گنجور

۲- آیات ۶ تا ۹

وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی اَلْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هٰامٰانَ وَ جُنُودَهُمٰا مِنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَحْذَرُونَ (۶) وَ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ أُمِّ مُوسیٰ أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذٰا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی اَلْیَمِّ وَ لاٰ تَخٰافِی وَ لاٰ تَحْزَنِی إِنّٰا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جٰاعِلُوهُ مِنَ اَلْمُرْسَلِینَ (۷) فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِیَکُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَ حَزَناً إِنَّ فِرْعَوْنَ وَ هٰامٰانَ وَ جُنُودَهُمٰا کٰانُوا خٰاطِئِینَ (۸) وَ قٰالَتِ اِمْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَیْنٍ لِی وَ لَکَ لاٰ تَقْتُلُوهُ عَسیٰ أَنْ یَنْفَعَنٰا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُمْ لاٰ یَشْعُرُونَ (۹)

و تمکین دهیم مر ایشان را در زمین و بنمائیم فرعون را و هامان را و لشگرهای آن دو را از ایشان آنچه بودند که بیم می‌داشتند (۶) و وحی کردیم بمادر موسی که شیر ده او را پس چون بترسی بر او پس بیندازش در دریا و مترس و اندوهگین مشو بدرستی که ما باز گرداننده‌ایم او را بسوی تو و گردانیده‌ایم او را از مرسلان (۷) پس برگرفتند او را کسان فرعون تا باشد مر ایشان را دشمنی و اندوهی بدرستی که فرعون و هامان و لشکرهای آن دو بودند خطاکاران (۸) و گفت زن فرعون آسایش چشم است مر مرا و مر تو را نکشید او را شاید که نفع دهد ما را یا برگیریمش فرزند و ایشان نمی‌دانستند (۹)

جایشان بدهیم ما اندر زمین
تا که بر فرعون بنماییم این
هم به هامان و به لشکرهایشان
آنچه ز ایشان بُد حذر در رایشان
وآن به وقتی بُد که می گشتند غرق
هیچشان سودی نداد آن مکر و زرق
دید در خواب او که ناری برفروخت
قصر و باغش زآن شرار تفته سوخت
جُست از دانشوران تعبیر این
خواب او کردند تعبیر این چنین
که ز اسرائیلیان در این بلد
زاده خواهد گشت مانا یک ولد
که شود ملک تو زو زیر و زبر
نک بود نزدیک کآید آن پسر
پس امیری کرد تعیین آن عنود
تا کُشد هر طفل کآید در وجود
یعنی از ابناء اسرائیلیان
کودکی برجا نماند آن زمان
مادر موسی چو گشت او حامله
حمل خود میکرد پنهان یک دله
چون تولد یافت موسایِ وفی
داشتند آن را ز هر کس مختفی
تا که پی بردند از آن فرعونیان
آمدند اندر سرایش ناگهان

« در تنور افکندن موسی(ع) را مادرش »

در تنور افکندش از خوف او ز دوش
وین نبود الاّ زالهام سروش
هیچ طفلی را ندیدند آن رمه
بازگشتند از سرای او همه
وحی پس کردیم سوی مادرش
که به خُفیه شیر ده شو یاورش
پس چو می ترسی بر او از مرد و زن
پس ورا در بحر نیل اندر فکن
می مترس از آنکه او گردد هلاک
در فراقش هم مباش اندوهناک
زآنکه بازش بر تو ما سازیم رد
کردهایم از مرسلینش با رشد

« به دریا افکندن موسی(ع) را مادرش و گرفتن آل فرعون »

