گنجور

۱- آیات ۱ تا ۵

بسم االله الرحمن الرحیم

طسم (۱) تِلْکَ آیٰاتُ اَلْکِتٰابِ اَلْمُبِینِ (۲) نَتْلُوا عَلَیْکَ مِنْ نَبَإِ مُوسیٰ وَ فِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۳) إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلاٰ فِی اَلْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَهٰا شِیَعاً یَسْتَضْعِفُ طٰائِفَةً مِنْهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنٰاءَهُمْ وَ یَسْتَحْیِی نِسٰاءَهُمْ إِنَّهُ کٰانَ مِنَ اَلْمُفْسِدِینَ (۴) وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی اَلَّذِینَ اُسْتُضْعِفُوا فِی اَلْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ اَلْوٰارِثِینَ (۵)

بنام خداوند بخشاینده مهربان

طسم (۱) اینست آیتهای کتاب واضح (۲) می‌خوانیم بر تو از خیر موسی و فرعون بحق برای گروهی که می‌گروند (۳) بدرستی که فرعون برتری یافت در زمین و گردانید اهل آن را گروه گروه ضعیف می‌داشت گروهی را از ایشان می‌کشت پسران ایشان را و باقی می‌گذاشت زنان ایشان را بدرستی که او بود از فسادکنندگان (۴) و می‌خواستیم که منّت بگذاریم بر آنان که ضعیف داشته شده بودند در زمین و بگردانیمشان پیشوایان و بگردانیم ایشان را وارثان (۵)

بعد بسم االله الرحمن الرحیم
ابتداء سازم ز طا و سین و میم
رمزها مخفی است زیر این حروف
رمزی از آن گویم ار داری وقوف
طا اشارت بر طهارت دان تمام
هر کجا بر نسبت خود در کلام
طاهر آمد مر نفوس عابدان
غیر او را نی پرستند آن مهان
قلب عارف طاهر از تعظیم غیر
جز خدایش ناید اندر یاد و سیر
طاهر ارواح محبّان زآنکه باز
چشمشان گردد به جز بر دلنواز
طاهر است اسرار ارباب شهود
از توجه جز به سلطان وجود
مر موحد را بوَد طاهر خفا
زآنکه چیزی غیر حق بیند به جا
سین اشارت باشد ار دانی به سرّ
اهل حق دارند سرّش مستتر
عاصیان را یافت آن کو سرّ ذات
داند آن سلطان جان، بخشد نجات
سرّ صوفی را گرت اندیشه است
داند آن کو با صفی هم ریشه است
سرّ دیگر هست و سودای دگر
داند آن کو را ز تن کندند سَر
آن کجا گوید، کجا داند صفی
سرّ مخفی گو بماند مختفی
میم اگر دانی مراد از منّت است
کش به خلقان در نوا و نعمت است
منّت دیگر به اهل عشق از اوست
داند آن کو را به دل بگرفت دوست
بر صفی منّت بدین تفسیر هِشت
بر زبانش نطق و این تقریر هِشت
تا به نظم آرد کتابش را تمام
بود خاص این نعمت از ربّ الانام
گر زبان دانی و بشناسی سخن
خاص دانی منّتش بر جان من
واگذار آن را که ز اغراض و حسد
گشته فاسد دانش و دین و خرد
نارد این تفسیر را او در نظر
غیر شعر و شاعری پا تا به سر
پس بمان کو در جهالت تا ابد
همچنین در بخل و انکار و حسد
گفت این سوره است ز آیت های دین
از کتاب مستطاب مستبین
بر تو خوانیم از خبر چیزی که هست
بالحق از موسی و از فرعون پست
مر گروهی را که بر حق مؤمنند
بر خبرها کز حق آید موقنند
اینکه فرعون از ره استمگری
جست اندر ارض مصر او برتری
دو گروه از سبطیان و قبطیان
ساخت اهل مصر را او در عیان
یک گُره را کرد مغلوب و ضعیف
زآل یعقوب از وضیع و از شریف
کُشتی ابناشان، وی از حُمقی که داشت
وآن زنانشان جمله باقی می گذاشت
کاهنان گفتند ز ایشان یک نفر
می کند ملک تو را زیر و زبر
کُشتی ابناء را نگیرد تا کِهی
پای از ایشان بر فنای او شهی
احمق از آن بُد که گر آن کاهنان
راست گفتند آنچه گفتند از نشان
کُشتن بسیار دفع آن فساد
کی نمودی هیچ ناورد این به یاد
بود او از مفسدین ما خواستیم
تا بر آن مستضعفین منّت نهیم
که شدند اندر زمین مصر خوار
زیر دست قبطیان بد شعار
پیشوایانشان نمودیم آن چنان
وارث مال و مکان قبطیان

