گنجور

۱۸- آیات ۷۵ تا ۸۴

وَ مٰا مِنْ غٰائِبَةٍ فِی اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (۷۵) إِنَّ هٰذَا اَلْقُرْآنَ یَقُصُّ عَلیٰ بَنِی إِسْرٰائِیلَ أَکْثَرَ اَلَّذِی هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۷۶) وَ إِنَّهُ لَهُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ (۷۷) إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ بِحُکْمِهِ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْعَلِیمُ (۷۸) فَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّکَ عَلَی اَلْحَقِّ اَلْمُبِینِ (۷۹) إِنَّکَ لاٰ تُسْمِعُ اَلْمَوْتیٰ وَ لاٰ تُسْمِعُ اَلصُّمَّ اَلدُّعٰاءَ إِذٰا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ (۸۰) وَ مٰا أَنْتَ بِهٰادِی اَلْعُمْیِ عَنْ ضَلاٰلَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلاّٰ مَنْ یُؤْمِنُ بِآیٰاتِنٰا فَهُمْ مُسْلِمُونَ (۸۱) وَ إِذٰا وَقَعَ اَلْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنٰا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ اَلْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ اَلنّٰاسَ کٰانُوا بِآیٰاتِنٰا لاٰ یُوقِنُونَ (۸۲) وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیٰاتِنٰا فَهُمْ یُوزَعُونَ (۸۳) حَتّٰی إِذٰا جٰاؤُ قٰالَ أَ کَذَّبْتُمْ بِآیٰاتِی وَ لَمْ تُحِیطُوا بِهٰا عِلْماً أَمّٰا ذٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۸۴)

و نیست هیچ نهانی در آسمان و زمین مگر که هست در کتابی واضح (۷۵) بدرستی که این قرآن می‌خواند بر بنی اسرائیل اکثر آنچه اشان در آن اختلاف می‌کنند (۷۶) و بدرستی که هر آینه هدایت و رحمت است مر مؤمنان را (۷۷) بدرستی که پروردگار تو داوری می‌کند میانشان بحکمش و اوست غالب دانا (۷۸) پس توکل کن بر خدا بدرستی که تویی بر حق آشکار (۷۹) بدرستی که تو نمی‌شنوانی مردگان را و نمی‌شنوانی کران را ندا چون برگردند پشت برگردانندگان (۸۰) و نیستی تو راه نماینده کوران از گمراهیشان نمی‌شنوانی مگر آن را که می‌گرود بآیتهای ما پس ایشان منقادانند (۸۱) و چون واقع شود گفتار بر ایشان بیرون آریم برای ایشان جنبنده از زمین که سخن کند با ایشان که مردمان بودند که بآیتهای ما یقین نمی‌کردند (۸۲) و روزی که حشر می‌کنیم از هر امتی گروهی از آنکه تکذیب کرد آیتهای ما را پس ایشان بازداشته می‌شوند (۸۳) تا چون آیند گویند آیا تکذیب کردید آیتهای مرا و احاطه نکردید بآن از راه دانش آیا چه چیز بود که بودید می‌کردید (۸۴)

از نهانی نیست در ارض و سماء
جز که در لوح مبین در اقتضاء
خواند این قرآن بر اسرائیلیان
آنچه ایشان را خلاف است اندر آن
اکثر آنها را که کردند اختلاف
مستبین گردد ز قرآن بی خلاف
رهنما و رحمت است آن بالیقین
بر همه اهل کتاب از مؤمنین
بینشان ربّت نماید داوری
مر به حکم عدل خویش از برتری
او به هر حکمی عزیز است و علیم
غالب و دانا به وجه مستقیم
پس توکل بر خدا کن ز ایمنی
زآنکه تو بر راستی و روشنی
إنَّکَ لَاتُسمِعُ الْمَوتَی وَلَا
تُسمِعُ الصم الدعَآء ای مصطفی(ص)
چونکه برگردند و گردانند پشت
می کنند اعراض از خرد و درشت
تو نه ای هادی کوران از ضلال
نشنوانی یعنی ایشان را مقال
جز کسی را کو به آیت های ما
بگرود پس مسلمند ایشان بجا