پس فکند او را به دریا در زمان
آل فرعونش گرفتند از مکان
بوده باشد تا مر آنها را عدو
بر فزاید حزنشان پیوسته او
زآنکه آن فرعون و هامان و جنود
از خطاء کُشتند هر طفلی که بود
یا به هر چیزی بُدند از خاطئین
چون نبُدشان عقل و ایمانی متین
زوجۀ فرعون گفت او را ببر
بر من و تو نور چشم است این پسر
مر ورا نکشید شاید کانتفاع
باشد از وی بهر ما بی امتناع
قتل او نارید یعنی در نظر
کز چه از کُشتن رها گشت این پسر
زآنکه فرعون اوفتاد اندر گمان
تا مبادا آنکه دید او باشد آن
آسیه زآن گفت زین فکرت درا
تا که باشد یار، یا فرزند ما
زآنکه فرزندی نبودش هیچ او
گفت گیریمش به فرزندی نکو
بیخبر بودند ایشان کآن ولد
آتش اندر خانمان او زند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی اَلْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هٰامٰانَ وَ جُنُودَهُمٰا مِنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَحْذَرُونَ (۶) وَ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ أُمِّ مُوسیٰ أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذٰا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی اَلْیَمِّ وَ لاٰ تَخٰافِی وَ لاٰ تَحْزَنِی إِنّٰا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جٰاعِلُوهُ مِنَ اَلْمُرْسَلِینَ (۷) فَالْتَقَطَهُ آلُ فِرْعَوْنَ لِیَکُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَ حَزَناً إِنَّ فِرْعَوْنَ وَ هٰامٰانَ وَ جُنُودَهُمٰا کٰانُوا خٰاطِئِینَ (۸) وَ قٰالَتِ اِمْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَیْنٍ لِی وَ لَکَ لاٰ تَقْتُلُوهُ عَسیٰ أَنْ یَنْفَعَنٰا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُمْ لاٰ یَشْعُرُونَ (۹)
هوش مصنوعی: ما بر آن‌ها در زمین تسلط می‌دهیم و به فرعون و هامان و لشکریانشان نشان می‌دهیم آنچه را که از آن می‌ترسیدند. و به مادر موسی وحي فرستادیم که او را شیر بدهد و وقتی از او بترسی، او را در دریا بیفکن و نترس و غمگین مباش که ما او را به تو برمی‌گردانیم و او را از پیامبران قرار خواهیم داد. پس خاندان فرعون او را برداشتند تا برای آن‌ها دشمن و غمگینی باشد، زیرا فرعون و هامان و لشکریانشان در کارهایشان خطا بودند. و زن فرعون گفت: «این کودک مایه روشنی چشم من و توست، او را نکشید؛ امید است به ما سودی برساند یا او را پسر خود بگیریم» و آن‌ها نمی‌دانستند.
و تمکین دهیم مر ایشان را در زمین و بنمائیم فرعون را و هامان را و لشگرهای آن دو را از ایشان آنچه بودند که بیم می‌داشتند (۶) و وحی کردیم بمادر موسی که شیر ده او را پس چون بترسی بر او پس بیندازش در دریا و مترس و اندوهگین مشو بدرستی که ما باز گرداننده‌ایم او را بسوی تو و گردانیده‌ایم او را از مرسلان (۷) پس برگرفتند او را کسان فرعون تا باشد مر ایشان را دشمنی و اندوهی بدرستی که فرعون و هامان و لشکرهای آن دو بودند خطاکاران (۸) و گفت زن فرعون آسایش چشم است مر مرا و مر تو را نکشید او را شاید که نفع دهد ما را یا برگیریمش فرزند و ایشان نمی‌دانستند (۹)
