گنجور

۱۶- آیات ۶۱ تا ۶۶

أَمَّنْ جَعَلَ اَلْأَرْضَ قَرٰاراً وَ جَعَلَ خِلاٰلَهٰا أَنْهٰاراً وَ جَعَلَ لَهٰا رَوٰاسِیَ وَ جَعَلَ بَیْنَ اَلْبَحْرَیْنِ حٰاجِزاً أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۶۱) أَمَّنْ یُجِیبُ اَلْمُضْطَرَّ إِذٰا دَعٰاهُ وَ یَکْشِفُ اَلسُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفٰاءَ اَلْأَرْضِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ قَلِیلاً مٰا تَذَکَّرُونَ (۶۲) أَمَّنْ یَهْدِیکُمْ فِی ظُلُمٰاتِ اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مَنْ یُرْسِلُ اَلرِّیٰاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ تَعٰالَی اَللّٰهُ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۶۳) أَمَّنْ یَبْدَؤُا اَلْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ قُلْ‌ هٰاتُوا بُرْهٰانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۶۴) قُلْ لاٰ یَعْلَمُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ اَلْغَیْبَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ مٰا یَشْعُرُونَ أَیّٰانَ یُبْعَثُونَ (۶۵) بَلِ اِدّٰارَکَ عِلْمُهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِی شَکٍّ مِنْهٰا بَلْ هُمْ مِنْهٰا عَمُونَ (۶۶)

آیا آنکه گردانید زمین را مستقر و گردانید میانش نهرها و گردانید مر آن را کوه‌های ثابت و گردانید میان دو دریا حایلی آیا با خدا خدائیست بلکه اکثر ایشان نمی‌دانند (۶۱) آیا آنکه اجابت می‌کند مضطر را چون بخواند او را و رفع می‌کند بدی را و می‌گرداند شما را جانشینان در زمین آیا الهی با خداست اندکی پند می‌گیرید (۶۲) آیا آنکه راه می‌نماید شما را در تاریکیهای بیابان و دریا و آنکه می‌فرستد بادها را بشارت میان دو دست رحمتش آیا الهی با خداست برتر آمد خدا از آنچه شریک می‌دانند (۶۳) آیا آنکه نخست آفرید خلق را پس اعاده می‌کنندش و آنکه روزی می‌دهد شما را از آسمان و زمین آیا الهی با خداست بگو بیاورید دلیلتان را اگر هستید راستگویان (۶۴) بگو نمی‌دانید آنکه باشد در آسمانها و زمین غیب را مگر خدا و نمی‌دانند که کی برانگیخته می‌شوند (۶۵) بلکه بکمال رسید عملشان در آخرت بلکه ایشانند در شک‌اندازان بلکه ایشانند از آن کوران (۶۶)

آنکه گرداند این زمین آرامگاه
نهرها آورد ز اطرافش به گاه
کوهها را ساخت مسمار زمین
حاجزی بین دو بحر مستبین
کوست بحر شور و شیرین در رسوم
یا خلیج فارس با دریای روم
هست هیچ آیا خدایی با خدا
بل ندانند اکثر این آثارها
کیست آیا که نماید مستجاب
خواندن بیچاره را در هیچ باب
چون بخواند مر ورا از اضطرار
زو کند دفع آنچه باشد ناگوار
مضطر آن باشد که از خود ناامید
گشته باشد در مهمات شدید
همچو بیماری که باشد محتضر
یا غریقی بر هلاکت منتظر
شسته لوح دل ز نقش ممکنات
نیست رویش جز که بر سلطان ذات
شیخ داوود یمانی رفته بود
بر عیادت خسته ای را خود ز جود
گفت کن یا شیخ بهر من دعاء
تا دهد حقم ز بیماری شفاء
گفت تو میکن دعاء که مضطری
نیست حاجت بر دعای دیگری
هم بگرداند شما را در زمین
از پی پیشینیان مر جانشین
مر خدایی باشد آیا با خدا
یاد او لیکن کنید اندک شما
از شما یا اندکی گیرید پند
نیستید از شکر منعم بهره مند
رهنما آیا شما را هست کس
هیچ در ظلمات برّ و بحر بس
وآنکه بهر مژده بفرستد ریاح
بیشتر ز انزال رحمت بر صلاح
با خدا دیگر خدایی هست نیک
برتر است او زآنچه گیرندش شریک
بهتر آیا نیست آن خلاّق جود
کآفریند وز عدم بدهد وجود
پس دهد او را اعاده باز هم
در قیامت بعد از آنکه بُد عدم
وآنکه بدهد از زمین و آسمان