چون شود گفتار واقع بالیقین
بهرشان آریم بیرون از زمین
دآبّه یعنی یکی جنبنده ای
تا سخن گوید به حق گوینده ای
مردمانی را که بر آیات ما
بی یقین بودند اندر ماجرا
در زمان آخر از دور وجود
آن چنان جنبنده ای کامل نمود
اندر آرد از زمین ناچار سر
هست شرحش اندر اخبار و سیر
آید از ارض بدن یعنی برون
دابّه کو بود پنهان در قرون
نفس کلی آن زمان مشهود توست
وآن به وجهی مهدی موعود توست
آن نپنداری که از تو خارج است
بینی آن وقتش که روحت عارج است
زین گذشتم شرحش ار گویم تمام
عامیان گیرند راهم در کلام
یاد کن روزی که بهر حکمتی
منبعث فوجی کنیم از امتی
یعنی از اشرافشان که بُد اِبا
همچنین تکذیب از آیات ما
باز پس دارندشان اندر مقر
اول و آخر به جای یکدگر
تا که چون آیند در موقف تمام
گوید ایشان را مگر ربّ الانام
خود شما آیا که آیت های من
بر دروغ انگاشته از مرد و زن
وآنگهی کز دانشی بر آن محیط
نامدید از عقل و ادراکی بسیط
خود چه بود آیا شما را آن سبب
کآن چنان کردید تکذیب از عجب
۱۷- آیات ۶۷ تا ۷۴: وَ قٰالَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَ إِذٰا کُنّٰا تُرٰاباً وَ آبٰاؤُنٰا أَ إِنّٰا لَمُخْرَجُونَ (۶۷) لَقَدْ وُعِدْنٰا هٰذٰا نَحْنُ وَ آبٰاؤُنٰا مِنْ قَبْلُ إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۶۸) قُلْ سِیرُوا فِی اَلْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کٰانَ عٰاقِبَةُ اَلْمُجْرِمِینَ (۶۹) وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ تَکُنْ فِی ضَیْقٍ مِمّٰا یَمْکُرُونَ (۷۰) وَ یَقُولُونَ مَتیٰ هٰذَا اَلْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۷۱) قُلْ عَسیٰ أَنْ یَکُونَ رَدِفَ لَکُمْ بَعْضُ اَلَّذِی تَسْتَعْجِلُونَ (۷۲) وَ إِنَّ رَبَّکَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی اَلنّٰاسِ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَشْکُرُونَ (۷۳) وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَعْلَمُ مٰا تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ مٰا یُعْلِنُونَ (۷۴)۱۹- آیات ۸۵ تا ۹۰: وَ وَقَعَ اَلْقَوْلُ عَلَیْهِمْ بِمٰا ظَلَمُوا فَهُمْ لاٰ یَنْطِقُونَ (۸۵) أَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا جَعَلْنَا اَللَّیْلَ لِیَسْکُنُوا فِیهِ وَ اَلنَّهٰارَ مُبْصِراً إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (۸۶) وَ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مَنْ فِی اَلْأَرْضِ إِلاّٰ مَنْ شٰاءَ اَللّٰهُ وَ کُلٌّ أَتَوْهُ دٰاخِرِینَ (۸۷) وَ تَرَی اَلْجِبٰالَ تَحْسَبُهٰا جٰامِدَةً وَ هِیَ تَمُرُّ مَرَّ اَلسَّحٰابِ صُنْعَ اَللّٰهِ اَلَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ إِنَّهُ خَبِیرٌ بِمٰا تَفْعَلُونَ (۸۸) مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْهٰا وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ یَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (۸۹) وَ مَنْ جٰاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَکُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِی اَلنّٰارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاّٰ مٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۹۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا مِنْ غٰائِبَةٍ فِی اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (۷۵) إِنَّ هٰذَا اَلْقُرْآنَ یَقُصُّ عَلیٰ بَنِی إِسْرٰائِیلَ أَکْثَرَ اَلَّذِی هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۷۶) وَ إِنَّهُ لَهُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ (۷۷) إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ بِحُکْمِهِ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْعَلِیمُ (۷۸) فَتَوَکَّلْ عَلَی اَللّٰهِ إِنَّکَ عَلَی اَلْحَقِّ اَلْمُبِینِ (۷۹) إِنَّکَ لاٰ تُسْمِعُ اَلْمَوْتیٰ وَ لاٰ تُسْمِعُ اَلصُّمَّ اَلدُّعٰاءَ إِذٰا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ (۸۰) وَ مٰا أَنْتَ بِهٰادِی اَلْعُمْیِ عَنْ ضَلاٰلَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلاّٰ مَنْ یُؤْمِنُ بِآیٰاتِنٰا فَهُمْ مُسْلِمُونَ (۸۱) وَ إِذٰا وَقَعَ اَلْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنٰا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ اَلْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ اَلنّٰاسَ کٰانُوا بِآیٰاتِنٰا لاٰ یُوقِنُونَ (۸۲) وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیٰاتِنٰا فَهُمْ یُوزَعُونَ (۸۳) حَتّٰی إِذٰا جٰاؤُ قٰالَ أَ کَذَّبْتُمْ بِآیٰاتِی وَ لَمْ تُحِیطُوا بِهٰا عِلْماً أَمّٰا ذٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۸۴)
هوش مصنوعی: هیچ چیزی در آسمان و زمین وجود ندارد که در کتابی روشن ثبت نشده باشد. این قرآن به بنی‌اسرائیل بیشتر از آنچه که در آن اختلاف دارند، خبر می‌دهد. و به‌راستی، این کتاب برای مؤمنان هدایت و رحمت است. پروردگارت با حکم خود میان آن‌ها قضاوت می‌کند و او با عظمت و داناست. پس بر خدا توکل کن؛ چرا که تو بر حق و روشنی هستی. تو نمی‌توانی مردگان را بشنوی و هرگز نمی‌توانی کران را وقتی که از تو روی برمی‌گردانند، دعوت کنی. تو نمی‌توانی افراد نابینا را از گمراهی‌شان هدایت کنی، مگر کسانی که به آیات ما ایمان دارند؛ و آنها تسلیم هستند. و هنگامی که حکم بر آن‌ها جاری شود، ما از زمین دابّه‌ای برمی‌آوریم که به آن‌ها می‌گوید: "به‌راستی مردم به آیات ما یقین نداشتند." و در روزی که از هر امتی گروهی از کسانی که آیات ما را تکذیب کرده‌اند، جمع‌آوری می‌کنیم، آنها متوقف خواهند شد. و وقتی که به‌سوی ما بیایند، خواهند گفت: "آیا شما آیات مرا تکذیب کردید درحالی‌که هیچ علم و دانش به آن نداشتید؟ پس حالا چه می‌کنید؟"
و نیست هیچ نهانی در آسمان و زمین مگر که هست در کتابی واضح (۷۵) بدرستی که این قرآن می‌خواند بر بنی اسرائیل اکثر آنچه اشان در آن اختلاف می‌کنند (۷۶) و بدرستی که هر آینه هدایت و رحمت است مر مؤمنان را (۷۷) بدرستی که پروردگار تو داوری می‌کند میانشان بحکمش و اوست غالب دانا (۷۸) پس توکل کن بر خدا بدرستی که تویی بر حق آشکار (۷۹) بدرستی که تو نمی‌شنوانی مردگان را و نمی‌شنوانی کران را ندا چون برگردند پشت برگردانندگان (۸۰) و نیستی تو راه نماینده کوران از گمراهیشان نمی‌شنوانی مگر آن را که می‌گرود بآیتهای ما پس ایشان منقادانند (۸۱) و چون واقع شود گفتار بر ایشان بیرون آریم برای ایشان جنبنده از زمین که سخن کند با ایشان که مردمان بودند که بآیتهای ما یقین نمی‌کردند (۸۲) و روزی که حشر می‌کنیم از هر امتی گروهی از آنکه تکذیب کرد آیتهای ما را پس ایشان بازداشته می‌شوند (۸۳) تا چون آیند گویند آیا تکذیب کردید آیتهای مرا و احاطه نکردید بآن از راه دانش آیا چه چیز بود که بودید می‌کردید (۸۴)