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طسم (۱) تِلْکَ آیٰاتُ اَلْکِتٰابِ اَلْمُبِینِ (۲) نَتْلُوا عَلَیْکَ مِنْ نَبَإِ مُوسیٰ وَ فِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۳) إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلاٰ فِی اَلْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَهٰا شِیَعاً یَسْتَضْعِفُ طٰائِفَةً مِنْهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنٰاءَهُمْ وَ یَسْتَحْیِی نِسٰاءَهُمْ إِنَّهُ کٰانَ مِنَ اَلْمُفْسِدِینَ (۴) وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی اَلَّذِینَ اُسْتُضْعِفُوا فِی اَلْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ اَلْوٰارِثِینَ (۵)
هوش مصنوعی: این آیات کتاب واضح را به تو می‌خوانیم. ما داستان موسی و فرعون را با حقیقت برای قومی که ایمان دارند، مطرح می‌کنیم. زیرا فرعون در روی زمین فخر می‌فروخت و مردم را به دسته‌های مختلف تقسیم کرد و گروهی از آن‌ها را ضعیف می‌ساخت. او پسران آن‌ها را می‌کشت و زنان آن‌ها را زنده نگه می‌داشت، زیرا او از مفسدین بود. ما می‌خواهیم به کسانی که در زمین ضعیف شده‌اند، نعمت دهیم و آن‌ها را پیشوایان قرار دهیم و آن‌ها را وارث سازیم.
طسم (۱) اینست آیتهای کتاب واضح (۲) می‌خوانیم بر تو از خیر موسی و فرعون بحق برای گروهی که می‌گروند (۳) بدرستی که فرعون برتری یافت در زمین و گردانید اهل آن را گروه گروه ضعیف می‌داشت گروهی را از ایشان می‌کشت پسران ایشان را و باقی می‌گذاشت زنان ایشان را بدرستی که او بود از فسادکنندگان (۴) و می‌خواستیم که منّت بگذاریم بر آنان که ضعیف داشته شده بودند در زمین و بگردانیمشان پیشوایان و بگردانیم ایشان را وارثان (۵)
هوش مصنوعی: این آیات کتابی روشن به شما خوانده می‌شود که داستان موسی و فرعون را برای گروهی که ایمان می‌آورند، بیان می‌کند. فرعون در زمین تسلط پیدا کرده و مردم را به دسته‌های ضعیف تقسیم کرده بود. او برخی از پسران آن‌ها را می‌کشت و زنانشان را به حال خود رها می‌کرد. او از فسادکاران بود. ما خواستیم به کسانی که در زمین ضعیف شده بودند، لطف کرده و آن‌ها را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.
بعد بسم االله الرحمن الرحیم
ابتداء سازم ز طا و سین و میم
هوش مصنوعی: پس از نام خداوند رحمان و رحیم، سخن را با حروف طا، سین و میم آغاز می‌کنم.
رمزها مخفی است زیر این حروف
رمزی از آن گویم ار داری وقوف
هوش مصنوعی: رازها در زیر این حروف نهفته است؛ اگر چه آگاهی داری، می‌توانم از آن برایت بگویم.
طا اشارت بر طهارت دان تمام
هر کجا بر نسبت خود در کلام
هوش مصنوعی: هر طایفه‌ای به ویژگی‌های خود اشاره می‌کند و در هر جا، سخن آنها نشان‌دهنده‌ی پاکی و خلوص آنهاست.
طاهر آمد مر نفوس عابدان
غیر او را نی پرستند آن مهان
هوش مصنوعی: طاهر به دنیای روح‌های عابدی وارد شد که جز او کسی را نمی‌پرستند و این بزرگان بدون وجود او، عبادت و پرستش نمی‌کنند.
قلب عارف طاهر از تعظیم غیر
جز خدایش ناید اندر یاد و سیر
هوش مصنوعی: قلب شخص عارف و دانا تنها به یاد خداوند بزرگ می‌باشد و هیچ چیز دیگری را ارجی نمی‌نهد. او از یاد دیگران و تعظیم به غیر هرگز در فکرش نمی‌گذرد و تنها در سیر و حرکتش به سمت خداست.
طاهر ارواح محبّان زآنکه باز