هوش مصنوعی: ما به ایشان در زمین قدرت می‌دهیم و فرعون و هامان و لشکرهای آن دو را از آنچه که از ایشان می‌ترسیدند آگاه می‌سازیم. به مادر موسی وحی کردیم که او را شیر بدهد و وقتی از او ترسید، او را به دریا بیندازد و نترسد و غمگین نشود، چرا که ما او را دوباره به سمت تو برمی‌گردانیم و او را از پیامبران قرار می‌دهیم. کسانی که موسی را گرفتند، افراد فرعون بودند تا او برایشان دشمنی و اندوهی باشد، زیرا فرعون، هامان و لشکرهایشان انسان‌های خطاکار بودند. زن فرعون گفت که او می‌تواند برای ما مایه آرامش باشد و آن را نکشید، شاید که به ما نفعی برساند یا او را به عنوان فرزند خود بگیریم و آن‌ها از این موضوع بیخبر بودند.
جایشان بدهیم ما اندر زمین
تا که بر فرعون بنماییم این
هوش مصنوعی: ما باید به این افراد در زمین فضایی بدهیم تا بتوانیم قدرت فرعون را به او نشان دهیم.
هم به هامان و به لشکرهایشان
آنچه ز ایشان بُد حذر در رایشان
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به اینکه باید نسبت به هامان و لشکریانش مراقب بود و از آنها دوری کرد. به عبارت دیگر، باید از خطرات و تهدیداتی که از سوی آنان وجود دارد، آگاه بود و احتیاط لازم را به عمل آورد.
وآن به وقتی بُد که می گشتند غرق
هیچشان سودی نداد آن مکر و زرق
هوش مصنوعی: در آن زمان که در عمق بی‌فکری و بی‌هدف به سر می‌بردند، هیچ‌یک از فریب‌ها و ظاهرسازی‌هایشان بهشان کمکی نکرد.
دید در خواب او که ناری برفروخت
قصر و باغش زآن شرار تفته سوخت
هوش مصنوعی: در خواب دید که آتشی روشن شده و قصر و باغش از آن شعله‌های داغ سوزانده می‌شود.
جُست از دانشوران تعبیر این
خواب او کردند تعبیر این چنین
هوش مصنوعی: از دانشمندان و حکمت‌مندان پرسیدند تا تعبیر این خواب را برای او بگویند، و آن‌ها این‌گونه تعبیر کردند.
که ز اسرائیلیان در این بلد
زاده خواهد گشت مانا یک ولد
هوش مصنوعی: در این سرزمین فردی از نسل اسرائیلیان به دنیا خواهد آمد.
که شود ملک تو زو زیر و زبر
نک بود نزدیک کآید آن پسر
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اگر کسی بخواهد به قدرت و سلطنت برسد، هرگونه ناآرامی و مشکلی ممکن است برای او پیش بیاید، به ویژه در زمانی که فردی از نسل او یا نزدیکان او نزدیک می‌شود.
پس امیری کرد تعیین آن عنود
تا کُشد هر طفل کآید در وجود
هوش مصنوعی: پس رئیسی را انتخاب کرد تا هر بچه‌ای که به دنیا می‌آید را به قتل برساند.
یعنی از ابناء اسرائیلیان
کودکی برجا نماند آن زمان
هوش مصنوعی: هیچ کودکی از نسل اسرائیلی‌ها آن زمان باقی نماند.
مادر موسی چو گشت او حامله
حمل خود میکرد پنهان یک دله
هوش مصنوعی: مادر موسی وقتی باردار شد، به طور مخفیانه بارداری‌اش را تحمل می‌کرد و احساساتی داشت که تنها خودش می‌دانست.
چون تولد یافت موسایِ وفی
داشتند آن را ز هر کس مختفی
هوش مصنوعی: زمانی که موسی به دنیا آمد، او را از همه مخفی نگه داشتند.
تا که پی بردند از آن فرعونیان
آمدند اندر سرایش ناگهان
هوش مصنوعی: فرعونیان به ناگاه وارد سرای او شدند و متوجه شدند که چه حادثه‌ای در حال وقوع است.
« در تنور افکندن موسی(ع) را مادرش »
هوش مصنوعی: مادر موسی(ع) او را درون سبدی گذاشت و در نهر افکند تا از دست فرعونیان دور بماند و در امان باشد.
در تنور افکندش از خوف او ز دوش
وین نبود الاّ زالهام سروش
هوش مصنوعی: او را از ترس به درون تنور انداختند و این امر تنها نتیجه الهام سروش نیست.