بر شما روزی به اوقات زمان
با خدا دیگر خدایی پس کجاست
گو دلیل آرید گر گویید راست
گو نداند در زمین و آسمان
غیب را کس جز خدای غیب دان
خود نمی دانند ایشان تا کجا
می برانگیزانده گردند از خدا
بل رسیده علم ایشان گر که نیک
بر وقوع آخرت هر چند لیک
در شکند از آن همانا بلکه کور
نیستند آگه به تحقیق از نشور
علم آن یعنی که بر تقلید نیست
حقّ دانش جز عیان و دید نیست
۱۵- آیات ۵۴ تا ۶۰: وَ لُوطاً إِذْ قٰالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ اَلْفٰاحِشَةَ وَ أَنْتُمْ تُبْصِرُونَ (۵۴) أَ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ اَلرِّجٰالَ شَهْوَةً مِنْ‌ دُونِ اَلنِّسٰاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ (۵۵) فَمٰا کٰانَ جَوٰابَ قَوْمِهِ إِلاّٰ أَنْ قٰالُوا أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِنْ قَرْیَتِکُمْ إِنَّهُمْ أُنٰاسٌ یَتَطَهَّرُونَ (۵۶) فَأَنْجَیْنٰاهُ وَ أَهْلَهُ إِلاّٰ اِمْرَأَتَهُ قَدَّرْنٰاهٰا مِنَ اَلْغٰابِرِینَ (۵۷) وَ أَمْطَرْنٰا عَلَیْهِمْ مَطَراً فَسٰاءَ مَطَرُ اَلْمُنْذَرِینَ (۵۸) قُلِ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ سَلاٰمٌ عَلیٰ عِبٰادِهِ اَلَّذِینَ اِصْطَفیٰ آللّٰهُ خَیْرٌ أَمّٰا یُشْرِکُونَ (۵۹) أَمَّنْ خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَنْبَتْنٰا بِهِ حَدٰائِقَ ذٰاتَ بَهْجَةٍ مٰا کٰانَ لَکُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَهٰا أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ یَعْدِلُونَ (۶۰)۱۷- آیات ۶۷ تا ۷۴: وَ قٰالَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَ إِذٰا کُنّٰا تُرٰاباً وَ آبٰاؤُنٰا أَ إِنّٰا لَمُخْرَجُونَ (۶۷) لَقَدْ وُعِدْنٰا هٰذٰا نَحْنُ وَ آبٰاؤُنٰا مِنْ قَبْلُ إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۶۸) قُلْ سِیرُوا فِی اَلْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کٰانَ عٰاقِبَةُ اَلْمُجْرِمِینَ (۶۹) وَ لاٰ تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ تَکُنْ فِی ضَیْقٍ مِمّٰا یَمْکُرُونَ (۷۰) وَ یَقُولُونَ مَتیٰ هٰذَا اَلْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۷۱) قُلْ عَسیٰ أَنْ یَکُونَ رَدِفَ لَکُمْ بَعْضُ اَلَّذِی تَسْتَعْجِلُونَ (۷۲) وَ إِنَّ رَبَّکَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی اَلنّٰاسِ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لاٰ یَشْکُرُونَ (۷۳) وَ إِنَّ رَبَّکَ لَیَعْلَمُ مٰا تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَ مٰا یُعْلِنُونَ (۷۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

أَمَّنْ جَعَلَ اَلْأَرْضَ قَرٰاراً وَ جَعَلَ خِلاٰلَهٰا أَنْهٰاراً وَ جَعَلَ لَهٰا رَوٰاسِیَ وَ جَعَلَ بَیْنَ اَلْبَحْرَیْنِ حٰاجِزاً أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۶۱) أَمَّنْ یُجِیبُ اَلْمُضْطَرَّ إِذٰا دَعٰاهُ وَ یَکْشِفُ اَلسُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفٰاءَ اَلْأَرْضِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ قَلِیلاً مٰا تَذَکَّرُونَ (۶۲) أَمَّنْ یَهْدِیکُمْ فِی ظُلُمٰاتِ اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ مَنْ یُرْسِلُ اَلرِّیٰاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ تَعٰالَی اَللّٰهُ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۶۳) أَمَّنْ یَبْدَؤُا اَلْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ أَ إِلٰهٌ مَعَ اَللّٰهِ قُلْ‌ هٰاتُوا بُرْهٰانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۶۴) قُلْ لاٰ یَعْلَمُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ اَلْغَیْبَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ مٰا یَشْعُرُونَ أَیّٰانَ یُبْعَثُونَ (۶۵) بَلِ اِدّٰارَکَ عِلْمُهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِی شَکٍّ مِنْهٰا بَلْ هُمْ مِنْهٰا عَمُونَ (۶۶)
