گنجور

۱۲- آیات ۴۴ تا ۴۷

وَ مٰا کُنْتَ بِجٰانِبِ اَلْغَرْبِیِّ إِذْ قَضَیْنٰا إِلیٰ مُوسَی اَلْأَمْرَ وَ مٰا کُنْتَ مِنَ اَلشّٰاهِدِینَ (۴۴) وَ لٰکِنّٰا أَنْشَأْنٰا قُرُوناً فَتَطٰاوَلَ عَلَیْهِمُ اَلْعُمُرُ وَ مٰا کُنْتَ ثٰاوِیاً فِی أَهْلِ مَدْیَنَ تَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِنٰا وَ لٰکِنّٰا کُنّٰا مُرْسِلِینَ (۴۵) وَ مٰا کُنْتَ بِجٰانِبِ اَلطُّورِ إِذْ نٰادَیْنٰا وَ لٰکِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ قَوْماً مٰا أَتٰاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۴۶) وَ لَوْ لاٰ أَنْ تُصِیبَهُمْ مُصِیبَةٌ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ فَیَقُولُوا رَبَّنٰا لَوْ لاٰ أَرْسَلْتَ إِلَیْنٰا رَسُولاً فَنَتَّبِعَ آیٰاتِکَ وَ نَکُونَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۴۷)

و نبودی در جانب غربی (کوه طور) هنگامی که گذارش دادیم بسوی موسی امر را و نبردی از حاضران (۴۴) و لیکن آفریدیم قرنها پس دراز شد بر ایشان مدت زندگانی و نبودیم مقیم در اهل مدین که بخوانی بر ایشان آیتهای ما را و لیکن ما بودیم فرستندگان (۴۵) و نبودی بجانب طور هنگامی که ندا کردیم و لیکن رحمتی است از پروردگار تو تا بیم دهی گروهی را که نیامد ایشان را هیچ بیم‌دهنده پیش از تو باشد که ایشان پند گیرند (۴۶) و اگر نبود آنکه می‌رسید ایشان را مصیبتی بسبب آنچه پیش فرستاد دستهاشان پس می‌گفتند پروردگار ما چرا نفرستادی بسوی ما رسولی پس پیروی می‌کردیم آیت‌هایت را و می‌بودیم از گروندگان (۴۷)

تو نبودی جانب غربی به طور
که به موسی بگذراندیم آن امور
هم نبودی از گواهان در عیان
چونکه شد مأمور بر فرعونیان
یا به میقاتش نبودی تو گواه
شد چو بر هفتاد تن امر از اِله
لیک ما کردیم وحی آن قصه را
تا شوی آگه ز غیب از مامَضی
یعنی اینها باشد از اخبار غیب
تو نبودی خود که دانی بی ز عیب
آنکه آوردیم بیرون قرنها
از پی هم داشت آنچه اقتضا
زندگانی پس بر ایشان شد دراز
مدتی بگذشت زآن یعنی که باز
مندرس گردید از طول زمان
وضع شرع و نعت احمد در نشان
آنچه اعلام از تو فرمودیم هم
ما بر این پیمان گرفتیم از امم
از ظهور احمد(ص) و شرع متین
آگه ایشان را نمودیم این چنین
از میان رفت آن ز طول روزگار
پس فرستاده تو گشتی زین قرار
می نبودی ای محمّد (ص) در قدیم
در میان اهل مدین تو مقیم
تا بر ایشان خوانی آیت های ما
کز شعیب و موسی آمد از سما
یعنی اینها را نخواندی پیش کس
لیک ما بر تو فرستادیم و بس
هم نبودی ای محمّد (ص) تو به طور
چون نداء کردیم او را در حضور
می نبودی خود که آنجا بشنوی
آنچه بر وی شد خطاب معنوی
تا چه گفتم با وی از آداب تو
ز اهل بیت و امّت و اصحاب تو
رحمتی لیکن بُد از پروردگار
بر تو کت دادم خبر زآن حال و کار
بیم تا بدهی به قومی کز تو پیش
بیم ده نامد مر ایشان را به کیش
شاید ایشان آنکه بپذیرند پند
بر نجات آیند از حق بهره مند
گر نبود آنکه بر ایشان می رسید
از عذاب و از عقوبت بر مزید
دستهاشان زآنچه بفرستاده است
بیشتر وز بهرشان آماده است
پس بگفتندی خدایا از چرا
نی فرستادی رسولی تو به ما
تا کنیمت پیروی ز آیات دین
هم تو را باشیم ما از مؤمنین
میفرستادیم بر ایشان عذاب
خود بر این دارند چون جهد و شتاب