هوش مصنوعی: هیچ چیزی در آسمان‌ها و زمین وجود ندارد که در کتابی روشن ثبت نشده باشد. به راستی این قرآن به بنی‌اسرائیل بیشتر از اختلافاتشان می‌گوید و برای مؤمنان هدایت و رحمت است. پروردگار تو بین آنها با حکم خود قضاوت می‌کند و او توانا و دانا است. پس بر خدا توکل کن زیرا تو بر حقیقتی روشن هستی. به راستی تو نمی‌توانی مردگان را بشنوی و ندای کران را نمی‌شنوی وقتی که پشت خود را برگردانند. تو نمی‌توانی کورهای گمراه را هدایت کنی مگر کسانی که به آیات ما گرایش داشته باشند و تسلیم شوند. و هنگامی که وقت تحقق وعده فرا رسد، از زمین جنبنده‌ای را بیرون می‌آوریم که با آنها سخن می‌گوید. این مردمی بودند که به آیات ما یقین نداشتند. در روز قیامت از هر امتی گروهی را که آیات ما را تکذیب کرده بودند، محشور می‌کنیم و آنها بازداشت می‌شوند. وقتی به آنها گفته می‌شود آیا آیات مرا تکذیب کردید و آیا نمی‌توانستید بر اساس دانش به آن برسید؟ چه کارهایی انجام می‌دادید؟
از نهانی نیست در ارض و سماء
جز که در لوح مبین در اقتضاء
هوش مصنوعی: هیچ رازی در زمین و آسمان نیست مگر آنکه در کتاب روشنی که همه چیز در آن ثبت شده، موجود است.
خواند این قرآن بر اسرائیلیان
آنچه ایشان را خلاف است اندر آن
هوش مصنوعی: این قرآن را بر بنی‌اسرائیل خواندند و آنچه که بر ضد آنها بود، به آنها گفتند.
اکثر آنها را که کردند اختلاف
مستبین گردد ز قرآن بی خلاف
هوش مصنوعی: اکثر اختلافاتی که بین آن‌ها وجود دارد، از قرآن به وضوح مشخص می‌شود و هیچ اختلافی در آن نیست.
رهنما و رحمت است آن بالیقین
بر همه اهل کتاب از مؤمنین
هوش مصنوعی: راهنما و رحمت برای همه اهل کتاب، به ویژه مؤمنان، یقیناً اوست.
بینشان ربّت نماید داوری
مر به حکم عدل خویش از برتری
هوش مصنوعی: در میان آنها داوری می‌کند و با انصاف و عدالت خود، تفاوت‌ها و برتری‌ها را مشخص می‌سازد.
او به هر حکمی عزیز است و علیم
غالب و دانا به وجه مستقیم
هوش مصنوعی: او در هر شرایطی ارزشمند و با دانش است و به طور واضح و بدون ابهام برتری دارد.
پس توکل بر خدا کن ز ایمنی
زآنکه تو بر راستی و روشنی
هوش مصنوعی: بر خدا توکل کن و در آرامش باش، زیرا تو بر درستکاری و روشنی قدم می‌گذاری.
إنَّکَ لَاتُسمِعُ الْمَوتَی وَلَا
تُسمِعُ الصم الدعَآء ای مصطفی(ص)
هوش مصنوعی: تو نمی‌توانی صدای مردگان را برسانی و نمی‌توانی به ناشنوایان دعا و ندا دهی، ای مصطفی.
چونکه برگردند و گردانند پشت
می کنند اعراض از خرد و درشت
هوش مصنوعی: زمانی که همه چیز به حالت طبیعی خود برمی‌گردد و تغییر می‌کند، افراد از هر نوع موضوعی، چه مهم و چه جزئی، فاصله می‌گیرند و به سمت مسائل دیگر می‌روند.
تو نه ای هادی کوران از ضلال
نشنوانی یعنی ایشان را مقال
هوش مصنوعی: تو راهنمایی برای کسانی که در تاریکی گم شده‌اند و نمی‌توانی سخن از نادانی آن‌ها بشنوی.
جز کسی را کو به آیت های ما
بگرود پس مسلمند ایشان بجا
هوش مصنوعی: تنها کسانی که به نشانه‌های ما توجه کنند و درک کنند، در واقع ایمان دارند و در مسیر درست قرار دارند.