هوش مصنوعی: آیا کسی هست که زمین را محکم بنگرد و در آن نهرها جاری سازد و برای آن کوه‌هایی قرار دهد و میان دو دریا حایلی ایجاد کند؟ آیا غیر از خداوندی وجود دارد؟ اما بیشتر آنها نمی‌دانند. آیا کسی هست که وقتی مضطرب بخواند، پاسخ دعا را بدهد و مایوس‌ها را برطرف کند و شما را خلیفه‌های زمین قرار دهد؟ آیا غیر از خداوندی وجود دارد؟ این یادآوری‌ها بسیار کم برای شما است. آیا کسی هست که شما را در تاریکی‌های خشکی و دریا هدایت کند و بادها را برای بشارت رحمت خود بفرستد؟ آیا غیر از خداوندی وجود دارد؟ خداوند از آنچه شریک می‌سازند بالاست. آیا کسی هست که آفرینش را آغاز کند و دوباره به وجود آورد و از آسمان و زمین به شما روزی دهد؟ آیا غیر از خداوندی وجود دارد؟ بگویید اگر راست می‌گویید، برهان خود را بیاورید. بگویید هیچ‌کس در آسمان‌ها و زمین غیب را نمی‌داند مگر خداوند و آنها نمی‌دانند چه زمانی برانگیخته خواهند شد. بلکه علم آنها درباره آخرت محو شده و آنها به آن در شک هستند و از آن کور هستند.
آیا آنکه گردانید زمین را مستقر و گردانید میانش نهرها و گردانید مر آن را کوه‌های ثابت و گردانید میان دو دریا حایلی آیا با خدا خدائیست بلکه اکثر ایشان نمی‌دانند (۶۱) آیا آنکه اجابت می‌کند مضطر را چون بخواند او را و رفع می‌کند بدی را و می‌گرداند شما را جانشینان در زمین آیا الهی با خداست اندکی پند می‌گیرید (۶۲) آیا آنکه راه می‌نماید شما را در تاریکیهای بیابان و دریا و آنکه می‌فرستد بادها را بشارت میان دو دست رحمتش آیا الهی با خداست برتر آمد خدا از آنچه شریک می‌دانند (۶۳) آیا آنکه نخست آفرید خلق را پس اعاده می‌کنندش و آنکه روزی می‌دهد شما را از آسمان و زمین آیا الهی با خداست بگو بیاورید دلیلتان را اگر هستید راستگویان (۶۴) بگو نمی‌دانید آنکه باشد در آسمانها و زمین غیب را مگر خدا و نمی‌دانند که کی برانگیخته می‌شوند (۶۵) بلکه بکمال رسید عملشان در آخرت بلکه ایشانند در شک‌اندازان بلکه ایشانند از آن کوران (۶۶)
هوش مصنوعی: آیا کسی که زمین را به گونه‌ای استوار ساخته و در آن نهرها جریان داده و کوه‌های استوار به وجود آورده و بین دو دریا حاجز قرار داده، مانند خدا وجود دارد؟ اما بیشتر مردم نمی‌دانند. آیا آن کسی که به مضطر پاسخ می‌دهد و بدی‌ها را از او دور می‌کند و شما را به عنوان جانشینان خود در زمین قرار می‌دهد، با خدا تفاوتی دارد؟ اما شما تنها اندکی پند می‌گیرید. آیا آن کسی که در تاریکی‌های بیابان و دریا راه را به شما نشان می‌دهد و بادها را به عنوان بشارتی از رحمت خود می‌فرستد، با خدا یکی است؟ خدا از آنچه شریک می‌دانند بالاتر است. آیا آن کسی که نخستین آفریدگار است و دوباره خلق را به وجود می‌آورد و به شما از آسمان و زمین روزی می‌دهد، با خدا یکی است؟ بگویید استدلالی بیاورید، اگر راست می‌گویید. بگویید که آیا شما نمی‌دانید که غیب در آسمان‌ها و زمین فقط در دست خداست و نمی‌دانید که چه زمانی برانگیخته می‌شوید؟ بلکه اعمال آن‌ها در آخرت به کمال خود می‌رسند و آنان در شک و تردید هستند و در حقیقت از بینایان نیستند.