۱۱- آیات ۳۸ تا ۴۳: وَ قٰالَ فِرْعَوْنُ یٰا أَیُّهَا اَلْمَلَأُ مٰا عَلِمْتُ لَکُمْ مِنْ إِلٰهٍ غَیْرِی فَأَوْقِدْ لِی یٰا هٰامٰانُ عَلَی اَلطِّینِ‌ فَاجْعَلْ لِی صَرْحاً لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلیٰ إِلٰهِ مُوسیٰ وَ إِنِّی لَأَظُنُّهُ مِنَ اَلْکٰاذِبِینَ (۳۸) وَ اِسْتَکْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِی اَلْأَرْضِ بِغَیْرِ اَلْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَیْنٰا لاٰ یُرْجَعُونَ (۳۹) فَأَخَذْنٰاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنٰاهُمْ فِی اَلْیَمِّ فَانْظُرْ کَیْفَ کٰانَ عٰاقِبَةُ اَلظّٰالِمِینَ (۴۰) وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَی اَلنّٰارِ وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ لاٰ یُنْصَرُونَ (۴۱) وَ أَتْبَعْنٰاهُمْ فِی هٰذِهِ اَلدُّنْیٰا لَعْنَةً وَ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ هُمْ مِنَ اَلْمَقْبُوحِینَ (۴۲) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسَی اَلْکِتٰابَ مِنْ بَعْدِ مٰا أَهْلَکْنَا اَلْقُرُونَ اَلْأُولیٰ بَصٰائِرَ لِلنّٰاسِ وَ هُدیً وَ رَحْمَةً لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۴۳)۱۳- آیات ۴۸ تا ۵۰: فَلَمّٰا جٰاءَهُمُ اَلْحَقُّ مِنْ عِنْدِنٰا قٰالُوا لَوْ لاٰ أُوتِیَ مِثْلَ مٰا أُوتِیَ مُوسیٰ أَ وَ لَمْ یَکْفُرُوا بِمٰا أُوتِیَ مُوسیٰ مِنْ قَبْلُ قٰالُوا سِحْرٰانِ تَظٰاهَرٰا وَ قٰالُوا إِنّٰا بِکُلٍّ کٰافِرُونَ (۴۸) قُلْ فَأْتُوا بِکِتٰابٍ مِنْ عِنْدِ اَللّٰهِ هُوَ أَهْدیٰ مِنْهُمٰا أَتَّبِعْهُ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۴۹) فَإِنْ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَکَ فَاعْلَمْ أَنَّمٰا یَتَّبِعُونَ أَهْوٰاءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اِتَّبَعَ هَوٰاهُ بِغَیْرِ هُدیً مِنَ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِینَ (۵۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا کُنْتَ بِجٰانِبِ اَلْغَرْبِیِّ إِذْ قَضَیْنٰا إِلیٰ مُوسَی اَلْأَمْرَ وَ مٰا کُنْتَ مِنَ اَلشّٰاهِدِینَ (۴۴) وَ لٰکِنّٰا أَنْشَأْنٰا قُرُوناً فَتَطٰاوَلَ عَلَیْهِمُ اَلْعُمُرُ وَ مٰا کُنْتَ ثٰاوِیاً فِی أَهْلِ مَدْیَنَ تَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیٰاتِنٰا وَ لٰکِنّٰا کُنّٰا مُرْسِلِینَ (۴۵) وَ مٰا کُنْتَ بِجٰانِبِ اَلطُّورِ إِذْ نٰادَیْنٰا وَ لٰکِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ قَوْماً مٰا أَتٰاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۴۶) وَ لَوْ لاٰ أَنْ تُصِیبَهُمْ مُصِیبَةٌ بِمٰا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ فَیَقُولُوا رَبَّنٰا لَوْ لاٰ أَرْسَلْتَ إِلَیْنٰا رَسُولاً فَنَتَّبِعَ آیٰاتِکَ وَ نَکُونَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۴۷)
