گنجور

۲۲- آیات ۷۸ تا ۸۰

قٰالَ إِنَّمٰا أُوتِیتُهُ عَلیٰ عِلْمٍ عِنْدِی أَ وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ قَدْ أَهْلَکَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ اَلْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَکْثَرُ جَمْعاً وَ لاٰ یُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ اَلْمُجْرِمُونَ (۷۸) فَخَرَجَ عَلیٰ قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قٰالَ اَلَّذِینَ یُرِیدُونَ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا یٰا لَیْتَ لَنٰا مِثْلَ مٰا أُوتِیَ قٰارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ (۷۹) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوٰابُ اَللّٰهِ خَیْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً وَ لاٰ یُلَقّٰاهٰا إِلاَّ اَلصّٰابِرُونَ (۸۰)

گفت جز این نیست که داده شدم آن را بر دانشی که نزد من است آیا ندانست که خدا بحقیقت هلاک کرد پیش از او از قرنها آنکه او سخت‌تر بود از او از راه قوت و بیشتر بود از راه جمعیت و پرسیده نمی‌شوند از گناهانشان گناهکاران (۷۸) پس بیرون آمد بر قومش در زینتش گفتند آنان که می‌خواستند زندگانی دنیا را ای کاش بودی برای ما مثل آنچه داده شد بقارون بدرستی که او هر آینه صاحب بهره عظیم است (۷۹) و گفتند آنان که داده شدند دانش را وای بر شما ثواب خدا بهتر است از برای آنکه گروید و کرد نیکویی را و داده نمی‌شوند آن را مگر شکیبایان (۸۰)

گفت من داده شدم نبود جز این
مال و اموالی که دارم این چنین
خود ز علمی کآن بود نزدیک من
وآن بود از عقل و رای نیک من
من ز اسرائیلیان آگه ترم
بر کتاب این مال را زآن درخورم
یا که از کسب و فلاحت و اتّجار
یافتم این ملک و مال بی شمار
گفته اند او داشت علم کیمیا
کیمیا عقل است گر داری بها
عقل را باشد علامات و نشان
گر که گویم باز مانم از بیان
پس پی توبیخ او فرمود حق
او ندانست این خود آیا در نسق
که ز پیش از وی،حق از اهل قرون
که ز وی بودند از هر ره فزون
قوّت و جمعیت از وی بیشتر
بودشان هم ملک و مال و سیم و زر
تا چسان فرمود ایشان را هلاک
نیستشان مر عظم و لحم الاّ که خاک
هم نپرسیده شوند آن مجرمان
از گناه خود که باشدشان نشان
یعنی از سیما شوند اشناخته
هم به دوزخ بی سئوال انداخته
پس به روز شنبه قارون شد برون
بر گروه خود به آئینی فزون
پس بگفتند آن کسانی که زیاد
بودشان رغبت به دنیا و اعتماد
از طریق غبطه یَا لَیتَ لَنَا
مثل آنچه یافت قارون از عطا
کو ز دنیا باشدش بهره عظیم
هستش افزون ملک و مال و زرّ و سیم
پس بر ارباب تمنّا گفت چند
آنکه بودندی ز دانش بهره مند
وَیل باد از این تمنّا بر شما
بهتر از اینهاست پاداش خدا
بر کسی کو بر رسول و کردگار
بگرود هم باشد او شایسته کار
می نیابند این چنین توفیق را
جز شکیبایان صابر در بلا
رفته رفته از غرور جاه و مال
گشت طاغی، کرد با موسی جدال
شرحش از تاریخ خو ان گر مقتضی است
درخور این دفتر و تفسیر نیست