آنکه گرداند این زمین آرامگاه
نهرها آورد ز اطرافش به گاه
هوش مصنوعی: کسی که این زمین را به آرامش می‌آورد، نهرها را از اطرافش در زمان مناسب به جریان می‌اندازد.
کوهها را ساخت مسمار زمین
حاجزی بین دو بحر مستبین
هوش مصنوعی: کوه‌ها به مانند میخ‌هایی هستند که زمین را محکم کرده‌اند و بین دو دریا مرزی واضح ایجاد کرده‌اند.
کوست بحر شور و شیرین در رسوم
یا خلیج فارس با دریای روم
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف یک دریا یا خلیج می‌پردازد که ویژگی‌های گوناگونی دارد. اشاره به ابراز شور و شادی در آب‌ها دارد و همچنین نشان می‌دهد که این مکان، هم در رسوم و فرهنگ‌های مختلف تأثیرگذار بوده و هم نسبت به دریای روم قابل مقایسه است. به طور کلی، این شعر از زیبایی و غنای این مکان‌های آبی سخن می‌گوید.
هست هیچ آیا خدایی با خدا
بل ندانند اکثر این آثارها
هوش مصنوعی: آیا وجود دارد خدایی غیر از خدا؟ بیشتر مردم این واقعیت‌ها را نمی‌دانند.
کیست آیا که نماید مستجاب
خواندن بیچاره را در هیچ باب
هوش مصنوعی: آیا کسی هست که به دعای بیچاره و نیازمند پاسخی دهد و او را در هیچ موضوعی ناامید نکند؟
چون بخواند مر ورا از اضطرار
زو کند دفع آنچه باشد ناگوار
هوش مصنوعی: زمانی که او از روی نیاز به خواندن مشغول شود، آن شخص تلاش می‌کند تا آنچه را که ناخوشایند است، برطرف کند.
مضطر آن باشد که از خود ناامید
گشته باشد در مهمات شدید
هوش مصنوعی: انسانی که در شرایط دشوار و اضطراری قرار دارد، باید از خودش ناامید شده باشد.
همچو بیماری که باشد محتضر
یا غریقی بر هلاکت منتظر
هوش مصنوعی: مانند فردی که در وضعیت مرگ قرار دارد یا غریقی که در انتظار مرگ است.
شسته لوح دل ز نقش ممکنات
نیست رویش جز که بر سلطان ذات
هوش مصنوعی: دل خود را از آثار و نشانه‌های دنیوی پاک کرده‌ام، و تنها تصویری که بر آن نقش بسته، تصویر خالق و اصل وجود است.
شیخ داوود یمانی رفته بود
بر عیادت خسته ای را خود ز جود
هوش مصنوعی: شیخ داوود یمانی به دیدن فردی بیمار رفته بود و خود به خاطر مهربانی و سخاوتش احساس خستگی می‌کرد.
گفت کن یا شیخ بهر من دعاء
تا دهد حقم ز بیماری شفاء
هوش مصنوعی: شیخ، از تو می‌خواهم که برای من دعا کنی تا خداوند دردهایم را درمان کند.
گفت تو میکن دعاء که مضطری
نیست حاجت بر دعای دیگری
هوش مصنوعی: گفتی که تو خودت دعا کن، چون در شرایط سختی نیستی و نیازی به دعای کسی دیگر نداری.