هوش مصنوعی: تو در کنار غربی‌ها نبودی وقتی که ما فرمان را به موسی دادیم و تو از شاهدان آن ماجرا نبودی. اما ما اقوامی را به وجود آوردیم که عمرشان طولانی شد و تو در میان اهل مدین نبودیدی که آیات ما را بر آن‌ها بخوانی، ولی ما خود فرستندگان بودیم. و تو در کنار کوه طور نبودی وقتی که ما تو را ندا کردیم، اما این رحمت پروردگارت بود که تو را فرستاد تا قومی را هشدار دهی که پیش از تو خبری به آنها نرسیده بود، باشد که یاد بگیرند. و اگر نبود که مصیبتی به آنها برسد بر اثر اعمالشان و بگویند: پروردگارا، چرا رسولی برای ما نفرستادی تا آیات تو را پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟
و نبودی در جانب غربی (کوه طور) هنگامی که گذارش دادیم بسوی موسی امر را و نبردی از حاضران (۴۴) و لیکن آفریدیم قرنها پس دراز شد بر ایشان مدت زندگانی و نبودیم مقیم در اهل مدین که بخوانی بر ایشان آیتهای ما را و لیکن ما بودیم فرستندگان (۴۵) و نبودی بجانب طور هنگامی که ندا کردیم و لیکن رحمتی است از پروردگار تو تا بیم دهی گروهی را که نیامد ایشان را هیچ بیم‌دهنده پیش از تو باشد که ایشان پند گیرند (۴۶) و اگر نبود آنکه می‌رسید ایشان را مصیبتی بسبب آنچه پیش فرستاد دستهاشان پس می‌گفتند پروردگار ما چرا نفرستادی بسوی ما رسولی پس پیروی می‌کردیم آیت‌هایت را و می‌بودیم از گروندگان (۴۷)
هوش مصنوعی: در غرب کوه طور، زمانی که فرمانی به موسی دادیم و هیچ‌کس در آنجا نبود، ما قرن‌ها بعد از آن در جهان را به وجود آوردیم و عمر طولانی بر انسان‌ها گذشت. ما در مدین نمی‌زیستیم تا آیات خود را بر آن‌ها بخوانیم، اما فرستاده‌های خود را به سوی آن‌ها فرستاده بودیم. در کنار کوه طور نبودیم وقتی که صدای ما را به گوش موسی رساندیم، اما این نشان از رحمت پروردگار توست تا گروهی را هشدار دهی که پیش از تو هیچ بیم‌دهنده‌ای نداشتند و بتوانند پند بگیرند. اگر به خاطر آنچه که دست‌هایشان از قبل فرستادند، دچار مصیبت نمی‌شدند، می‌گفتند: "پروردگار ما، چرا برای ما فرستاده‌ای نفرستادی تا آیات تو را بپذیریم و از مؤمنان باشیم؟"
تو نبودی جانب غربی به طور
که به موسی بگذراندیم آن امور
هوش مصنوعی: تو در غربی بودن همانند موسی بودنت را تجربه نکردی.
هم نبودی از گواهان در عیان
چونکه شد مأمور بر فرعونیان
هوش مصنوعی: وقتی که ماموریتی بر فرعونیان داده شد، هیچ گواهی در شرایط آشکار وجود نداشت.
یا به میقاتش نبودی تو گواه
شد چو بر هفتاد تن امر از اِله
هوش مصنوعی: در روزی خاص، تو شاهدی وجود نداشتی وقتی که فرمانی از سوی خدا بر هفتاد نفر صادر شد.
لیک ما کردیم وحی آن قصه را
تا شوی آگه ز غیب از مامَضی
هوش مصنوعی: اما ما آن داستان را وحی کردیم تا تو از غیب و گذشته آگاه شوی.
یعنی اینها باشد از اخبار غیب
تو نبودی خود که دانی بی ز عیب
هوش مصنوعی: این گفته به این معناست که برخی از اخبار و اطلاعاتی که به آن‌ها اشاره می‌شود، نه تنها از جایی به ما رسیده‌اند بلکه خود شخص در آن‌ها دخالتی نداشته و بدون عیب و نقص هستند.
آنکه آوردیم بیرون قرنها
از پی هم داشت آنچه اقتضا
هوش مصنوعی: کسی که ما به‌دنبال او هستیم، سال‌های سال و به‌طور مداوم، آنچه را که لازم بود به دست آورد.
زندگانی پس بر ایشان شد دراز
مدتی بگذشت زآن یعنی که باز
هوش مصنوعی: زندگی برای آن‌ها طولانی شد و مدت زیادی گذشت، به معنای اینکه دیگر باز نخواهند گشت.
مندرس گردید از طول زمان
وضع شرع و نعت احمد در نشان
هوش مصنوعی: به دلیل گذشت زمان، قوانین اسلامی و ویژگی‌های پیامبر احمد به فراموشی سپرده شده و تغییر یافته‌اند.
