تقوا دارند، انجام کارهای خوب و پسندیده همیشه نتیجه‌ای نیکو به دنبال دارد.
هر که آید خصلتی را بر نکو
بهتر از آن در جزاء باشد بر او
هوش مصنوعی: هر کسی که ویژگی‌ای نیکو داشته باشد، پاداشی بهتر از آن ویژگی را دریافت خواهد کرد.
وآنکه کار بد کند آید به پیش
هم مر او را مثل آنچه کرده خویش
هوش مصنوعی: هر کسی که کار نادرستی انجام دهد، در آینده به یاد آن خواهد افتاد و نتایج اعمالش را خواهد دید.
چون ز مکه مصطفی (ص) هجرت نمود
شوق مولود در دلش افزوده بود
هوش مصنوعی: وقتی پیامبر از مکه به مدینه هجرت کرد، شوق به زاد و ولد در دلش بیشتر شده بود.