هیچ طفلی را ندیدند آن رمه
بازگشتند از سرای او همه
هوش مصنوعی: هیچ بچه‌ای را ندیدند و همه‌ی آن گله از خانه‌اش برگشتند.
وحی پس کردیم سوی مادرش
که به خُفیه شیر ده شو یاورش
هوش مصنوعی: ما به مادر او الهام کردیم که به طور پنهانی به او شیر دهد و از او حمایت کند.
پس چو می ترسی بر او از مرد و زن
پس ورا در بحر نیل اندر فکن
هوش مصنوعی: به محض اینکه از مردان و زنان می‌ترسی، او را در دریای نیل رها کن.
می مترس از آنکه او گردد هلاک
در فراقش هم مباش اندوهناک
هوش مصنوعی: نگران نباش که او در جدایی از تو نابود خواهد شد، و خودت هم در این جدایی غمگین نباش.
زآنکه بازش بر تو ما سازیم رد
کردهایم از مرسلینش با رشد
هوش مصنوعی: ما از میان فرستادگانش، او را به خاطر اینکه ما برای تو تصمیم گرفته‌ایم، نادیده گرفته‌ایم.
« به دریا افکندن موسی(ع) را مادرش و گرفتن آل فرعون »
هوش مصنوعی: مادر موسی او را به دریا انداخت و آل فرعون او را گرفتند.
پس فکند او را به دریا در زمان
آل فرعونش گرفتند از مکان
هوش مصنوعی: او را به دریا انداختند و در دوران سلطنت فرعون، به دلیل اینکه از جایی دیگر گرفته شد.
بوده باشد تا مر آنها را عدو
بر فزاید حزنشان پیوسته او
هوش مصنوعی: ممکن است تا زمانی که دشمنانشان بیشتر می‌شوند، غم و اندوه آن‌ها نیز همیشه در حال افزایش باشد.
زآنکه آن فرعون و هامان و جنود
از خطاء کُشتند هر طفلی که بود
هوش مصنوعی: فرعون و هامان و سربازانشان به خاطر اشتباهات خود، هر کودکی را که وجود داشت، کشتند.
یا به هر چیزی بُدند از خاطئین
چون نبُدشان عقل و ایمانی متین
هوش مصنوعی: افرادی که از عقل و ایمان درست و استواری برخوردار نیستند، به هر چیزی ممکن است دچار اشتباه شوند و خطا کنند.
زوجۀ فرعون گفت او را ببر
بر من و تو نور چشم است این پسر
هوش مصنوعی: همسر فرعون گفت: این پسر را به من و تو بدهید، او نور چشم ماست.
مر ورا نکشید شاید کانتفاع
باشد از وی بهر ما بی امتناع
هوش مصنوعی: این عبارتی که ارائه شده، به این معناست که شاید شخصی که در حال حاضر در حال تلاش یا زحمت است، در آینده برای ما منفعتی داشته باشد. پس بهتر است او را تحت فشار قرار ندهیم یا از او انتظارات زیادی نداشته باشیم. این احتمال وجود دارد که تلاش‌های او به نفع ما تمام شود، بدون اینکه از او دریغ کنیم.
قتل او نارید یعنی در نظر
کز چه از کُشتن رها گشت این پسر
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که قتل او برای کسی ناپسند است؛ زیرا از نگاه او، این مرد از کشتن رهایی یافته است.
زآنکه فرعون اوفتاد اندر گمان
تا مبادا آنکه دید او باشد آن
هوش مصنوعی: فرعون به خاطر نگرانی از اینکه مبادا آنچه که می‌بیند حقیقت داشته باشد، به شدت در اشتباه افتاد.
آسیه زآن گفت زین فکرت درا
تا که باشد یار، یا فرزند ما
هوش مصنوعی: آسیه از این فکر می‌کند که آیا این موقعیت سبب خواهد شد که یاری داشته باشیم یا فرزندی به دست آوریم.
زآنکه فرزندی نبودش هیچ او
گفت گیریمش به فرزندی نکو
هوش مصنوعی: چون فرزندی نداشت، تصمیم گرفت که یک فرزند خوب را به فرزندی قبول کند.
بیخبر بودند ایشان کآن ولد
آتش اندر خانمان او زند
هوش مصنوعی: آنها خبر نداشتند که آن فرزند، آتش را در خانه‌اش به‌پا خواهد کرد.