آنچه اعلام از تو فرمودیم هم
ما بر این پیمان گرفتیم از امم
هوش مصنوعی: ما نیز بر این عهد و پیمانی که از تو اعلام کردیم، استوار هستیم و آن را پذیرفته‌ایم.
از ظهور احمد(ص) و شرع متین
آگه ایشان را نمودیم این چنین
هوش مصنوعی: ما به آنها خبر دادیم که ظهور پیامبر احمد (ص) و قانون محکم دین به این شکل است.
از میان رفت آن ز طول روزگار
پس فرستاده تو گشتی زین قرار
هوش مصنوعی: زمان به سرعت می‌گذرد و آنچه که بود، حالا دیگر وجود ندارد. اکنون تو در شرایط جدیدی قرار گرفتی و از آن وضعیت گذشته جدا شده‌ای.
می نبودی ای محمّد (ص) در قدیم
در میان اهل مدین تو مقیم
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، اگر تو در قدیم در میان اهل مدین حضور نداشتی، می‌گذشتیم.
تا بر ایشان خوانی آیت های ما
کز شعیب و موسی آمد از سما
هوش مصنوعی: این جمله به این معنا است که تا زمانی که آیات ما را برای آن‌ها بخوانی، آیات و نشانه‌هایی که از شعیب و موسی نازل شده، از آسمان به سمت آن‌ها می‌آید.
یعنی اینها را نخواندی پیش کس
لیک ما بر تو فرستادیم و بس
هوش مصنوعی: یعنی اینها را قبل از کسی دیگر نخواندی، ولی ما فقط برای تو فرستادیم.
هم نبودی ای محمّد (ص) تو به طور
چون نداء کردیم او را در حضور
هوش مصنوعی: وقتی تو نبودی، ای محمد (ص)، ما به او ندا کردیم، در حالیکه او در دسترس ما نبود.
می نبودی خود که آنجا بشنوی
آنچه بر وی شد خطاب معنوی
هوش مصنوعی: اگر تو در آنجا نمی‌بود، نمی‌توانستی بشنوی آنچه که در مورد او به شکل معنوی گفته می‌شود.
تا چه گفتم با وی از آداب تو
ز اهل بیت و امّت و اصحاب تو
هوش مصنوعی: تا چه حد درباره آداب و رسوم تو با او صحبت کردم، از اهل بیت و پیروان و یاران تو.
رحمتی لیکن بُد از پروردگار
بر تو کت دادم خبر زآن حال و کار
هوش مصنوعی: به خاطر رحمت حق، نشانه‌ای از حال و احوال تو به من رسید.
بیم تا بدهی به قومی کز تو پیش
بیم ده نامد مر ایشان را به کیش
هوش مصنوعی: نگرانم که به گروهی بدی که از تو قبل از این هیچ نشانه‌ای دریافت نکرده‌اند، زیرا هیچ نشانی از نیازی به ایمان آنها نمی‌رسد.
شاید ایشان آنکه بپذیرند پند
بر نجات آیند از حق بهره مند
هوش مصنوعی: شاید افرادی که از نصیحت و پندها پذیرایی کنند، بتوانند نجات یابند و از حقیقت بهره‌مند شوند.
گر نبود آنکه بر ایشان می رسید
از عذاب و از عقوبت بر مزید
هوش مصنوعی: اگر نبود آن کسی که بر آن‌ها رحم می‌کرد و از عذاب و کیفر آنها جلوگیری می‌کرد، وضعیتشان به مراتب بدتر می‌شد.
دستهاشان زآنچه بفرستاده است
بیشتر وز بهرشان آماده است
هوش مصنوعی: دست‌هایشان به خاطر آنچه ارسال کرده‌اند، بیشتر از آنچه نیاز دارند، آماده است.
پس بگفتندی خدایا از چرا
نی فرستادی رسولی تو به ما
هوش مصنوعی: پس گفتند: خدایا، چرا پیامبری برای ما نفرستادی؟
تا کنیمت پیروی ز آیات دین
هم تو را باشیم ما از مؤمنین
هوش مصنوعی: ما به دنبال پیروی از آیات دین هستیم و می‌خواهیم که تو هم جزو مؤمنان باشی.
میفرستادیم بر ایشان عذاب
خود بر این دارند چون جهد و شتاب
هوش مصنوعی: ما عذاب خود را بر آن‌ها می‌فرستادیم، زیرا آن‌ها در تلاش و کوشش بودند.