چشمشان گردد به جز بر دلنواز
هوش مصنوعی: هرگاه چشمان محبان باز شود، روح‌های پاک و لطیف آن‌ها دیگر به چیزی جز زیبایی دل‌نواز نمی‌نگرند.
طاهر است اسرار ارباب شهود
از توجه جز به سلطان وجود
هوش مصنوعی: معنی این بیت به این صورت است که رازهای بزرگ و مهم از نظر عرفا و عارفان فقط به خود حقیقت مطلق یا خداوند مربوط می‌شود و هیچ توجهی به غیر از او ندارد. در واقع، این اسرار تنها در اختیار کسانی است که به درک عمیق و شناختی از وجود واقعی رسیده‌اند.
مر موحد را بوَد طاهر خفا
زآنکه چیزی غیر حق بیند به جا
هوش مصنوعی: مؤمن واقعی در دل خود پاک و خالص است، زیرا هیچ چیزی به جز حق را در جان و دل خود نمی‌پذیرد.
سین اشارت باشد ار دانی به سرّ
اهل حق دارند سرّش مستتر
هوش مصنوعی: اگر به راز اهل حق آگاه باشی، می‌فهمی که نشانه‌ها و اشاره‌ها به آن حقیقت پنهان شده‌اند.
عاصیان را یافت آن کو سرّ ذات
داند آن سلطان جان، بخشد نجات
هوش مصنوعی: کسانی که در برابر حق سرپیچی می‌کنند، اگر کسی که راز وجود را می‌داند و در مقام ولایت است، به آن‌ها کمک کند، نجات می‌یابند.
سرّ صوفی را گرت اندیشه است
داند آن کو با صفی هم ریشه است
هوش مصنوعی: اگر به راز و رمزهای عرفان فکر می‌کنی، بدان که فقط کسی که با صوفیان در ارتباط است و به آنها نزدیک است، این رازها را درک می‌کند.
سرّ دیگر هست و سودای دگر
داند آن کو را ز تن کندند سَر
هوش مصنوعی: کسی که توانسته باشد از قید و بندهای دنیوی رها شود، به رازهای دیگری پی می‌برد و آرزوهای متفاوتی برایش شکل می‌گیرد.
آن کجا گوید، کجا داند صفی
سرّ مخفی گو بماند مختفی
هوش مصنوعی: او به کجا می‌تواند بگوید یا بداند، در حالی که رمزی پنهان وجود دارد که باید در خفا بماند.
میم اگر دانی مراد از منّت است
کش به خلقان در نوا و نعمت است
هوش مصنوعی: اگر می‌دانی مقصود من چیست، متوجه باش که بهترین چیزها در نظر مردم، مرتبط با نعمت و لطفی است که به آن‌ها می‌رسد.
منّت دیگر به اهل عشق از اوست
داند آن کو را به دل بگرفت دوست
هوش مصنوعی: کسی که در دلش محبت و عشق به دوست وجود دارد، می‌داند که محبتش به اهل عشق، نعمت بزرگی است.
بر صفی منّت بدین تفسیر هِشت
بر زبانش نطق و این تقریر هِشت
هوش مصنوعی: در اینجا شاعر به بیان زیبایی‌های سخن و هنر بیان می‌پردازد. او اشاره می‌کند که بر عده‌ای از انسان‌ها با توضیحاتش، عشق و محبت خود را می‌افزاید و هنر گفتارشان را تحسین می‌کند. در واقع، شاعر از قدرت کلام و تاثیر آن بر دیگران سخن می‌گوید و تأکید دارد که این نطق و توضیحات چقدر در جذاب بودن گفتار مؤثر است.
تا به نظم آرد کتابش را تمام
بود خاص این نعمت از ربّ الانام
هوش مصنوعی: تا زمانی که کتابش را به طور کامل مرتب کند، این نعمت خاص از پروردگار عالم است.
گر زبان دانی و بشناسی سخن
خاص دانی منّتش بر جان من
هوش مصنوعی: اگر به زبان تسلط داشته باشی و توانایی بیان خاصی را بشناسی، این مهارت بر روح و جان من اثرگذار است.
واگذار آن را که ز اغراض و حسد
گشته فاسد دانش و دین و خرد
هوش مصنوعی: بگذار این کار را به کسی که به دلیل نداشتن نیت خوب و حسادت، علم و دین و خردش خراب شده، انجام دهد.
نارد این تفسیر را او در نظر
غیر شعر و شاعری پا تا به سر
هوش مصنوعی: این شخص در نظر دیگران، از شعر و شاعری چیزی نمی‌فهمد و به طور کلی نمی‌تواند درک صحیحی از آن داشته باشد.