هم بگرداند شما را در زمین
از پی پیشینیان مر جانشین
هوش مصنوعی: این بیت اشاره‌ای به تحول و تغییر در زندگی انسان‌ها دارد. به این معناست که شما در مسیر زندگی، مانند پیشینیان خود، بارها و بارها به جاهایی می‌روید و تجربیات آن‌ها را می‌آموزید. در واقع، زندگی انسان‌ها همواره در حال گردش است و هر نسل تجربیات نسل‌های قبل را ادامه می‌دهد و با آن‌ها راه خود را پیدا می‌کند.
مر خدایی باشد آیا با خدا
یاد او لیکن کنید اندک شما
هوش مصنوعی: آیا خدای بزرگ را فراموش کرده‌اید؟ اما به یاد او حتی به اندازه‌ای کم نیز می‌توانید، یادش کنید.
از شما یا اندکی گیرید پند
نیستید از شکر منعم بهره مند
هوش مصنوعی: از شما جز کمی پند نمی‌گیرم، شما از نعمت منعم بهره‌مندید و شکرگزار آن باشید.
رهنما آیا شما را هست کس
هیچ در ظلمات برّ و بحر بس
هوش مصنوعی: ای راهنما، آیا کسی هست که در این تاریکی‌های دریا و خشکی به شما کمک کند؟
وآنکه بهر مژده بفرستد ریاح
بیشتر ز انزال رحمت بر صلاح
هوش مصنوعی: کسی که برای بشارت و مژده می‌فرستد، از بارش رحمت و نعمت‌ها بیشتر از سایرین بهره‌مند می‌شود.
با خدا دیگر خدایی هست نیک
برتر است او زآنچه گیرندش شریک
هوش مصنوعی: خداوندی وجود دارد که از هر موجود دیگری که می‌تواند به او نسبت داده شود، برتر و دور از هر شریکی است.
بهتر آیا نیست آن خلاّق جود
کآفریند وز عدم بدهد وجود
هوش مصنوعی: آیا بهتر نیست که خالق مهربان و بخشنده‌ای وجود داشته باشد که از هیچ، هستی و وجود به ما بدهد؟
پس دهد او را اعاده باز هم
در قیامت بعد از آنکه بُد عدم
هوش مصنوعی: در روز قیامت، او دوباره به او زندگی می‌دهد، حتی پس از آنکه نابود شده بود.
وآنکه بدهد از زمین و آسمان
بر شما روزی به اوقات زمان
هوش مصنوعی: کسی که در هر زمان از زمین و آسمان نیازهای شما را تأمین کند.
با خدا دیگر خدایی پس کجاست
گو دلیل آرید گر گویید راست
هوش مصنوعی: اگر با خدا رابطه‌ای نداشته باشیم، پس به دنبال دلیل بر عدم وجود خدا نباید بگردیم. اگر خدا وجود دارد و حقیقت را بگوید، پس کجاست آن حقیقت؟
گو نداند در زمین و آسمان
غیب را کس جز خدای غیب دان
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در زمین و آسمان از مسائل پنهان و غیب به‌خوبی آگاه نیست جز خداوندی که دانای تمام غیب‌هاست.
خود نمی دانند ایشان تا کجا
می برانگیزانده گردند از خدا
هوش مصنوعی: آنها نمی‌دانند که تا چه اندازه به تحریک و برانگیختن خدا می‌پردازند.
بل رسیده علم ایشان گر که نیک
بر وقوع آخرت هر چند لیک
هوش مصنوعی: اگرچه علم آن‌ها به خوبی به وقوع آخرت رسیده است، اما هنوز هم در آن زمینه نکات قابل توجهی وجود دارد.
در شکند از آن همانا بلکه کور
نیستند آگه به تحقیق از نشور
هوش مصنوعی: در واقع، در این جهان افرادی هستند که اگرچه به نظر می‌رسد درک و آگاهی کافی ندارند، ولی در واقع به حقیقت‌هایی دست یافته‌اند که دیگران از آن غافلند.
علم آن یعنی که بر تقلید نیست
حقّ دانش جز عیان و دید نیست
هوش مصنوعی: علم حقیقی به معنای این است که نباید فقط به تقلید بسنده کرد و تنها فهم و درک عمیق از موضوعات برای کسب دانش حائز اهمیت است؛ دانش واقعی تنها از طریق مشاهده و تجربه حاصل می‌شود.