چون شود گفتار واقع بالیقین
بهرشان آریم بیرون از زمین
هوش مصنوعی: زمانی که حقیقت به طور واضح بیان شود، ما آنها را از زمین به آسمان خواهیم برد.
دآبّه یعنی یکی جنبنده ای
تا سخن گوید به حق گوینده ای
هوش مصنوعی: جنبنده‌ای وجود دارد که تا زمانی که صحبت کند، حقیقت را بیان می‌کند.
مردمانی را که بر آیات ما
بی یقین بودند اندر ماجرا
هوش مصنوعی: مردم‌هایی که به نشانه‌های ما شک داشتند، در این ماجرا گرفتار شدند.
در زمان آخر از دور وجود
آن چنان جنبنده ای کامل نمود
هوش مصنوعی: در آخر زمان، از دور، موجودی به گونه‌ای کامل و شگفت‌انگیز به وجود می‌آید.
اندر آرد از زمین ناچار سر
هست شرحش اندر اخبار و سیر
هوش مصنوعی: از زمین ناچار باید سر بیرون بیاورد، و توضیحاتش در اخبار و داستان‌ها آمده است.
آید از ارض بدن یعنی برون
دابّه کو بود پنهان در قرون
هوش مصنوعی: از زمین بدن خارج می‌شود، یعنی آن موجودی که در قرون گذشته پنهان بوده است، به بیرون می‌آید.
نفس کلی آن زمان مشهود توست
وآن به وجهی مهدی موعود توست
هوش مصنوعی: در آن زمان، وجود کلی تو به وضوح قابل مشاهده است و این به گونه‌ای که مهدی موعود به چشم می‌آید.
آن نپنداری که از تو خارج است
بینی آن وقتش که روحت عارج است
هوش مصنوعی: به این فکر نیفت که وقتی از تو دور است، آن را می‌بینی؛ این در حینی است که روحت در صفات بالاست و نمی‌تواند آن را درک کند.
زین گذشتم شرحش ار گویم تمام
عامیان گیرند راهم در کلام
هوش مصنوعی: از این موضوع که بگذرم، اگر بخواهم به تفصیل توضیح دهم، تمام افراد عادی سخن من را نمی‌فهمند و نمی‌توانند با من همراه شوند.
یاد کن روزی که بهر حکمتی
منبعث فوجی کنیم از امتی
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش روزی را که به خاطر یک حکمت خاص، گروهی را از میان امت به وجود آوریم.
یعنی از اشرافشان که بُد اِبا
همچنین تکذیب از آیات ما
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که افرادی از قشر ممتاز و برجسته جامعه از ما خواسته‌اند که به نشانه‌ای از آیات ما اعتنا نکنیم یا آن‌ها را نادیده بگیریم.
باز پس دارندشان اندر مقر
اول و آخر به جای یکدگر
هوش مصنوعی: آنها دوباره به مکانی اولیه و نهایی خود برمی‌گردند و در آنجا به جای یکدیگر قرار می‌گیرند.
تا که چون آیند در موقف تمام
گوید ایشان را مگر ربّ الانام
هوش مصنوعی: وقتی همه در جایگاه نهایی حاضر می‌شوند، می‌گوید که فقط خالق جهان به آنها سخن خواهد گفت.
خود شما آیا که آیت های من
بر دروغ انگاشته از مرد و زن
هوش مصنوعی: آیا شما خود در این مورد تأمل کرده‌اید که نشانه‌های من چگونه نادیده گرفته شده و به دروغ تعبیر شده است، هم از سوی مردان و هم از سوی زنان؟
وآنگهی کز دانشی بر آن محیط
نامدید از عقل و ادراکی بسیط
هوش مصنوعی: سپس بر کسی که از دانش خود به آن فضا برخورد نکرد، عقل و درک وسیعی ندارد.
خود چه بود آیا شما را آن سبب
کآن چنان کردید تکذیب از عجب
هوش مصنوعی: آیا به خودتان فکر کرده‌اید که چه چیزی شما را به اینجا رسانده که به خاطر غرور و خودبینی، واقعیت را انکار می‌کنید؟