۲۱- آیات ۷۶ تا ۷۷: إِنَّ قٰارُونَ کٰانَ مِنْ قَوْمِ مُوسیٰ فَبَغیٰ عَلَیْهِمْ وَ آتَیْنٰاهُ مِنَ اَلْکُنُوزِ مٰا إِنَّ مَفٰاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی اَلْقُوَّةِ إِذْ قٰالَ لَهُ قَوْمُهُ لاٰ تَفْرَحْ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ اَلْفَرِحِینَ (۷۶) وَ اِبْتَغِ فِیمٰا آتٰاکَ اَللّٰهُ اَلدّٰارَ اَلْآخِرَةَ وَ لاٰ تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ اَلدُّنْیٰا وَ أَحْسِنْ کَمٰا أَحْسَنَ اَللّٰهُ إِلَیْکَ وَ لاٰ تَبْغِ اَلْفَسٰادَ فِی اَلْأَرْضِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُفْسِدِینَ (۷۷)۲۳- آیات ۸۱ تا ۸۴: فَخَسَفْنٰا بِهِ وَ بِدٰارِهِ اَلْأَرْضَ فَمٰا کٰانَ لَهُ مِنْ فِئَةٍ یَنْصُرُونَهُ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ وَ مٰا کٰانَ مِنَ اَلمُنْتَصِرِینَ (۸۱) وَ أَصْبَحَ اَلَّذِینَ تَمَنَّوْا مَکٰانَهُ بِالْأَمْسِ یَقُولُونَ وَیْکَأَنَّ اَللّٰهَ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ وَ یَقْدِرُ لَوْ لاٰ أَنْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْنٰا لَخَسَفَ بِنٰا وَیْکَأَنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلْکٰافِرُونَ (۸۲) تِلْکَ اَلدّٰارُ اَلْآخِرَةُ نَجْعَلُهٰا لِلَّذِینَ لاٰ یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی اَلْأَرْضِ وَ لاٰ فَسٰاداً وَ اَلْعٰاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (۸۳) مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهٰا وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلاٰ یُجْزَی اَلَّذِینَ عَمِلُوا اَلسَّیِّئٰاتِ إِلاّٰ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۸۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قٰالَ إِنَّمٰا أُوتِیتُهُ عَلیٰ عِلْمٍ عِنْدِی أَ وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّ اَللّٰهَ قَدْ أَهْلَکَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ اَلْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَکْثَرُ جَمْعاً وَ لاٰ یُسْئَلُ عَنْ ذُنُوبِهِمُ اَلْمُجْرِمُونَ (۷۸) فَخَرَجَ عَلیٰ قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قٰالَ اَلَّذِینَ یُرِیدُونَ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا یٰا لَیْتَ لَنٰا مِثْلَ مٰا أُوتِیَ قٰارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ (۷۹) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوٰابُ اَللّٰهِ خَیْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً وَ لاٰ یُلَقّٰاهٰا إِلاَّ اَلصّٰابِرُونَ (۸۰)
هوش مصنوعی: او گفت: من این ثروت را بر اساس دانش و آگاهی خود به دست آورده‌ام. آیا او نمی‌داند که خداوند از قبل، کسانی را از قرن‌های گذشته نابود کرده است که از او قوی‌تر و تعداد بیشتری بودند و گناهکاران، در مورد گناهانشان مورد سؤال قرار نخواهند گرفت؟ سپس او با زینت و زیبایی خود به سوی قومش رفت و کسانی که زندگی دنیوی را می‌خواستند گفتند: ای کاش ما نیز مانند قارون داشته باشیم; او واقعا خوشبخت است. اما کسانی که علم داشتند گفتند: وای بر شما! پاداش خداوند برای کسانی که ایمان دارند و اعمال نیک انجام می‌دهند بهتر است و این پاداش را تنها صابران خواهند گرفت.