پس بمان کو در جهالت تا ابد
همچنین در بخل و انکار و حسد
هوش مصنوعی: پس بگذار در نادانی بمانی و همچنان در خسیسی، denial و حسادت گرفتار شوی.
گفت این سوره است ز آیت های دین
از کتاب مستطاب مستبین
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این متن یکی از بخش‌های مهم دین است و از کتابی بزرگ و واضح گرفته شده است.
بر تو خوانیم از خبر چیزی که هست
بالحق از موسی و از فرعون پست
هوش مصنوعی: ما از خبری برای تو می‌گوییم که حقیقتی است از داستان موسی و فرعون، که یکی در مقام بالا و دیگری در مقام پایین قرار دارد.
مر گروهی را که بر حق مؤمنند
بر خبرها کز حق آید موقنند
هوش مصنوعی: جمعی از مردم هستند که به حق ایمان دارند و به خبرهایی که از حق به آنها می‌رسد، اطمینان دارند.
اینکه فرعون از ره استمگری
جست اندر ارض مصر او برتری
هوش مصنوعی: فرعون به خاطر تسلطش بر مصر و قدرتش به عنوان یک حاکم، به دنبال برتری و عظمت در سرزمینش بود.
دو گروه از سبطیان و قبطیان
ساخت اهل مصر را او در عیان
هوش مصنوعی: دو گروه از نژادها و قومیت‌ها در مصر به وجود آمدند و ساخته شدند.
یک گُره را کرد مغلوب و ضعیف
زآل یعقوب از وضیع و از شریف
هوش مصنوعی: یک گره را از بین برد و ضعیف کرد، گره‌ای که همچون شخصیت‌های بزرگ از افراد عادی و شریف در می‌آید.
کُشتی ابناشان، وی از حُمقی که داشت
وآن زنانشان جمله باقی می گذاشت
هوش مصنوعی: در این بیت به وضوح نشان داده می‌شود که شخصی به دلیل نادانی و حماقت خود، در شرایط سختی قرار می‌گیرد و به جای اینکه به دنبال چاره‌ای باشد، به مسائل و مشکلات دیگران نیز دامن می‌زند. زنان و فرزندان او به‌نوعی به حال خود رها می‌شوند و او از این وضعیت غافل است. در نتیجه، تصمیمات نادرست او نه‌تنها بر زندگی خود، بلکه بر زندگی دیگران نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
کاهنان گفتند ز ایشان یک نفر
می کند ملک تو را زیر و زبر
هوش مصنوعی: کاهنان بیان کردند که یکی از آنها در حال خراب کردن و دگرگون کردن حکومت و سلطنت تو است.
کُشتی ابناء را نگیرد تا کِهی
پای از ایشان بر فنای او شهی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند فرزندان را از کشتی نجات دهد تا زمانی که پایشان بر سرای فنا و نیستی نگذارند.
احمق از آن بُد که گر آن کاهنان
راست گفتند آنچه گفتند از نشان
هوش مصنوعی: سخن احمقانه تنها به این دلیل نادرست است که اگر آن کاهنان یعنی پیشگویان راست می‌گفتند، نمی‌توانستند فقط به نشانه‌ها تکیه کنند.
کُشتن بسیار دفع آن فساد
کی نمودی هیچ ناورد این به یاد
هوش مصنوعی: اگر برای رفع یک فساد یا مشکل تلاش زیادی کنی، اما نتیجه‌ای نگیری، به یاد داشته باش که معمولاً تغییرات عمیق و بادوام به سادگی حاصل نمی‌شوند.
بود او از مفسدین ما خواستیم
تا بر آن مستضعفین منّت نهیم
هوش مصنوعی: ما از کسانی که فساد می‌کنند خواستیم تا به آن افراد ضعیف و ناتوان کمک کنیم و بر آن‌ها منت بگذاریم.
که شدند اندر زمین مصر خوار
زیر دست قبطیان بد شعار
هوش مصنوعی: در سرزمین مصر، قوم بنی‌اسراییل تحت ظلم و ستم قبطی‌ها قرار گرفتند و به ذلت و خواری افتادند.
پیشوایانشان نمودیم آن چنان
وارث مال و مکان قبطیان
هوش مصنوعی: ما به رهبرانشان نشان دادیم که چگونه مالکیت ثروت و زمین قبطی‌ها را به ارث برده‌اند.