گفت جز این نیست که داده شدم آن را بر دانشی که نزد من است آیا ندانست که خدا بحقیقت هلاک کرد پیش از او از قرنها آنکه او سخت‌تر بود از او از راه قوت و بیشتر بود از راه جمعیت و پرسیده نمی‌شوند از گناهانشان گناهکاران (۷۸) پس بیرون آمد بر قومش در زینتش گفتند آنان که می‌خواستند زندگانی دنیا را ای کاش بودی برای ما مثل آنچه داده شد بقارون بدرستی که او هر آینه صاحب بهره عظیم است (۷۹) و گفتند آنان که داده شدند دانش را وای بر شما ثواب خدا بهتر است از برای آنکه گروید و کرد نیکویی را و داده نمی‌شوند آن را مگر شکیبایان (۸۰)
هوش مصنوعی: آیه‌ها به ما می‌گویند که شخصی به علم و دانشی که در اختیار دارد اشاره می‌کند و به گذشته اشاره می‌کند که خداوند اقوامی را که از او قوی‌تر و پرجمعیت‌تر بودند، هلاک کرده است. سپس او به قوم خود در حالی که زینت‌هایش را بر تن داشت، ظاهر می‌شود و برخی از آن‌ها آرزو می‌کنند که ای کاش مانند قارون صاحب ثروت بودند، زیرا او دارای نعمت‌های زیادی بود. اما دانشمندان به آن‌ها می‌گویند که پاداش خداوند از آنچه که برای شخص قوی یا ثروتمند فربه است، بهتر است و تنها کسانی که صبر پیشه کنند، به این پاداش دست می‌یابند.
گفت من داده شدم نبود جز این
مال و اموالی که دارم این چنین
هوش مصنوعی: او گفت: من به دنیا آمده‌ام و جز این ثروت و دارایی‌هایی که دارم، چیز دیگری ندارم.
خود ز علمی کآن بود نزدیک من
وآن بود از عقل و رای نیک من
هوش مصنوعی: من از دانشی که نزد من بود و از تدبیر و فکر نیکوی خودم بهره می‌برم.
من ز اسرائیلیان آگه ترم
بر کتاب این مال را زآن درخورم
هوش مصنوعی: من از اسرائیلیان بیشتر می‌دانم و بر اساس کتاب آنها، این دارایی را به درستی مدیریت می‌کنم.
یا که از کسب و فلاحت و اتّجار
یافتم این ملک و مال بی شمار
هوش مصنوعی: یا اینکه من این ملک و ثروت‌های بی‌ شمار را از طریق کشاورزی، تجارت و کار و تلاش به دست آورده‌ام.
گفته اند او داشت علم کیمیا
کیمیا عقل است گر داری بها
هوش مصنوعی: گفته‌اند که او دانش تبدیل چیزها به طلا را داشته است. اما در واقع، ارزش واقعی در داشتن عقل و فهم درست از زندگی است.
عقل را باشد علامات و نشان
گر که گویم باز مانم از بیان
هوش مصنوعی: عقل دارای نشانه‌ها و علامت‌هایی است که نشان می‌دهد باید از گفتن برخی چیزها خودداری کنم.
پس پی توبیخ او فرمود حق
او ندانست این خود آیا در نسق
هوش مصنوعی: خداوند بر اساس نادانی و عدم شناخت مردم نسبت به حقوق یکدیگر، به سرزنش و توبیخ آنها پرداخته است. در واقع، این خود نشانه‌ای است از وضعیت نادرست و نابسامان انسان‌ها در فهم و ادراک مسائل زندگی.
که ز پیش از وی،حق از اهل قرون
که ز وی بودند از هر ره فزون
هوش مصنوعی: از زمان‌های گذشته، حق و حقیقت از کسانی که قبل از او بودند، بیشتر و برتر است.
قوّت و جمعیت از وی بیشتر
بودشان هم ملک و مال و سیم و زر
هوش مصنوعی: آنها از نظر قدرت و تعداد نسبت به او برتری داشتند و همچنین دارای ملک، ثروت و طلا و نقره زیادی بودند.
تا چسان فرمود ایشان را هلاک
نیستشان مر عظم و لحم الاّ که خاک
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هیچ چیز از انسان‌ها، چه استخوان و چه گوشت، نمی‌تواند از هلاکت و فنا در امان باشد، جز اینکه به خاک تبدیل شوند. به عبارت دیگر، نهایت هر موجود زنده به خاک خواهد انجامید.
هم نپرسیده شوند آن مجرمان
از گناه خود که باشدشان نشان
هوش مصنوعی: مجرمان به خاطر گناهشان هیچ پرسشی از آن‌ها نمی‌شود، زیرا نشانی از آن گناهان در وجودشان وجود دارد.
یعنی از سیما شوند اشناخته
هم به دوزخ بی سئوال انداخته
هوش مصنوعی: از چهره‌ها می‌توان فهمید که چه کسانی آشنا هستند؛ حتی آنها را بی‌هیچ پرسشی به جهنم می‌اندازند.
پس به روز شنبه قارون شد برون
بر گروه خود به آئینی فزون
هوش مصنوعی: در روز شنبه، قارون که شخصی ثروتمند و مغرور بود، با جمعیتی از اطرافیانش بیرون آمد و به نمایش ثروت و قدرتش پرداخت.
پس بگفتند آن کسانی که زیاد
بودشان رغبت به دنیا و اعتماد
هوش مصنوعی: پس گفتند افرادی که به دنیا علاقه زیادی داشتند و به آن اعتماد کرده بودند.
از طریق غبطه یَا لَیتَ لَنَا
مثل آنچه یافت قارون از عطا
هوش مصنوعی: در این بیت، حسرت و آرزوی داشتن ثروت و امکاناتی چون آنچه قارون داشت، به تصویر کشیده شده است. گویا شخصی با آرزوی داشتن نعمت‌ها و خوشبختی‌هایی که دیگران به دست آورده‌اند، در حسرت است و می‌خواهد ای کاش خودش نیز از آن نعمت‌ها بهره‌مند می‌بود.
کو ز دنیا باشدش بهره عظیم
هستش افزون ملک و مال و زرّ و سیم
هوش مصنوعی: کسی که از دنیا بهره‌مند است، دارای ثروت و دارایی بی‌شماری است و از لحاظ مال و اموال در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد.
پس بر ارباب تمنّا گفت چند
آنکه بودندی ز دانش بهره مند
هوش مصنوعی: شخصی از ارباب درخواست می‌کند و می‌گوید که چه فرقی دارد اگر کسی که از دانش برخوردار است، در برآورده کردن خواسته‌ها و آرزوها موفق‌تر باشد؟
وَیل باد از این تمنّا بر شما
بهتر از اینهاست پاداش خدا
هوش مصنوعی: آیا می‌دانید که آرزوهای شما ممکن است به نتایجی بدتر از آنچه که از خداوند انتظار دارید، ختم شود؟
بر کسی کو بر رسول و کردگار
بگرود هم باشد او شایسته کار
هوش مصنوعی: هر کس که به پیامبر و خداوند ایمان آورد و تسلیم فرمان‌های آن‌ها شود، او شایسته انجام کارهای نیک و نیکوست.
می نیابند این چنین توفیق را
جز شکیبایان صابر در بلا
هوش مصنوعی: فقط افرادی که در برابر مشکلات صبر و استقامت دارند، می‌توانند به این نوع موفقیت دست یابند.
رفته رفته از غرور جاه و مال
گشت طاغی، کرد با موسی جدال
هوش مصنوعی: به تدریج به خاطر احساس تنهایی و ثروتش، به سرکشی افتاد و با موسی به مناقشه و بحث پرداخت.
شرحش از تاریخ خو ان گر مقتضی است
درخور این دفتر و تفسیر نیست
هوش مصنوعی: اگر بخواهی تاریخ را شرح دهی، باید چیزی بگویی که در اینجا مناسب باشد، و نیازی به تفسیر و توضیحات بیشتر نیست.